Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалардың өзара қарым-қатынасына сипаттама

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледжі

Педагогика және психология
кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Мектеп жасына дейінгі кезеңдегі балалардың өзара қарым-қатынасына
сипаттама

Орындаған: Мажитова С.А.
Жетекші:

Орал-2014ж

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

І тарау. Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынас ерекшеліктері
1.1. Қарым-қатынас теориясы және ғалымдардың
пікірлері ... ... ... ... ... ... .. ... 5
1.2. Балалардың қарым-қатынасын ұйымдастырудың
ерекшеліктері ... ... ... ...8

ІІ тарау. Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынасын ұйымдастыруға
арналған проективті әдістер
2.1. Психологтардың жұмысында қарым-қатынасты зерттеуде графикалық
тәсілдерді
қолдануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..13
2.2. Мектеп жасына дейінгі балалармен қарым-қатынас тренингін ұйымдастыру
жолдары
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... .17

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..22
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..26
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Кіріспе
Адам адам болып жарытылғаннан соң, оның өмір сүруінің негізгі тірегі
мен қажеттілігі, сондай-ақ қалыпты өмір сүру жағдайы басқа адамдармен қарым-
қатынас жасау болып табылады. Сондықтан балалардың қарым-қатынасындағы
мәселе – бүкіл қоғам алдындағы негізгі міндеттер болып қала бермек.
Адам қалыпты өмір сүру үшін, өзінің психикалық қасиеттерін дамыту
үшін, жеке тұлғалық ерекшеліктерін жетілдіру үшін, сондай-ақ білім меңгеріп
тәжірибе жинақтау үшін адамдармен қарым-қатынас жасайды. Баланың жастайынан
айналасындағылармен қатынас жасауы, өзінің кім екенін танып, өзін
өзгелерден ажырата алудың, өзін басқалармен салыстыру арқылы басқа адамдағы
қасиеттерді меңгерудің, балалардың әлеуметтік мінез-құлқы мен жеке басының
дамуының негізгі тірегі деп қарастырсақ, онда олардың қарым-қатынас жасауын
жақсарту аса қажет болып табылады.
Мектепке дейінгі балаларға білім беру және тәрбиелеу істерінде жалпыға
бірдей шараларына көбірек көңіл бөлінеді. Бұл балалармен жеке жұмыстар
жүргізілмейді деген сөз емес. Балалар арасындағы олардың өзара қарым-
қатынас ерекшеліктері бойынша педагогикалық іс-әрекетті ұйымдастырылу
жақтарына баса назар аудару керектігі туындайды.
Әрбір қоғамның дамуы, әрбір топтың немесе бөлек индивидтің де дамуы –
олардың айналасындағылармен қарым-қатынас жасауына байланысты болатын
күрделі процесс екені анық. Бұл процесс әрқашан да тиімді әрі нәтижелі
түрде жүзеге аспайды, кейде қарама-қайшылықтардың туындауынан және
шешілуімен байланысты.
Балалар арасындағы туындайтын кейбір қарама-қайшылықтар, кейбір
балалардың мінез-құлқы мен даралық ерекшеліктеріне байланысты
түсінбеушіліктер, топқа енгісі келмейтін жағдайлар жиі кездеседі.
Мұндай жағдайлар бала өмірі мен психикасында едәуір дақ қалдырады.
Осыдан келіп баланың дамуында түрлі ауытқулар, сабаққа қатынасының өзгеруі
байқала бастайды. Топтың жеке адамға, адамның топқа әсер ету негізінде
балалар арасында дараланатын немесе оқшауланатын жағдайлар да туындап
жатады.
Тақырыптың өзектілігі:
Қазақстан Республикасы Президентінің 2010 жылғы 11 қазандағы
Жарлығымен бекітілген Қазақстан Республикасының 2010-2015 жылдарға дейінгі
Стратегиялы даму жоспарында Еліміздің жасөспірімдеріне білім беру мен
тәрбиелеу ісін жақсарту мен нығайту мәселесін баса айтқан. Жастар – біздің
болашағымыз ретінде олардың білім деңгейі мен салауаттылығы, сондай-ақ
олардың жеке тұлға ретінде жетілуі қоғамымыздың әлеуметтік және
экономикалық, техникалық жетістігіміздің негізгі шарты, - деп көрсетілген.

Баланың жеке тұлғалық әлеуметтену барысында оның рухани, ұнамды
құндылықтарын ескеру арқылы балалар арасындағы қарым-қатынасты жақсарту
қажеттілігі туындайды.
Мектеп жасына дейінгі балалар арасындағы қарым-қатынас сипаты мен
климаты баланың тек психикасына немесе жеке басына ғана әсер етіп
қоймайтындығы белгілі. Ол баланың оқу-тәрбие істерінде де елеулі орын
алады. Зерттеу жұмысымыздың өзектілігі осы мәселелерді дұрыс жолға қоюға
арқылы балабақша тәжірибесіне көмектесу керектігінен туындайды.
Қазіргі кезде балабақша өмірінде қарым-қатынасында проблемасы бар
балалардың туындауына кез-келген жағдай әсер ете береді. Туындаған мәселені
шешу психологтың негізгі психологиялық қызмет көрсетуі міндетіне
кіретіндігі даусыз.
Мектеп жасына дейінгі балалары арасындағы қарым-қатынасты жақсарту
мәселесі, сол арқылы баланың білім алып тәрбиеленуін қамтамасыз ету
актуалдылығы ешқашан төмендемеген.
Сондықтан балабақшада туындайтын қарым-қатынас жасауда қиыншылықтары
бар балаларды анықтап, оларға дер кезінде көмектесу – қазіргі қоғам алдында
тұрған міндеттердің бірі.
Зерттеу мақсаты: Мектеп жасына дейінгі балалардың топтан изоляциялану
себептерін зерттеу арқылы оларға психологиялық көмек көрсету жолдарын
анықтау.
Зерттеу міндеттері:
• Балалар ұжымындағы қарым-қатынас және оқшаулану мәселелерін ғылыми
әдебиеттер көмегімен теориялық тұрғыда зерттеу.
• Балабақшада ұжымда балалардың оқшаулануын эмпирикалық зерттеу.
• Баланың ұжымнан оқшаулану себептерін анықтау және соған байланысты
қарым-қатынасында проблемасы бар балаларды жіктеу.
• Сыныптан тыс қалған балаларды топқа әлеуметтендіру шараларын
қарастыру және оларға психологиялық көмек көрсету жолдарын анықтау.
• Қарым-қатыныасында проблемасы бар балаларға арналған ойындар мен
тапсырмалар жиынтығын құрастыру.
Зерттеу обьектісі: Мектеп жасына дейінгі балалар.
Зерттеу пәні: Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынасындағы
изоляциялану ерекшеліктері мен психологиялық көмек көрсету жолдары.
Ғылыми болжам: Мектеп жасына дейінгі балалардың ұжымнан оқшаулануы сол
жас кезеңіндегі даму дағдарысын өткізу ерекшелігіне байланысты туындайды.
Зерттеудің әдіснамалық және теориялық негіздері:
Л.С.Выготскийдің балаға комплексті, жүйелік формадағы іс-әрекетті
ұйымдастыру теориясы, В.Н.Мясищев, С.Л.Рубинштейн, Л.И.Божович
еңбектеріндегі қарым-қатынас мәселесіне арналған ілімдер, педагогика және
психология ғылымындағы А.С.Макаренконың “жеке адам ұжымда дамиды және ұжым
арқылы қалыптасады” қағидасы, О.Осадьконың баланың алғашқы мұғалімінің
педагогикалық тактикасы мен қарым-қатынасқа түсу стиліне байланысты, оның
ата-анасымен және сыныптастарымен қарым-қатынасқа түсуін және жеке тұлғалық
қасиеттерінің қалыптасуына үлкен әсерін тигізетінін дәлеледейтін зерттеулер
– біздің зерттеу жұмысымыздың теориялық жақтарына арқау болды.
Зерттеу әдістері мен әдістемелері:
Топтағы балалардың бір-бірімен қарым-қатынас ерекшеліктерін зерттеуге
арналған бірнеше әдістер мен әдістемелер қолданылды. Баланың топтан
оқшаулану мәселесіне арналған әдебиеттерге теориялық талдау әдістері,
социометриялық әдістеме (Мектеп жасына дейінгі балаларға арналған вариант),
топтағы сыныптастарына баға беру әдістемесі, адамдардың бір-біріне
тартымдылық деңгейін зеттеу әдістемелері, хронометрлі бақылау әдістемелері,
анкета, бала мінезінің ерекшелігін анықтайтын ата–аналарға арналған
сауалнамалар, балалар мен ата–аналардың темпераментін анықтайтын
сауалнамалар, жанұядағы және ата-ана мен бала арасынлдағы қарым–қатынас
шкаласы, бала мінезіндегі кешеуленуді білдіретін регистрация парағы
қолданылды.
Зерттеу жұмысының жаңалығы:
Мектеп жасына дейінгі балалардың өзара қарым-қатынас ерекшеліктеріне
байланысты, жас даму дағдарыс барысындағы балалардың қарым-қатынасқа
түсудегі қиыншылықтары мен өзіндік мінез-құлық ерекшеліктеріне байланысты
қарым-қатынас жасауға қиналатын балалармен жұмыс жүргізу ерекшеліктерін
ғылыми тұрғыда дәлелдеп, психолог қызметінде тиімді қолдану жолдары
көрсетілді.
Мектеп жасына дейінгі балалардың құрбыларымен қарым-қатынасы мен
әлеуметтік ортада алатын орны бала психикасының дамуының қайнар көзі. Олай
болса, бұл мәселелердің теориялық тұрғыда заңдылықтары мен психологиялық
ерекшеліктерін ашудың мәні зор. Зерттеу жұмысымда мектепке дейінгі
ұйымдарда жиі кездесетін проблема – топтан оқшауланған балаларды анықтаудың
жолдары көрсетілген, топтан оқшаулану себептері ашылған, сондай-ақ мұндай
балалармен нәтижелі жұмыс жүргізуге арналған кеңестер мен психологиялық
қызмет жолдары көрсетілген. Зерттеу жұмысымда қарастырылған материалдардың
барлығы дерлік мектеп психологының теориялық білімін жоғарылатып, қарым-
қатынаста проблемасы бар балаларды анықтап, олармен жұмыс жүргізу
шеберлігін арттырады.
Зерттеу жұмысының базасы: Батыс Қазақстан облысы, Орал қаласы,
балабақшасы
Курстық жұмыстың құрылымы: Зерттеу жұмысы кіріспеден, екі бөлімнен,
қорытындыдан және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады.
І тарау. Мектеп жасына дейінгі балалардың
қарым-қатынас ерекшеліктері
1.1. Қарым-қатынас теориясы және ғалымдардың пікірлері
Қарым-қатынас мәселесі 2-3 онжылдықта зерттеушілердің көңілін аударып
отыр. Қарым — қатынас табиғаты оның индивидуалды және жастық ерекшеліктерін
өту және өзгеру механизімдері философтар мен социологтардың (Б.Д. Парыгин
1971; И.С.Кон, 1971-1978), психолингвистердің (А.А. Леонтьев, 1979),
әлеуметтік психология мамандарының (Б.Ф. Прошнев, 1966; Г.М. Андреева,
1980), балалар және жасерекшелік (В.С. Мухина, 1975; Я.Л. Коломинский 1976-
1981). Бірақ зерттеушілер қарым-қатынас түсінігіне біркелкі анықтама
бермейді. М.Н. Щелованов, Н.М. Аксарина (Балаларды тәрбиелеу, 1955) – қарым-
қатынас деп үлкендердің балаларға бағытталған мейірімді сөйлеуін атайды;
М.С. Коган, 1974 – адам қарым-қатынасы ретінде оның табиғат пен және өз-
өзімен сөйлесе алуын айтады. Кейбір зерттеушілер (Балл Г.А., Брановицский
В.Н., Довгиалло А.М. – Ойлау және қарым-қатынас, 1973), адамның машинамен
өзара қатынасының шындық екенін мойындайды, бірақ басқалар жансыз заттармен
тілдесу тек метафоралық мәнге ие екендігін көрсетеді (Б.Ф. Ломов Қарым-
қатынас мәселесі, 1981 ж.).[30,22б.
Шетелдерде қарым-қатынастың көптеген дифенициасы ұсынылған Д.Денцстің
мәліметтеріне байланысты А.А. Леонтьев (1973), ағылшын тілд әдебиеттерде
1969 жылдың өзінде қарым-қатынас түсінігінің 96 анықтамасы болғанын
көрсетеді.
М.И. Лисинаның пікірінше, қарым-қатынас екі адамның немесе одан да
көп адамдарың өзара әрекеттесуі мен келісушілікке бағытталған қатынасты
орнықтыру мақсатындағы күштердің біріктірілуі және жалпы нәтижеге қол
жеткізуі.
К.Обуховский, А.А. Леонтьев, Абульханова-Славская К.А. бойынша, қарым-
қатынас жай ғана әрекет емес өзара әрекет жасасу: ол қатысушылар арасында
жүзеге асады, әрқайсысы белсенділікке ие және өз партнерлерінен соны талап
етеді.
Қарым-қатынас жоғарғы дәрежедегі динамикалық әлеуметтік -
психологиялық құбылыс. [29; 78б]
Қарым-қатынас фактор ретінде біздің қажетімізге айналса, іс-әрекет пен
қылығымыздың себеп болса, басқа адамдармен қатынасымыздың мақсаты мен
мазмұны болғанда ғана көріне алады. Ал мұндай жағдайда бұл фактор біз үшін
ерекше мазмұнға ие болады және тұлғалық құндылықтардың мазмұны оны
аксиологиялық қарау мен зерттеуді көздейді.
Дегенмен, қарым-қатынас біз үшін басқа адамдарды түсіну мен тану көзі
ретінде де құнды.
Қарым-қатынас адамның бүкіл психикалық өмір-сүру іс-әрекетін
түсіндіреді. Кез келген тұлға секілді, қоғам да оның сыртқы және ішкі қарым-
қатынасының өнімі, оның коммуникативті іс-әрекетінің нәтижесі. Бұл пәндік
іс-әрекетке де жатады., яғни әсерлі жағдайды туғызатын жайлы, қозғаушы
қарым-қатынас.
Толыққанды қарым-қатынас жан-дүниені көтереді, адамның психологиялық —
жанды потенциалдық толық жылуына жол ашады және керісінше қарым-қатынастың
жетпеуі, оған деген қажыған қажеттілік адамдардың жалпы психологиялық
өзгерісіне әкеледі. Бәрі болмаса да, адамдағы көптеген рухани, психикалық
немесе әлеуметтік аномалиялар — толыққанды қарым-қатынастың жетпеуінен деп
толық айтуға болады.[29; б.118]
Қарым-қатынас адамдар арасында тұлға аралық және іскерлік қатынастар,
сондай-ақ әлеуметтік қатыгнастардың жүйесін құрайды.
Қарым-қатынас ортақ нәтижеге жету мақсатында келісілген және
бірлескен бағыттағы екі немесе одан да көп адамдардың бірлескен өзара іс-
әрекеті.[24; б.185]
Қарым-қатынас актісі адам басқа адаммен байланысқа түскенде, оны өзі
секілді немесе өзімен тең деп санайды, сондай-ақ белсенді кері байланысты,
ақпарат алмасу жағын көздейді. [29; б.106]
“Қарым-қатынас” ұғымына қатысты анықтамалардың әрқилы болуының себебі
бұл мәселеге деген әртүрлі көзқарастар мен қатыстардың әсері. Біз келесі
анықтамаларды қолданамыз. Қарым-қатынас- адамдардың іс-әрекеті арқасында,
ақпарат алмасу, өзара әрекеттің бірлік стратегиясын, басқа адамды қабылдау
және түсіну барысында адамдар арасында дамитын күрделі көпсалалы үрдіс.
Практикада “қарым-қатынас” және “қатынас” ұғымдарын жиі шатастырады.
Бұл ұғымдар мүлдем де бір мағынаны бермейді. Қарым-қатынас қатынастарды
жүзеге асыру үрдісі.
Қарым-қатынас үшін оның мүшелерінің физикалық зат емес тұлға ретінде
көріну сипаты өте маңызды. Қарым-қатынастың бұл ерешелігіне А.А. Бодалев
1965, Е.Э. Смирнова, 1973 және т.б. психологтер көңіл аударған.
Б.Ф. Ломовтың пікірінше, қарым-қатынас адамдардың субъект ретінде
көрінетін өзара әрекеттестігі. Сонымен бірге қарым-қатынас үшін кем
дегенде екі адам керек оның әрқайсысы субъект ретінде көрінуі тиіс.Жоғарыда
аталған қарым-қатынас ерекшеліктері бір-бірімен тығыз байланысты. Абсолютты
өзара әрекеттестіктің қарым-қатынастың басқа сипаттарынан көрінуі
интеракционистік позицияға әкеледі, яғни қарым-қатынас жайлы түсінікті
жалпы біріктіру.
Қарым-қатынастың мәнін тек қана ақпарат алуға бағыттау коммуникацияға
айналдырады, ал коммуникация – қарым-қатынасқа қарағанда тар мағынадағы
құбылыс.
Қарым-қатынасқа анықтама берумен тоқталмайды; ары қарй түсініктеме
беру талап етіледі. Қарым-қатынасты психологиялық категория ретінде
қарастыра отырып біз оны іс-әрекет ретінде интерпретация береміз.
Сондықтан, қарым-қатынас синонимі ретінде коммуникативті іс-әрекет ұғымы
алынады.
Кеңестік психолотер қарым-қатынас феноменіне әртүрлі көзқараспен қарай
отырып бір ауыздан қарым-қатынас пен іс-әрекеттің тығыз байланысын атап
көрсетеді.
Іс-әрекет категориясы кеңестік психологияда маңызды орынға ие. Іс-
әрекеттің бірнеше теориялары қарастырылған олардың ішінде С.Л. Рубинштейн
(1946-1973), Б.Г. Ананьев (1980), Л.С. Выготский (1982-1983), А.Н. Леонтьев
(1983) олардың ішінде еңбектері ерекше маңызға ие.
Қарым-қатынасты түсінудің негізіне А.Н. Леонтьевтің іс-әрекет
концепциясын және А.В. Запорожец (1979), Д.Б. Эльконин (1960-1978), В.В.
Давыдов (1977), П.Я. Гальперин (1978) концепцияларын аламыз. Берілген
концепциядағы көзқарас бойынша іс-әрекет нақты процес, әрекеттер мен
операциялар жиынтығынан құралған, ал бір іс-әрекеттің екіншісінен
айырмашылығының негізінде оның заттық спецификасы алынады. [30,25б.]
Қарым-қатынас пен іс-әрекеттің байланысын әртүрлі түсінуге болады.
Г.Э. Андреева пікірінше, адамның әлеуметтік тұрмысының екі жағын
сипаттайтын, екі тең мәнді категория ретінде қарастырылады.
Қарым-қатынас іс-әрекеттің біржағы ретінде қарастырылады, ал іс-
әрекеттің өқзі қарым-қатынас шарты болып табылады, қарым-қатынас іс-
әрекеттің ерекше түрі ретінде интерпретацияланады.
Қарастырып кеткеніміздей қарым-қатынас – коммуникативті іс-әрекет
синонимдер, коммуникативті іс-әрекетке дұрыс түсініктеме беру үшін оның
құрылымын тарқата қарастырайық:
Қарым –қатынас пәні: бұл басқа адам, қарым-қатынас бойынша субъект
ретінде портнер, бұндай қарым-қатынастың пәнінің ұқсас анықтамасын Т.В.
Драгунова(1967) береді.
Қарым-қатынасқа қажеттілік: адамдардың басқа адамдарды тануға және
бағалауға талпысыны және солар арқылы олардың көмегімен өзін-өзі тануға
және өзіндік бағалауға ұмтылу.
Адамдар өзі туралды, өзін қоршағандары туралы іс-әрекеттің әр бейнелі
түрлеріне байланысты біле алады, өйткені, адам іс-әрекеттің әрқайсысында
көріне алады. Бірақ қарым-қатынас ерекше рөлге ие, өйткені, басқа адамға
өз пәні ретінде бағытталған екі жақты процесс бола отырып сонымен бірге өзі
де тану объектісі болады.
Коммуникативті мотивтер – ол қарым-қатынастың қолданылу себептері.
Қарым-қатынас әрекеті – бұл коммуникатвиті іс-әрекеттің бірлігі,
басқа адамға өзінің объектісі ретінде бағытталған тұтас акт.Қарым-қатынас
әрекетінің екі негізгі категориясы:
- инициативті актілер;
- жауап беруші актілер.
Қарым-қатынас міндеті – қарым-қатынас процесінде жүзеге асатын
мақсатқа бағытталған әртүрлі әрекеттер. [5, 30-33б.]
Қарым-қатынас мақсаты мен міндеті -өзара сәкес келмеуі де мүмкін.
Қарым-қатынас құралы – бұл қарым-қатынас әрекеті жүзеге асатын
операциялар.
Қарым-қатынас өнімі – қарым-қатынас негізінде пайда болған материалды
және рухани сипаттағы түсініктер.

1.2. Балалардың қарым-қатынасын ұйымдастырудың
ерекшеліктері
Қарым-қатынас адамның бір-біріне қарым-қатынас жасау құралы мен
механизмі туралы мәселеде маңызды роль атқарады.
Қарым-қатынаста адамдардың өзара бағыттылық әрекетінен басқа маңызды
сипаты ретінде оның мүшелерінің белсенділігі қарастырылады, яғни олардың
әрқайсысы субъект ретінде көрінеді. Белсенділіктің көрінуі адамның өз
партнерына қарым-қатынас барысында бастамашылдықпен әсер етуінен көрініп
партнер оның әсерін қабылдайды және оған жауап береді. Екі адам қарым-
қатынасқа түскенде олар кезектікпен әрекеттеседі және бір бірінің әсерін
қабылдайды. Сондықтан біз бір жақты белсенділікті жағдайдаларды қарым-
қатынасқа жатқызбаймыз.
Мектеп жасына дейінгі балалар өзара қарым-қатынас барысында:
- адамдардың іс-әрекетінің, ұлттық салт-дәстүрлердің жақсы жақтарын
аңғара алады, шындықты айтуға, жағымды ойлауға үйренеді;
- өзара сыйластықты түсінуге қабілетті, айналасындағыларды ұнатып,
жақсы көре біледі, жақсылық жасауға дайын, жақындарын қуантуға асығады;
- сабырлы, салмақты болуға, тәрбиелі болуға, ойланып сөйлеуге
үйренеді;
- әдептілікке, ұқыптылыққа үйреніп, көмектесе біледі, қамқорлық жасай
алады, үлкендерді құрметтей біледі;
- өзгені ренжітпеуге тырысады, кешірімшіл болуға, барлық тіршілік
иесіне сыйластықпен қарауға, аяушылық сезімін білдіріп отыруға үйретеді.
Ұсынылған материалдарды талдау барысында терең ойлану қажеттілігі
туындайды. Осы кезде:
- қоршаған орта туралы түсінігі кеңейеді, жақсы мен жаманды айыра
біледі, әділ болуға ұмтылады;
- айналасымен жақсы қарым-қатынас орнатуға, өзін-өзі жақсы көруге,
құрметтеуге, шыдамдылыққа үйренеді;
- өзіндік пікірі бар, отбасына қамқоршыл, міндетін орындауды біледі,
ел тыныштығы жөнінде ойлай алады;
- өзіне-өзі бақылау жасай біледі, өз ісін бағалай біледі, үлкендермен
санаса алады;
- қамқорлық жасай біледі, жауапкершілікті сезіне біледі.
Оқу барысында:
- сауатты оқи білетін болады;
- түсінігін анық жеткізе алады;
- талдауға белсене қатысады;
- өзіндік пікірін еркін жеткізуге үйренеді;
- топта жұмыс істей біледі.
Баланың қабілетін ашып, сезімін ояту мақсатында жүргізілетін
шығармашылық әрекетте:
- қоршаған ортаға қызығушылығы артады;
- салт-дәстүрлерді құрметтеуді түсіне бастайды;
- өзіндік белсенділігін таныта бастайды;
- ойын қағаз бетіне түсіруге, түрлі суреттер арқылы білдіруге
дағдыланады;
- ата-анасын, жолдастарын, мұғалімдерін құрметтеуге үйрене бастайды.
Даму кезендерінде балалардың іс-әрекеті мен қарым-қатынасын
ұйымдастыру ерекшеліктері.
Ұжым тәрбиелік ықпал жасау үшін оның дамуы, ілгері жылжуы керек. Бұл
жерде қозғалыстың себебін, дамудық мүмкіндігінің сырын ашып алған жөн.
Мұндай психологиялық күш -болашақ үміт дүниесі. Адамның болашаққа ұмтылуы,
өмірге үміт артуы, адам мен ұжым дамуының маңызды сәттерінің бірі.
Мектеп жасына дейінгі балалардың ой-өрісінде, сана-сезімінде
кездесетін жеке ерекшеліктер олардың психологиялық даму жағдайларына
байланысты. Өйткені барлық қабілет-қасиеттердің негізі мектепке дейінгі
кезеңде қаланып, кейінгі жаста тереңдей түсетіні психология, педагогика,
психофизиология ғылымдарында теориялық және тәжірибелік тұрғыдан
дәлелденген. Атап айтсақ, А.Н. Леонтьев, Л.С. Выготский, М. Жұмабаев, Ж.
Аймауытов, К.Д. Ушинский, В.А. Сухомлинский, М. Мұқанов, С. Балаубаев, Қ.
Жарықбаев, А. Темірбеков, А.А. Любинская, Л.И. Божович, С. Рахметова, Ә.
Сыдықов, Н. Айғабылов тағы басқа ғалымдардың барлығы да өз еңбектерінде
баланың психикалық дамуын ойдағыдай басқару үшін, оның бойындағы бар
мүмкіндіктерін, ересек адамдармен және өз құрдастарымен қарым-қатынастарын
жан-жақты зерттеу қажеттігін айтады. Ол үшін педагогиканың, психологияның
және психофизиологияның жалпы заңдарын кіріктіре, үйлестіре қолдануға тура
келеді.
Болашақ үміт дүниесінде адам қажеттілігінің мәдени және материалдық
жиыны, оның даму деңгейі, бүкіл моральдық бейнесі айқындалады.
Белгіленген болашаң үміт дүниесі жүйелерін жүзеге асыруда сынып
жетекшісінің ұйымдастыру жұмысы қажет. Міндеттері: оның болашақ үміт
дүниесін тауып қоя білуі, оны жүзеге асыруды ұйымдастыру іскерлігі,
балаларды еліктіру, ңиялын ояту, өз ынтасына балаларды сендіруі, болашаң
үміт дүниесін айңын, бейнелі, әсем суреттей білуі, балалармен бірге олардың
өмірін қуанышты және қызықты еткісі келетініне сендіруі, орынды талап қою,
балалардың мүмкіндігіне сай жұмыстар беру, оның ұжымға және жеке тұлғаға
қажеттілігін дәлелдеуі.
Бірыңғай педагогикалық талаппен қатар, балалардың тәрбие ұжымының
жетекші буынға айналуы балалардың өзін-өзі басқару ісіне қатынасуына
байланысты. Ұжым өкілдері бүкіл мектептің өзін-өзі басқару органдарының
құрамына енеді. Осылайша өз ұжымының өмірін басқа бастауыш ұжымдардық
өмірмен байланыстырады. Бұл байланысты жүзеге асырудың тағы бір жолы -
ұжымның өз шамасына сай мектептің ішіндегі еңбек жарыстарына қатысуы. Бұл
іс мектеп көлемінде есепке алынады және бағаланады. Өзіне-өзі қызмет
істеуге балалар шамасына сай қатынасады. Мұны ұйымдастыру барысында
балалардың жас ерекшелігін ескеріп, еңбектің көлемі шамадан тыс болмауын
қадағалау керек.
Балалар іс-әрекеттері туралы біраз пікірлер айтылды.
Іс-әрекеті - бұл қарым-қатынас, ұжымның өздігінен жұмыс істеуі және
даму процесінің көзі, нақты мақсатқа жету. Іс-әрекеттің барысында қарым-
қатынас дамиды.
Қарым-қатынас - бұл адамға адам қажеттіліктерін қанағаттандыру.
Педагогикалық ұжымның міндеті - жеке адамның басқа адамдармен қарым-
қатынасын оны қуанышты көңіл-күйге бөлейтіндей етіп орнату. Ұжым өмірінде
гуманистік қатынас ерекше орын алады. Негізгі белгілері:
• сергектік, ширақтық, белсенділік, қайырымдылық, ұжым мүшелерінің
достық бірлігі, бір-біріне ілтипатты болу, өзара жәрдем беру.
• балалар арасында баңталастық, өз қамын көздеушілік, тұйықтык,
бөлектенушіліктің болмауы.
• басқа ұжымдарға жолдастық көмек беруге дайын тұру.
Гуманистік қатынас - ұжымдағы балалардың арасындағы байланыстарды
дамытудық құралы.
Ужымда балалардың іс-әрекеті және қарым-қатынасы процесіндеі жеке адам
аралық қатынас жүйесі, өзара жауапкершілік және тәуелділік қатынасы,
гуманистік қатынас балалардың дамуы мен қалыптасуына әсер етеді.
ІІ тарау. Мектеп жасына дейінгі балалардың қарым-қатынасын ұйымдастыруға
арналған проективті әдістер
2.1. Психологтардың жұмысында қарым-қатынасты зерттеуде графикалық
тәсілдерді қолдануы
Соңғы кезеңде практик психологтар әр түрлі графикалык тестер мен
тәсілдерді өз жұмыстарыңда жиі қолдануда. Қарым-қатынасқа бірден түсе
қоймайтын, тұйық балалармен әңгімелесу немесе сұраққа жауап алу тиімді
болмайтыны түсінікті, сонымен қатар мектепке келетін балалардың көпшілігі
өз проблемаларына талдау жасап, сөзбен бере білуге үйренбегендіктен,
үйреншікті әдістер бойынша зерттеу көп киындық тудырады. Осыған байланысты
психолог Т.Ю.Андрущенко қарым-қатынастағы субъективті қиындықтарды
бейнелеудің арнаулы графикалык әрекет тәсілдерін ойлап тапты. Бұл
тәсілдер, біріншіден, графикалық әрекет нәтижесінде баланың ішкі
проблемаларын байқауға мумкіңдік береді. Екіншіден, графикалык тәсіл ішкі
проблеманың себебін де анықтауға көмектеседі. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.