Азаматтық құқықтық қатынастардың ерекшеліктері

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Жоспар:
Кіріспе

1 Азаматтық құқықтық қатынастардың түсінігі мен құрылымы.
2 Азаматтық құқықтық қатынастардың негіздемелері
3 Өкілеттілік. Өкілеттілік түсінігі және түрлері
4 Азаматтық құқықтағы мерзімдер.Мерзімдердің түсінігі, есептелуі және
түрлері
5 Талаптың ескіруі.
Қорытынды
Әдебиеттер

1. Азаматтық құқықтық қатынастардың түсінігі мен құрылымы.

Азаматтық құқықтық қатынас және қоғамдық қатынастарды азаматтық
-–құқықтық реттеу механизмі. Түрлі нормативті актілердегі азаматтық-
құқықтық нормалар азаматтық құқық пәнің құрайтың қоғамдвқ қатынастарды
реттеуге шақырылған. Азаматтық-құқықтық реттеу механизмін ашуда басты
рольды азаматтық құқықтық қатынас түсінігі атқарады.
Қоғамдық катынастардың азаматтық құқық нормаларын реттеу нәтижесінде олар
құқықтық форманы иемденіп, азаматтық құқықтық қатынасқа айналады. Азаматтық
құқықтық қатынас – бұл азаматтық құқық нормасымен реттелген қоғамдық
қатынас сияқты. Оның пәніне мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастар
кіреді. Мүліктік қатынастарды азаматтық құқықпен реттеу нәтижесінде
азаматтық мүліктік құқық қатынастары туындайды. Егер жеке мүліктік емес
қатынастар азаматтық құқық нормаларымен реттеме, жеке мүліктік емес құқық
қатынастары тағайындалады.
Азаматтық құқық ең алдымен, қоғамның экономикалық базисі сферасында
жатқан мүліктік қатынастармен байланысты. Олардың құқықтық реттелуі
азаматтық құқықтық қатынастарда көрінбейтін бірқатар ерекшеліктермен
сипатталады.
Азаматтық құқықтық қатынастардың ерекшеліктері. Азаматтық құқық пәніне
кіретін қоғамдық қатынастар жақтардың заңдық теңдігі әдісімен реттеледі.
Жақтардың заңдық теңдігі азаматтық құқықтық қатынастын бөлінбейтін қасиеті
болып табылады. Осы қасиеттің жойылуынан құқықтық қатынас табиғаты да
өзгереді. Азаматтық құқықтық қатынас оның қураумен элементтері түрінде
қарастырылады, оларға құқықтық қатынастың мазмұны, формасы, субъектілері
мен объектілері кіреді.

Азаматтық құқықтық қатынастың мазмұны мен формасы.

Азаматтық құқықтық формасы. Қоғамдық қатынастарды азаматтық-құқықтық
реттеу процесінде олардың мүшелері субъективті құқықтар мен
міндеттемелермен бөлінеді, ол болашақта құқықтық қатынас шегіндегі мүшелер
тәртібін анықтайды. Азаматтық құқықтық қатынас формасы. Мүшелерге тән
субъективті құқықтар мен міндеттер оның құқықтық формасын қурайды.
Субъективті құқық түрінде құқықтық тулғаның тәртібінің заңдық қамтылған
өлшемі түсіндіріледі, ал субъективті міндеттеме – азаматтық құқықтық
қатынастасы міндетті тулғаның қажетті тәртібінің заңдық қамтылған өлшемі.
Азаматтық құқықтық қатынас мазмұны мен формасының бірлігі. Азаматтық
мүліктік қатынасты оның экономиялық базисіне толық жатқызуға болмайды. Ол
экономиялық мазмұны мен құқықтық формасының диалектикалық бірлігін
көрсетеді. Азаматтық мүліктік құқықтық қатынас мазмұны экономиялық базис
сферасында болады. Азаматтық құқықтық қатынас спецификасы оның субъектілері
мен объектілеріненде байқалады.
Азаматтық құқықтық қатынас субъектілері. Азаматтық құқық қатынас мүшелер
олардың субъектілер мен аталады. Азаматтық құқық қатынас адамдар
арасында қалыптасады. Сондықтан субъект түрінде жеке индивидтер,
әйтпесе белгілі бір адамдар ұйымы көрінеді. Біздің елде субъект түрінде тек
Қазақстан Республикасының азаматтары ғана емес, шет ел азаматтары жеке
азаматтығы жоқ тұлғалар бола алады.
Сонымен, азаматтық құқық қатынас субъектілері мыналар:
1. Қазақстан азаматтары, шет елдік азаматтар, жеке азаматтығы жоқ
тұлғалар
2. Қазақстандық жеке шет елдік заңды тұлғалар
3. Қазақстан республикасы, әкімшілік-территориялық бірлестер
Азаматтық құқық қатынас объектілері. Азаматтық құқық қатынас объектісі
түрінде оның субъектілерінің материалдық жеке материалдық емес игіліктерге
бағытталған тәртібі көрінеді. Азаматтық мүліктік құқықтық қатынастың
спецификасы сол, оның мүшелері өз тәртібі мен тек бір-біріне ғана емес,
белгілі бір материалдық игіліктерге жер ете алады. Азаматтық құқық қатынас
субъектілерінің тәртібі азаматтық мүліктік құқықтық қатынастық объектісін
құрайды. Субъектілердің өзара әрекет ету процессіндегі жеке материалдық
игілікке бағытталған тәртібін бөліп көрсетуге болады. Біріншісі, азаматтық
мүліктік, құқықтық қатынас мазмұнын құраса, екіншісі – оның объектісін
құрайды. Азаматтық мүліктік құқықтық қатынастың өз мазмұнымен объектігі
әсерінің механизмі келесідей: құқықтық тұлға өз тәртібімен сәйкес
материалдық игілікке бағытталған әрекет жасайтын міндетті жаққа әсер
етеді.
Жеке мүліктік емес құқықтық қатынаста болып - бедел, жетістік қызмет
репутациясы, адам аты, заңды тұлға атауы, тағы басқа сияқты материалдық
игіліктерге бағытталған жақтардың тәртібі табылады. Бірақ кез келген
азаматтық құқықтық қатынаста объект адам қажеттілігін қанағаттандыруға
қабілетті белгілі бір игіліктерге бағытталған оның мүшелерінің тәртібінен
сипатталады.

Азаматтық құқық қатынас түрлері.

Мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтық қатынастар. Қандай қоғамдық
қатынастын азаматтық құқық нормасымен реттелгеніне қарап, мүліктік және
жеке мүліктік емес құқықтық қатынастарды бөліп көрсетеді. Мүліктік
құқықтық қатынастар құндық қатынастарды реттеу нәтижесінде, ал жеке
мүліктік емес – азаматтық заңның жеке мүліктік емес қатынастарды реттеу
нәтижесінде бекітіледі. Мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтық қатынас
спецификасы субъективті құқықты қорғаудың ерекше әдістерін анықтайды.
Мүлік құқығы зиянның орнын толтыру жолымен қорғалса, жеке мүліктік
еемес құқықты қорғау басқа әдістермен жүргізіледі.

Қатысты және абсолюттік азаматтық құқықтық қатынастар.

Субъект аралық байланыс құрылымына орай; барлық азаматтық құқықтық
қатынастар қатысты және абсолюттік болып бөлінеді. Қатысты құқықтық
қатынаста құқықтық тұлғаға міндет қатаң белгіленген тұлғалар қарсы
турады. Ол бір немесе бірнеше тұлғалар болуы мүмкін. Абсолюттік құқық
қатынаста құқықтық тұлғаға міндетті тұлғалардың белгісіз саны қарсы
тұрады. Абсолюттік құқықтық қатынаста құқықтық тұлға құқығын кез
келген тұлға бұза алады. Ал қатысты құқықтық қатынаста құқықтық тұлға
құқығы осы құқытық қатынасқа қатысатын белгілі бір тұлғалар жағынан
бұзылуы мүмкін.
Заттық және міндеттемелік құқықтық қатынастар. Тұлға көзқарасын
қатынастандыру тәсіліне байланысты заттық және міндеттемелік құқықтық
қатынастарды ажыратады. Заттық қатынаста құқықтық тұлға көзқарасы
заттардың пайдалы қасиеттері есебінен қанағаттандырылады. Міндеттемелік
құқықтық қатынаста тұлға көзқарасы (қызығушылығы) материалдық
игіліктерді құқықтық тұлғаға ұсыну бойынша міндетт тұлғаның белгілі
бір әрекет есебінен қанағаттандырылуы мүмкін. Мұндай жіктеудің
тәжірибелік мәні заттық және міндетті құқық қатынастағы тұлғалар
тәртібінің түрлі құқықтық регламентациясынан тұрады. Заттық құқық
қатынастарда міндетті тұлғалар пассивті роль атқарады. Міндет құқықтық
қатынас міндет тұлғаның белгілі бір әрекетті жасау жолымен
жүргізіледі. Міндетт құқықтық қатынастарда міндет тұлғалар құқықтық
тұлғаға материалдық игілікті ұсыну бойынша белгілі бір белсенді
әрекеттер жасайды.

2 Азаматтық құқықтық қатынастардың негіздемелері

Азаматтық құқықтық қатынас негіздерінің түсінігі. Азаматтық заңдағы
құқықтық нормалар өз бетімен азаматтық құқықтық қатынастарды
тудырмайды, өзгертпейдә және қысқартпайды. Ол үшін құқықтық нормалармен
қарастырылған жағдайлар туындауы қажет, олар азаматтық заңдық факт
деп аталады. Сондықтан заңдық фактілер құқықтық норма мен азаматтық
құқық қатынас арасындағы байланыстырушы бөлік түрінде көрінеді. Заңдық
фактісіз бірде-бір азаматтық-құқықтық қатынастар бекітілмейді,
өзгертілмейді және жойылмайды. Мысалы АК 29 тарауы жалдау құқықтық
қатынасын бекіту, өзгерту неке жою мүлікіндіктерін қарастырады. Бірақ
аталған азаматтық құқықтық қатынас туындауы үшін АК 540 бірақ қарастырылған
келісім жасалуы қажет. Жалдау құқықтық қатынасы, егер жақтар сәйкес
келісімге келіп, құқықтық қатынас негізінде жатқан келісімді өзгерпесе,
сату-сатып алу құқықтық қатынасына өзгертілуі мүмкін. Соңында,
жалдау құқықтық қатынасы АК 556 б. қарастырылған заңдық фактілер
болған жағдайда арнеда берушінің талабы бойынша мерзімнен бұрын
тоқтатылуы мүмкін.
Заңдық фактілер азаматтық құқықтық қатынас негізінде жатқандықтан
және олардв бекітуді, өзгертуді немесе жоюды тудыратындықтан, оларды
азаматтық құқықтық қатынас негіздемелер деп атайды.
Азаматтық құқықтық қатынас негіздерінің түрлері. Азаматтық құқықтық
қатынас негізі болып заңдық бірліктік факт қызмет етуі мүмкін.
Кейбір азаматтық құқықтық қатынас негіздемелері екі немесе одан да
көп заңдық фактілерді құрайды, олар бір уақытта немесе тізбектік
түрде туындайды. Мұндай негіздемелер күрделі заңдық құраммен немесе
күрделі заңдық фактімен аталады.
Азаматтық заңда азаматтық құқықты қатынастар негізі түріндегі
бірнеше заңдық фактілер қарастырылған. Осы фактілердің жалпы тізімі
АК 7 бабында берілген. Экономикалық айналым дамуының
қажеттіліктері, әсіресе нарықтық өту кезеңінде алдын – ала азаматтық
заңда қарастырылуы мүмкін емес жағдайлармен байланысты. Сондықтан
азаматтық заңда сәйкес ереже қарастырылған, оған сәйкес азаматтық
заңда қарастырылмаған заңдық факлітер жалпы бастамалар мен азаматтық
заң мәніне қайшы келмес, сәйкес заңдық зардаптарды тудырады (АК 7б).
Азаматтық құқықта заңдық фактілерді жіктеу. Азаматтық құқықтағы
барлық заңдық фактілер жеке ерекшеліктеріне байланысты жіктеуге
ұшырайды, ол көптеген заңды фактілер ішінен негғұрлым еркін
бағытталып, оларды бір-бірінен нақты шектеуге мүмкіндік береді. Ол
өз кезегінде, азаматтық құқықтық субъектілер мен құқық қорғау
органдарының азаматтық заңды дұрыс қолдануына жағдай жасайды.
Заңдық фактілер ағымдық сипатына қарай оқиға және әрекет деп
бөлінеді. Оқиғаларға адам ерінен тыс шығатын жағдайлар жатады.
Мысалы, апат жағдайлары, адамның тууы мен өлуі, белгілі бір уақыт
аралығының аяқталуы, т.б. Ал әрекет адам еркімен жасалады. Мысалы,
келісімге отыру, міндетті орындау, туынды жасау, ұрпақ қабылдау,
т.б. Оқиға тек табиғат күшімен емес, адам әрекетімен де жасалады.
Азаматтық құқық адамдардың қоғамдық қатынастарын реттейтіндіктен,
азаматтық құқықта заңды фактілердің негізгі массасын адамдар әрекеті
құрайды.
Әрекет өз кезегінде құқықтық және құқықтық емес болып бөлінеді.
Кұқықтық емес әрекеттер заң талаптарына немесе басқа нормативтік
актілерге қайшы келеді. Мысалы, басқа тұлғаға зиян келтіру оның
орнын жабу бойынша міндет бекітуді тудырады. Ал құқықтық әрекеттер
азаматтық заң талаптарына сай келеді. Азаматтық құқық экономикалық
айналымның қалыпты дамуын қамтамасыз ететіндіктен, заңдық фактілердің
көбісін азаматтық құқықта құқықтық әрекеттер құрайды. Бірақ құқықтық
әрекеттердің заңдық мағыналары азаматтық құқықта әрқашан бірдей
емес.
Барлық құқықтық әрекеттер өзінің заңдық мәні бойынша заңдық әрекет
және заңдық актілер деп бөлінеді. Заңдық әрекет – бұл заңдық әрекет
жасаған тұлға еркінен тыс, ал кейде тәуелді азаматтық – құқықтық
зардап тудыратын құқықтық әрекеттер. Ал заңдық әрекеттерге қарағанда
заңдық актілер – бұл осы зардапты арнайы тудыру үшін жасалғанда
сәйкес заңдық зардаптарды тудыратын құқықтық әрекеттер. Заңдық
актілер құрамына әкімшілік актілер мен мәлімелелерді жатқызады.
Әкімшілік актілер әрқашан сәйкес әкімшілік – құқықтық зардап тудыру
үшін жасалады. Сондықтан әкімшілік актілердің көбісі әкімшілік
құқықтық қатынас негізі болып табылады және азаматтық-құқықтық заң
фактілер санына кірмейді.
Әкімшілік актілерге қарағанда, мәлімелер тек қана азаматтық-
құқықтық зардап тудыру мақсатында ғана жасалады. АК 147 бабына сәйкес,
мәміле ретінде азаматтар мен заңды тұлғалардың азаматтық құқық пен
міндетті бекітуге, өзгертуге немесе жоюға бағытталған әрекеттер
мойындалады. Мәлімелер санына түрлі келеісім шарттар, конкурс
жариялау, т.б. жатады.
Сонымен, азаматтық құқықтағы заңдық фактілер келесідей жіктеледі: а)
оқиға және әрекет; б) құқықтық және құқықтық емес әрекеттер; в) заңдық
әрекет және заңдық актілер; г) әкімшілік актілер мен мәлімелелер.

3 Өкілеттілік. Өкілеттілік түсінігі және түрлері

Өкілеттік институтының түсінігі мен мағынасы. Өкілеттік түрінде
басқа тұлға атынан және қызығушылығмен өзінің құқық шегінде
әрекеттің бір тұлғамен, оөкілімен жасалуын түсіндіреді. АК 169 бабына
сәйкес, өкілмен жасалатын мәміле өкілетттіктің азаматтық құқығы мен
міндеттемелерін құрайды, өзгертеді және жояды.
Азаматтық айналымда өкілеттілік институты кең қолдану сферасын
иемденеді. Оған қажеттілік өкіл өзінің құқықтары мен міндеттемелерін
орындай алмаған жағдайда ғана туындамайды (ауыр-сырқаттан, іс
сапардан, жұмыс бастылығымен, т.б) Өкілдік қызметтерге өкілдің арнайы
білімі мен тәжірибесін қолдануға, уақыты мен қаражатын үнемдеу үшін
келеді. Көпетеген заңды тұлғалардың қызметі өкілет көмегінсіз
мүлкінді болмайды. Өкілеттілік көмегімен тек мүліктік емес, кейбір
жеке мүліктік емес құқықтар да жүзеге асырылады.
Өкілеттілік субъектілері. Өкілеттік қатынасында үш субъектіні ажыратады
- өкілет беруші, өкіл және үшінші тұлға. Өкілет беруші түрінде
азаматтық құқықтың кез келген субъектісі бола алады - заңды тұлға
немесе азамат. Біріншіден, өкілдер толық әрекет қабілеттілікті иемденуі
қажет. Екіншіден, заңды тұлғалар тұлғалар өкілдік қызметтерді өз
мойнына ала алады. Үшіншіден, заң кейбір субъектілердің өкілдік
қызметтерді орындау қатынасында бірқатар тыйым салуларды құрайды.
Азаматтық құқықтың кез келген субъектісі үшінші тұлға бола алады.
Өкілеттікте құқықтық байланыстар күрделі құрылымды иемденіп, келесі
үш түрлі қатынастан жасалады:1) өкілет беруші мен өкіл арасында; 2) өкіл
мен үшінші тұлға арасында; 3) өкілет беруші мен үшінші тұлға арасында.

Өкілеттіктің оған ұқсас құқықтық қатынастардан айырмашылығы. Өкіл
өкілет беруші атынан әрекет жасаса да; мәміле және басқа да заңдық
әрекет жасауда өз еркін білдіреді. Осы жағдаймен оның қабілетіне
жоғары талаптар және мәміле жасау шынайылығының тікелей тәуелділігі
байланысты. Өкілге қарағанда жіберушібір тұлға еркін (пікірін, ойын)
екіншісіне өткізеді, бірақ өз еркін білдірмейді.
Делдал (брокер) өкіл түрінде ерікті сипатқа ие белсенді заңдық
әрекеттерді жасайды. Бірақ оның әрекеті жақтар арасында келісімнің
жасалуына мүмкіндік біреуі, бірақ өз бетінше заңдық жақтарды
байланыстармайды. Делдал потенциалды серіктестеріздестіріп, мәміле
жасау туралы келіссөздер жүргізе алады, бірақ мәліме жасау ерікті тек
оның болашақ мүшелері білдіреді. Өкіл қызметі осындай техникалық
көмекті ғана қажет етпейді, өкілет жіберуші мен үшіншітұлға арасында
құқықтық қатынасты бекітуде байқалады.
Өкіл қызметі комиссионер қызметіне едәуір жақын, ол өз клиенттеріне
техникалық көмек ғана көрсетіп қоймай, оның қызығушылығында азаматтық-
құқықтық мәлімелер жасайды. Бірақ өкілге қарағанда комиссионер, мысалы
комиссионды дүкен өз атынан үшінші тұлғамен мәміле жасап, ол
бойынша құқықтар мен міндеттерді өз мойнына алады.
Өкіл құқығы. Өкіл әрекеті өкіл жіберушінің азаматтық құқығы мен
міндеттерін белгілі бір құқық шегінде жасалғанда құрайды, өзгертеді
немесе жояды. Егер өкіл өз құқығын арттырса, өкіл жіберуші үшінші
тұлға алдында белгілі бір міндеттемелелерден еркін болады.
Кейбір ғалымдар өкіл құқығын ерекше субъективті құқық түрінде
қарастырады. В.А.Рясенцевтің пікірі бойынша құқық - азаматтық құқық
қабілетті көрсету. О.С.Иоффенің айтуынша, құқық қабілетке бірігу шегін
анықтайтын заңдық факт болып табылады.
Өкілеттіктің туындау негіздемелері. Өкілде қажетті құқықтың туындауын
заң өкіл жіберушінің еркімен, заңда аталған басқа да заңдық
фактілермен байланыстырады. АК 163 бабына сәйкес, өкіл құқығы
сенімхатқа, әкімшілік актіге немесе заңға негізделеді. Өкіл
құқығының көлемі мен сипаты, оларды жүзеге асыру шарттары заңдық
фактілер негізінде жатыр. Сәйкесінше өкілеттіктің өз бірнеше
трлерге бөлінеді: а) әкімшілік актіге негізделген өкілеттік; б) заңға
негізделген өкілеттік; в) келісімге негізделген өкілеттік.
Әкімшілік актіге негізделген өкілеттік. Мұнда өкіл әкімшілік басқару
күшімен өкіл жіберуші атынан әрекет етуге міндетті. Заңды тұлға
органы өкілеттік қызметтерді жүзеге асырумен байланысты әрекетке
жұмысшы тағайындау туралы жарлық шығарғанда орын алады. Мысалы,
соттағы өкіл, заңдық актілерді құрудағы, мәлімелер жасаудағы
өкілдік, т.б.
Көптеген жағдайларда өкілдік қатынастар заңның тікелей жарлығы
бойынша туындайды, өкілеттіктің мұндай түрі заңдық өкілеттік деп
аталады. Мысалы, кішкентай балалардың заңды өкілі болып олардың ата-
аналары табылады. Бұл өкілеттік түрінің ерекшелігі: біріншіден, ол өкіл
жіберушінің еркінен тәуелсіз туындайды, екіншіден, өкіл құқығы заңмен
анықталған.
Келісімге негізделген өкілдік жоғарыдағы екі түрге қарағанда
ерікті саналады. Ол яғни тек өкіл бейнесін емес, оның құқығын
анықтайтын өкіл жіберушінің еркі бойынша туындайды. Заңдық әрекет
жасау үшін сол өкілдің келісуі қажет. Кәсіпкерлік саласында
коммерциялық өкілдік туындайды (АК 166б). Коммерциялық өкіл бір
уақытта түрлі жақтардың өкілі бола алады. Ол екі жақта осы
өкілдікпен келіскенде немесе тікелей заңмен қарастырылған жағдайда ғана
жіберіледі.
Үшінші тұлға алдына өкілеттік үшін әдетте өкілге сенімхат деп
аталатын ерекше жазбаша құжат беріледі.
2.Сенімхат
Сенімхат түсінігі. Сенімхат ретінде бір тұлғаның екіншісіне үшінші
тұлға алдындағы өкілеттігі үшін берілетін жазбаша құқығы
түсіндіріледі. (АК 167 б. 1-б).Көп жағдайда сенімхат ерікті өкілеттің
құқығын бекіту үшін беріледі. Егер ерікті өкілдік өкіл жіберуші
мен өкіл арасында келісім иемденбесе, сенімхат беру өзінің заңдық
табиғаты бойынша бір-жақты мәмілені көрсететді. Басқаша айтқанда,
сенімхат беру және оның заңдық күшін иемдену үшін өкіл келісімдігі
талап етілмейді.
Келісімге қарағанда, сенімхат өкілдіктің сыртқы әсерін қамтамасыз
етуге шақырылған. Үшінші тұлға сенімхатпен таныса отырып, өкілдің
қандай артықшылықты иемденетін біледі. Құқық шегінде өкілмен жасалған
кез-келген мәлімелер және басқа да заңдық әрекеттер өкіл жіберуші
үшін міндетті сипатқа ие.
Сенімхатқа ұсынылатын талаптар. Сенімхат заң мәмілесіне ұсынылатын
барлық талаптарға сәйкес келуі керек. Сенімхат құқықтық заңдық әрекет
жасауға ғана берілуі мүмкін; өкіл жіберушінің еркі еркін қалыптасып,
сенімхатта анық көрсетілуі тиіс; заңды тұлғаға берілген сенімхат
арнайы құқық субъектілігіне қайшы келмейтін мәміле жасауға ғана
қатысты болуы мүмкін.
Сенімхатқа қойылатын негізгі талаптар мынаған келіп салды. Біріншіден,
сенімхат арнайы нысанда рәсімделу қажет, заң сенімхатты жазбаша
жасалатын құжат ретінде анықтап, одан тыс ол әрекет етпейді. Өкілдік
туындайтын жағдайда сенімхат ауызша жасалуы мүмкін; сенімхат әрқашан
өкілдік құзыретін жазбаша бекітілуді талап етеді. Жалпы ереже бойынша
сенімхаттың нақтылығы үшін ол қарапйым жазбаша нысанда болуы
жеткілікті. Сонымен қатар ол сенімхат аталатын негізгі құжат ретінде де
құрылуы, сондай-ақ басқа кезкелген. Түрде, мысалы, хат, жеделхат,
факс, өкілдің құзыреті айқындалған сенімхат бөлігі нысанында көрініс
жабуы мүмкін. Маңыздысы, бұл құжатта өкілдің құзыреті нақты көрінес
тауты, сенімхатқа қажетті басқа да реквизиттар болуы керек.
Сенімхаттың функциялары кейбүр жазба құжаттармен жүзеге асуы мүмкін,
мысалы, филиал директорының сақтандыру агентінің қызмет күәлігімен,
жүргізушіге берілетін жаңаша парағы және т.б Заңмен тікелей
көрсетілген жағдайларда сенімхаттың нысанына жоғарлатылған талаптар
қойылады, көбінесе ол, сенімхат анықталған түрде бекітілуді талап
етумен көрініс табады. Сонымен, нотариалдық нысанды талап ететін
мәлімелерді жасасқанда, заңды көрсетілген жағдайларды қоспағанда (АК 2
б.167 б) нотариалдық түрде бекітілуі қажет, АК 167 б сәйкес қайта сенім
білдіру тәртібінде берілетін сенімхат нотариалды түрде рәсімделу
керек, сондай-ақ заң нотариалды бекітетін сенімхаттарға мыналарды
еңгізеді :а) госпитальда, санаторийде және басқа әскери-емдеу
мекемелеріндегі әскери қызметкерлер мен басқа тұлғалардың осы
мекеменің бастығымен, лизингта саласы бойынша оның көмекшісі мен аға
немесе кезекші дәрігерлермен бекітілген сенімхаттары; ал әскери
бөлімшелердің дислокация кезектерінде, біріктірулеріне, мекемелерде және
әскери-оқыту орындарында нотариалдық іс-әрекетті жұзеге асыратын
нотариалдық кеңселер және басқа органдар болмағанда, сондай-ақ
жұмысшылар және қызметкерлердің, семьяларының мүшелеренінің осы
бекітілген сенімхаттар; в) бас бастандығымен айыру
органдарындағылардың бас бас бастандықтан айыру орынының бастығымен
бекітілген сенімхаттары; г) туғындарды әлеуметтік қорғау
мекемелеріндегі, кәмелетке толған әрекет қабілетті азаматтардың, осы
мекеменін әкімшілігі мен немесе тұрғындарды әлеуметтік қорғаудың
сәйкес органының басшысымен бектіліген сенімхаттары. Жалақыны және
еңбек қатынастарымен байланысты өзге төлемдерді, авторлар мен
тапқырлық сыйақыларын, зейнетақысы, жәрдемақысы және сипендияны,
азаматтардың банктік салымдарын алу үшін сенімхат сенім берушінің
жұмыс істейтін немесе оқитын мекесімен, оның туғылықты жері бойынша
тұрғын үй – эксплуатациялық мекемемен және ол емделіп жатқан
стационарлық емделу орнының әкімшілігімен бекітілуі мүмкін. Өкіл
азаматтық банктік салтынын, оның банкілік есеп шотынан ақша
қаражатын, оған байланыс мекемесінде адрестелген корреспонденцияны
алу үшін сенімхат сәйкес банкпен немесе байланыс мекемесінен
сенімхат ісін бекітіледі. Заңды тұлғалардың атынан берілетін
сенімхаттар, қайта сенім білдіру тәртібінде берілетіндерді
қоспағанда, нотариалдық немесе өзге арнайы бекітілуді талап етпейді.
Демек, олар осы мекеменің басшылары немесе өзге құзыретті тұлғалардың
қолымен мекеменің мөрімен текітулу керек, ақша және өзге мүліктік
құндылықтар беру немесе алу сенімхаттарын сонымен қатар бас
бухгалтердің қолымен күәландырылу керек. Банкілік операциялар жасау
және ішкі сауда саласында мәлімелер жасасу сенімхатының нысандары
арнайы ережелермен анықталады.
Екіншіден, сенімхат аса мәміле болып табылады. Оның әрекет
еткізіліп ең жоғарғы мерзімі АК 168 б. сәйкес үш жылды құрайды. Егер
сенімхатта оның әрекет ету мерзімі көрсетілмесе, онда ол күшін оны
жасаған күннен бастап бір жыл күшін сақтай.
Үшіншіден, сенімхат атаулы құжат толып табылады. Бұл сенімхатта ол
берілген тұлға, сондай-ақ сенімхатты білдіреді. Бұл жағдайда сенімхат
бірлесіп немесе әр қайсысы болып әрекет ететін сондай-ақ бірнеше
тұлғаның берілуі мүмкін. Сенімхатты сонымен қатар бір тұлға ғана емес
бірнеше тұлға бере алады, мысалы, шартта тарап ретінде болатын
тұлғалар. Қайта сенім білдіру. Сенімхат берілген тұлға өзі құзырлы
әрекеттерді жеке өзі жүзеге асыру керек, сонымен қатар анықталған
жағдайлар қайта сенім білдіру тәртібі негізінде басқа тұлғаға
жүктеуі мүмкін. АК 169 б. сәйкес бұл мүмкін егер, біріншіден, өкіл
тікелей сенімхатпен бұған құзыралы болса не, екіншіден, егер өкіл
берушінің мүддесін қорғау үшін мәжбүр болса, заңның мәні бойынша
беруші кез келген уақытша қайта сенім білдіруді шешуі мүмкін. Өкілді
оның талабы бойынша немесе өз еркі бойынша (мысалы, хатта , жеделхатта
және т.б) сәйкес құзырет беруі арқылы. Өз құқығын басқа тұлғаға берген
өкіл ол жайында, қажетті ақпаратты бастапқы өкіл берілетін хбарлауы
керек. Хабарламаған жағдайда қайта сенім алған тұлғаның әрекетіне өкіл
өзі жауап береді. Қайта сенім білдіру тәртібінде берліген
сенімхаттың әрекет ету мерзімі сол негізделіп берілген сенімхаттың
мерзімінен аспауы керек.
Сенімхаттың түрлері. Әрекет етуші заңнама сенімхаттың бірнеше түрін
қарастырылған. Сенімхатта көрініс тапқан құзыреттің көлемі мен
сипатына байланысты жалпы, арнайы және бір ретті сенімхаттар , жалпы
сенімхат деп өкілге кең ауқылуы мәлімелер жасауға және өзге
юридикалық әрекеттер мүмкіндік беретін сенімхаттарды айтады бұндай
сенімхаттарға мысалы ретінде азаматтары мүлкін басқару құқығына
сенімхат, заңды тұлғаның өкілдігін басқаруға сенімхаттарды жатқызуға
болады, арнайы сенімхат өкілге сондай-ақ шектелмеген түрде мәмілелер
нақты өкілдік әрекеттері көрсетіледі. Мысалы, арнайы сенімхат
экспедиторға тауарды алу не жіберілуі туралы берілген сенімхаттар
табылады.
Бір ретті сенімхат нақты бір мәмәлімені немесе өзге юридикалық
әрекетті жасау үшін беріледі, мысалы почталық переводты алуға,
келісімді, нысаны, почталық переводты алуға, келісішартқа қол қою, акт
құру,
Сенім хаттың тоқтатылуы. Сенім хаттың күшін тоқтататын жағдайлар
келесі үш топқа жіктеледі. Біріншіден, сенімхат оның мерзімі өткенде
тоқтатылады, ал бір ретті сенімхатқа қатысты өкілдік құзырлы болған
әрекетті жүзеге асыралғаннанкепілі. Екіншіден, кез келген уақытта сенім
білдірген тұлға оны тоқтата алады, ал сенімхатты алған тұлға кез
келген уақытта одан бас тарта алады Бұндай біржақты сенімхаттың әрекет
етуін тоқтатудың келісімен құқығы фидуциарлық сенімділік, сипаттан
байланысты. Бұл құқықтан бас тартуға келісуді заң жарамсыз деп
көрсетеді. Сенімхат берген тұлғаға сенімхат берілген тұлғаны оның
тоқтатылуы түралы хабардар ету міндеті жүктеледі.
Үшіншіден, сенімхаттың тоқтатылуы заңды тұлғаны тоқтатылуымен ,
сенімхат берген тұлғаның әрекет қабілетсіз немесе әрекет қабілеті
шектеулі болғанда немесе азаматтық хабар-ошарсыз кетуіне өлуімен
байланыстырылады. Сенімхат тоқтатылғанға дейінгі өкілдің әрекетті
нәтижесінде туындаған құқықтар мен міндеттер өкіл беруші мен оның
құқық үшінші тұлғаға қажетті күші сақталады. Бұл құқық
қолданылмайды, егер үшінші тұлға сенімхаттың тоқтатылуы туралы және
білуі мүмкін болса, сенімхат тоқтатылғаннан кейін өкіл оның жедел
түрде сенімхатты, сенім білдіруші қайтарып беруге міндетті.
3. Құзыретсіз өкілдік.
Құзыретсіз өкілдіктің түсінігі. Өкілде құзырет болуы – кез келген
өкілдіктің негізгі жағдайы. Азаматтық айналымда, демк мынандай
жағдайларда кездеседі, бір тұлғалардың мүдделеріне қатысты жасалатын
мәмілелер мен өзге юридикалық әрекеттер басқа тұлғалар мен ешқандай
құзыретке не болмай жүзеге асуы. Кейде мұндай оқиғалар таза түрде
кездеседі, азаматтық айналымға қатысушыларының арасында өкілдік туралы
ешқандай алуын ала келісімнің болмауы Мысалы, азамат
оның танысы үйге қажет етендігін біле тұра, бірақ одан осыған
байланысты ешқандай нақты тапсырма алмай, оның атынан үйді жалға алу
туралы шартты бекітеді. Бірақта, көбінесе, азаматтық айналымның
қатысушылар өкілдік туралы ережелерге сәйкес және әрекет жасап деп
дамудың сәйкесінше өкілдіктерге не емес жалған өкілдіктер нақты
өмірде орын алып отыр. Осындай жалған өкілдікке үлгі ретінде
сенімхатты қате рәсімдеу, оның өкілін алынып тастауымен байланысты
мерзімнің аяқталуымен байланысты әрекеттердің тоқтатылуы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.