Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми теориялық негізі
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми.теориялық негізі
1.1.Муниципалды меншікті басқарудың теориялық негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2.Жекешелендіру кезеңіндегі муниципалды меншікті қалыптастыру кезеңдерінің негізгі ерекшеліктері мен нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
ІІ Қазіргі кезеңдегі муниципалды меншікті басқарудың ағымдық жағдайы және дамыту бағыттары
2.1.Муниципалды меншікті басқарудың қазіргі жай.күйін талдау ... ... ... ... ... ..13
2.2.Оңтүстік Қазақстандағы муниципалды меншіктің ағымдық жағдайы және мемлекет тарапынан реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.3.Мемлекеттік муниципалды меншіктің жауапкершілігін арттыру және тиімді пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми.теориялық негізі
1.1.Муниципалды меншікті басқарудың теориялық негізі ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2.Жекешелендіру кезеңіндегі муниципалды меншікті қалыптастыру кезеңдерінің негізгі ерекшеліктері мен нәтижелері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .8
ІІ Қазіргі кезеңдегі муниципалды меншікті басқарудың ағымдық жағдайы және дамыту бағыттары
2.1.Муниципалды меншікті басқарудың қазіргі жай.күйін талдау ... ... ... ... ... ..13
2.2.Оңтүстік Қазақстандағы муниципалды меншіктің ағымдық жағдайы және мемлекет тарапынан реттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..18
2.3.Мемлекеттік муниципалды меншіктің жауапкершілігін арттыру және тиімді пайдалану ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .27
Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..29
Кіріспе
Кірісеге келер болсақ муниципалды меншікті басқарудың Қазақстан Республикасының Конституциясының 6-бабында «ҚР-да мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады» деген жолдар бар, ал муниципалды меншік немесе қауымдық меншік заңда көрсетілген. Бұл дегеніміз меншік жоқ жерде билікте болмайды. Мысалы ретінде конституцияда «Муниципалдық меншік танылған» деп жазылған. Жергілікті өзін-өзі басқарудың заңының жобасында қауымдық меншік деген термин кездеседі. Ал, еуропалық хартияда меншік мәселесі мүлдем айтылмаған.
ТМД елдеріне арналған заң актісінде жергілікті өзін-өзі басқарудың қаржы экономикалық негізі арнайы бөлім ретінде белгіленген, яғни 29- бапта жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізін муниципалды меншік жергілікті қаржы көздері мемлекет иелігіне жататын, бірақ жергілікті өзін-өзі басқару органдакрына берілген мүліктер және муниципалды құрылымның ішіне кіретін қанағаттануға жұмсалатын басқа да меншік құрайды. Жергілікті қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие субъекті болып табылады және олар сол муниципалыд құрылымның қорларын тікелей немесе жергікіті өзін-өзі басқарудың органдары арқылы пайдаланады.
Муниципалды меншіктің құрамына:
- жергілікті бюджеттің қаржылары
- муниципалды бюджеттің тыс қорлары
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүліктері
- муниципалды кәсіпорындар мен бірлестіктер
- муниципалды банкілер мен басқа да қаржы-несие ұйымдары
- муниципалды тұрғын үй қоры
- тұрғын үйге жатпайтын ғимараттар
- ғылым, денсаулы, мәдениет, спорт мекемелері кіреді.
Жергілікті өзін-өзі басқару орган заң нормаларына сай муниципалды меншіктің объектісін уақытша немес тұрақты түрде пайдалануға жеке және заңды тұлғаға беруге, жалға тапсыруға заңды жолмен қайтарып алуға құқықты.
Муниципалды меншікті жекешелендірудің тәртібі мен шарттарын жергілікті тұрғынды тікелей анықтайды немесе жергілікті өзін-өзі бсқарудың өкілдік органдары шешді. Муниципалды мемлекетке жататын объектілерді жекешелендіруден түскен пайда толық түрде жергілікті бюджетке беріледі.
Муниципалды меншік мемлекет, жеке меншік түрлерімен бірдей болып саналады және мемлекет тарапынан да дәл солай сияқты қорғалады. Муниципалды меншік объектілерін жекешелендіруден кейінгі бақылау саласының басты мақсаты мүлік иесінің коммуналдық меншік объектілерін шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне өтеусіз беру және тендер арқылы сатылған объектілерді сату-алу келісім-шарттары негізінде алынған міндеттерінің орындалуын бақылау болып табылады.
Кірісеге келер болсақ муниципалды меншікті басқарудың Қазақстан Республикасының Конституциясының 6-бабында «ҚР-да мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады» деген жолдар бар, ал муниципалды меншік немесе қауымдық меншік заңда көрсетілген. Бұл дегеніміз меншік жоқ жерде билікте болмайды. Мысалы ретінде конституцияда «Муниципалдық меншік танылған» деп жазылған. Жергілікті өзін-өзі басқарудың заңының жобасында қауымдық меншік деген термин кездеседі. Ал, еуропалық хартияда меншік мәселесі мүлдем айтылмаған.
ТМД елдеріне арналған заң актісінде жергілікті өзін-өзі басқарудың қаржы экономикалық негізі арнайы бөлім ретінде белгіленген, яғни 29- бапта жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізін муниципалды меншік жергілікті қаржы көздері мемлекет иелігіне жататын, бірақ жергілікті өзін-өзі басқару органдакрына берілген мүліктер және муниципалды құрылымның ішіне кіретін қанағаттануға жұмсалатын басқа да меншік құрайды. Жергілікті қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие субъекті болып табылады және олар сол муниципалыд құрылымның қорларын тікелей немесе жергікіті өзін-өзі басқарудың органдары арқылы пайдаланады.
Муниципалды меншіктің құрамына:
- жергілікті бюджеттің қаржылары
- муниципалды бюджеттің тыс қорлары
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүліктері
- муниципалды кәсіпорындар мен бірлестіктер
- муниципалды банкілер мен басқа да қаржы-несие ұйымдары
- муниципалды тұрғын үй қоры
- тұрғын үйге жатпайтын ғимараттар
- ғылым, денсаулы, мәдениет, спорт мекемелері кіреді.
Жергілікті өзін-өзі басқару орган заң нормаларына сай муниципалды меншіктің объектісін уақытша немес тұрақты түрде пайдалануға жеке және заңды тұлғаға беруге, жалға тапсыруға заңды жолмен қайтарып алуға құқықты.
Муниципалды меншікті жекешелендірудің тәртібі мен шарттарын жергілікті тұрғынды тікелей анықтайды немесе жергілікті өзін-өзі бсқарудың өкілдік органдары шешді. Муниципалды мемлекетке жататын объектілерді жекешелендіруден түскен пайда толық түрде жергілікті бюджетке беріледі.
Муниципалды меншік мемлекет, жеке меншік түрлерімен бірдей болып саналады және мемлекет тарапынан да дәл солай сияқты қорғалады. Муниципалды меншік объектілерін жекешелендіруден кейінгі бақылау саласының басты мақсаты мүлік иесінің коммуналдық меншік объектілерін шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне өтеусіз беру және тендер арқылы сатылған объектілерді сату-алу келісім-шарттары негізінде алынған міндеттерінің орындалуын бақылау болып табылады.
Пайдаланылған әдебеттер
1. Танкиева: "Жергілікті басқаруда экономикалық механизмдерді қолдану жолдары". "Саясат" Алматы 2005ж
2. ҚР әлеуметтік – экономикалық дамуының 2005 – 2007 жылдарға арналған орта мерзімді жоспары. ОҚО Статистика агентігі. Шымкент, 2005*.
3. ОҚО 2005 – 2007 жылдарға арналған стратегиялық бағдарламасы. ОҚО Экономика және бюджетті жоспарлау департаменті. Шымкент, 2005.
4. П.В.Забелин, Н.К.Моисеева. Основы стратегической управления. Москва, 1998 г.
5. Баянов Е. ред. "Мемлекеттік және құқық негіздері", Оқулық, Алматы, "Жеті жарғы", - 2001ж.
6. "Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін" Президенттің Қазақстан халқына Жолдау / Егемен Қазақстан, 19.03.2004ж.
7. Көшім Д., "Жергілікті өзін-өзі басқару - азаматтық қоғамның алғашқы баспалдағы", - Алматы, 2000ж.
8. Қазақстан Республикасының Конституциясы., Алматы, 1995 ж. 89, 95 баптар.
9. Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы. №23 желтоқсан, 2003 ж.
10. "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Қазақстан Республикасының заңы., "Заң", №3, 2001ж. 9-26 бет.
11. Мәдинов Р. "Сағым" идеядан сақтанған абзал немесе билікті орталық пен аймақтар арасында бөлуді жеделдеткісі келетіндердің көксегені не?/ "Егемен Қазақстан", 16.04.2002ж.
1. Танкиева: "Жергілікті басқаруда экономикалық механизмдерді қолдану жолдары". "Саясат" Алматы 2005ж
2. ҚР әлеуметтік – экономикалық дамуының 2005 – 2007 жылдарға арналған орта мерзімді жоспары. ОҚО Статистика агентігі. Шымкент, 2005*.
3. ОҚО 2005 – 2007 жылдарға арналған стратегиялық бағдарламасы. ОҚО Экономика және бюджетті жоспарлау департаменті. Шымкент, 2005.
4. П.В.Забелин, Н.К.Моисеева. Основы стратегической управления. Москва, 1998 г.
5. Баянов Е. ред. "Мемлекеттік және құқық негіздері", Оқулық, Алматы, "Жеті жарғы", - 2001ж.
6. "Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілетті экономика үшін, бәсекеге қабілетті халық үшін" Президенттің Қазақстан халқына Жолдау / Егемен Қазақстан, 19.03.2004ж.
7. Көшім Д., "Жергілікті өзін-өзі басқару - азаматтық қоғамның алғашқы баспалдағы", - Алматы, 2000ж.
8. Қазақстан Республикасының Конституциясы., Алматы, 1995 ж. 89, 95 баптар.
9. Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы. №23 желтоқсан, 2003 ж.
10. "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы" Қазақстан Республикасының заңы., "Заң", №3, 2001ж. 9-26 бет.
11. Мәдинов Р. "Сағым" идеядан сақтанған абзал немесе билікті орталық пен аймақтар арасында бөлуді жеделдеткісі келетіндердің көксегені не?/ "Егемен Қазақстан", 16.04.2002ж.
Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми теориялық негізі
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми-теориялық негізі
1.1.Муниципалды меншікті басқарудың теориялық
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 5
1.2.Жекешелендіру кезеңіндегі муниципалды меншікті қалыптастыру
кезеңдерінің негізгі ерекшеліктері мен
нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 8
ІІ Қазіргі кезеңдегі муниципалды меншікті басқарудың ағымдық жағдайы және
дамыту бағыттары
2.1.Муниципалды меншікті басқарудың қазіргі жай-күйін
талдау ... ... ... ... ... ..13
2.2.Оңтүстік Қазақстандағы муниципалды меншіктің ағымдық жағдайы және
мемлекет тарапынан
реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 18
2.3.Мемлекеттік муниципалды меншіктің жауапкершілігін арттыру және тиімді
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..27
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
29
Кіріспе
Кірісеге келер болсақ муниципалды меншікті басқарудың Қазақстан
Республикасының Конституциясының 6-бабында ҚР-да мемлекеттік меншік пен
жеке меншік танылады деген жолдар бар, ал муниципалды меншік немесе
қауымдық меншік заңда көрсетілген. Бұл дегеніміз меншік жоқ жерде билікте
болмайды. Мысалы ретінде конституцияда Муниципалдық меншік танылған деп
жазылған. Жергілікті өзін-өзі басқарудың заңының жобасында қауымдық меншік
деген термин кездеседі. Ал, еуропалық хартияда меншік мәселесі мүлдем
айтылмаған.
ТМД елдеріне арналған заң актісінде жергілікті өзін-өзі басқарудың
қаржы экономикалық негізі арнайы бөлім ретінде белгіленген, яғни 29- бапта
жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізін муниципалды меншік
жергілікті қаржы көздері мемлекет иелігіне жататын, бірақ жергілікті өзін-
өзі басқару органдакрына берілген мүліктер және муниципалды құрылымның
ішіне кіретін қанағаттануға жұмсалатын басқа да меншік құрайды. Жергілікті
қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие субъекті болып табылады
және олар сол муниципалыд құрылымның қорларын тікелей немесе жергікіті өзін-
өзі басқарудың органдары арқылы пайдаланады.
Муниципалды меншіктің құрамына:
- жергілікті бюджеттің қаржылары
- муниципалды бюджеттің тыс қорлары
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүліктері
- муниципалды кәсіпорындар мен бірлестіктер
- муниципалды банкілер мен басқа да қаржы-несие ұйымдары
- муниципалды тұрғын үй қоры
- тұрғын үйге жатпайтын ғимараттар
- ғылым, денсаулы, мәдениет, спорт мекемелері кіреді.
Жергілікті өзін-өзі басқару орган заң нормаларына сай муниципалды
меншіктің объектісін уақытша немес тұрақты түрде пайдалануға жеке және
заңды тұлғаға беруге, жалға тапсыруға заңды жолмен қайтарып алуға құқықты.
Муниципалды меншікті жекешелендірудің тәртібі мен шарттарын
жергілікті тұрғынды тікелей анықтайды немесе жергілікті өзін-өзі бсқарудың
өкілдік органдары шешді. Муниципалды мемлекетке жататын объектілерді
жекешелендіруден түскен пайда толық түрде жергілікті бюджетке беріледі.
Муниципалды меншік мемлекет, жеке меншік түрлерімен бірдей болып
саналады және мемлекет тарапынан да дәл солай сияқты қорғалады. Муниципалды
меншік объектілерін жекешелендіруден кейінгі бақылау саласының басты
мақсаты мүлік иесінің коммуналдық меншік объектілерін шағын кәсіпкерліктің
субъектілеріне өтеусіз беру және тендер арқылы сатылған объектілерді сату-
алу келісім-шарттары негізінде алынған міндеттерінің орындалуын бақылау
болып табылады.
І Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми-теориялық негізі
1.1.Муниципалды меншікті басқарудың теориялық негізі
Аймақ басқару объектісі ретінде болады. Мамандардың пікірінше, аймақ
дегеніміз жеке элементерінің (ресурстары) өзара әрекетігінен және аймақты
басқару жүйесінің элементтерін тәуелді болатын әлеуметтік-экономикалық
дамыған әкімшіліктерді құрылымы. Сондықтан атқарушының әлеуметтік және
экономикалық дамуын тек еңбек, материалдарды-техникалық, табиғи, қаржы және
ақпараттық ресурстарды пайдалану жағдайына тәуелді етпей атқарушыны
экономиканы басқару жүйесінен алға қойылған орта ұзақ мерзімді және
стратегиялық бағдарламаларға жетудің мақсаттық бағыттылығынан да тәуелді.
Қазақстан Республикасының Жергілікті өзін-өзі басқару заңының жобасында
жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізін муниципалды меншік,
жергілікті қаржылар, мемлекеттік меншіктегі және жергілікті басқару
органдарының басқаруға берілген мүліктер құрайды.
Жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізі болатын материалды,
қаржы ресурстар, жергілікті өзін-өзі басқарудың тиімділігін анықтайды.
Жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негіздерін муниципалды құрылым
тұрғындарының мүдделеріне сай муниципалды меншіктің жергілікті бюджетінің
және басқа да жергілікті қаржылардың қалыптасуымен, пайдалануына байланысты
қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалар жиынтығы құрайды.
Экономикалық негіздер жергілікті өзін-өзі басқарудың шаруашылық дербестігін
қамтамасыз етеді, тұрғындар қажеттіліктерін қанағаттандырады. Оның өмір
сүру үшін жағдайлар құрайды, жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық
негіздерін нығайту және дамыту Қазақстанның экономикалық жағдайына ықпал
етеді. Бұл дегеніміз мемлекеттік билік органдары жергілікті өзін-өзі
басқарудың экономикалық нарықтың дамуына үлес қосуы тиіс. ҚР-ң
Конституциясына сәйкес билік келісімдерді қамтамасыз ету тиіс:
1. мемлекет меншік объектілеріне муниципалды меншікке беру тәртібін
заңның көмегімен реттеу;
2. мемлекеттік өкілеттері жүзеге асыру үшін қажетті материалдарды
құралдарды жергілікті өзін-өзі басқару органдарына өткізу;
3. мақсатты аймақтық бағдарламалар арқылы мәселелерді шешу;
4. қабылданған мемлекеттік шешімдерді орындау барысында пайда болған
жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қосымша шығындарының орнын
толтыру;
5. мемлекеттік минималды стандарттарды өңдеу.
Кез-келген басқару жүйесінің өміршеңдігі де, жұмысының нәтижесі де оның
тәуелсіздігіне, өздерінің шешім шығарып, сол шешімді жүзеге асыра алатындай
күш-қуатына байланысты болады. Ал тәуелсіздіктің ең басты кепілдігі – сол
басқару органының мүмкіншілігінде жатыр. Оның экономикалық негізі меншік
пен жергілікті бюджет болып табылады. Жергілікті атқару органының
мүмкіншілігі де осы екі мәселеге келіп тірелмекші. Қолдарында не меншік
жоқ, не қаражат жоқ басқару органы ешқандай жұмысты жүзеге асыра алмайды.
Аты бар да, зат жоқ жүйе немесе демократия жамылғышы осылай пайда блады.
Муниципалдық меншік мәселесі: Бұл жерде бірнеше сұрақ туындауы мүмкін.
Бірінші, ЖӨӨБ иелігіндегі меншікті заң жүзінде қалай атауға болады ?
1997 жылы Сорос-Қазақстан қоры ЖӨӨБ мәселесіне арналған дөңгелек
үстел өткізді. Пікір-таластың бірінде заңгер мамандардың бірі
Конституцияға өзгеріс енгізбейінше, бұл мәселені көтеріп те қажеті жоқ.
Біздің басты заңымыздың 6 бабында Қазақстан Республикасында мемлекеттік
меншік пен жеке меншік танылады... деген жодар бар. Ал муниципалдық не
қауымдық меншік заңда көрсетілмген. Меншік жоқ жерде билік те болмайды.
Жергілікті өзін-өзі басқару заңының соңғы жобасында қауымдық
меншік деген термин кездеседі. Әрине бұл заңгерлердің жұмысы, дегенмен,
нақты шешім табылуы қажет.
Екіншіден, жекешелендіру науқанының аяқталғанына бірнеше жыл болды,
қауымдық меншікке енді не жатады ?
ЖӨӨБ-дың экономикалық негізі :
1. ЖӨӨБ-ың экономикалық негізін муниципалдық меншік, жергілікті
қаржы, көздері, мемлекет иелігіне жататын, бірақ ЖӨӨБ органына берілген
мүліктер мен муниципалды құрылымның ішіне кіретін, халықтың қажеттілігін
қанағаттандыруға жұмсалатын заңға сай да меншіктер құрайды.
2. Жергілікті қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие
субъект болып табылады және олар сол муниципалды құрылымның қорларына не
тікелей немесе ЖӨӨБ органдары арқылы пайдаланады.
ЖӨӨБ органдарының өздерінің өкілдіктері денгейінде материалдық-
қаржылық қорларға ие болу және тұрғындарды мемлекеттік әлеуметтік
стандарттың өлшеміне сай қамтамасыз ету құқығы.
Муниципалды меншікке жататын объектілерді жекешелендіруден түскен
пайда толық түрде жергілікті бюджетке түседі.
ЖӨӨБ органдарының өз кәсіпорындарын ашып, пайда түсіретін мемкемелер
ұстауына бола ма ? деген мәселе кез-келген адамды ойландыруы мүмкін. 1991
жылғы қоғамдық аумақтық өзін-өзі басқару жүйесі енгізілгенде де ос сұрақ
туындаған. Кейбір тірі аумақтық өзін-өзі басқару органдары әлі күнге
дейін өздерінің базарлары арқасында күн көріп отыр.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 6-бабында ҚР-да
мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады деген жолдар бар, ал
муниципалды меншік немесе қауымдық меншік заңда көрсетілген. Бұл дегеніміз
меншік жоқ жерде билікте болмайды. Мысалы ретінде конституцияда
Муниципалдық меншік танылған деп жазылған. Жергілікті өзін-өзі басқарудың
заңының жобасында қауымдық меншік деген термин кездеседі. Ал, еуропалық
хартияда меншік мәселесі мүлдем айтылмаған. ТМД елдеріне арналған заң
актісінде жергілікті өзін-өзі басқарудың қаржы экономикалық негізі арнайы
бөлім ретінде белгіленген, яғни 29- бапта жергілікті өзін-өзі басқарудың
экономикалық негізін муниципалды меншік жергілікті қаржы көздері мемлекет
иелігіне жататын, бірақ жергілікті өзін-өзі басқару органдакрына берілген
мүліктер және муниципалды құрылымның ішіне кіретін қанағаттануға жұмсалатын
басқа да меншік құрайды.
Жергілікті қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие субъекті
болып табылады және олар сол муниципалыд құрылымның қорларын тікелей немесе
жергікіті өзін-өзі басқарудың органдары арқылы пайдаланады.
30-бап.
1. Муниципалды меншіктің құрамына:
- жергілікті бюджеттің қаржылары
- муниципалды бюджеттің тыс қорлары
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүліктері
- муниципалды кәсіпорындар мен бірлестіктер
- муниципалды банкілер мен басқа да қаржы-несие ұйымдары
- муниципалды тұрғын үй қоры
- тұрғын үйге жатпайтын ғимараттар
- ғылым, денсаулы, мәдениет, спорт мекемелері кіреді.
2. Жергілікті өзін-өзі басқару орган заң нормаларына сай муниципалды
меншіктің объектісін уақытша немес тұрақты түрде пайдалануға жеке және
заңды тұлғаға беруге, жалға тапсыруға заңды жолмен қайтарып алуға құқықты.
3. Муниципалды меншікті жекешелендірудің тәртібі мен шарттарын
жергілікті тұрғынды тікелей анықтайды немесе жергілікті өзін-өзі бсқарудың
өкілдік органдары шешді. Муниципалды мемлекетке жататын объектілерді
жекешелендіруден түскен пайда толық түрде жергілікті бюджетке беріледі.
4. Муниципалды меншік мемлекет, жеке меншік түрлерімен бірдей болып
саналады және мемлекет тарапынан да дәл солай сияқты қорғалады.
1.2.Жекешелендіру кезеңіндегі муниципалды меншікті қалыптастыру
кезеңдерінің негізгі ерекшеліктері мен нәтижелері
Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру Заңын іске асыру үшін 1991-
1992 жылдарға арналған Қазак ССР-да мемлекет иелігінен алу мен
жекешелендірудің бірінші бағдарламасы әзірленді, ол ҚазССР Президентінің
қаулысымен 1991.жылғы 13 кыркүйектегі № 444) бекітілді. Бірінші кезеңде
жекешелендіру бастамашылдық сипатқа ие болды. Жекешедендіру туралы шешімді
жекешелендіруге кәсіпорын ұжымының өтінішінен кейін ғана мемлекеттік
органдар қабылдады. Өте маңыздысы кәсіпорынды мемлекет иелігінен алу мен
жекешелендіру түрін таңдау еңбек ұжымына берілді. Кәсіпорынды мемлекет
иелігінен алу мен жекешелендіру аукциондарда конкурстарда. сондай-ақ
жекешелендірілетін кәсіпорынның балансындағы өндірістік және әлеуметтік
инфракұрылымды акционерлеу және еңбек ұжымына өтеусіз беру арқылы да жүрді.
Бірінші кезеңде шағын жекешедендіру де жүрді және ол кейіннен өз дамуын
басқа кезеңдерде тапты. Бірінші кезеңнің көлемі үлкен эсер қалдырады: ,4771
объект жекешелендірілді, оның ішінде еңбек ұжымының ұжымдық меншігіне
берілген 472 совхоз бар. Одан әрі мемлекеттік ауыл шаруашылығы
кәсіпорындарын жекешелендіру арнайы заңмен ретке келтірілді. Республикада
мемлекеттік меншікті сату жөніндегі бірінші аукционОрал қаласында 1991 жылы
4 қыркүйекте орын алды. Оны Батыс Қазақстан аумақтық мемлекеттік мүлік
жөніндегі комитет республикалық комитет өкілдерінің қатысуымен өткізді.
Алты объектіден басқа аукционда аспаздық кафе тұрмыстық қызметтер салоны
сияқты үй-жайларын жалға беру кұқығы сатылды. Инфляция қарқынын және
жекешелендіру үшін халық қаражатының болмауын ескере отырып Қазақстанда
бірінші кезеңде жекешелендіруге катысу үшін арнауы төлем кұралдарын
жекешелендіру купондары енгізілді. Тұрғын үйді сатып алудың тез қарқыны мен
купондарға сатып адудың карапайым механизмі аз уақыт ішінде тұрғын үй
рыногын қалыптастыруға және нарықтық қатынастарды дамытуға кажетті шарттар
ретінде халық мобиліділігін қамтамасыз етті. Бұдан әрі тұрғын үйлерді сатып
алудан басқа купондар (осы мақсаттар үшін олар қазіргі уақытта да
қолданылады) шағын жекешелендіру объектілерін және ауыл шаруашылығы
объектілерін сатып алу кезінде қолданылды. Бірінші кезеңнін төңкерісті
кезеңі адамдар психологиясының өзгеруі және олардың жеке меншікке катынасы,
нарықтық экономикаға өту қажеттілігін түсінуіндегі өзгерістер болды. Бірақ
бастамашылық жекешелендірудің қарқыны мен қаржылық нәтижелері одан әрі
жақсы болғанды қалады. Барлық ұжымдар меншік иесіне айналғысы келмеді.
Кәсіпорындардың жаңа иелерінен кәсіпорын қаржыландыруды талап етті ал
ұжымдарда қаражат болмады. Қазақстандағы жекешедендірудің бірінші кезеңі
1991-1992 жж. сол уақытта орын алған ұжымдық бастамаға бағытпен әзірденген
меншікті кайта құрудың құралдарының мүмкіндігің шектеуді көрсетті. Жеке
кәсіпкерлік туралы Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 31 қаңтардағы №124-
ІІІ Заңына сәйкес кіші кәсіпкерлік субъектілеріне бір жылдан астам
пайдаланылмаған мемлекеттік меншік объектілерін өнеркәсіптік өндіріс және
қызмет түрлері, сауда делдалдық қызметтен басқа қызметті ұйымдастыру үшін
жалға немесе сенімгерлік басқаруға берілуге мүмкіндік бар.
Кіші кәсіпкерлік субъектілеріне пайдаланылмаған мемлекеттік меншік
объектілерін одан әрі қайтарымсыз негізде беру құқығымен жалға немесе
сенімгерлік басқаруға беру объектіні қайтарымсыз беру келесім шартымен және
қабылдау-өткізу актісімен рәсімделеді.
Объектілерді меншікке қайтарымсыз негізде беру туралы келесім шартта
кіші кәсіпкерлік субъектілерінің үш жыл ішінде мемлекеттік муниципалды
меншікке уәкілетті органның, атқарушы органның келісімінсіз объектіні
сатуға және иемденуге құқығының болмауы жөнінде шектеулер болуы қажет,
сондай ақ муниципалды меншікке уәкілетті органның, атқарушы органның
келісім шарттың шарттары объектіні пайдаланудағы шарттардың орындалмаған
жағдайында құқықтары көрсетілуі қажет.
Жекешелендіруден кейінгі бақылауды жекешелендіру саласында мемлекеттік
орган жүзеге асырады.
Жекешелендiру ұзақ мерзiмдi перспективада жекешелендiруден салық
салынатын базаны кеңейту нысанында пайда алуға бағытталған мемлекеттiк
мүлiктi басқару, қосымша жұмыс орындарын құру саласындағы мемлекеттiк
саясаттың бiрыңғай құрылымдық элементi ретiнде қаралады.
Муниципалды меншіктегі пайдаланылмайтын объектілерді кіші
кәсіпкерлік субъектілеріне жалға беру немесе сенімгерлік басқаруға одан
әрі қайтарымсыз негізде беру құқығы Оңтүстік Қазақстан облысының қаржы
департаментімен жүзеге асырылады.
Мемлекеттік саясаттың жекешелендіру саласындағы мақсаты кәсіпорындар,
мемлекеттік мекемелер, ұйымдардың жұмыс істеу тиімділігін түбегейлі арттыру
болып табылады.
Жекешелендіру саласындағы мемлекеттік саясат мына қағидаттарға
негізделеді:
мемлекеттік активтердің құралымын оңтайландыру, мемлекеттік бюджеттің
мемлекеттік мүлікті басқаруға арналған шығыстарын азайту;
ұйымдарды ұзақ мерзімді дамытуға бағдарланған тиімді меншік иелерінің
қалың жігін құру, қазақстандық нарықты отандық өніммен толықтыру және
әлемдік нарыққа жылжыту, өндірісті кеңейту және жаңа жұмыс орындарын құру;
жекешелендіретін мүлік иелерінің міндеттемелерді орындауын бақылауды
қамтамасыз ету;
әлеуетті инвесторлардың мүдделері мемлекет мүдделеріне сөзсіз қайшы
келмейтін жағдайда олардың мүдделерін бағдарға алу;
жекешелендіру кезінде мемлекеттің ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
мүдделерін үйлестіру болуға тиіс.
Кең ауқымды жекешелендіру кезеңі өткенін ескере отырып, одан әрі
жекешелендіру процесі мемлекеттік активтердің құрылымын оңтайландырумен
және қандай да бір қызмет түрлеріне мемлекеттің қатысу өлшемдерін
әзірлеумен тығыз байланыстырылатын болады. Түрлі тетіктерді, оның ішінде
жекешелендіруді пайдалана отырып, мемлекет, ең алдымен мемлекеттік
кәсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың (серіктестіктердің) бейінді емес
активтерін (қызмет түрлерін), сондай-ақ қызметі тиімсіз (тиімділігі аз)
активтерді бәсекелі нарыққа беру арқылы экономиканың түрлі салаларына
өзінің ықпал ету саласын азайтатын болады.
Жекешелендіруден кейінгі бақылауды жүзеге асыру
Жекешелендіру туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
мемлекеттік меншікті сатып алу-сату шарттарының орындалуын бақылау
жекешелендіруді жүзеге асыруға уәкілетті мемлекеттік органға бекітілген.
Жеке кәсіпкерлік туралы Қазақстан Республикасының 2006 жылғы
31 қаңтардағы №121-ІІІ Заңына сәйкес
коммуналдық меншік объектілерін шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне өтеусіз
беру келісім- шарттарын жекешелендіруден кейінгі бақылауды жекешелендіру
саласындағы мемлекеттік орган жүзеге асырады.
Муниципалды меншік объектілерін жекешелендіруден кейінгі бақылау
саласының басты мақсаты мүлік иесінің коммуналдық меншік объектілерін
шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне өтеусіз беру және тендер арқылы
сатылған объектілерді сату-алу келісім-шарттары негізінде алынған
міндеттерінің орындалуын бақылау болып табылады.
ІІ Қазіргі кезеңдегі муниципалды меншікті басқарудың ағымдық жағдайы және
дамыту бағыттары
2.1.Муниципалды меншікті басқарудың қазіргі жай-күйін талдау
Қалалық муниципалды меншікте 2006 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша
112 мемлекеттік мекеме, 3 шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік
коммуналдық кәсіпорын, 49 қазыналық кәсіпорын, акциялардың мемлекеттік
пакеттері және 12 жауапкершілігі шектеулі серіктестік жұмыс істейді.
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне муниципалды меншіктің пайдаланылмайтын
объектілерін кейіннен меншікке өтеусіз беру құқығымен мүліктік жалға алуға
(жалға беруге) немесе сенімгерлік басқаруға беру ережесін бекіту туралы
2003 жылғы 23 маусымдағы № 295 қаулысына сәйкес бос және пайдаланылмайтын
объектілерді анықтау үшін, қала объектілеріне түгендеу жұмыстары
жүргізіледі.
Бос және пайдаланылмайтын объектілер айқындалған жағдайда әрі қарай шағын
кәсіпкерлік субъектілеріне мақсатында Оңтүстік Қазақстан облыстық қаржы
департаментіне жолданады.
Муниципалды мемлекеттік мекемелер балансындағы және мемлекеттік
коммуналдық кәсіпорындардың шаруашылық жүргізуіндегі немесе жедел
басқаруындағы объектілерді, оның ішінде жекешелендіруге жатпайтын
мемлекеттік меншік объектілерін мүліктік жалға (жалдауға) беру шарттарын
белгілеу туралы облыс әкімиятының 2002 жылғы 11 қарашадағы №394 қаулысына
өзгерістер енгізу туралы 2004 жылғы 14 мамырдағы №246 қаулысы.
Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы
Заңына өзгерістер енгізілуіне байланысты және муниципалды меншікті
басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында облыстық меншіктен қалалық
меншікке 2 мемлекеттік мекеме, 53 мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын және 2
серіктестіктің мемлекеттік қатысу үлестері қабылданды.
Үкіметтің мемлекеттік активтерді басқарудың 2006 – 2008 жылдарға
арналған бағдарламасында, мемлекеттік активтерді басқарудың ағымдағы
жағдайына талдау жүргізу барысында тұтас алғанда республика бойынша, сондай-
ақ облыстардағы муниципалды меншікті басқаруда бірқатар проблемалар
анықталғаны көрсетілген.
Мемлекеттік басқару органдарындағы мемлекеттік кәсіпорындардың, атқарушы
органдарындағы акцияларының пакеттері мемлекетке тиесілі акционерлік
қоғамдардың (жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің) тарапынан
мемлекеттік активтерді басқару тиімділігінің жеткіліксіздігі, облыстағы
кәсіпорындардың шамамен жартысы шығынды жұмыс істеуіне, көп кәсіпорындардың
қызмет атқармауына әкеп соқтырды.
Мемлекеттік кәсіпорындардың жекелеген мемлекеттік басқару органдарында
өздеріне ведомстволық бағыныстағы ұйымдардың қызметі туралы ақпарат жоқ,
олармен байланыс жоғалған, атқарушы органдар жұмыс атқармайды.
Басқару органдарының ведомстволық бағыныстағы кәсіпорындардағы әкімшілік
шығындарға талдау жүргізуі әлі қалыптасқан жоқ.
Мемлекеттік органдар жұмыс істемейтін ұйымдарды заңды тұлғалар
тізілімінен шығару жөнінде қажетті шараларды қабылдамайды.
Тұтас алғанда облыс бойынша, сонымен бірге қалада мемлекеттік активтерді
басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттік органдар тарапынан бақылауды
күшейтуді талап ететін проблемалар туындады, атап айтқанда:
- қаржы-шаруашылық қызметті жоспарлаудың төмен деңгейі және ұйымдардың
жоспарланған көрсеткіштерді орындамауы;
- мемлекеттік органдар мен ұйымдардың нормативтік құқықтық кесімдерде
белгіленген ақпаратты уақтылы, сапалы және (немесе) толық көлемде бермеуі;
- тіркеуші органдарда жылжымайтын мүлік объектілеріне мүліктік құқықтарды
уақтылы тіркемеу;
- ұйымдардың бухгалтерлік қызмет қызметкерлері біліктілігінің төмен
деңгейі және олардың бухгалтерлік есепке алу және қаржылық есеп беру туралы
заңнама талаптарын орындамауы белгіленді.
Муниципалды меншіктегі мемлекеттік активтерді есепке алу.
Муниципалды меншік мүлкін есепке алудың мақсаты муниципалды меншік
объектілерінің жағдайына бақылау жасау және сақталуын қамтамасыз ету,
мемлекеттің қызығушылығын ескере отырып, оларды пайдалану бойынша
негізделген шешімдер қабылдау жолымен мүліктің мониторингін жасау болып
табылады.
Мемлекеттiк мүлiктi есепке алуды жүргiзу "Ақпарат алмасуды қамтамасыз
ету және мемлекеттiк меншiк жөнiндегi деректердiң ақпараттық базасын
жүргізу жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1998
жылғы 21 наурыздағы N246 қаулысымен бекiтiлген Мемлекеттiк кәсiпорындар мен
мекемелердiң, жарғылық капиталына мемлекет қатысатын заңды тұлғалардың
тiзiлiмiн жүргізу арқылы жүзеге асырылады. Мемлекеттік тізілімді ұстаушы
ретінде Ақпараттық-есептік орталық РМК-сы анықталған.
2006-2008 жылдары мүліктің есебін жүргізу түрлері бойынша және оны on-
line режимінде қолдау арқылы жүзеге асырылатын, сонымен қатар тізілімді
ұстаушыға ақпарат есеп объектілері бойынша тізілімді актуализациялау
мақсатында электронды үкімет шегінде құрылып жатқан Заңды тұлғалар
мемлекеттік мәлімет базасынан ұсынылатын болады.
Мемлекеттік мүлікті есепке алу және мемлекеттiк кәсiпорындар мен
мекемелердiң, жарғылық капиталына мемлекет қатысатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
І Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми-теориялық негізі
1.1.Муниципалды меншікті басқарудың теориялық
негізі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... 5
1.2.Жекешелендіру кезеңіндегі муниципалды меншікті қалыптастыру
кезеңдерінің негізгі ерекшеліктері мен
нәтижелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 8
ІІ Қазіргі кезеңдегі муниципалды меншікті басқарудың ағымдық жағдайы және
дамыту бағыттары
2.1.Муниципалды меншікті басқарудың қазіргі жай-күйін
талдау ... ... ... ... ... ..13
2.2.Оңтүстік Қазақстандағы муниципалды меншіктің ағымдық жағдайы және
мемлекет тарапынан
реттеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... 18
2.3.Мемлекеттік муниципалды меншіктің жауапкершілігін арттыру және тиімді
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..27
Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
29
Кіріспе
Кірісеге келер болсақ муниципалды меншікті басқарудың Қазақстан
Республикасының Конституциясының 6-бабында ҚР-да мемлекеттік меншік пен
жеке меншік танылады деген жолдар бар, ал муниципалды меншік немесе
қауымдық меншік заңда көрсетілген. Бұл дегеніміз меншік жоқ жерде билікте
болмайды. Мысалы ретінде конституцияда Муниципалдық меншік танылған деп
жазылған. Жергілікті өзін-өзі басқарудың заңының жобасында қауымдық меншік
деген термин кездеседі. Ал, еуропалық хартияда меншік мәселесі мүлдем
айтылмаған.
ТМД елдеріне арналған заң актісінде жергілікті өзін-өзі басқарудың
қаржы экономикалық негізі арнайы бөлім ретінде белгіленген, яғни 29- бапта
жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізін муниципалды меншік
жергілікті қаржы көздері мемлекет иелігіне жататын, бірақ жергілікті өзін-
өзі басқару органдакрына берілген мүліктер және муниципалды құрылымның
ішіне кіретін қанағаттануға жұмсалатын басқа да меншік құрайды. Жергілікті
қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие субъекті болып табылады
және олар сол муниципалыд құрылымның қорларын тікелей немесе жергікіті өзін-
өзі басқарудың органдары арқылы пайдаланады.
Муниципалды меншіктің құрамына:
- жергілікті бюджеттің қаржылары
- муниципалды бюджеттің тыс қорлары
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүліктері
- муниципалды кәсіпорындар мен бірлестіктер
- муниципалды банкілер мен басқа да қаржы-несие ұйымдары
- муниципалды тұрғын үй қоры
- тұрғын үйге жатпайтын ғимараттар
- ғылым, денсаулы, мәдениет, спорт мекемелері кіреді.
Жергілікті өзін-өзі басқару орган заң нормаларына сай муниципалды
меншіктің объектісін уақытша немес тұрақты түрде пайдалануға жеке және
заңды тұлғаға беруге, жалға тапсыруға заңды жолмен қайтарып алуға құқықты.
Муниципалды меншікті жекешелендірудің тәртібі мен шарттарын
жергілікті тұрғынды тікелей анықтайды немесе жергілікті өзін-өзі бсқарудың
өкілдік органдары шешді. Муниципалды мемлекетке жататын объектілерді
жекешелендіруден түскен пайда толық түрде жергілікті бюджетке беріледі.
Муниципалды меншік мемлекет, жеке меншік түрлерімен бірдей болып
саналады және мемлекет тарапынан да дәл солай сияқты қорғалады. Муниципалды
меншік объектілерін жекешелендіруден кейінгі бақылау саласының басты
мақсаты мүлік иесінің коммуналдық меншік объектілерін шағын кәсіпкерліктің
субъектілеріне өтеусіз беру және тендер арқылы сатылған объектілерді сату-
алу келісім-шарттары негізінде алынған міндеттерінің орындалуын бақылау
болып табылады.
І Муниципалды меншікті басқарудың ғылыми-теориялық негізі
1.1.Муниципалды меншікті басқарудың теориялық негізі
Аймақ басқару объектісі ретінде болады. Мамандардың пікірінше, аймақ
дегеніміз жеке элементерінің (ресурстары) өзара әрекетігінен және аймақты
басқару жүйесінің элементтерін тәуелді болатын әлеуметтік-экономикалық
дамыған әкімшіліктерді құрылымы. Сондықтан атқарушының әлеуметтік және
экономикалық дамуын тек еңбек, материалдарды-техникалық, табиғи, қаржы және
ақпараттық ресурстарды пайдалану жағдайына тәуелді етпей атқарушыны
экономиканы басқару жүйесінен алға қойылған орта ұзақ мерзімді және
стратегиялық бағдарламаларға жетудің мақсаттық бағыттылығынан да тәуелді.
Қазақстан Республикасының Жергілікті өзін-өзі басқару заңының жобасында
жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізін муниципалды меншік,
жергілікті қаржылар, мемлекеттік меншіктегі және жергілікті басқару
органдарының басқаруға берілген мүліктер құрайды.
Жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негізі болатын материалды,
қаржы ресурстар, жергілікті өзін-өзі басқарудың тиімділігін анықтайды.
Жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық негіздерін муниципалды құрылым
тұрғындарының мүдделеріне сай муниципалды меншіктің жергілікті бюджетінің
және басқа да жергілікті қаржылардың қалыптасуымен, пайдалануына байланысты
қоғамдық қатынастарды реттейтін құқықтық нормалар жиынтығы құрайды.
Экономикалық негіздер жергілікті өзін-өзі басқарудың шаруашылық дербестігін
қамтамасыз етеді, тұрғындар қажеттіліктерін қанағаттандырады. Оның өмір
сүру үшін жағдайлар құрайды, жергілікті өзін-өзі басқарудың экономикалық
негіздерін нығайту және дамыту Қазақстанның экономикалық жағдайына ықпал
етеді. Бұл дегеніміз мемлекеттік билік органдары жергілікті өзін-өзі
басқарудың экономикалық нарықтың дамуына үлес қосуы тиіс. ҚР-ң
Конституциясына сәйкес билік келісімдерді қамтамасыз ету тиіс:
1. мемлекет меншік объектілеріне муниципалды меншікке беру тәртібін
заңның көмегімен реттеу;
2. мемлекеттік өкілеттері жүзеге асыру үшін қажетті материалдарды
құралдарды жергілікті өзін-өзі басқару органдарына өткізу;
3. мақсатты аймақтық бағдарламалар арқылы мәселелерді шешу;
4. қабылданған мемлекеттік шешімдерді орындау барысында пайда болған
жергілікті өзін-өзі басқару органдарының қосымша шығындарының орнын
толтыру;
5. мемлекеттік минималды стандарттарды өңдеу.
Кез-келген басқару жүйесінің өміршеңдігі де, жұмысының нәтижесі де оның
тәуелсіздігіне, өздерінің шешім шығарып, сол шешімді жүзеге асыра алатындай
күш-қуатына байланысты болады. Ал тәуелсіздіктің ең басты кепілдігі – сол
басқару органының мүмкіншілігінде жатыр. Оның экономикалық негізі меншік
пен жергілікті бюджет болып табылады. Жергілікті атқару органының
мүмкіншілігі де осы екі мәселеге келіп тірелмекші. Қолдарында не меншік
жоқ, не қаражат жоқ басқару органы ешқандай жұмысты жүзеге асыра алмайды.
Аты бар да, зат жоқ жүйе немесе демократия жамылғышы осылай пайда блады.
Муниципалдық меншік мәселесі: Бұл жерде бірнеше сұрақ туындауы мүмкін.
Бірінші, ЖӨӨБ иелігіндегі меншікті заң жүзінде қалай атауға болады ?
1997 жылы Сорос-Қазақстан қоры ЖӨӨБ мәселесіне арналған дөңгелек
үстел өткізді. Пікір-таластың бірінде заңгер мамандардың бірі
Конституцияға өзгеріс енгізбейінше, бұл мәселені көтеріп те қажеті жоқ.
Біздің басты заңымыздың 6 бабында Қазақстан Республикасында мемлекеттік
меншік пен жеке меншік танылады... деген жодар бар. Ал муниципалдық не
қауымдық меншік заңда көрсетілмген. Меншік жоқ жерде билік те болмайды.
Жергілікті өзін-өзі басқару заңының соңғы жобасында қауымдық
меншік деген термин кездеседі. Әрине бұл заңгерлердің жұмысы, дегенмен,
нақты шешім табылуы қажет.
Екіншіден, жекешелендіру науқанының аяқталғанына бірнеше жыл болды,
қауымдық меншікке енді не жатады ?
ЖӨӨБ-дың экономикалық негізі :
1. ЖӨӨБ-ың экономикалық негізін муниципалдық меншік, жергілікті
қаржы, көздері, мемлекет иелігіне жататын, бірақ ЖӨӨБ органына берілген
мүліктер мен муниципалды құрылымның ішіне кіретін, халықтың қажеттілігін
қанағаттандыруға жұмсалатын заңға сай да меншіктер құрайды.
2. Жергілікті қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие
субъект болып табылады және олар сол муниципалды құрылымның қорларына не
тікелей немесе ЖӨӨБ органдары арқылы пайдаланады.
ЖӨӨБ органдарының өздерінің өкілдіктері денгейінде материалдық-
қаржылық қорларға ие болу және тұрғындарды мемлекеттік әлеуметтік
стандарттың өлшеміне сай қамтамасыз ету құқығы.
Муниципалды меншікке жататын объектілерді жекешелендіруден түскен
пайда толық түрде жергілікті бюджетке түседі.
ЖӨӨБ органдарының өз кәсіпорындарын ашып, пайда түсіретін мемкемелер
ұстауына бола ма ? деген мәселе кез-келген адамды ойландыруы мүмкін. 1991
жылғы қоғамдық аумақтық өзін-өзі басқару жүйесі енгізілгенде де ос сұрақ
туындаған. Кейбір тірі аумақтық өзін-өзі басқару органдары әлі күнге
дейін өздерінің базарлары арқасында күн көріп отыр.
Қазақстан Республикасының Конституциясының 6-бабында ҚР-да
мемлекеттік меншік пен жеке меншік танылады деген жолдар бар, ал
муниципалды меншік немесе қауымдық меншік заңда көрсетілген. Бұл дегеніміз
меншік жоқ жерде билікте болмайды. Мысалы ретінде конституцияда
Муниципалдық меншік танылған деп жазылған. Жергілікті өзін-өзі басқарудың
заңының жобасында қауымдық меншік деген термин кездеседі. Ал, еуропалық
хартияда меншік мәселесі мүлдем айтылмаған. ТМД елдеріне арналған заң
актісінде жергілікті өзін-өзі басқарудың қаржы экономикалық негізі арнайы
бөлім ретінде белгіленген, яғни 29- бапта жергілікті өзін-өзі басқарудың
экономикалық негізін муниципалды меншік жергілікті қаржы көздері мемлекет
иелігіне жататын, бірақ жергілікті өзін-өзі басқару органдакрына берілген
мүліктер және муниципалды құрылымның ішіне кіретін қанағаттануға жұмсалатын
басқа да меншік құрайды.
Жергілікті қауым муниципалды меншікті пайдалану құқығына ие субъекті
болып табылады және олар сол муниципалыд құрылымның қорларын тікелей немесе
жергікіті өзін-өзі басқарудың органдары арқылы пайдаланады.
30-бап.
1. Муниципалды меншіктің құрамына:
- жергілікті бюджеттің қаржылары
- муниципалды бюджеттің тыс қорлары
- жергілікті өзін-өзі басқару органдарының мүліктері
- муниципалды кәсіпорындар мен бірлестіктер
- муниципалды банкілер мен басқа да қаржы-несие ұйымдары
- муниципалды тұрғын үй қоры
- тұрғын үйге жатпайтын ғимараттар
- ғылым, денсаулы, мәдениет, спорт мекемелері кіреді.
2. Жергілікті өзін-өзі басқару орган заң нормаларына сай муниципалды
меншіктің объектісін уақытша немес тұрақты түрде пайдалануға жеке және
заңды тұлғаға беруге, жалға тапсыруға заңды жолмен қайтарып алуға құқықты.
3. Муниципалды меншікті жекешелендірудің тәртібі мен шарттарын
жергілікті тұрғынды тікелей анықтайды немесе жергілікті өзін-өзі бсқарудың
өкілдік органдары шешді. Муниципалды мемлекетке жататын объектілерді
жекешелендіруден түскен пайда толық түрде жергілікті бюджетке беріледі.
4. Муниципалды меншік мемлекет, жеке меншік түрлерімен бірдей болып
саналады және мемлекет тарапынан да дәл солай сияқты қорғалады.
1.2.Жекешелендіру кезеңіндегі муниципалды меншікті қалыптастыру
кезеңдерінің негізгі ерекшеліктері мен нәтижелері
Мемлекет иелігінен алу мен жекешелендіру Заңын іске асыру үшін 1991-
1992 жылдарға арналған Қазак ССР-да мемлекет иелігінен алу мен
жекешелендірудің бірінші бағдарламасы әзірленді, ол ҚазССР Президентінің
қаулысымен 1991.жылғы 13 кыркүйектегі № 444) бекітілді. Бірінші кезеңде
жекешелендіру бастамашылдық сипатқа ие болды. Жекешедендіру туралы шешімді
жекешелендіруге кәсіпорын ұжымының өтінішінен кейін ғана мемлекеттік
органдар қабылдады. Өте маңыздысы кәсіпорынды мемлекет иелігінен алу мен
жекешелендіру түрін таңдау еңбек ұжымына берілді. Кәсіпорынды мемлекет
иелігінен алу мен жекешелендіру аукциондарда конкурстарда. сондай-ақ
жекешелендірілетін кәсіпорынның балансындағы өндірістік және әлеуметтік
инфракұрылымды акционерлеу және еңбек ұжымына өтеусіз беру арқылы да жүрді.
Бірінші кезеңде шағын жекешедендіру де жүрді және ол кейіннен өз дамуын
басқа кезеңдерде тапты. Бірінші кезеңнің көлемі үлкен эсер қалдырады: ,4771
объект жекешелендірілді, оның ішінде еңбек ұжымының ұжымдық меншігіне
берілген 472 совхоз бар. Одан әрі мемлекеттік ауыл шаруашылығы
кәсіпорындарын жекешелендіру арнайы заңмен ретке келтірілді. Республикада
мемлекеттік меншікті сату жөніндегі бірінші аукционОрал қаласында 1991 жылы
4 қыркүйекте орын алды. Оны Батыс Қазақстан аумақтық мемлекеттік мүлік
жөніндегі комитет республикалық комитет өкілдерінің қатысуымен өткізді.
Алты объектіден басқа аукционда аспаздық кафе тұрмыстық қызметтер салоны
сияқты үй-жайларын жалға беру кұқығы сатылды. Инфляция қарқынын және
жекешелендіру үшін халық қаражатының болмауын ескере отырып Қазақстанда
бірінші кезеңде жекешелендіруге катысу үшін арнауы төлем кұралдарын
жекешелендіру купондары енгізілді. Тұрғын үйді сатып алудың тез қарқыны мен
купондарға сатып адудың карапайым механизмі аз уақыт ішінде тұрғын үй
рыногын қалыптастыруға және нарықтық қатынастарды дамытуға кажетті шарттар
ретінде халық мобиліділігін қамтамасыз етті. Бұдан әрі тұрғын үйлерді сатып
алудан басқа купондар (осы мақсаттар үшін олар қазіргі уақытта да
қолданылады) шағын жекешелендіру объектілерін және ауыл шаруашылығы
объектілерін сатып алу кезінде қолданылды. Бірінші кезеңнін төңкерісті
кезеңі адамдар психологиясының өзгеруі және олардың жеке меншікке катынасы,
нарықтық экономикаға өту қажеттілігін түсінуіндегі өзгерістер болды. Бірақ
бастамашылық жекешелендірудің қарқыны мен қаржылық нәтижелері одан әрі
жақсы болғанды қалады. Барлық ұжымдар меншік иесіне айналғысы келмеді.
Кәсіпорындардың жаңа иелерінен кәсіпорын қаржыландыруды талап етті ал
ұжымдарда қаражат болмады. Қазақстандағы жекешедендірудің бірінші кезеңі
1991-1992 жж. сол уақытта орын алған ұжымдық бастамаға бағытпен әзірденген
меншікті кайта құрудың құралдарының мүмкіндігің шектеуді көрсетті. Жеке
кәсіпкерлік туралы Қазақстан Республикасының 2006 жылғы 31 қаңтардағы №124-
ІІІ Заңына сәйкес кіші кәсіпкерлік субъектілеріне бір жылдан астам
пайдаланылмаған мемлекеттік меншік объектілерін өнеркәсіптік өндіріс және
қызмет түрлері, сауда делдалдық қызметтен басқа қызметті ұйымдастыру үшін
жалға немесе сенімгерлік басқаруға берілуге мүмкіндік бар.
Кіші кәсіпкерлік субъектілеріне пайдаланылмаған мемлекеттік меншік
объектілерін одан әрі қайтарымсыз негізде беру құқығымен жалға немесе
сенімгерлік басқаруға беру объектіні қайтарымсыз беру келесім шартымен және
қабылдау-өткізу актісімен рәсімделеді.
Объектілерді меншікке қайтарымсыз негізде беру туралы келесім шартта
кіші кәсіпкерлік субъектілерінің үш жыл ішінде мемлекеттік муниципалды
меншікке уәкілетті органның, атқарушы органның келісімінсіз объектіні
сатуға және иемденуге құқығының болмауы жөнінде шектеулер болуы қажет,
сондай ақ муниципалды меншікке уәкілетті органның, атқарушы органның
келісім шарттың шарттары объектіні пайдаланудағы шарттардың орындалмаған
жағдайында құқықтары көрсетілуі қажет.
Жекешелендіруден кейінгі бақылауды жекешелендіру саласында мемлекеттік
орган жүзеге асырады.
Жекешелендiру ұзақ мерзiмдi перспективада жекешелендiруден салық
салынатын базаны кеңейту нысанында пайда алуға бағытталған мемлекеттiк
мүлiктi басқару, қосымша жұмыс орындарын құру саласындағы мемлекеттiк
саясаттың бiрыңғай құрылымдық элементi ретiнде қаралады.
Муниципалды меншіктегі пайдаланылмайтын объектілерді кіші
кәсіпкерлік субъектілеріне жалға беру немесе сенімгерлік басқаруға одан
әрі қайтарымсыз негізде беру құқығы Оңтүстік Қазақстан облысының қаржы
департаментімен жүзеге асырылады.
Мемлекеттік саясаттың жекешелендіру саласындағы мақсаты кәсіпорындар,
мемлекеттік мекемелер, ұйымдардың жұмыс істеу тиімділігін түбегейлі арттыру
болып табылады.
Жекешелендіру саласындағы мемлекеттік саясат мына қағидаттарға
негізделеді:
мемлекеттік активтердің құралымын оңтайландыру, мемлекеттік бюджеттің
мемлекеттік мүлікті басқаруға арналған шығыстарын азайту;
ұйымдарды ұзақ мерзімді дамытуға бағдарланған тиімді меншік иелерінің
қалың жігін құру, қазақстандық нарықты отандық өніммен толықтыру және
әлемдік нарыққа жылжыту, өндірісті кеңейту және жаңа жұмыс орындарын құру;
жекешелендіретін мүлік иелерінің міндеттемелерді орындауын бақылауды
қамтамасыз ету;
әлеуетті инвесторлардың мүдделері мемлекет мүдделеріне сөзсіз қайшы
келмейтін жағдайда олардың мүдделерін бағдарға алу;
жекешелендіру кезінде мемлекеттің ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді
мүдделерін үйлестіру болуға тиіс.
Кең ауқымды жекешелендіру кезеңі өткенін ескере отырып, одан әрі
жекешелендіру процесі мемлекеттік активтердің құрылымын оңтайландырумен
және қандай да бір қызмет түрлеріне мемлекеттің қатысу өлшемдерін
әзірлеумен тығыз байланыстырылатын болады. Түрлі тетіктерді, оның ішінде
жекешелендіруді пайдалана отырып, мемлекет, ең алдымен мемлекеттік
кәсіпорындар мен акционерлік қоғамдардың (серіктестіктердің) бейінді емес
активтерін (қызмет түрлерін), сондай-ақ қызметі тиімсіз (тиімділігі аз)
активтерді бәсекелі нарыққа беру арқылы экономиканың түрлі салаларына
өзінің ықпал ету саласын азайтатын болады.
Жекешелендіруден кейінгі бақылауды жүзеге асыру
Жекешелендіру туралы Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес
мемлекеттік меншікті сатып алу-сату шарттарының орындалуын бақылау
жекешелендіруді жүзеге асыруға уәкілетті мемлекеттік органға бекітілген.
Жеке кәсіпкерлік туралы Қазақстан Республикасының 2006 жылғы
31 қаңтардағы №121-ІІІ Заңына сәйкес
коммуналдық меншік объектілерін шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне өтеусіз
беру келісім- шарттарын жекешелендіруден кейінгі бақылауды жекешелендіру
саласындағы мемлекеттік орган жүзеге асырады.
Муниципалды меншік объектілерін жекешелендіруден кейінгі бақылау
саласының басты мақсаты мүлік иесінің коммуналдық меншік объектілерін
шағын кәсіпкерліктің субъектілеріне өтеусіз беру және тендер арқылы
сатылған объектілерді сату-алу келісім-шарттары негізінде алынған
міндеттерінің орындалуын бақылау болып табылады.
ІІ Қазіргі кезеңдегі муниципалды меншікті басқарудың ағымдық жағдайы және
дамыту бағыттары
2.1.Муниципалды меншікті басқарудың қазіргі жай-күйін талдау
Қалалық муниципалды меншікте 2006 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша
112 мемлекеттік мекеме, 3 шаруашылық жүргізу құқығындағы мемлекеттік
коммуналдық кәсіпорын, 49 қазыналық кәсіпорын, акциялардың мемлекеттік
пакеттері және 12 жауапкершілігі шектеулі серіктестік жұмыс істейді.
Шағын кәсіпкерлік субъектілеріне муниципалды меншіктің пайдаланылмайтын
объектілерін кейіннен меншікке өтеусіз беру құқығымен мүліктік жалға алуға
(жалға беруге) немесе сенімгерлік басқаруға беру ережесін бекіту туралы
2003 жылғы 23 маусымдағы № 295 қаулысына сәйкес бос және пайдаланылмайтын
объектілерді анықтау үшін, қала объектілеріне түгендеу жұмыстары
жүргізіледі.
Бос және пайдаланылмайтын объектілер айқындалған жағдайда әрі қарай шағын
кәсіпкерлік субъектілеріне мақсатында Оңтүстік Қазақстан облыстық қаржы
департаментіне жолданады.
Муниципалды мемлекеттік мекемелер балансындағы және мемлекеттік
коммуналдық кәсіпорындардың шаруашылық жүргізуіндегі немесе жедел
басқаруындағы объектілерді, оның ішінде жекешелендіруге жатпайтын
мемлекеттік меншік объектілерін мүліктік жалға (жалдауға) беру шарттарын
белгілеу туралы облыс әкімиятының 2002 жылғы 11 қарашадағы №394 қаулысына
өзгерістер енгізу туралы 2004 жылғы 14 мамырдағы №246 қаулысы.
Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару туралы
Заңына өзгерістер енгізілуіне байланысты және муниципалды меншікті
басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында облыстық меншіктен қалалық
меншікке 2 мемлекеттік мекеме, 53 мемлекеттік коммуналдық кәсіпорын және 2
серіктестіктің мемлекеттік қатысу үлестері қабылданды.
Үкіметтің мемлекеттік активтерді басқарудың 2006 – 2008 жылдарға
арналған бағдарламасында, мемлекеттік активтерді басқарудың ағымдағы
жағдайына талдау жүргізу барысында тұтас алғанда республика бойынша, сондай-
ақ облыстардағы муниципалды меншікті басқаруда бірқатар проблемалар
анықталғаны көрсетілген.
Мемлекеттік басқару органдарындағы мемлекеттік кәсіпорындардың, атқарушы
органдарындағы акцияларының пакеттері мемлекетке тиесілі акционерлік
қоғамдардың (жауапкершілігі шектеулі серіктестіктердің) тарапынан
мемлекеттік активтерді басқару тиімділігінің жеткіліксіздігі, облыстағы
кәсіпорындардың шамамен жартысы шығынды жұмыс істеуіне, көп кәсіпорындардың
қызмет атқармауына әкеп соқтырды.
Мемлекеттік кәсіпорындардың жекелеген мемлекеттік басқару органдарында
өздеріне ведомстволық бағыныстағы ұйымдардың қызметі туралы ақпарат жоқ,
олармен байланыс жоғалған, атқарушы органдар жұмыс атқармайды.
Басқару органдарының ведомстволық бағыныстағы кәсіпорындардағы әкімшілік
шығындарға талдау жүргізуі әлі қалыптасқан жоқ.
Мемлекеттік органдар жұмыс істемейтін ұйымдарды заңды тұлғалар
тізілімінен шығару жөнінде қажетті шараларды қабылдамайды.
Тұтас алғанда облыс бойынша, сонымен бірге қалада мемлекеттік активтерді
басқаруды жүзеге асыратын мемлекеттік органдар тарапынан бақылауды
күшейтуді талап ететін проблемалар туындады, атап айтқанда:
- қаржы-шаруашылық қызметті жоспарлаудың төмен деңгейі және ұйымдардың
жоспарланған көрсеткіштерді орындамауы;
- мемлекеттік органдар мен ұйымдардың нормативтік құқықтық кесімдерде
белгіленген ақпаратты уақтылы, сапалы және (немесе) толық көлемде бермеуі;
- тіркеуші органдарда жылжымайтын мүлік объектілеріне мүліктік құқықтарды
уақтылы тіркемеу;
- ұйымдардың бухгалтерлік қызмет қызметкерлері біліктілігінің төмен
деңгейі және олардың бухгалтерлік есепке алу және қаржылық есеп беру туралы
заңнама талаптарын орындамауы белгіленді.
Муниципалды меншіктегі мемлекеттік активтерді есепке алу.
Муниципалды меншік мүлкін есепке алудың мақсаты муниципалды меншік
объектілерінің жағдайына бақылау жасау және сақталуын қамтамасыз ету,
мемлекеттің қызығушылығын ескере отырып, оларды пайдалану бойынша
негізделген шешімдер қабылдау жолымен мүліктің мониторингін жасау болып
табылады.
Мемлекеттiк мүлiктi есепке алуды жүргiзу "Ақпарат алмасуды қамтамасыз
ету және мемлекеттiк меншiк жөнiндегi деректердiң ақпараттық базасын
жүргізу жөнiндегi шаралар туралы" Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1998
жылғы 21 наурыздағы N246 қаулысымен бекiтiлген Мемлекеттiк кәсiпорындар мен
мекемелердiң, жарғылық капиталына мемлекет қатысатын заңды тұлғалардың
тiзiлiмiн жүргізу арқылы жүзеге асырылады. Мемлекеттік тізілімді ұстаушы
ретінде Ақпараттық-есептік орталық РМК-сы анықталған.
2006-2008 жылдары мүліктің есебін жүргізу түрлері бойынша және оны on-
line режимінде қолдау арқылы жүзеге асырылатын, сонымен қатар тізілімді
ұстаушыға ақпарат есеп объектілері бойынша тізілімді актуализациялау
мақсатында электронды үкімет шегінде құрылып жатқан Заңды тұлғалар
мемлекеттік мәлімет базасынан ұсынылатын болады.
Мемлекеттік мүлікті есепке алу және мемлекеттiк кәсiпорындар мен
мекемелердiң, жарғылық капиталына мемлекет қатысатын ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz