Мереке, мерекелердің түрлері қоғамдық мәні

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Репспубликасының білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Мереке, мерекелердің түрлері қоғамдық мәні

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2016

Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1.Мерекелер туралы жалпы түсінік
1.1 Мерекелер мен ойын-сауықтар өткізудің мақсат-міндеттері ... ... ... ... .. ... 6
1.2 Мемлекеттік және ұлттық мерекелер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Мерекелердің әлеуметтік мәні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2.Мерекелердің түрлері, қоғамдық мәні
2.1 Мектеп мерекелерінің тиімді жағдайлары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... 20
2.2 22-Наурыз мейрамы, тойлану сипаты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ...24
2.3 Жаңа жыл туралы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
2.4 8-наурыз - халықаралық әйелдер күні ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .31
2.5 Қазақстан Республикасының ресми мейрамдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..35
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..39
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..42

Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Мерекелер адамзат алғаш пайда болып, табиғатпен тығыз қарым-қатынасқа түсе бастаған алғашқы кезеңдерінен бастау алады. Адамзат қоғамының әлеуметтік өмірі мен дамуының құрамдас бөлігі болған мерекелердің туындауын және дамуын сол қоғамның табиғи, әлеуметтік-экономикалық қажеттіліктерінен іздестіруіміз керек. Осыған сәйкес, әр тарихи кезеңдерде қоғамның экономикалық, әлеуметтік, идеологиялық даму сипаттамалары арқылы халық мәдениетінің тарихын тануға болады. Қазақ халқының мәдени тарихын білу мәдени құбылыстардың дәстүрлілері мен жаңа бағыттағыларының байланысын анықтау біз үшін маңызды болып отыр. Соның ішінде біздің талдауға алып отырғанымыз - мерекелік мәдениет. Арнайы әдебиеттерде мерекелік құбылыстардың даму процесі көрсетілмеген. Оларға деген тұрақты, бірқалыпты көзқарастар қалыптаспаған. Біздің айтарымыз - мерекелер заман ықпалымен дамып тұратын жүйе. Мерекелер даму тарихында олардың ескі формалары қоғам талғамына сай өзгеріп немесе жойылып, болмаса көнелері жаңа сипат алады.
Мерекелер өзінің ойластырылған бағыты мен құрылымына қарай үш түрге бөлінеді:
:: Қоғамдық - саяси мерекелер
:: Тұрмыстық мерекелер
:: Маусымдық мерекелер
Қоғамдық саяси мерекелер салтанатты түрде өтеді. Бұл мерекелер музыка залына балалардың көгілдір жалаушалар, шарлар, гүлдер ұстап, салтанатты шеру жасап кіруінен басталады. Оған қоса ұрандар айтылып, Отанымыздың ұлылығына арналған құттықтаулары шатты түрде естіліп жатса, мереке салтанатының әсері арта түспек. Салтанатта көңілді сауықтар, ойындар, билер, топпен айтылатын әндер мерекені жандандырып отырады. Балалар ептілік, тапқырлық жөнінде сайысқа түседі. Мерекенің соңына қарай ересектердің құттықтаулары болады.
Зерттеу мақсаты: мерекелер ұғымы және мерекелердің түрлері мен қоғамдағы маңызын зерртеу.
Зерттеу міндеттері:
oo мереке және мерекенің түрлеріне, тойлану ерекшеліктеріне сипаттама беру;
oo мерекелердің қоғамдық мәнін анықтау;
oo тойлану сипаты туралы түсінік беру.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1.Мерекелер туралы жалпы түсінік
1.1 Мерекелер мен ойын-сауықтар өткізудің мақсат-міндеттері
Мақсаты: айнала қоршаған әлем мен өмірлік құбылыстарды сезінуге қабілетті, қарапайым шығармашылық іскерліктер мен дағдыларды меңгерген бала тұлғасын қалыптастыру.
Міндеттері:
- мерекелер мен ойын-сауықтарға қызығушылығы мен оған қатысуға ынтасын арттыру;
- елжандылық пен азаматтық сезімдерін қалыптастыру, қоғамдық өмірге араласуына талпынысын тәрбиелеу.
Мерекелер мен ойын-сауықтар өткізудің мазмұны:
Балалармен бірге мемлекеттік, жалпыұлттық мерекелерді атап өту:
Білім күні. Қазақстанда тұратын ұлттардың тіл мерекесі - Көп тілде сөйлей білеміз. Қазақстан Республикасының күні - Еліміздің туған күні. Тәуелсіздік күні - Еркіндік күні. Жаңа Жыл. 8 Наурыз - Аналар мерекесі. Наурыз - Көктем мерекесі. Күлкі күні - Күлейікші шаттана. Қазақстан халықтарының бірлігі күні - Достық күні. Жеңіс күні. Балаларды қорғау күні.
Мемлекеттік және жалпыұлттық мерекелер туралы түсініктерін кеңейту.
Мерекелер мен ойын-сауықтарға қатысуға белсенділігін арттыру.
Серуенде жүргенде мемлекеттік мерекелер қарсаңында қаланың, көшелер мен үйлердің қалай безендірілгенін бақылау.
Мереке қарсаңында топ бөлмесін безендіру. Мерекеге дайындығын мадақтап, бірлесіп жасаған жұмыстары мен оның нәтижесіне қуану сезімдерін қолдау.
Мерекелік ойын-сауықтар мен кештерге қатысып өз өнерлерін көрсетуге: өлең оқуға, ән салуға, би билеуге, ойын ойнауға, ертегі кейіпкерлерін сомдауға қатысуға талпыныстарын қалыптастыру. [2]
Өз қолдарынан туысқандары қызметкерлеріне арнап сый-сияпаттар мен мерекелік шақыру билеттерін дайындау, ойыншықтар мен әшекей бұйымдарын жасауға талпыныстарын қалыптастыру. Үлкендерді мерекемен құттықтауға үйрету.
Спорттық ойындар мен іс-шараларға (жаздық, қыстық) белсенді қатысып, түрлі жаттығуларды орындауда, спорттық жарыстарда өздерінің ептілігі мен шапшаңдығын, зеректігін танытуына мүмкіндік жасау.
Үлкендер ұйымдастырған ойын-сауық түрлеріне қызығушылығын арттыру (қуыршақ театры, музыкалық және әдеби композиция, концерт, ән кештері, ертегі, телебағдарламалар мен мультфильмдер көру).
Түрлі сайыстарға, жұмбақтар шешуге, тақырыптық кештерге, ән байқауларына, театрландырылған көріністерге қатысу белсенділіктерін арттыру.
Мерекелер мен ойын - сауықтарға қызығушылығымен оған қатысуға ынтасын арттыру арқылы елжандылық пен азаматтық сезімдерін қалыптастырып, қоғамдық өмірге араласуына талпынысын тәрбиелейді.
Музыка - адамзаттың рухани азығы, жан серігі және тілмен айтып жеткізе алмайтын ұшқыр қиялы, нәзік сезім. Ол өзінің көркемдігімен , нәзіктігімен сана сезімін кеңейтіп, жақсы мінез-құлықтарының қалыптастыруына әсерін тигізеді. Олай болса Бұлақ көрсең - көзін аш - деген нақыл сөздің өзі адамды алға жетелейді. Өнерлі балаларға демеу көрсетіп, алғашқы қадамына мәдени орталықтардан бастап жолын ашса, болашақ жас ұрпақтың тамыры тереңінен қаланады. [3]

1.2 Мемлекеттік және ұлттық мерекелер
Ұлттық мерекелер - Қазақстандық мемлекеттілікті дамытуға маңызды ықпал ететін ерекше тарихи маңызы бар оқиғаларды атап өтуге Қазақстан Республикасында белгіленген мерекелер. Ұлттық мерекелерді мерекелеу орталық және жергілікті мемлекеттік органдардағы ресми іс-шараларды өткізумен жалғасады. Бүгінгі таңда ұлттық мереке тек Қазақстан Республикасының Тәуелсіздік күні болып табылады.
Мемлекеттік мерекелер - қоғамдық-саяси мәні бар оқиғаларға арналған, сондай-ақ Қазақстан Республикасының азаматтары дәстүрлі атап өтетін мерекелер. Мемлекеттік мерекелерді тойлау ресми іс-шараларды жүргізумен жалғасуы мүмкін.
Кәсіби және өзге де мерекелер - ұлттық және мемлекеттік мерекелер мәртебесі берілмеген, азаматтардың жекелеген санаттары атап өтетін мерекелер.

Кәсіби мереке
Заңға сәйкес күні
Нақты күні және 2015 жылдағы кәсіби мерекенің апта күні
Ғылым күні
- сәуірдің бірінші жексенбісі
2015 жылғы 5 сәуір, жексенбі
Ғылым қызметкерлері күні
- 12 сәуір
2015 жылғы 12 сәуір, жексенбі
Мәдениет және өнер қызметкерлерінің күні
- 21 мамыр
2015 жылғы 21 мамыр, бейсенбі
Химия өнеркәсібі қызметкерлерінің күні
- мамырдың соңғы жексенбісі
2015 жылғы 31 мамыр, жексенбі
Саяси қуғын-сүргін және ашаршылық құрбандарын еске алу күні
- 31 мамыр
2015 жылғы 31 мамыр, жексенбі
Қазақстан Республикасының мемлекеттік рәміздері күні
- 4 маусым
2015 жылғы 4 маусым, бейсенбі
Эколог күні
- 5 маусым
2015 жылғы 5 маусым, жұма
Қаржы полициясы күні
- 6 маусым
2015 жылғы 6 маусым, сенбі
Жеңіл өнеркәсіп қызметкерлерінің күні
- маусымның екінші жексенбісі
2015 жылғы 14 маусым, жексенбі
Медицина қызметкері күні
- маусымның үшінші жексенбісі
2015 жылғы 21 маусым, жексенбі
Полиция күні
- 23 маусым
2015 жылғы 23 маусым, сейсенбi
Мемлекеттік қызметкер күні
- 23 маусым
2015 жылғы 23 маусым, сейсенбi
Байланыс және ақпарат қызметкерлерінің күні
- 28 маусым
2015 жылғы 28 маусым, жексенбі
Дипломатиялық қызмет күні
- 2 шілде
2015 жылғы 2 шілде, бейсенбі
Ұлттық қауіпсіздік органдары қызметкерлерінің күні
- 13 шілде
2015 жылғы 13 шілде, дүйсенбі
Металлург күні
- шілденің үшінші жексенбісі
2015 жылғы 19 шілде, жексенбі
Көлік қызметкерлері күні
- тамыздың бірінші жексенбісі
2015 жылғы 2 тамыз, жексенбі
Құрылысшы күні
- тамыздың екінші жексенбісі
2015 жылғы 9 тамыз, жексенбі
Спорт күні
- тамыздың үшінші жексенбісі
2015 жылғы 16 тамыз, жексенбі
Шекарашы күні
- 18 тамыз
2015 жылғы 18 тамыз, сейсенбi
Шахтер күні
- тамыздың соңғы жексенбісі
2015 жылғы 30 тамыз, жексенбі
Білім күні
- 1 қыркүйек
2015 жылғы 1 қыркүйек, сейсенбi
Мұнай-газ кешені қызметкерлерінің күні
- қыркүйектің бірінші жексенбісі
2015 жылғы 6 қыркүйек, жексенбі
Отбасы күні
- қыркүйектің екінші жексенбісі
2015 жылғы 13 қыркүйек, жексенбі
Қазақстан халқы тілдерінің күні
- қыркүйектің үшінші жексенбісі
2015 жылғы 20 қыркүйек, жексенбі
Атом саласының қызметкерлерінің күні
- 28 қыркүйек
2015 жылғы 28 қыркүйек, дүйсенбі
Машина жасаушы күні
- қыркүйектің соңғы жексенбісі
2015 жылғы 27 қыркүйек, жексенбі
Еңбек күні
- қыркүйектің соңғы жексенбісі
2015 жылғы 27 қыркүйек, жексенбі
Әділет органдары қызметкерлерінің күні
- 30 қыркүйек
2015 жылғы 30 қыркүйек, cәрсенбi
Мұғалім күні
- қазанның бірінші жексенбісі
2015 жылғы 4 қазан, жексенбі
Құтқарушы күні
- 19 қазан
2015 жылғы 19 қазан, дүйсенбі
Әлеуметтік қорғау жүйесі қызметкерлерінің күні
- қазанның соңғы жексенбісі
2015 жылғы 25 қазан, жексенбі
Статистика күні
- 8 қараша
2015 жылғы 8 қараша, жексенбі
Ұлттық валюта - теңге күні, Қазақстан Республикасының қаржы саласы қызметкерлерінің кәсіптік мерекесі
- 15 қараша
2015 жылғы 15 қараша, жексенбі
Ауыл шаруашылығы қызметкерлерінің күні
- қарашаның үшінші жексенбісі
2014 жылғы 15 қараша, жексенбі

Прокуратура күні
- 6 желтоқсан
2014 жылғы 6 желтоқсан, жексенбі

Кеден органдары қызметкерлерінің күні
- 12 желтоқсан
2014 жылғы 12 желтоқсан, сенбі

Энергетик күні
- желтоқсанның үшінші жексенбісі
2014 жылғы 20 желтоқсан, жексенбі

Қоғамдық саяси мерекелер:
- 6 шілде - Астана күні;
- 30 тамыз - Конституция күні;
- 16 - 17 желтоқсан - Тәуелсіздік күні;
- 8 наурыз - Халықаралық Әйелдер күні;
- 1 мамыр - халықаралық ынтымақтастық күні;
- 7 мамыр - Қарулы күштер күні;
- 9 мамыр - Жеңіс күні
Тұрмыстық мерекелер балалардың тұрмысы мен өмірі, көркемдік безендірілуі мен құрылымы жағынан өзгеше. Балалар үшін асыға күтетін сүйікті мереке - Жаңа жыл. Жаңа жыл мерекесі ертегідегі сияқты сиқырлы ғажайыптарға толы, ол балаларға толып жатқан қызықтар әкеледі. Оттарымен, ойыншықтарымен жарқыраған шырша - жаңа жыл мерекесінің орталығы. Шырша өзінің әдемілігімен балаларды тартады. Әрбір мерекелерде бала өзі ұнатқан кейіпкерді алып, ойын ойнауы керек. Мектепке шығарып салуға арналған ертеңгілік даярлық топтары үшін ұйымдастырады. Қонаққа келген сәбилер тобы өз өнерлерін көрсетіп аяқтағаннан кейін ересек жолдастарын құттықтайды, бір - біріне естелік сыйлықтар береді.[2]
Тұрмыстық мерекелер:
- Жаңа жыл мерекесі;
- 22 наурыз - ұлыстың ұлы күні;
- Балаларды мектепке шығарып салу мерекесі
Маусыдық мерекелер жыл мезгілдеріне байланысты өткізіледі. Олардың тақырыбы балаларға күнделікті өмір мен іс - әрекеттен алынатынын, мыс: жазғы мереке кезінде балабақша ауласында концерт түрінде өткізіп, жаңа әндер айтып, би билеуі қаншалықты әсер ететінін байқауға болады. Күз мерекесінде өсімдіктердің көк сабағынан, гүлдерден өрілген әшекейлі тізбектер, жемістер макеті балалардың күз мезгілі туралы түсініктерін одан әрі кеңейте түседі. Қыс мезгілінде боранның уілдеген даусын салып, қар лақтыру ойынын ойнаса, көктем мезгілінде гүлдермен билеу, жапырақтардың бүршік жаруы туралы түсінік алуы балаларға маусым құбылыстары туралы мағлұмат береді.
Маусымдық мерекелер:
- Көктем келді шуақты"
- Жаз келді жасыл...!
- Сары алтындай сары күз!
- Қыс мезгілі тамаша!
Кәсіби мерекелер демалыс күндері болып табылмайды, бірақ әріптестеріңізді, таныстарыңыз бен жақын адамдарыңызды құттықтаудың жақсы себебі болып табылады.Елде мерекеленетін мейрамдардың өзі бекерден бекер демалатын болмаса тойлай салатын қызыл күндер емес. Олардың мазмұны ұлттық рухты паш ететін, елдің ішкі саясатының айнасы іспетті. Қарапайым жұртқа жай ғана мерекелік күндер болып табылғанымен, ықпалды елдердің мейрамдарының да ықпалы зор. Кезінде әлемнің екі тайталас саяси қосынға жіктелуіне мәжбүр еткен қызыл империя өз қарауындағы бодан жұрттардың мерекесін менсінбегені былай тұрсын, өз ықпалындағы социалистік елдерге де өз мерекесін таңып еді. Сөйтіп, ойдан-қырдан алынған атрибуттар мен рәсімдерден кеңестік Жаңа жыл атты ұлы мереке жасақталып, ол жайында талай фильмдер мен туындылар дүниеге келіп, идеологиялық қайнарға айналғаны бар. Әрине, бұл үшін Кеңес өкіметін жазғыруға болмайды, мемлекет болғасын оның құзырын барынша таныту - сол елдің бір мұраты еді.
Ал, өз мұратымызға біз қалай жетіп келеміз? Бұл қарапайым болғанмен, жайдақ мәліметпен жауап бере салуға болмас, талқыға сөз берейік. Бір қарағанда, тіпті, әлгі кеңестік идеологияны біздің егемен еліміз іліп әкетіп, одан ары жалғастырып отырғандай әсер бар. Бірақ, әсер ғана емес, 20 жылда қалыптасып, орныққан сол баяғы кеңестік мерекелік дәстүр тұтасып тұр екен. Пайымымыз байыпты болу үшін елдегі ресми мерекелерді белгілеп, реттейтін Қазақстан Республикасындағы мерекелер туралы (13 желтоқсан 2001 жыл) заңды азаматтық көзбен шолайық. Осы заңның 2-бабына сәйкес елімізде жалғыз Ұлттық мейрам бар, ол - 16-17 желтоқсан күндері аталатын Тәуелсіздік күні. Мұндағы ұлттық сипат нені береді? Ол бұл мерекенің тойлануына ерекше мемлекеттік сипат пен мазмұн беріліп, оның мерекеленуіне елдік бюджеттен арнайы қаржы бөлінуі тиіс деген сөз! Алайда, оның қалай аталып өтетіндігі айтыла-айтыла жауыр болып, етіміз үйренген ахуалға тірелді.Тіпті, жаңа жылдық салпыншақтарды Тәуелсіздік күнінде тағып, оны әжуәлауға көштік емес пе?!
Әлгі ұлттық мейрамның мысын басып жүрген Жаңа жыл мейрамы да 1-2 қаңтарда аталып өтеді. 1 қаңтарды жаңа жылдың басы дегеннің өзінде 2 қаңтардың оған не қатысы бары белгісіз. Әлде Ресейде солай болса, бізде де қабылдануы керек дәстүр болғасын ба?! Әлде араққа сылқия тойып алып ертеңіне бас жазатын күнді рәсімдеп қойғанымыз ба? Және де негізін Иса пайғамбардың туылған күніне орай алған бұл жаңа жылдың 80 пайызға жуық мұсылман тұратын Қазақстанға неліктен ыстық екені белгісіз! Онымен қоймай, бейресми түрде 12 қаңтарда ескі жаңа жылды мерекелейтінімізді телеарналарымыз қалт жібермей жамырай насихаттай жөнелетіні тағы бар.[5]
Шын мәнінде, 1 қаңтардың Қазақстан үшін жаңа жылға қатысы жоқ, алайда, адамзаттық жыл санау күні есебінде құрмет көрсетуге болады. Жаңа жыл ретінде Наурызымыздың (дәстүрлі жаңа жыл) бар екенін ұмытпайық! Ал, 1 қаңтарды Күнтізбелік жыл басы деп атасақ, өркениетті де, Иса пайғамбарды да, қазақстандықтарды да ренжітпес едік. Себебі, 1қаңтар - ең әуелі күнтізбелік, экономикалық-қаржылық ресми жыл басы екені рас. Тіпті, одан бас тартып керегі жоқ, солай мойындап, 1 қаңтарды ғана мереке күні еткен ләзім.
Аталмыш заңның 3 бабы бойынша мемлекеттік мерекелер деген мәртебе алған мейрамның бұл біріншісі және бастысы. Заңды шолып, мерекелерді жалпылай тізіп шықсақ, мынадай көрініс болмақ:
1-2 қаңтар - Жаңа жыл;
8 наурыз - Халықаралық Әйелдер күні;
21-23 наурыз - Наурыз мейрамы;
1 мамыр - Қазақстан халқының бірлігі мерекесі;
9 мамыр - Жеңіс күні;
30 тамыз - Қазақстан Республикасының Конституциясы күні;
Келмеске кеткен кеңестік 8 наурыздың неғып жүргенін бір ит білсін! Оны, тіпті, гендерлік саясаттың көзі болып табылатын батыс елдері де менсінбейді, ал бізге не қажеті бары беймәлім! Бұл егемен еліміздің Тәуелсіздік мазмұнына ғана емес, тіпті, мыңдаған жылдар бойы кемсіту көрмеген, ру-тайпаға бас болған қазақ әйелдерінің қаһармандық тарихына нұқсан келтіру ғой.
Наурыз мейрамы деген мерекенің не екенін өзіміз де білмеуге айналдық, ол - Көктем мерекесі ме, күн мен түннің теңелу күні ме, әлде қазақы жаңа жыл ма? Айтпақшы, шығыс мерекелерін менсінбейтін кеңес өкіметі тұсында жылдардың хайуандық мазмұны аталмаған еді. Тек қана өткен ғасырдың 80-жылдарының соңында ғана әр жылға тән хайуандық кейіп пен кие барын шығыстық үрдістен білген посткеңестік ағайындар 1 қаңтардан бастап соларды атайтынды шығарды да, соның екпінімен Наурызда енетін жылдық киелерді біз де соғып жіберетін болдық.
Еліміздің батысында 14 наурыздан бастап, қыс кетіп, көктем шығуымен қатар, жылдың да мазмұны өзгеретінін ғасырлап мойындап келген ата-бабамыз, Барыс жылымен тек қана сол күні қоштасып келген еді. Енді Қоян жылын Иса пайғамбардың туған күніне орайластырып, 1 қаңтардан енгізетін пұшайман халға жеттік. Сонда не ұттық? Наурыз мерекесінде не мазмұн мен мән қалды? Қысқасы, Наурыз мерекесіне өз мағынасын жүктеп, оны Жаңа жыл деңгейіне көтеру әрекетін қолға алу қажет.
1 мамыр - Қазақстан халқының бірлігі мерекесі деген сөйлем өңі өзгерген кеңестік пайым екені көрініп-ақ тұр. Бірақ бұл бірлік Қазақстанға не беріп отыр деген сауалға келсек, түйткіл көп. Халықтың бірлігі дегеніміз - күнделікті әрбір тату өткен күн емес пе? Оған мереке арнаудың не керегі бар? Онан да Ассамблея күні десек, әлдеқайда дәйекті болар еді. Бірақ оның ел халқына не қатысы бар екені тағы сауал туғызады. Қысқасы, бұл көзге қораш болып, кеңестік тамырымызды үзіп алудан жасқану ниетін әйгілеп-ақ тұрған мереке.[6]
9 мамыр - Жеңіс күні. Бұл да алдыңғы мереке мазмұнымен мәндес ұлттық айшығымыз. Шын мәнінде қазақ даласына, халқымызға жеңіс тек қана 1945 жылдың 9 мамырында келген емес, ол ғасырлар бойы талай күндерде дүркін-дүркін болып келген оқиға. Соның дәлелі - әлемдегі аумағы жөнінен 9-орынды иеленіп отыруымыз. Оған бірден бір дәйек - ата-бабадан қалған Ерлік мінез! Сол себепті, бұл мерекені ең болмағанда Тарихымызбен сабақтастырып, Ерлікті дәріптеу күні деген әлдеқайда аяулы және ұлтымыздың мінезі мен болмысына сәйкес болар еді! Сонда біз далиған даланы сыйлаған батырларымыздың ерлігін дәріптейтін бір күнді арнаған болар едік-ау, шіркін!
25 қазан тарихи жағынан ел егемендігіне жасалған басты қадам болатын. Өйткені, декларацияны басқа жұрттардан кеш жария етсек те, отарлық құрсауын алғашқы бұзу осы күннің еншісінде, сонысымен алашқа аяулы бұл күн. Алайда, қазақтың Тәуелсіздігін нықтай беру әлдебір күшке жақпаған сыңайлы. Әйтеуір, осы мерекеден қағылғанымызға екі жыл. Оның үстіне республика дегеніміз демократияға бір табан жақындастыратын ұғым еді, әлгі күштерге ол жағы да жақпаған болу керек.
Бұлардың бәрі мемлекеттік мәртебесі болғанмен, жергілікті бюджет есебінен аталатын мейрамдар. Жаңа жылдың Тәуелсіздік күнінен де асып түсіп, аса ерекше безендірілуі мен атап өтілуіне қарағанда, жергілікті биліктерде қызыл империяны аңсайтындар қаншалықты дегенді ойласаң, жаның түршігеді.
Алаңдататын тағы бір мерекелер бар. Олар - православиелік Рождество күні мен Құрбан айттың алғашқы күні. Бұлардың ешбір ресми мәртебесі болмаса да, саяси мәртебесі зор екенін қазақ баласы аңғарар ма екен? Шын мәнінде, Еңбек кодексі арқылы қитұрқылықпен жарияланған бұл мереке күндері арқылы Қазақстан мұсылман елі болудан бас тартқандай қадамға барып отыр. Елдегі 20 пайыз православиеліктерге 80 пайыз теңестіріліп, діни екі басты мереке аталып өтуі арқылы Қазақстан православиелік мұсылман елі болуда. Шын мәнінде, 3 күн мерекеленетін Құрбан айт мейрамы неге үш есе азайтылды деуге мұсылман елі болсақ қатты ойлануға тура келеді. Әрине, елді алалау ниетімізде де, ойымызда да жоқ, бар болғаны соны алалайтын кейбір факторларды ашуға тырыстық. Ел болғасын мерекесі де соған лайық болғанға не жетсін! Егемен елдің мерекесі де егемен болуға лайық емес пе?!

1.3 Мерекелердің әлеуметтік мәні
Оқушылардың бойында әлеуметтік құнды қажеттіліктерді қалыптастыруда мектептегі мерекелердің педагогикалық маңыздылығын қарастырып әрі талдап көрейік. Көптеген зерттеушілер [2, 3, 4, 5] мектептегі мерекелер оқушылардың өз еріктерімен, қызығушылығымен қатысатын тәрбиелік іс-шара, олар онда қуанады, ойнайды, өзінің шығармашылық қабілеттері мен мүмкіндіктерін өз еріктерімен көрсетеді, - деп дәлелдеген. Мерекелер оқушылар мен мұғалімдер ұжымының еңбек, шығармашылық, рухани, интеллектуалды өмірін байытады, балаларды батыл, белсенді, инциативті болуға тартады. Сондықтан, біз қазіргі жағдайда мерекесіз және мерекелеусіз мектептің оқушы ұжымын және кез-келген тәрбиелік қызметті елестету мүмкін емес деп есептейміз.
Күнделікті бірсыдырғы өмірден алыстататын көңілді мерекелер оқушылардың есінде мәңгілікке сақталып қалады. Бұған тәрбиелік қызметтеріндегі тікелей тәжірибесі мен педагогикалық ой-толғамдары бар ұлы педагогтар С.Т.Щацкийдің, В.Н.Шульгиннің, А.С.Макаренконың, В.А.Сухомлинскийдің зерттеулері айғақ бола алады. Соңғы жылдары мерекелер еліміздің алдыңғы қатарлы мектептері мен мұғалімдерінің педагогикалық қызметтерінде маңызды орын алып отырғандығын бақылау барысында анықтадық.
Мектеп мерекелерінің әлеуметтік маңыздылығы арта түсетін себебі, олар оқушылар бойында әлеуметтік құнды қажеттіліктерді қалыптастыруға шынайы жағдай жасайды. Өйткені мерекелер қатысушылардың өзін жан-жақты көрсетуіне ықпал етіп, ішкі шығармашылық әлеуетін нығайта түседі. Сонымен қатар, мерекелер ауыл оқушыларының қиялдау, армандау, ойлап табу қасиеттерін оятып, таланттары мен қабілеттерін ашуға қажетті жағдай жасайды. Тәжірибелік-эксперименттік жұмыстан көргеніміздей, мерекелер балалардың ойлауына, бірге бастан кешуіне, салыстыруына, т.б. үйретеді. Мектеп мерекелерін өткізуге оқушылардың белсенді қатысуы олардың әлеуметтік, рухани-өнегелілік, еңбек ету және шығармашылық өмірін тәжірибемен байытады, әртүрлі әлеуметтік білім мен ұғым, біліктілік алуына көмектеседі.
Мектеп мереклеренің тәрбиелік әлеуеті нарықтық және гуманитарлық принциптер негізімен тығыз байланысты. Себебі, оқушылар мерекені дайындап, өткізу барасында көптеген нарықтық қатынас элементтерімен беттеседі. Сонымен, оқушылар мереке өткізу барысында, викториналарды шешуде, нарықтық ұғымдардың, терминдердың кейбірімен таныс болады.
Егер психологиялық-педагогикалық жағынан мерекелердің барлығы дұрыс ұйымдастырылса, онда ауыл оқушыларының әртүрлі әлеуметтік құбылыстар мен факторларға белгілі деңгейде оң қатынаста болуына мүмкіндік болады: мектепке, білім алуға, мәдениетке, еңбек және халық дәстүріне, шығармашылық-іздену қызметтеріне, қоршаған ортаға, т.б. - бұл зерттеу барысында дәлелденген жағдай.[7]
Мектептегі тәрбие жұмыстарының қорытындысы көбіне оқушылардың қоршаған әлеуметтік әлеммен күнделікті ұйымдасқан байланысының сипатына байланысты екендігін педагогика ғылымы дәлелдеген.
Мектепте немесе сыныпта өткізілетін кез-келген мереке оқушыларға әлеуметтік құнды реакция береді. Мерекелердің арқасында оқушылар адамдар арасындағы кейбір қарым-қатынастарды түсінеді, нақты сыртқы әлемді көруге ұмтылады.
Мерекелердің арқасында педагогикалық рөлдің де маңызы көрінеді, оқушылар шығармашылық іскерлік көрсетеді, мерекеге қатысушылардың барлығын шараға қатынасуға тартады.
Зерттеуден байқағанымыз, оқушылар мерекелер арқылы өз бетінше ешқашан көрсете алмайтын қылықтар мен іс-әрекеттер жасауға мүмкіндік алады. Мысалы, ауылдың қарт адамдарының мәселелеріне көңіл бөліп қамқорлық көрсету, ұжым алдында сахнаға шығып ән салу немесе билеп беру, байқауларға, викториналарға, қойылымдарға (спектакльдерге) қатысу сияқты мәселелерге қызығушылықпен қарайды.
Біздің бақылау барысында байқағанымыз, шығармашылық бағыттағы мұндай белсенділіктер яғни, мерекелердегі әрекеттер, бірте-бірте қатысушылардың көбіне норма болып қалыптасып кетеді. Бұл оқушылардың сезімталдығы мен әсершілдігінің жоғарлығынан болады.
Мерекені дайындауға қатыса жүріп оқушылар өзін ұжымның немесе қоғамның нағыз мүшелері ретінде сезінеді, сондықтан мерекелер өздерін көрсетуге көмектеседі.
Кез-келген көпшілік шараларды ұйымдастыра отырып, мұғалімдер, оқушылар мерекеден тыс қалса, қоғамнан да тыс қалғаны екендігін әркез есте сақтауы тиіс.
Мектеп мерекелері оқушылардың бір-біріне жақын болуына, жеке де қоғамдық та әрекеттерін белсендіруіне көмектеседі. Міне, сондықтан да мектеп пен мұғалімдер оқушылар үшін мерекелік іс-шараларды жүргізуге, оған оқушының атсалысуына мүмкіндік жасауға барынша тырысу керек.
Оқушылардың қарым-қатынас, байланыс қажеттілігін қалыптастыруда мерекелер ауылдың, мектептің, сыныптың жалпы моральдық-психологиялық ақуалға оң, көтеріңкі әсер ететіндіктен маңыздылығы арта түседі[8]
Жақсы ұйымдастырылып, дайындалған мерекелер барлық мектептік ортаны игілендіріп, елеусіз түзетіп отырады, онда шығармашылық, рухани ақуал қалыптастырып, оқушының барлық өмір сүру кеңістігіне оң әсер етеді. Осылай біз оқушылар жүйелі түрде мерекелерге қатысып отырса, әлеуметтік және рухани дамуы бір сатыға өздері көтеріліп қана қоймайды, жалпы сынып пен жалпы мектеп ұжымын да көтереді. Іс-шаралардың өзге формаларына қарағанда мерекелерді оқушылар тәрбиелік жұмыстың бір формасы деп қарамайды. Оның барлығы мерекеде оқушыға байқалмай жүзеге асады. Сондықтан мектеп мерекелерінің тәрбиелік ықпалына оқушылар қарсыласа қоймайды. Керісінше, балалар мерекеге бейне бір өздерінің жеке шаруасы іспетті, оның үстіне қызығушылықпен, шығармашылықпен, өмірлік маңызды деп есептеп қатысады. Егер мерекелер оқушылардың өміріне үйлесімді сіңіп кететін болса, онда олар мектепте тәрбиелеп жатқанын да байқамайтынын эксперимент көрсетіп отыр. Мектеп тәжірибесінде байқағанымыз, егер оқушы өзіне кейбір талаптар мен ескертпелерді күштеп қыстырып жатқанын сезіп не байқап қалса, онда олар қарсы тұрады, өткізілгелі тұрған шараға негативті қатынасын көрсетеді. Мұндай құбылыстар көбіне мұғалімдер мен қоғамдық тәрбиешілердің жасаған еңбегін зая кетіреді.
Зерттеу барысында біз педагогика ғылымының мерекенің немесе басқа шаралардың тәрбиелік мақсатын мұғалімдер мен оқушылар қандай дәрежеде білуі тиіс, немесе барлық уақытта білуі тиіс пе? - деген маңызды жорамалды тексердік. Әлі күнге дейін педагогикада мерекенің тәрбиелік мақсаты туралы сұрақ ашық күйінде қалып тұр. Біреулер тәрбиелік шараның мақсатын барлық қатысушылар да білуі тиіс десе, екіншілері мақсат туралы тек ұйымдастырушылар білсе жетіп жатыр деп есептейді. Тәжірибелік зерттеу жұмысы барысында біздің көзіміздің жеткені - мерекенің мақсаты туралы тек ұйымдастырушылар білсе жеткілікті болатыны, ал оқушыларға мереке мақсаты жай таныстырылса жетіп жатыр. Осылай дұрыс болар, өйткені мереке оқушы үшін ресми тәрбиелік шара болып қалады.

2.Мерекелердің түрлері, қоғамдық мәні
2.1 Мектеп мерекелерінің тиімді жағдайлары
Бұл мәселелерге оң жауап іздеуге қазір көптеген зерттеушілер, алдыңғы қатарлы ұстаздар, әдіскерлер, психологтар, т.б. атсалысуда. В.А.Сухомлинскийдің, В.А.Караковскийдің, З.Г.Нигматовтың, Е.В.Васильеваның теориялық қағидалары мен қорытындыларына сүйене отырып, біз тәжірибелік-эксперименттік жұмыс барысында мектеп мерекелерінің кейбір тиімді жағдайларын анықтадық. Олардың ең маңыздыларын келтірейік.
1. Бала және жасөспірім психологиясына әркезде жаңашылдық, әдемілік, таңғажайыптық жақын. Сондықтан мектеп мерекелерінің тиімділігін арттыру үшін зал мен бөлмелердің сыртқы безендірілуінің маңызы зор. Мерекенің тақырыбына сай әрі әдемі безендірілген зал оқушылар мен көрермендерді оң көңіл-күйге бөлейді, шараның басында-ақ қанағаттанарлық сезім тудырып, эмоционалды көтеріңкі көңіл сыйлайды. Гүлдер, бильбордтар, плакаттар, портреттер, фотоқұжаттар мен фотоальбомдар, жеңіл әрі көңілді музыка - осының бәрі мектеп мерекесінің залын керемет әдемілікке бөлейді.[9]
2. Тәрбиенің талаптарына және мәндеттеріне сәйкес келетін кез-келген мектеп мерекесінің негізгі идеясы жан-жақты ойластырылып, нақты анықталуы тиіс. Дәл мерекенің идеясы оқушылар байында әлеуметтік құнды қажеттіліктерді қалыптастыруға көмектеседі. Сондықтан ол дайындық жұмыстарының барлық кезеңдерінде ескеріліп отырылуы тиіс және бастапқы минутынан соңғы минутына дейін есепте болу керек. Тәжірибелік жұмыс көрсеткендей, кейбір мерекені ұйымдастырушылар оны неге өткізіп жатқандығын түсінбейді, өйткені оның мазмұнында негізгі идея жоқ. Онда тек жекелеген қатысушы топтардың бөлек-бөлек әрекеттері ғана көрінеді. Ал негізгі идеялардың болмауынан мерекелер ойдағыдай өтпейді. Содан олар тек ақпарат беруші, әртүрлі сандық деректер келтіруші шара болып қана өтеді. Оған оқушылар да белсенді қатыспайды.
3. Мереке бағдарламасына спорттық және көңілді ойындар қосылып өткізілсе тәрбиелік мәні артар еді. Ойын жүргізілетін сәттер оқушыларды мерекеге ынталандырады, оған қатысқаны үшін жауапкершілігін арттырады. Мұғалімнің, ырғақтың, күрделі спорттық-гимнастикалық қимылдардың көмегімен мерекені қызықты, тартымды етуге болады. Сөйтіп, сахнаға түрлі-түсті киінген оқушылардан құрастырылған пирамида шыққанда, ол күтпеген жерде пайда болса деп елестетіп көрейікші, сонда аз уақыттан кейін-ақ бәрін лезде өзгертіп жібергендей болып сала береді. Көтеріңкі көңіл-күй, мерекеге қатысуға деген қызығушылық пайда бола бастайды.
4. Кез-келген мектеп мерекесінде көрермен мен қатысушы арасына шекара қоюға болмайды. Міндетті түрде әртүрлі бағытта бәрі де қатысушы болып отыру керек. Осының нәтижесінде оқушылар өзге адамдармен тереңірек араласып тәжірибе жинақтайды. Зерттеу қорытындыларына сүйене отырып, біз тәрбие іс-шараларын жүргізуде технология-сынақ әдістерінің маңызы өте зор деп есептейміз. Мұндай тапсырмалар мен міндеттемелер оқушылардың санасына мерекенің негізгі мағынасын, идеясын мақсатқа бағытты қатысушылардың көңіл-күйлерін бұрып отырып, олардың әлеуметтік белсенділігі мен әрекеттерін тереңдетіп кеңейтуге болады.
5. Дайындық кезеңінде ұжымда жағымды моральдық-психологиялық ақуал, ұйымдастырушылар мен барлық қатысушылар арасында сенімді қарым-қатынас орнауын қамтамасыз ету керек. Бұл қатысушыларға қиындықтарда қосымша қуат пен күш жинауына мүмкіндік береді. Тәжірибелік жұмыстан көрінгендей, кейде дайындық кезінде кейбір ұйымдастырушылар тарапынан қажетсіз күйгелектік, ашушаңдық, шыдамсыздық жағдайлар көрініп қалады. Бұл әрине ұйымдастырушылар мен қатысушылар арасындағы арақатынасты күрделендіреді, жалпы рухани-өнегелілік ақуалға кері әсерін тигізеді.
6. Кез-келген мерекенің жетістікке жетуі құрылымдығын, мақсаттылығын, логикалық байланыстардың кезең арасындағы жасалуы жағынан ұйымдастырушылықты дұрыс қалыптастыруына байланысты. Әрбір қатысушыға нақты және шамасына қарай тапсырма берілуі тиіс. Алдын ала мерекеге қажетті барлық материалдарды дайындап қою керек, жүйелі түрде дайындық жұмыстары, олардағы қиындықтар мен мәселелер туралы мектеп ұжымын, ата-аналарды хабардар етіп тұру керек. Әйтпесе, ол көңіл көтеретін оқиғаға айналып кетуі мүмкін.
7. Мерекенің маңызды тәрбиелік мазмұны кесте құруда. Тәжірибелік-эксперименттік жұмысымызда біз мынадай кестені қолдандық: басталуы, негізгі кезең, соңғы бөлім. Мерекенің мұндай жоспары компазициялық кемшіліктердің болмауына мүмкіндік береді.
Тәжірибеде мерекені ұлттық дәстүрлер мен еңбек дәстүрлеріне сүйене отырып ұйымдастыруда біз А.С.Макаренконың тәрбиеленушілер жан-тәнімен еліміздің алға жылжуын, оның жұмыстары мен жетістіктерін сезіне білуі керек. Әр қадам сайын тәрбиеленушіге оның әр жұмысы еліміздің өмірі мен өркендеуіне қосқан үлесі екенін көрсетіп, сездіріп, түсіндіріп отыру қажет. Оларға даңққа, ерлікке толы өткен күндерді көрсетіп отыру керек [6, 82-83 бб.] Ұлы педагогтың бұл ойлары дәл осы мектеп мерекелерінде жүзеге асырылады.
Мектеп мерекелерінің тиімділігі туралы айта отырып, мынадай сұрақ туындайды: оның қандай элементтері оқушыларға күштірек әсер етеді? Өкінішке орай бұл сұраққа бірден жауап айту мүмкін емес. Өйткені, ол іс-шараның тақырыбына, мақсатына, бағытына байланысты. Мысалы, мектепте көңілді сөре атты спорттық мерекеге дайындық жұмыстары жүріп жатыр делік. Іс-шараның мазмұнын құрайтын психологиялық-педагогикалық талдауы көрсеткендей, бұл жағдайда оқушылар дайындық барысында әртүрлі турнирлерге дайындалуға көбірек көңіл бөледі. Бұл деген дайындық барысында оқушылар көптеген жаттығулар жасап шеберлігін, біліктілігін арттырып үйрене түсуге тырысады. Командалық-ұжымдық жаттығулар олардың өзара байланысын жетілдіріп, байыта түседі. Осының бәрі оқушы балаларды біріктіреді және олардың шығармашылық қабілеттерін арттыра түседі. Мереке балалар үшін басталатын уақытынан әлдеқайда бұрын басталады. Сондықтан ең тиімді кезеңі - ол дайындық кезеңі болып табылады.
Мерекенің ақтық сынына көбірек көңіл бөлген дұрыс, ол әртүрлі мажорлы тонда аяқталуы тиіс. Мысалы, ұзақ қол соғулар, көңілді билер мен мереке тақырыбына сай сүйікті әндер, ұйымдастырушының қорытынды сөзі, т.б. Осы және басқа да формаларды қолдана отырып оқушылардың жүрегінде жылы, сенімді із қалдыру арқылы маңыздылығын арттыруға болады.
Мерекені позитивті түрде аяқтау арқылы, оқушылардың осындай іс-шараларға деген қызығушылығын дамытуға болады.
Сонымен, мектеп мерекелері эмоционалды қанықтығының, театрландырылуы мен оқиғалығының арқасында оқушылардың эстетикалық сезімдері мен әлеуметтік-өнегелілік әсер алатынын, әлеуметтік құнды қажеттіліктерін қалыптастыруға шынайы тамыр жаятынын көруге болады.[2]

2.2 22- Наурыз мейрамы, тойлану сипаты
Қазақстанда жыл басы мерекесі наурыз айында тойланады. Бұл қазіргі күн есебі бойынша наурыздың 22-ші жұлдызына сәйкес келеді. Бұл күні адамдар жұмыс істемейді, сапарға шықпайды ,кір жумайды, ешкімді ренжітпейді. Барлық үйде мерекелік дастарқан жайылады. Бұл күні күн мен түн тенеседі.
Жалпы Наурыз мейрамын тойлау дәстүрі дүние жүзі халықтарының көпшілігінің тұрмыс-салтында бағзы замандардан орын алған. Мәселен, бұл мейрамды ежелгі гректер Патрих, бирмалықтар Су мейрамы, тәжіктер Гүл гардон, Бәйшешек, Гүлнаурыз, хорезмдіктер Наусарджи, татарлар Нардуган, буряттар Сагаан сара, соғдалықтар Наусарыз, армяндар Навасарди, чуваштар Норис ояхе деп түрліше атаған. Әлем халықтары арасындағы, оның ішінде күншығыс және Кавказ мұсылмандары арасында ежелгі мереке саналып келген Ұлыстың ұлық мейрамы Әз Наурыз 2010 жылғы БҰҰ қарарына орай әлемдік мереке ретінде аталып өтуде. Жыл басы мерекесі үшін бұндайлық халықаралық маңыз беретін бастаманы БҰҰ деңгейіне бауырлас Әзірбайжан тарапы ұсынған болатын. Кейіннен Наурыз қарарының жобасын БҰҰ-ға мүше мемлекеттер: Қазақстан, Албания, Ауғанстан, Әзірбайжан, Үндістан, Иран, Македония, Тәжікстан, Түрікменстан мен Түркия сынды елдер қарап шығып, өз ұсыныстарымен толықтырды. Сөйтіп, Наурыз ‑ бір ұлттың немесе бір ғана мәдениеттің мерекесі ретінде емес, бүкіл адамзат мұрасының құрамдас бір бөлігі ретінде өз орнын алып отыр.
Әз Наурыздың қазақ халқының өміріндегі рөлі де маңызды әрі ерекше. Басқасын айтпағанда ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.