Музыкалық мәдениетті қалыптастыру

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 10 бет
Таңдаулыға:

Егеменді, бостандық алған Қазақстан республикасының білім беру саласында, педагогикалық тәжірибенің мазмұнын жаңарту кезінде, қоғам өмірін жаңартуда, адамның жаңа қоғамға деген көзқарасы, болашақ ұрпақты жан - жақты білімді, мәдениетті, өз мәдениетін, өз тілін, өз халқының тарихын музыка пәнінің бағдарламасы - оқушылардың музыка өнерінің негізі мен оның өмірімен байланысы жайлы түсінігін жетілдіру, бағдарламаның тақырыптық құрылымында көрсетілген басты мәселелерді, музыкалық, тәжірибелік іскерліктері мен дағдыларын қалыптастыру, музыканы түсініп шығармаларды мәнерлі орындап, орындағанда әуенінiң таза болуы, ырғақты сезіне білу, вокалды - ән айту дағдыларын қалыптастыру мақсатымен халық және композиторлардың ән - күйлер, қазіргі уақытқа сай профессионалды музыкалық шығармалар, жергілікті сазгерлердің ән - күйлері келтіріліп отыр. Сондықтан жалпы білім беретін мектептерде музыка сабағының негізгі мақсаты: оқушылардың бойында рухани мәдениеттің аса маңызды әрі ажырамас бөлігі - музыкалық мәдениетті қалыптастыру. Балалардың Отанға, өз халқына деген сүйіспеншілігін, әр түрлі ұлт өкілдерінің бір - біріне деген достық сезімдерін оятады және оны жетілдіреді.

Осы бағдарламаға өзен болып келетін тақырыптың жүйелі принципі алынды. Бағдарламаның мақсаты оқушыларды біртіндеп музыка әлеміне бой ұрғызу.

Тақырыптың жүйе принципі бағдарламаның жүйелігін орнықтыру мақсатын көздейді. Адамгершілік және эстетикалық тәрбиені сабақтың негізіне айналдыру баланың музыканы дұрыс қабылдауын дамытуға көмектеседі. Музыкалық тәжірибе жинақтау мен практикалық іс әрекеттер барысында оқушылар біртіндеп музыка туралы түсініктерін қалыптастырады. Бағдарлама ән мен әуенділік, би мен ырғақтылық, марш пен екпінділік, музыканы тыңдай, қабылдай білу, қызығушылығын арттыру, ән орындауға, тыңдауға дағдыландыру, музыканың өмірмен байланысты екенін ұғындыру, композитордың стилін, оқушылардың музыкалық қабілетін дамыту - сезімталдық, есту қабілеті, ырғақ, есте сақтау, музыканың сазын сезіну, музыкаға шығармашылықпен қарау, ән айту мәдениетін, оны әдемі, ашық дауыспен орындау.

Бағдарламада музыка сабағын оқу - тәрбие процесінің негізгі іс - әрекеттерін қамтиды, олар: міндеті, мазмұны және оқыту әдісі. Ең негізгісі сабақты ұйымдастыра білу. Ертеде музыка сабағы үш бөлімнен тұратын: ән айту, музыка тыңдау, музыкалық сауатын ашу. Ал, қазір, музыка сабағы - өнер сабағы болғасын, мұғалімге үлкен міндет, талап қойылады.

Бағдарлама тақырыптылыққа байланысты, оқушылардың өнерге баулудың негізі - сезімділік, музыканы толғаныспен қабылдау, оны түсіну, шығарманың көркемділігін, сюжетін, құрылымын, формасын қабылдау, оны түсіну, музыкалық шығарманы тұтас қабылдау.

Тақырыпқа байланысты мұғалімнің міндеті: музыка сабағын логикалық байланысты белгілеу және де сабақта әр түрлі музыкалық материалға бірқалыпта көшу, ән айту бола ма, музыка тыңдау бола ма, музыкалық сауатын ашу ма, қимыл - ырғақ, сурет салу, ойындар өткізу сабақтың тақырыбына байланысты, жалпы оқушыларды музыка өнеріне баулу.
Халық қазынасына негізделген балабақшадағы музыкалық тәрбие

21. 06. 2010 Просмотров: 266 Комментариев: 1

Халық зердесіне терең үңілер болсақ, ұрпақ тәрбиесі қай елдің, қай кезеңнің болсын толғақты мәселесі болып отырғаны баршамызға мәлім. Бұл көкейкесті мәселе ғасырлар бойы тек халықтың өткен тәжірибесіне сүйенгенде ғана сәтті шешімін тауып отырғаны тағы белгілі. Ол -халықтың кәсібімен, салт-дәстүрімен, тілімен, тарихымен, өнерімен біте қайнасып, дамып, жетіліп ұрпақтан -ұрпаққа ауысып отыратын қастерлі мұра. Сондықтан да, бүгінгі таңда егемен еліміздің болашағы, өскелең ұрпаққа тәлім-тәрбие берудің алғашқы сатысы -балабақшадағы оқу тәрбие үрдісін халықтық педагогика негізінде ұйымдастырудың тәрбиелік те, білімділік те үлесі өте зор болып отыр.

Қазақ халқының бала тәрбиесі жөнінде атам заманнан жиып терген өте мол тәжірибесі бар. Халық өз бойындағы ең жақсы қасиеттерін жеткіншек ұрпаққа күнделікті тұрмыста үйретіп, бала бойына сіңіріп отырған дана халық. Осы ретте, мұнтаздай таза баланың жанына музыка арқылы сұлулық инабаттылық мейірімділік, қайырымдылық, жанашырлық, үлкенге құрмет кішіге ізет көрсетуді көздеп, отансүгіш адамгершілігі мол, елім деп еміренген тұлға қалыптастыру үшін музыканы таптырмас құрал деп есептеген. Баланы бесікке бөлеуден-ақ бесік жырымен әлдилей отырып, әуенмен құлағына ұлттық қасиет пен оған деген қадір -құрметті қалыптастыра білген жүрегі кең аналар мен ақ жаулықты әжелердің балаға, оның тағдырына деген үлкен жауапкершілін байқауға болады. Сондықтанда балабақшадағы музыкалық тәрбие беру үрдісін халық қазынасына негіздеп алған өте тиімді болмақ. Осы ретте тыңдату мәселесіне ерекше мән берген жөн. Себебі, бала қандай да болсын музыкалық шығармамен таныс болғанға дейін оны міндетті түрде құлақ арқылы тыңдап өзіндік әсер алады.

Музыканы қабылдау -барынша күрделі үрдіс болып табылады. Оған арқау негіз болатын нәрселер-шындықтың көркемдік бейнесін, сәулесін сезіне, ести және толғана білу. Музыка тұтас күйінде, өзінің мәнерлік құралдары арқылы әсер етеді. Ал бұл дегеніміз - тембр, қарқын, динамика, метроритм. Олар шығармалардың сипатын, көңіл күйін жеткізеді. Әрине бұлардың барлығы да жақсы әдістер. Балабақшада музыкалық тәрбиені ұйымдастыру барысындағы алғашқы қадам-дыбыстармен таныстыру кезеңінде балалардың қиялшыл келетінін ескере отырып, музыка дыбыстарымен таныстырғанда оларды еліктету үшін жоғарғы дыбыстарды бұлбұлдың үніне, ал төменгі дыбыстарды таныстырғанда аю, түйе т. б. сол секілді құс-жануарлардың дыбыстарымен салыстыруға болады, деп алғанымыз қызығушылық туындатып отырады. Дегенімен, бұл жерде сақ болу да қажет, себебі балалар музыка тыңдағанда оның мән-мағынасын түсінуге ұмтылмай тек ұқсас дыбыстарды ғана естуге ұмтылып кетпеуі тиіс . . . Мысалы:

. . . Ертеде бір Науат атты бала болыпты. Оның үйінің жаныныда түрлі ағаштар мен әдемі гүлдерге толы бау-бақша өсіп аулаға сән беріп тұрыпты. Бір күні Науат бала үйінен сіріңкенің қорапшасын алып шығып, сіріңкенің шырпысын шағып бақшаның ішіне сөндірмей тастап кетіпті. Ағаштар мен гүлдер оған шырпыны сөндіріп кетуін сұрап жалынса да Науат бала естімей үйіне кете беріпті. Кеш бата жел көтеріліп шырпыдан қалған шоқты үлкен от қылып үрлеп, бақшада өсіп тұрған барлық ағаштар мен гүлдерді күйдіріп кетіпті. Таңертең әдеттегідей Науат бала өзінің сүйікті бақшасына серуенге келсе ондағы әдемі гүлдер мен ағаштар солып, қурап қалған екен. Науат бала көзіне жас алып:

- Гүлдерім, талдарым сендерге не болды? деп сұрақ қойса да жауап ала алмапты. Сөйтіп, әрбір талға, әрбір гүлге қайта өсуін сұрап жалынса да бақшадағы өсімдіктер оған тіл қатпапты. Мұны көрген бұлбұл құс күйіп кеткен талдардың біріне қонып, әдемі дауысымен ән сала жөнеледі. Бұлбұл құстың дауысына тамсанған талдар мен гүлдер қайта өсіп, гүлденіп бау-бақша жайнап шыға келіпті. Науат бала қатты қуанып, бұлбұл құсқа үлкен рахметін айтқан екен. Мұндай құндылықтарды бойына сіңіріп өскен ұрпақ Отансүйгіш, еліне жеріне деген аса құрметпен қарайтын азамат болып өсері анық.
МУЗЫКАЛЫҚ ТӘРБИЕ - ЖАСӨСПІРІМДЕРДІҢ РУХАНИ ЖЕТІЛДІРУІНІҢ ЕРЕКШЕ БӨЛІГІ.

С. И. Жайназарова

М. Мәметова атындағы Қызылорда гуманитарлық колледжінің дирижерлық ету пәні оқытушысы

Музыкалық тәрбие дегеніміз- музыкалық өнердің ықпалы арқылы баланың жеке басын қалыптастыру - музыкалық ынтасын, қажеттерін, қабылетін, музыкаға эстетикалық көзқарасын қалыптастыру деген сөз.

Тәрбиенің аса маңызды құрамы -өнер. Соның ішінде өте кең, сан ұғымды қамтитын-

музыка өнерін айтамыз. Музыка адамзаттың рухани азығы, жан серігі, тілмен айтқызып жеткізе алмайтын ұшқыр қиялы, нәзік сезімі. Музыка өзінің көркемдігі және нәзіктігімен адам жанын баурап, оардың ақыл-ой, сана-сезімінің кеңейіп, жақсы міңез-құлықтарының қалыптасуына әсерін тигізеді.

Білім беру саласында оқушылардың эстетикалық, этикалық және адамгершілік

нормаларын меңгерту міндетін жүзеге асыруда музыка пәнінің орны ерекше.

Музыка тәрбиесі жастарға өнер құндылықтарын үйрете отырып, олардың бойына адамгершілік эстетикалық мәдениетті, көркемдік талғамды, шығармашылық қабілетті дамытады.

Өскелен ұрпаққа музыкалық тәрбие беруде, бала бойына рухани байлықты дамытудың аса маңызды саласы -музыкалық өнер .

Соның ішіндегі бастауыш мектеп оқушыларының бастапқы музыкалық мәдениетін қалыптастыру, оны басқару музыкалық -педагогикалық ғылымның өзекті мәселесі.

Жалпы музыкалық білім беру, музыка өнері арқылы мектеп оқушыларына музыкалық

тәрбие берудің педагогикалық шарттарын ғылыми-педагогикаық тұрғыдан негіздеп, ғылыми әдістемелік жағынан қамтамасыз ету қажет.

Музыка өнері арқылы оқушылардың музыкалық білім білім берудегі мол мүмкіндіктерді және оларды мектептердің оқу- тәрбие үрдісінде толық пайдаланбауы; музыка арқылы оқушылардың жалпы музыкалық мәдениетін қалыптастырудың ғылыми -педагогикалық негізін жасау қажеттілігі педагогика ғылымында бұл мәселенің белгілі деңгейде зерттелмеуі; музыка арқылы оқушылардың жалпы музыкалық мәдениетін қалыптастыруды тиімді әдістемелермен қамтамасыз ету мен оның іс-тәжірибе жүзінде іске асырылмауы арасындағы қарама-қайшылықтар айқын байқалады.

Музыкалық тәрбие негізінен жалпы білім беретін мектепте сыныптық- сабақ жүйесі

бойынша іске асады. Оқушыға музыкалық тәрбие беруде оқытудың принциптерін және әдіс-тәсілдері, соңғы технологияларды шебер қолдану ең қажет нәрсе болып табылады. Сонымен қатар сабақты дидактикалық ойындар, өзіндік жұмыс, ой қозғау, нота сауатын үйрету, музыка тыңдату, музыка ырғағына сай әр түрлі қимылдар жасату, музыка жанрын ажырата білу басты міндеттер болып табылады.

Музыка сабағында оқушыларды музыкалық мәдениетке тәрбиелеу мәселесін

қарастыру өзекті, әрі осы уақытқа дейін арнайы қарастырылып жатқан тың мәселелердің

бірі.

Жалпы музыкалық білім беру арқыы мектеп оқушыарынымузыкалық мәдениетін

тәрбиелеу үрдісі тиімді болуы мүмкін, егерде.

-мектеп оқушыларын музыкалық мәдениетке тәбиелеудің ғылыми -педагогикалық және әдістемелік негіздері анықталса.

-Мектеп оқушыларын музыка өнері негізінде музыкалық мәдениеттіікке тәрбиелеу тиімдіігінің өшемдері көрсеткіштері мен деңгейлері аңықталса.

- оқу тәрбие үрдісінде мектеп оқушыларын музыка өнері арқыы музыкалық мәдениеттілігін қаыптастырудың музыкалық-педагогикалық шартары белгіленсе;

- оқушылардың музыкалық мәдениетін қалыптастырудың мазмұны құрыыап, тәжірибелік-педагогиалық тексерістен өткізіп, ғылыми -әдістемелік ұсыныстар берілсе, сонда ғана мектеп оқушылараның музыкалық мәдениеттілікке қалыптастырудың нәтижелілігі арта түседі.

Сонымен бірге,

-музыка пәні арқылы мектеп оқушыарының музыкалық мәдениетін қалыптастыру ғылыи-педагогикалық тұрғыда негізделеді;

-мектеп оқушыларының музыкалық мәдениетін қалыптастыруда музыка пәнінің мүмкіндіктері, өлшемі, көрсеткіштері мен деңгейлері анықталады;

-музыка пәні арқылы оқушылардың музыкалық мәдениетін қаыптастырудың педагогикалық шартары негізделінеді.

Тәрбие ісі адамзаттың бүкіл даму тарихымен қатар жүріп келеді. Тәрбие-бір ұрпақтың өмір сүру тәжірибесін екінші ұрпаққа жалғастырушы үрдіс. Осы үрдіс арқыы дмытады және адамның дамуына басшылық жасалады. Қазақ халқы бала тәрбиесіне өте үлкен жауапкершілікпен қараған. Тіпті жазу-сызу

Мәдениеті қалыптаспаған дәуірдің өзінде де ұшы-қиырсыз жазира бйтақ дала тұрғындары өздерінің тарихында жас буынға тәлім-тәрбие берудің бай тәжірибесән жинақтап, өзіндік ерекшелікткрімен бала тәрбиесіне өте үлкен ықпал жасайды.

Бүгінгі заман талабы- еліміздегі болып жатқан саяси экономикалық, ғылыми-техникалық, мәдени өзгерістерге байлансты жас өспірімдердің тәрбиесіне жаңа тұрғыда қарауды талап етіп отыр. Қазіргі кездегі тәрбиенің басты мақсаты ұлттық сана-сезімі оянған, мәдениетті, рухани ойлау дәрежесі биік, шығармашылықпен қызмет атқара алатын, қоршаған табиғи ортаға, әлеуметтік ортаға икемдеу, үйлесімді дамыған тұлға қалыптастыру болып табылады.

Тәрбие қоғамдық үрдіс, қоғам мен жеке тұлғаның ара-қатынасын қамтамасыз ететін басты жүйе. Оның негізгі өлшемі өмірге қажетті тұлғаның жағымды қасиеттерін дамыту болып табылады. Оқушылардың сапалы тәртібі мен байымды мінезін және сенімін тәрбиелеу мұғалімнің ақсатқа бағытталған іс-әрекетіне байланысты.

Тәрбиенің негізгі міндеті -қоғамның қажетті талаптарының әрбір баланың борыш, намыс, ождан, қадір-қасиет сияқты биік адамгершілік стимулдарына айналдыру.

Мектептегі оқушыларға беріетін тәрбие саласының бірі-эстетикалық тәрбие. Эстетикалық тәрбие өнер құралдары арқылы, яғни музыкада-дыбыс арқылы жасалынған көркем бейнелер негізінде оқушының дүниетанымын арттырып, өмірдің шындығы мен әсемдікті сезіну қабілетін дамытады. Музыкалық тәрбиенің негізгі мәні, мақсаты сапалық жағынан жеке адамның жан дүниесінің үйлесіп қалыптасуын және рухани байлығын дамыту болып табылады.

Қазіргі кезде жапы білім беретін мектептерді оқулықтарының мазмұны қазақ халқының өмір тәжірибесіне, әдет-ғұрыптарына, салт-дәстүрлеріне, рухани қазынасына, саяси әлеуметті, экономикалық ерекшеліктеріне ыңғайланып жасалуда. Бұны біз ұрпағымыздың бойына ұлттық құндылықтарымызды, қасиеттерімізді сіңірудіді қажеттілігінен туындаған жағдай деп түсінуіміз керек. Яғни, ұрпағымызға ұлттық тарбие беру қажет. М. Жұмабаев бұл мәселе жөнінде былай деп ой түйеді: «Әрбір ұлттың балаға тәрбие беру туралы ескіден келе жатқан жеке- жеке жолы бар. Ұлт тәрбиесі баяғыдан бері сыналып, коп қолданып келе жатқан жол болғандықтан әрбір тәрбиеші сөз жоқ ұл тәрбиесімен таныс болуға тиісті. Және әрбір ұлттың баласы баласы өз ұлтының арасында, өз ұлты үшін қызмет атқаратын болғандықтан, тәрбиеші бланы сол ұлт тәрбиесімен тәрбие қылуға міндетті»

Әр ұлт өз ұрпағына ұлттық тәрбие беру арқылы ғана ұлттық болмысын, беинесін сақтап дамыта алатыны белгілі. Ал, ұлттық тәрбиенің қайнар көзі фольклорымызда екені даусыз. Себебі дәстүрлі мәдениетіміздің ұмыт бола бастаған қай түрін, қай саласын болсада сол фольклорымыздан тауып, ажырата аламыз. Біз бұл жерде ұлттық тәрбинің көздерін музыкалық фольклордан қарастырмақпыз. Әл- Фараби бабамыз музыканың адам психологисына әсері жөнінде- « Музыка денені шынықтыратын гимнастика тәріздес, ол адамның жанын жетілдіреді. Алдымен лаззатқа бөлейді, одан соң құмарлықты ойатады, қиалға жетелейді» - деп пікір айтқан. Халқамыздың бірнеше ғасырлар көлемінде жинақталып қалыптасқан бай музыкалық фольклоры бар.

Атап айтар болсақ: тарихи әуендер, эпикалақ жырлар, тұрмыс салт жырлары, лирикалық әндер т. б міне осы фольклорымызбен- ақ ұлттық болмысымызды қалыптастыратын тәлім- тәрбие беріп отырған тарйхи шындық.

Еліміз егемендік алғалы бері бірқатар отандық ғалымдарымыз музыкалық фольклорымыздың тәрбиелік мүмкіндіктерін ашып көрсетіп, нақты ұсыныстар жасауда. Атап айтар болсақ С. Ұзақбаева өз зерттеулерінде музыкалық фольклорымыздың педагогикалық мүмкіндіктерін және әдіс тәсілдерін ашып көрсетті. Ал, музыкаық фольклорымызды күнделікті оқу тәрбие барысында қолдану мақсатында жалпы білім беретін мектептердің музыка сабақтарының бағдарламалары жсалды.

1994 жылы А. Райымбергенов және С. Райымбергеноваларды бастауыш мектептің бірінші сыныптарына арнаған «Мұрагер» музыка сабағының бағдарламасы жасалынды. Бағдарламаны ерекшелігі блаларға домбыра үйрету арқылы халық өнеріне ынтасын арттыру. Бұл бағдарлама авторлары, белгілі музыка зерттеушісі, А. Мұхамбетова- «Баланын генетикалық мүмкіншіліктерін ұлттық дәстүр арқылы жеңіл ашуға болады, бұл жүйе балаға төңіректегі ортаны игеруге, қабылдауға көмектеседі» - деп аитқандай, халқымыздың дәстүрлі, рухани байлығына сүйене отырып және халық педагогикасының даму жетістіктерін ескере отырып, жаңа педагогикалық жүйе негізінде жасаған.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.