Осман империясының тарихы

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 45 бет
Таңдаулыға:

КУРСТЫК ЖҰМЫС

Осман империясы

ЖОСПАР

Кіріспе . . . … . . .

І бөлім. Түрік мемлекетінің қалыптасуы (XIVғ аяғы - XVIғ) …. . 8

1. 1 Осман бейлігі және оның басқару жүйесі . . . …. . 8

1. 2 Әскери-лендік жүйесі. Оның Осман мемлекетінің

әскери өміріне әкелген жетістіктері . . . …13

1. 3 Осман үкіметінің жаулап алу саясаты мен оның Түрік

мемлекетінің құрылысына тигізген әсері . . . …. 20

ІІ бөлім. XVI-XVIIIғғ Осман империясы . . . …. 31

2. 1 Осман империясының мемлекеттік құрылысы . . . …. . 31

2. 2 Осман қоғамының әлеуметтік құрылымы . . . …38

2. 3 Осман мемлекеті өміріндегі жаңа құбылыстар. 47

Қорытынды . . . …. 60

Әдебиеттер тізімі . . . …. . 62

Қосымшалар . . . …. . 65

Кіріспе

Түрік халқының жаны да, қаны да бір . . .

М. Шоқай ¹

Өзектілігі.

« . . . Біздің Түркиямен, күллі мұсылман әлемімен жақын қатынастарымыз да тұрақты назарда болуға тиіс» деп 2004 жылы 24 наурыздағы елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев халыққа жолдауында сыртқы саясатының маңызды бөлігінің бірін көрсетті. ²

Түркия мен Қазақстанның арасындағы байланыс ежелгі кезден бері келеді. «Біздің түп тамырымыз бір, екі ағайынды халықтардың өкіліміз, Арыстанбаб, Қожа Ахмет Ясауи, Аль-Фарабидің тұқымдарымыз» деген түрік-қазақ қоғамының өкілі, аудан мэрінің өкілі И. Сака сөзінің жаны бар. ³

Түркия мемлекеті ең бірінші болып Қазақстан Республикасының тәуелсіздігін мойындаған ел. Осы жылдан бері президентіміз Н. Ә. Назарбаев Түркия мемлекетіне көптеген іс-сапарларымен барып келді. 2003 жылдың мамыр айында елбасының Түркияға 14-ші іс сапары болды. Онда ол Түркияның президенті Ахмет Недждет Сезермен кездескен болатын. ⁴

Көріп отырғанымыздай біздің ел үшін Түркия мемлекеті өте үлкен маңызды орын алады. Яғни осы елдің тарихын білу өзекті мәселе болып келеді. Түркияның тарихында үлкен орын алатын, маңызды кезең ол - XIVғ аяғы мен XVIIIғ Осман империясындағы әлеуметтік саяси және билігіндегі құрылымдар жағдайы. Осы кезең түрік тарихында өзіндік ролі бар, тарихта өзіндік із қалдырған Осман империясының құрылғаннан оның құлдырау кезеңі болды.

XVI ғасыр Осман империясының әскери және саяси күшінің гүлденген кезеңі. Осы кезде Осман империясы өз құрамына Таяу Шығыс және Солтүстік Африка территорияларын енгізді. Үздіксіз агрессиялық соғыстар нәтижесінде үлкен империя қалыптасты. Оның билігі әлемнің үш бөлігіне таралды: Европа, Азия және Африка. Ортағасырлық Түркияның Таяу Шығыстағы басты қарсыласы Иран осы кезде әлсірейді. Сауда жолдарындағы Осман империясының тағы бір қарсыласы Египет жеке мемлекет ретінде өз тәуелділігін жоғалтты. Нәтижесінде ол империя құрамына кірді.

Осман империясы «ортағасырдағы нағыз және жалғыз әскери держава» болды. Империяның әскери мінезі оның мемлекеттік құрылымына және әкімшілік құрылымына әсерін тигізді.

Осман империясы жаулап алынған мемлекеттердің әлеуметтік-экономикалық және саяси құрылымына, мәдениетінің, тілінің, дінінің дамуына өзінің үстемдігі арқылы ықпал етті.

Тарихнамасы.

Орта ғасырлық Түрік мемлекеті туралы зерттеулер шығыс тарихнамасында кездеседі. Осман империясы кезеңі ғылыми тұрғыдан көптеген түрік тарихшыларының зерттеу жұмыстарында қарастырылады. Әсіресе Осман империясының аграрлық мәселесіне жиі көңіл бөлінеді. Өйткені империяның саяси және экономикалық құрылымының негізінде жер қатынастары болғаны белгілі.

ХІХ ғасыр ортасында түрік мемлекетінің тарихын зерттеуде европалық буржуазиялық тарихшылардың еңбектері ерекше орын алады. Мысалы Хаммердің, Беланның, Тишендорфтың жұмыстарынан ортағасырлық түрік мемлекетінің саяси-әлеуметтік құрылымына қатысты толық мәлімет алуға болады. Сонымен қатар белгілі орыс османисі В. Д. Смирновтың зерттеулері түрік тарихының тарихнамасы үшін өте маңызды. Оның еңбектері түрік қолжазбаларына негізделіп жазылған. Көптеген уақыт бойы В. Д. Смирновтың жұмыстары классикалық еңбектер болып есептелді және оның көзқарастарын ешкім жоққа шығара алмады.

Түрік тарихшылары Осман империясының тарихын зерттеуде көбінесе сұлтандар мен визирлердің және басқа беделді қызметкерлердің жағдайын сипаттаумен айналысса, кейін Түрік республикасы құрылғаннан кейін тарихнамада «ұлттық концепция» байқалады. Осы бағытта түрік тарихшыларының алдындағы басты мақсат Түрік тарихының ерекшелігін көрсете отырып, европалық тарихшылардың түркітер туралы дәстүрлі де қате көзқарастарын жоққа шығару. Бұл концепция 1931-1934 жылы шығарылған 4 томдық Түркияның ресми тарихы туралы «Тарих» атты еңбекте айқын көрінеді. Аталған еңбекте Түрік мемлекетінің қалыптасуының алғы шарттары мен себеп-салдары айтылған және оған тарихшылар өз тарапынан баға бере отырып, Осман империясының даму ерекшелігі көрсетілген.

Кеңес тарихышлары да Осман империясы кезеңіне қатысты тарихманада өз үлестерін қосқан. Осы мәселеге қатысты А. Матковский, В. Мустафчиева сияқты зерттеушілер Осман империясының әлеуметтік-экономикалық және саяси құрылымын зерттеген. Олар Осман империясының ортағасырлық тарихтағы ролі мен маңыздылығын көрсете білген. А. Матковский Осман империясындағы шаруалар қозғалысына жеке тоқталған. Ол шаруалар көтерілісінің тек себтерін ғана емес сонымен қатар оған түрткі болған жағдайларды да көрсетеді. Осман империясына қарсы көтерілістер көбіне саяси жағдайлар негізінде басталғандығын дәлелдейді. Тарихшылар Г. И. Ибрагимов, А. Д. Новичев, Д. Е. Еремеев, М. С. Мейер, М. Я. Гасратян, С. Ф. Орешкова сияқты кеңес зерттеушілері Осман империясының мемлекеттік құрылымы мен саяси-экономикалық жағдайын зерттей отырып, оған өз тарапынан баға берген. Көптеген тарихшылардың зерттеуі бойынша Осман империясы түрік мемлекеттілігінің негізін салуға түрткі болғаны туралы ой бөліседі.

Мақсаты мен міндеттері.

Осман империясының мемлекеттілігін зерттеу мәселесі өзекті болғандықтан оның зерттеу обектісі ретінде де арнайы қарастырылуы қажет. Ортағасырлық Осман империясының мемлекеттік құрылымының даму тарихын зерттей отырып, алдымызға Ортағасырлық Осман империясының мемлекеттік билігі мен әлеуметтік саяси құрылымын ашып көрсетуді мақсат қойдық. Осман империясының мемлекеттік билігі мен саяси-әлеуметтік құрылымы күрделі құбылыс болғандықтан оны жан-жақты зерттеу қажет сондықтан алдымызға қойған мәселені зерттеу үшін бірқатар міндеттер орындалуы керек. Ең алдымен:

Түрік мемлекетінің қалыптасуының негізгі сатыларын қадағалау;
Осман билігіне мінездеме беру;
Осман мемлекетінің жаулап алу саясатын ашып көрсету;
XVI-XVIII ғғ. Осман империясының мемлекеттік құрылымын зерттеу;
Осман қоғамының әлеуметтік құрылымын айқындау қажет.

Осы міндеттер арқылы ортағасырлық түркі қоғамының мемлекеттік және қоғамдық-әлеуметтік тарихы толық зерттеледі.

Зерттеу жұмысымыздың хронологиялық шеңбері XIV ғасырдан XVIII ғасырға дейінгі аралықты қамтиды. Бұл кезең Ортағасырлық түрік мемлекетінің тарихын толық ашып көрсетеді.

Жұмыстың құрылымы.

Осман империясының саяси билігі мен саяси-әлеуметтік құрылымы бойынша зерттеу жұмысымыз кіріспеден, екі тараудан, әр тарау бірнеше параграфтан, қортындыдан, сілтемеден және пайдаланған әдебиеттер тізімінен тұрады. Кіріспеде зерттелгелі отырған мәселенің өзектілігі мен оның тарихнамасы және зерттеу жұмысының мақсаты мен міндеттері ашып жазылған.

Бірінші бөлімде XIV-XVI ғасырлар аралығындағы Түрік мемлекетінің қалыптасуы қарастырылған. Осы тарауда Осман билігіне және оның басқару жүйесіне баға беру арқылы оның еркшеліктері көрсетілген. Сонымен қатар әскери-лендік жүйе және оның Осман мемлекетінің әскери өміріне тигізген әсері қарастырылған. Осман үкіметінің жаулап алу саясаты мен оның Түрік мемлекетінің құрылысына тигізген әсеріде огсы тарауда зерттелген.

Екінші тарауда XVI-XVIII ғасырлардағы Осман империясының саяси-әлеуметтік және экономикалық тарихы зерттелген. Осы тұрғыда Осман империясының мемлекеттік құрылысыда қарастырылған. Сонымен қатар Осман қоғамының әлеуметтік құрылымы және оның ерекшеліктері толық зерттелген.

І бөлім. Түрік мемлекетінің қалыптасуы

(XIVғ. а. -XVIғ. )

1. 1 Осман бейлігі және оның басқару жүйесі

Түріктердің ортағасырлық тарихын екіге бөліп қарауға болады - селжүктік және османдық. Бұл екі кезеңді «бейлік дәуірі» (эмираттар, князьдықтыр) деп аталған ауыспалы кезеңді айтуға болады (XIIIғ. ІІ жартысы - XVғ. басы) .

«Бейлік дәуірі» кезінде монғол шапқыншылығы мен Анатолияға жасалған түрік миграциясының екінші толқынымен байланысты саяси және этникалық өзгерістер болды.

ХІІІғ. екінші жартысындағы Кіші Азиялық селжүктер мемлекетінің құлауы және XIII-XIVғғ. кезіндегі Хулагуидтер (Ильхандар) державасындағы өзгерістер Анатолия жерінде эмираттардың, яғни бейліктердің құрылуына жақсы жағдай туғызды.

Монғолдардың кіші азия селжүктеріне 1243 жылғы жеңілісінен соң олардың құрған мемлекеті екі бөлікке бөлінді. Анатолияның Қызыл-Ырмақ өзенінен шығысқа қарай территориясы Хулагуидтер билігіне қосылды. Мұнда монғол жаулапалушыларының тәртіптері нығайды. Ильхандар державасы тараған соң бұл жерлер ғасырдан артық Ирандағы билікке таласқан әртүрлі түркімен басшыларының бақылауында қала берді. Кіші азиялық селжүктер монгол хандарынан вассалдық тәуелдіктерін мойындай отырып, Анатолияның Батыс және Орталық бөлігінің көбіне биліктерін сақтап қалды. Бірақ іс жүзінде олардың биліктері тез арада бірнеше кішігірім бейліктерге бөлініп кетті. Олар іс жүзінде монголдардан да, коньи билеушілерінен де тәуелсіз болды. Бұл жаңа саяси бірігу процесі шекаралас облыстарда, яғни уджда белгіленді. Онда жақында Кіші Азияға қоныс аударған көшпелі және жартылай көшпелі тайпалар болды.

ХІІІғ аяғында Түрік жерінде болып келген саяхатшы Марко Поло удж туралы былай деген: «Туркмены чтут Мухаммеда и следуют его закону; люди простые и язык у них грубый. Живут они в горах и на равнинах, повсюду, где знают, что есть привольные пастбища, так как занимаются скотоводством». ⁵

Шекарада тұрып жатқан тайпаларда өзіндік әскери-көшпелі тұрмыс қалыптасты: көшпелілердің бір бөлігі әскери қызыметін атқарса, ал екіншілері мал бағып, шаруамен айналысты. Удждың барлық тұрғындары қаруланған болды. Көршілермен айқас, тонап кету, жерін тартып алу мақсатында болған шапқындар олардың күнделікті өмірінде болып жатты. Шекарадағы тұрып жатқан тұрғындарға діни үгітшілердің ықпалы үлкен болды (шейхтер, баба) .

Ең алғашқы бейліктердің көбі «сенімсіздерден» басып алған жерлерде орналасты. Бұлар - Қараман бейлігі, Ментеше бейлігі және Чобан бейлігі. ⁶

ХІІІғ екінші жартысы мен XIVғ бірінші жартысында Анатолияның батыс және орталық территорияларында жиырма шақты бейліктер пайда болып жатты. Олардың кейбіреулері әлсіз болып тез ыдырап жатса, ал екіншілері түрік тарихында үлкен із қалдырып жатты. Мысалы, Қараман бейлігі. Бұл бейлік ХІІІғ 60-жылдарында Киликшілік Армян патшалығынан батысқа қарай Тавра таулы аудандарында құрылды. ⁷ Оның билеушілері армян жеріне жорыққа және монғолдармен олардың қолдаушылары селжүктер вассалдарына қарсы күресте үлкен үлес қосты. XIVғ басында өзінің мемлекетінің территориясын кеңейте отырып, Коньейді жаулап алған соң Қарамандықтар селжүк сұлтанының мұрагерлері болу құқықтарын ашық жариялады.

Қараман бейлігіне бастапқы кезде астанасы Кютахье болған Гермиян бейлігі болды. Гермияндықтардың византиялық жерлерге жасаған жорықтары сәтті болды. Нәтижесінде бейліктердің шекарасы Анкараға дейін барып жетті.

XIVғ 20-30 жылдары Гермиян атақтарын Эгей теңізінің жағалауында құрылған жаңа бейліктері басып тастады. Осы князьдықтарға (Ментеше, Айдын, Сарухан, Каресы бейліктері) осы кезден бастап тоналған байлықтарының үлкен бөлігіне ие болды. Анатолия аудандарынан келушілер болды. Олар «дін үшін күресушілер», яғни газиліктер болды. Көп кешікпей Кіші Азияның батыс бөлігі түрік бейлерінің қолында болды. Теңіз маңындағы бейліктердің ерекшеліктері олар қарақшылықпен, құлсатушылықпен айналысты. Бұл Эгей теңізінің аралдарына, Балқан халқына және Жерорта теңізінің саудасына үлкен қиындық әкелді. Түрік пираттарының істерінен шығын көрген европалық елдер шара қолданбақ болды. 1343-1344 жылдары Крест жорығы ұйымдастырылды. Мақсаты - Кіші Азияның Эгей жағалауындағы бейліктерге блокада құру болды. Нәтижесінді европалық одақтардың осы іс-әрекетінен кейін Эгей эмиратының әскери және экономикалық потенциалы іс жүзінде үзілді, олардың билеушілерінің ішкі саяси атсалысулары төмендеді.

Тағы бір шекарамаңындағы бейліктің тағдыры басқаша құрылды. Бұл бейлік Вифинияда орналасқан (Кіші Азияның солтүстік-батыс бөлігі) және осы князьдықтың бірінші тәуелсіз билеушісі - Осман бей (1258-1324жж) болды. ⁸

Осман бейлігі Эскишехир ауданында орналасқан шағын удждың негізінде қалыптасты. Оның иесі Османның әкесі Эртогрул болды. Монгол шапқыншылығынан кейін билік басындағыларының селжүк билігіне тәуелділіктері таза номиналды түрде болды.

Шамамен 1300 жылы Осман селжүктердің қарамағынан толығымен босап, территориясын кеңейтуде өзінің саясатын жүргізе бастады.

Осман бейлігі басқа князьдықтарға территория жағынан да, саяси-экономикалық даму жағынан да жол берді. Кіші Азиядағы XIVғ басындағы географиялық жағдай мен саяси жағдайы Осман бейлігінің тез қарқында дамуына оңды болды. Осман мемлекетінің орталығы монголдардың билігі жүріп жатқан аудандардан алшақ болғандықтан, бейлік басшылары өздерін монгол хандарының вассалдары ретінде санай отырып, іс жүзінде өздерінің саясатын өздері жүргізіп отырды. Көрші князьдықтар османдықтардың бастапқы табыстарына көп көңіл аудармады.

Осман князьдығының өсуіне әсер еткен фактор ол Византиямен көршілес болуы. Бейлік көсемдері Кіші Азияның әлсіреген империясының соңғы мүліктеріне қарсы жіберген әскери қимылдары шекараларын кеңейтуге мүмкіндік берді. Сонымен қатар, Анатолияның «қасиетті соғыстағы» «сенімсіздерге» қарсы келген басқа да түрік князьдықтарынан жаңа күштерінің үздіксіз келуін қамтамассыз етті.

Османның тірі кезінде жасалған бірнеше жорық нәтижесінде Брус (Бурс) бекінісімен жақсы бекітілген территориялар алынды. Бұл жерді Османның ұлы Орхан (1324-1362жж) алды. Кейін бұл жер князьдықтың астанасы етіп қойылды. Никея (Изник) және Никомедия (Измит) сияқты византиялық ірі қалалар құлады. XIVғ 50 жылдарының басынды түрік-османдар Қара теңіз бұғазының қасында болды. Осы жерді және Византия астанасын басып ала алмады. Осындай жағдайда жаулапалу жоспарының жаңа жерлері - Босфордың және Дарданелланың арғы жағындағы жерлер болды.

Осман бейлігінің ішкі басқаруы бастапқы кезде қарапайым болды. Осман мен Орхан тайпа билерінің кеңесінде бей атағын алды. Бей - біріншіден әскербасы ретінде болды, ал негізгі оның функциясы болып - көршілерге қарсы тонау жорығын ұйымдастыру еді. Бейдің жақын көмекшілері болып - жаулап алған қалалар мен қамалдарға басшы қылып сайланған ұлдары мен ағайындары болды.

Осман бейлігі кеңейгенде оның басқару жүйесі күрделенді. Орханның тұсында бірінші везирлар пайда болды, бұрынғы уделдердің орнына қоршап алған жердің әкімшілік-территориялық бөлінуі енгізілді. Акча ⁹ деп аталған өздерінің тиындары соғыла бастады. Әскери ұйымдар да ауысты. Жеке жаяу әскерлер - яя немесе пияде және атты әскерлер - мюселлем құрылды. ¹⁰ Әскери жорық кезінде осы отрядтарға кірген әскерлер күніне 1 акяедан алып отырды. Ал бейбітшілік кезінде бұл адамдар орталық билік бөліп берген, салықтан босатылған, жеке қолдануға берілген жерлерді өңдеумен айналысты. Осылайша тайпалық одақтан феодалдық әскерге көшірілді. Жаңа әскерлердің мақсаты - Кіші Азияны өздерінің билігіне қосу болды.

Бұны іс жүзіне асыру үшін бірнеше жылды керек етті. Дегенмен XIVғ екінші жартысындағы жағдай Анатолиядағы біріккен түрік мемлекетінің құрылуына әсер етті.

1. 2 Әскери-лендік жүйе

Шайқастардағы түріктердің жетістіктері көшпелілердің әдеттегі рулық қатынасынан шыққан әлеуметтік ұйымдастырудың динамикалық жүйесіне байланысты болды. Бұрынғы бөлінген эмират, кейінгі сұлтанаттар енді біріккен біртұтас әкімшілік-территорияны құрады. Ол санджак деп аталды. Оның басында рулық бөлім әскерінің басшысы -санджак-бей тұрды.

Кешегі әскери-көшпенділер отырықшылыққа көшіп, кавалерист-сипах әскери қызметін атқарып, осы қызыметті үшін әр біреуі тимар алды. ¹¹ Тимар әдетте жердің көлемімен емес, өзін асырап отыруға тиіс болған тимариоттың жылдық кірісінен алынып отырған суммасына байланысты болды. Тимар мұралыққа қалу үшін мұрагер әскер қатарында болуы тиіс. Тимарды басқа адамның қолына беруге қатаң түрде тиым салынды.

Тимар иктаға ұқсас келді. Олардың айырмашылығы икта мұра арқылы берілмеді, бірақ бір қолдан бір қолға жеңіл көшіп отырды, ал тимар болса ережесі сақталған болса, мұралыққа берілді.

Біршама уақыт өткеннен кейін, османдардың жаулап алған жерінің көбеюуіне және сол жерді өңдеуші шаруалардың санының өсуіне байланысты, әдеттегідей түріктер емес, көбінесе мұсылман емес - райялар, едәуір көлемді тимарлар пайда бола бастады. Шаруалардың иесі олардың кірісінен жауапкерлердің несиесіне беруге міндетті болды. Бұдан да ірі сұраныс түрі - заеметтар пайда болды. Олардың иегер-заемдары сипах -жауынгерлер тобының командирі болды. Заимдар да, тимариоттар да өз шаруашылығын өздері жүргізген емес, істі шаруа-райялар атқарды. Жауынгер, кешегі көшпенді жер өңдеу шаруашылығын жүргізгісі келсе, өзінің дәрежелік тимарлық немесе заеметтік надел - чиодтлик ретінде, кәдімгі раялық чифтлик түрінде иегер болуына құқығы болды.

Тимариоттар мен заимдар Түркияның негізгі әскери күшінің құрамын құрады. Бірақ оның басқа да бөлімдері болды. Біріншіден, әскери шабуылдың ерекше санаттары: командирлер қатары томариттердан құралды, ал қатардағылар - жауынгер-әскерлер, салықтан босатылғандар және араб халифаты кезінен әскери қызыметті атқарып келе жатқан катше тәрізділер енді. Екіншіден, маңызды және бірте-бірте маңыздылығы жағынан көбейген елдің әскери күші янычарлар, жауынгер-гвардейец, райя немесе гулям-мамлүк арабтары қатарынан шыққан және басқа тайпалардың құл-балалары енді, олар сұлтан сарайында әдейі мектептерде тәрбиеленгендігімен әскердің сапасын арттырды.

Османды Түркияға жердің шарты ұрпаққа қалу жүйесі сәтті негіз болды. Жер және жерді өңдеуші шаруалар жеткілікті болып, шаруашылық пен қаланың көркеюіне сонымен қатар әскери пайда да сөзсіз өз септігін тигізді. Империяның дамуы мен күшін қамтамсызететін әрбір пайда әкелетін сала негізінде әскери аппарат жүйелітүрде қалыптасқан еді. XVI ғ басында сұлтан билігінің өзгеріп, халифаттың басқару жүйесі институт түрінде болуы да өзгерістер енгізді: түрік сұлтаны дінге сенетін халық үшін жоғары рухани табынушы немесе жер бетіндегі Алланың шәкіртіндегі дәрежеге ие болды. Империяның дамуына байланысты оның ішкі басқару жүйесі қиындай түсті. Әсіресе оған басқа жүйелі облыстардың Түрік османдығының құрамына енуі себепкер болуы. Ішкі басқару жүйесіне де өзгерістер енді. Империяның басқару жүйесінің күрделенуіне байланысты жауынгер-әскерлермен қатар басқарушылар тимарлар билікке кірісті.

Сонымен қатар, елде сұлтан ұрпағынан шыққан жоғары беделділер етек ала бастады. Бұл адамдархасса және арпалық сияқты көлемді жерлерге иеленді.

Хасса және арпалық территорияларының өзіндік салық ерекшелігі: бұл аудандағы жер өңдеушілердің төлейтін салығы тікелей осы жер иесіне берілді. Бұл ерекшелік барлық пайдасы саналатын тимарларға қарағанда жер иесіне көп пайда әкелді, сонымен қатар жер иесі салық жинаумен өзі айналыспай, бұл істе өз көмекшілері; мультазимдарға артқан. Мультазимдар өз ретінде шаруа-райялардан салықты барынша алып отырған. Бірақ хасса және қарпалық жерлерінің бір кемшілігі ұрпақтан ұрпаққа берілмеген-ді. Басқаша айтқанда, мемлекет институт ретінде тимарлардың іс жүргізуін күнделікті қатаң тексеріп және хасса мен арпалық ісін де ерекше көңілімен қадағалады, әрине, осындай орталықты қадағалау үшін мемлекеттік аппарат қажет еді. Осман империясының бұл басқару жүйесі, сонымен қатар империяның ішкі құрылысы Шығыстың жүйелі генералдың әдіс құрылысының срнымен қатар жеке-билік институтына және орталықтандырылған билік әдісіне өте ұқсас болды. Барлық жер империяның мемлекеттік жері болып саналып, ал басқару аппараты сұлтанның атынан іске асырылды. Басып алған территорияларда жер иелену жйесі османдық үсімдер негізінде біршамасы өзгеріп, біршамасы өзгертілмеген, бірақ империяда қабылданған шешімдермен сәйкестендірілді.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.