Стратосфералық бұлттар түрлері

Пән: География
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

Жоспары:

I.Кіріспе
II.Негізгі бөлім
а.Стратосфералық бұлттар түрлері
в.Мезосфералық бұлттар түрлері
III.Қорытынды
Қорытынды сұрақтар
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе

Бұлт-деп белгілі бір биіктікте орналасатын конденсация және сублимация процесстері өнімдерінің жиынтығы. Олар жер бетінен 2 - 18 км-ге дейінгі биіктікте атмосфераның төменгі бөлігінде, яғни тропосферада құралады. Бұлттар биіктігіне байланысты 4 түрге бөлінеді:
1) Жоғарғы қабат бұлттары(6-13км);
2) Ортаңғы қабат бұлттары(2-6 км);
3) Төменгі қабат бұлттары(2 км-ден төмен)
4) Вертикальді дамыған бұлттар
Бұлттардың Халықаралық морфологиялық классификациясына сәйкес 10 негізгі түріге,ал түрлер түршелерге ажыратылады.Аса шарбы бұлттар стратосфералық бұлттарға жатады. Аса шарбы бұлттар төменгі стратосферада, 14-16 км биіктікте қалыптасады. Сыртқы белгілерімен шарбы-будақ бұлттарына ұқсас болып келеді, бірақ олардың түсі қоңырлау немесе сұр болады. Олар жіңішке сирек жолақтар қылып орналасады. Күн шыққандағы және күн батқандағы ала көлеңке кезінде өте сирек байқалады, әдетте субтропиктерде бақыланады. Олар күн сәулесі атмосфераға тіке түскенде көрінеді.
Маржан бұлттар. Стратосферада 22-30 км биіктікте орналасатын, жіңішке шағылатын, жұқа, мөлдер, мұз кристалдарынан немесе суынған су тамшыларынан тұратын, өте сирек бақыланатын бұлттар. Кейде биік-будақ бұлттарға ұқсас болып келеді. Олар түсі қызыл, сары, жасыл, 70 км-ге дейін ұзындықтары болатын айқын бұйра жолақтар түрінде болады. Олар көбіне қыста, поляр ендіктерінде кездеседі. Күн батқан сайын бозарып, жарқырауын тоқтатады. Олар Финляндия, Скандинавия, Аляскада байқалады. Олардың қалыптасуына тау үстінде пайда болатын ауа ағындары әсер етеді. Ағын ортаңғы және шоғырлануы тропосферада төсу сілімдері секілді кедергілерде кездестіргенде кедергінің желденген жағы жолқын жолайды.
Тау толқынының даму себебі:
* Жел жылдамдығы биіктікке байланысты жоғарылауы;
* Тау сілемдеріне желдің бағыты 900;
* Тұрақты атмосфералық жағдайда төмен биіктікте қатты желдің болуы;
* Желдің жылдамдығы 20 тораптан су емес .
Поляр аймағында тропосфераның биіктікте 7-8 км көп емес кезде толқын шыңы стратосферада болып, маржан бұлттар пайда болады. Күміс бұлттар - мезосфера мен мезопауза қабатының арасында пайда болатын 76-85 км биіктікте орналасатын шығыстан батысқа қарай 40-80 мс жылдамдықпен жүретін, түнде жарық шашып тұратын, ашық мөлдір бұлттар. Бұл бұлттар - ең биік бұлтты түзілімдер болып табылады. Сыртқы белгілеріне қарай шарбф бұлттарға ұқсайды, бірақ олар күн батқаннан кейін немесе күн шыгар алдында көрінеді. Күміс бұлттардың шығу тегі әлі де толық зерттелмеген. Олар 450 және 650 ендікте жаз айларында байқалады (оңтүстік және солтүстік ендікте). Күміс түсті бұлттарды зерттеумен В.В. Шаронов айналықан. Олар мезосфераның шамамен 85 км биіктігінде пайда болады және тек көкжиектен күннің сәулесі түскенде, атмосфераның төменгі қабаттарына көлеңке түскенде көрнеді. Олар күндіз көрінбейді. Мезосфералық бұлттардың тропосфералық бұлттарға қарағанда оңай ажыратуға болады. Алғашқылары ашық және жарқырағандай болады. Себебі батып жатқан күн мезосфера бұлттары көкжиекті шағылыстырады. Ал соңғылары таңсәрі аясында қара болып келеді. Мезосфералық бұлттардың оптикалық тығыздығы елеусіз, көбінесе олардан жұлдыздар көрініп жатады. Бұл бұлттардың жоғарғы ендікте ең қысқа түнде байқалатыны таңқаларлық жағдай емес. Себебі бұл бұлттар тек күннің көкжиекте батқандығы қысқа мерзімде байқауға болады. Күміс түстес бұлттар Жерден де, космостан да, тіпті ракеталық зондтармен де зерттелген. Күміс түстес бұлттар стрататтаттар үшін өте жоғары. 2007 жылы сәуір айында ұшырылған AIM спутнигі орбитадағы күміс түстес бұлттарды зерттеумен айналады. Күміс түстес бұлттар атмосфераның жоғарғы қабаттарында өте тез қозғалады. Олардың орташа жылдамдығы 278 мс.Күміс түстес бұлттардың табиғаты әліде толық зерттелмеген. Олар вулкандық не метеорологялық шаңдардан тұрады деген болжамдар болған, бірақ UARS спутнигінің мәліметтері бойынша негізінен судың мұздарынан тұрады делінген. Күміс түстес бұлттар салыстырмалы түрде жас құбылыс болып табылады. Бұл бұлттар туралы ең алғаш Кракатау вулканы атқылағаннан кейін, яғни 1815 жылы айтылған және де ол климаттың өзгеруінен пайда болған деген болжамдар бар. Күміс түстес бұлттарды ең алғаш ашқандар болып Т. Бэкхаус (1885ж. 8 маусымынан бастап бақылаған- Киссингенде (Германия) және 1885 ж. 12 маусымынан бастап байқаған, яғни бұлттардың ымырт аспанда ерекше көрінетінін, кейде көрінбей кететіннін байқаған Мәскеу университетінің доценті В.К. Цераский. Ол бұл бұлттарды түнде жарқырайтын бұлт деп атаған. Бұны сол кезде осы бұлттардың биіктігін анықтағандағы Булковский обсерваториясында А.А. Белопальскиймен бірге атын қойған. Олардың, яғни В. К. Цераскиймен А.А. Белопальский анықтауынша 73 пен 13 кмаралығында биіктікте орналасқан. Бұны 3 орыстардан кейін неміс метеорологі Отто Иессе растаған.Тунгус метеоритінің зерттеушісі Л. А. Кулик күміс түстес бұлттардың пайда болу себебін метеорлардың әсерінен деп 196 жылы болжаған, яғни Жер атмосферасына келетін метеорлардың бөліктері буланудың конденсациясының ядросы болып табылады. Бірақ, бұл теория күміс түстес бұлттардың шектеуші биіктіктің интервалын, олардың орташа ендікте, жазда пайда болуын түсіндірмейді.1952 жылы Е.А. Хвостиков өзінің болжамын ұсынған. Болжам бойынша күміс түстес бұлттар шарбы бұлттарға ұқсас болады, яғни мұз кристалдарынан тұрады. Содан ол болжам конденсационды деген атау алған. 1958 ж В. А. Бронштэн бұл бұлттардың әр маусымды және белгілі бір ендіктерде пайда болуын түсіндірді. Одан бұрын 1950 жылы Л. А. Куликаның болжамы бойынша күміс бұлттар метеориттің Жерге құлау кезінде атмосфераға енген шаңдарынан пайда болған. Қазіргі таңда күміс бұлттардың пайда болуы үшін булану мөлшерін осындай биіктікте болуы толығымен анықталмаған. Бұл болжам бойынша жазғы уақытта орта ендікте 25-30 км-де жаңа пайда болған ауа ағыны мезопауза қабатында бу болып, ол бу қатып, соның нәтижесінде күміс түстес бұлттар пайда болады. Және де осы бұлттар түзілетін қабатта сол ендікте жаз маусымдарында ылғал көтерілетіні анық. күнді жаңбыр болжамы бойынша норвег зерттеушісі Л. Вегарт (1933ж).
Метеорлық гипотезамен бірге күміс бұлттардың пай болуы туралы конденсациялық гипотеза пайда болды. Оны алғаш рет 1888 ж. О.Иессе айтып кеткен болатын. Оның ойы бойынша, күміс бұлттар вулкандық атқылау кезіндегі бір газдың конденсация бөлшектерінен пайда болады. 1917 ж. де Кэрвен күміс бұлттарыды ультрациррустар деп атап кеткен, яғни өте биік шарбы бұлттар. Басқа, нақтырақ ойлар 1925ж. А.Вегенер және 1926 ж. В.Ярдецкдің күміс бұлттар мұзды ядроларадан тұрады деген.Сондай-ақ,Вегенер,одан кейін Хамфрио қысым 0,03мб болған кезде мұз кристаллдары тек температура 1600К төмен болғанда ғана бола алатының айтқан. Сол кезде бұл деңгейде 80 км биіктікте температура 3000К деп есептелген. Сол жылы, Л.А.Кулин осы екі теорияны біріктіретін қызықты ойды айтты. 1932 ж. бастап әйгілі геофизик К.Штермер күміс бұлттардың биіктігін еспетейтің бірнеше фотометрикалық өлшеулер жүргізді. Ол оның орташа биіктігін алды, 82 км.1934 ж. Е.Вестин алғаш рет 48 жыл Батыс Еуропада күміс бұлттарға бақылау нәтижелерінің жинағын шығарады. Күміс бұлттардың жылдамдығы мен бағыты туралы маңызды ақпараттармен бірге, күміс бұлттар мен басқа құбылыстардың(күнің активтілігі, метеорлардың ағыны, кометалардың пайда болуы, вулкандық атқылаулар) пайда болуы туралы статистикалық сәйкестендірулер болды.Вестин вулкандық атқылаудың күміс бұлттардың пайда болуына байланысты емес екенің айтты, және қатты вулкандық атқылау кезінде (Катман, 1912ж.) күміс бұлттар пайда болмады, ал керісінше активті күміс бұлттар пайда болғанда ешқандай вулкандық атқылаулар болмағаны бақыланды. Е.Вестин күміс бұлттардың табиғатын космостықпен байланыстырып, олардың пайда болуының негізгі себебі метеорлық ағындар екен деген ойда.1936 ж. алғаш рет күміс бұлттарға бақылаулар КСРО-да өтті. Олардың нәтижелері 1938 ж. Г.О.Затейщиков пен В.А.Бранштэйннің жұмыстарында басылды.Одан кейін, И.С.Астаповичтің жұмысында күміс бұлттардың пайда болуынан бастап 1938 ж-ға дейінгі аралықтағы барлық бақылаулар мен зерттеулердің нақты нәтижелері ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.