Экологияның ғаламдық мәселелері

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 13 бет
Таңдаулыға:

Кіріспе

Қазіргі эпоха және экологияның ғаламдық мәселелері қазіргі таңда көптеген адамдардың қызығушылығын тудырып отыр. Өмір ортасындағы маңызды, адамзат алдындағы, бірінші санаттағы белгі болып экология, табиғатты қорғау және табиғатты ұтымды пайдалану мәселелері. Біздің республикамызда табиғат қоршаған ортаны қорғау саяси, экономикалық және мемлекеттің әлеуметтік тапсырмасының маңыздылығына жатқызылған. Қазақстан Республикасы Конституциясында көрсетілген: "Мемлекет өзінің мақсатын адам денсаулығын және өміге қолайлы, қоршаған ортаны қорғау қойылған".
Қоғамдық және адам өмірінің мәдениеті, экономиканың әртүрлі жақтарының бір түйінін байлайды және өз алдына Адам және Табиғат қатынасындағы орталығы болып келеді.
Басқада қоғам өмірі талабымен және әлеуметтік, экономикалық байланысты, жаңа мәдениеттеу ұғымын табиғатқа қатысты процессі ұзақ, Бірақта жаңа өсіп келе жатқан ұрпаққа және республикамыздың барлық азаматтарына жаңа әлемдітүсіну, мінез - құлық жағайын және жаңа түсінікпен табиғат алдындағы жауаптылық оңай емес.
Өсіп келе жатқан жаңа ұрпаққа әлемді көруге тән, жаңа гендер, сол бойынша адамды анықтау, мекетептің осы тапсырманы орындауда ерекше ролі бар.
"Образ және жеке мәдениет келбетін құрастыру, өзін мәдениетке баулу" - бұл тапсырма, мәдениет білімі ортасы процессін , адам шешеді деп есептеген - В.М.Межуев. Өз кезегінде, гуманитаризм және гуманизм байланысын, мәдениетті жасайтын функция пайда болғанда, мәдениетті игергенде, мәдениеттің өсу қарқыны адамдардың ынта - жегерінің даму орталығының ролі.[1]

Экологиялық мәдениет ұғымы

Білімде жеке экология мәдениетін қамтамасыз ету және экология мәдениет әлемін сақтап қалу, мәдениетті құндап дамыту және жаңарту , сақтап қалу. Осыған байланысты 1993 ж Ф.Майром ЮНЕСКО басшылығымен талданған жүргізуші халықаралық жобаның "Әлем мәдениеті" бағдарламасы болды (UNESKO and a cuIture of peace Promoting a GiobaI Movement), мұнда негізгі буын болып "Экологиялық мәдениет" бағдарламасы табылады.
Адамзатта ең өзекті мәселе болып жаңа қоғам өмірін ұйымдастыру және бір тұтас білім принциптері блып табылады. В.И.Вернадский былай деп айтқан планетада адамзатты сақтап қалу ноосфера бүтіндігін жалпы тапсырманы құрастыру негізінде сақтап қалу мүмкүн деген. Бұл үшін: үшінші мыңжылдықта адам алдында тұрған. жаңадан ойлау, жаңа саясат, жаңа мәдениет, сонымен қатар білім, сәйкес деңгейіне қарай бірңғай тапсырмалар қажет.
Жеке экологиялық мәдениет биосфераның ноосфераға ауысу процесінде ғана құрылмайды, және ол мынандай ауысуға қатысады. " Адам мәдениетінің қуаты, - В.И.Вернадский былай деп жазған, - сол биохимиялық қуат қалыпы, қазіргі кезде ноосфераны жасайды. Жаңа мораль, мінез - құлыққа тәрбиелеу және қоғамды қайта құру және адамзаттан үлкен күшті талап етеді, бұл қыин және ауыртпалы процесс болады.
Адамдардың өмірі табиғаттың қолдауына байланысты (су, ауа, күннің көзінің қуаты, тағам және т.б. қажеттіліктер) және денсаулық, ал табиғат факторлары, қоғам тұтұнушылары құндылығына экологиялық мәдениет құндылығы жүйесіндегі ұнамды салт болуы керек. Бұдан басқа В.И.Вернадскидің нақты лебізі "жаңа күштің келісуі өзімен өзі дұысталады және адамның өмірқызметінің бір көзі шындығында өмірдің әртүрлі формасы болып есептелінеді".
Экологиялық мәдениет ресурстағы бар табиғат мүмкүншілігі талаптарын өлшеу мүмкүншілігімен қалыптастырады, қоршаған орта мүмкүншілігі, яғни жеке тұтұнушылық жүйелі экологиялық негіздеуді қажет етеді. Жеке мәдениеттің ең бір маңызды белгісі болып ғылыми және этикалық негіздеу нормативі болып табылады, және, керісінше, тіртіпсіздік мәдениетсіздіктің белгісі болып табылады. "Фетишизм дүние - мүлкі - қазіргі заман қоғамындағы тұтынушылар беталысы (тенденциясын) өтте алаңдатады деп көрсеткен Н.Н.Моисеев. Және жыйнақтауға онша ынта жоқ, үнемдеуге ие болу ынтасы көп". [1]
Қазіргі заманда жеке экология мәдениетін түсіну, бөлек адамның құндылығын мойындайтын, оның білімге құқығы, бақытқа және адамның бастапқы құқығы - таза табиғат ортасында мәнсіз (мағынасыз) өмірсүру мүмкүндігін көрсету. Адам - табиғаттың бір бөлігі, барлық табиғатқа қарсы істелген істер адам табиғатына әсер етуіде мүмкүн және оның психикасына, ойлау қабілетіне, әлеуметтік белсенділігіне ықпал етуі мүмкүн. Э.В.Гирусова және Е.Д.Никитина былай деген "экологиялық мәдениет - бұл біздің ішіміздегі ноосфераның пайда болуы".экологиялық мәдениетті ұйымдастыру барлық адам өміріндегі ғылыми білімге ықпалы, тәрбиесі, өмірлік тәжірбиесі, өнер, ұзақ мерзімде процесс ретінде қаралады. Осыған байланысты білім стратегиясын өзгерту қажет, бағалы және орнату қызметі; мазмұнына байланысты: жаңа педагогикалық технология құндылығын пайдалану және құру. Біз былай деп есептейміз, ғылым жүйесі және этикалы императорында негізделген, талапта, ойла, концепциялар, парадигмалар, ұйымдастырады, бағдарлайды және биосферада, социосферада, адамдар Космосы қызметінде табиғаттықорғау және табиғаттыжыйнақтауда жеке ойлау және қоғамдық массаны мобилизациялау. Осының барлығы эклогиялық мәдениеттің дамуын анықтайды, жалпы білім жүйесіндегі жаңа бағдар, негізінен жалпыбілім беру жүйесі тұлғаның дамуы, белгілі ішкі бостандыққа ие,істеріне, сөзіне, ойларына байланысты болып келмейді; тұлға, өзінің қарым - қатынасын экологиялық мәдениеттен шығып,табиғатпен және қоршаған ортамен құрастырады. [2]
Білімді экологияландыру барлық білім жүйесіндегі органикалық және басымдылық бөлімі ретінде қаралады, стартегиялық мақсатты анықтау және жүргізуші бағыттар, оған жаңа құндылық беру, тек қана табиғатта ғана жаңа қарым - қатынас құрастырмайды, сонымен қатар қоғамға, адамдарға. Қолайлы жағдайлардың пайда болуына әрбір адамның құқығын қамтамасыз ету және қоршаған табиғат ортасындағы дағдарысты жоюға мүмкіндігі бар, қоғамды құрастыру шешімдері.
Экологиялық мәдениет, жалпыадамзад мәдениетіндегі құрамдас бөлігі болып келеді, адам арасындағы құнды қарым - қатынас көлемі және әлеуметті табиғат ортасындағы процесстің пайда болуы және материалдық және рухнаи құндылықты және мінезін анықтайды, бағалы бағыт жүйесі пайда болады және қоғамның жауаптылық сатысы және тұрақты биосферадағы жеке адамды сақтау, эколгиялық іс - әрекетті дәлелдеу және адамзат қызметінің шешімінде және барлық түрлерде игеріледі, табиғатты қорғау және танумен байланысты. Барлық танымдық қызмет кезеңдерінде экологиялық мәдениетті құрастыру келе - келе болады, басқа бөлек жалпыбілімберу пәндерінде оқытылады. Үзілізсіз экологиялық білім жүйесіндегі, мектептегі барлық қыту - тәрбие поцессі мазмұнындағы, оқыту пәндері және интнгралды курс экологиялық мәдениетке және оқытушыға бағыт болып, беріп тұрған пәнінің мағынасын түсінуге көмектесу. [2]
Экологиялық мәдениет барлық оқушылардың ойларында құрастырылуы керек, оны құрастыруға мектепке үлкен жауаптылық жатады. Экологиялық мәдениет негіз саласына жаратылыстану білімі жатады, бұл оқушылардың білім жүйесіне, қазіргі заманғы адекваттық ғылыми әлем суретін құрастыру; экологиялық ойлау, әлемдітану, бағалы жобалар, экология заңын түсүнуге көмек көрсету мүмкүндігі, тәжірбиелі қызметтер, табиғаттыпайдалану.
Қарастырылғын мәселені сарпатау бойынша оқушылардың жаратылыстану білімінде экологиялық мәдениетті оқыту жетіспейтіндігі анықталды.
Экологиялық мәдениет -- жалпы дүние-жүзілік мәдениеттің дамуының бір кезеңі және құрамдас бөлімі; адамзатгың өмірі мен болашақтағы дамуында экологиялық проблемалардың өзекті маңыздылығын баршаның тереңінен кәміл ұғынушылығымен сипатталады. Қоршаған ортаға немқұрайдылықпен қараудың күйінішті тәжірибесі, химиялық ластанудан, шудан, дірілдерден, электрмагниттік соулеленуден, радиациядан және т.б. болған ауруларды зерделеу экологиялық мәдениет және санитариялық мәдениет ұғымдарын біріктіре ұғыну қажет екенін түсінуге себеп болды. Жалпы мәдениеттің бұл маңызды құрамдас бөлімдері өзара тығыз байланысты, сондықтан адамның атмосфера ауасына, табиғи суларға, жердің топырақ жамылғысына, өсімдіктер мен жануарларға қатысты шаруашылық және тұрмыстық қарекетінің санитариялық- экологиялық тұрғыдан мақсатқа сай болуын талап етеді. [1]
Табиғи және әлеуметтік өзгерістердің көп болуы және олардың жаһандануы адамзатты оның ары қарай тіршілік ету мүмкіндігі туралы ойландырмай қоймайды. Қазіргі кезде адамзат алдында тұрған міндет экологиялық мәселелерді шешудің оңтайлы жолдарын табу.
Бүгінгі күні экологиялық дағдарыстың негізгі себептерінің бірі болып қоғамның экологиялық мәдениетінің төмендігі табылады деп сеніммен айтуға болады.
Қазіргі кездегі экологиялық жағдай қоғамның, адамның өмір сүру ортасына деген қарым - қатынасына басқаша қарауға мәжбүр етті. Экологиялық мәселелер адамдардың табиғи ортаға деген рационалды емес қарым - қатынасының салдары ретінде пайда болды. Ендігі кезде экологиялық апаттан қалай құтылу немесе оны бастан өткізу туралы емес, оның техногендік және экологиялық - мәдени салдарын қалай жеңілдетуге болады деген сұрақ туындайды.
Мәдениет өзінің даму барысында белгілі бір мағынада өзі мәселелерді туғызды және сол мәселелерді шешу үшін біз қазір мәдениетке жүгінеміз.
Ян Щепаньскидің пайымдауынша: Ұрпақтан - ұрпаққа берілетін белгілі бір идеялар болады. Бұл идеялармен құндылықтар жүйесі байланысты. Олар индивидтер мен топтың іс - әрекеті, мінез - құлқын, қабылдау және ойлау әдісін анықтайды. Бұл барлық жиынтық мәдениет деп аталады [3].
Мәдениет экологиясы терминін алғаш ғылыми айналымға енгізген Д. С. Лихачевтың пікірінше этикалық - рухани құндылықтарды ашатын экологиялық мәдениет сұрақтары зерттеуді аса қажет етеді. Экологиялық дағдарысқа қауіпті тудыратын тек сыртқы ортаның ластануы ғана емес, сонымен қатар адамның ішкі әлемінің, мәдениетінің, санасының ластынуы да экологиялық қауіпті құрайды деген ғалымның ойына қосылуға болады [2].
Егер мәдениет түсінігінің бастауларына көз жүгіртсек, адамның табиғатқа қатынасы үнемі мәдениетпен өңделіп отырды. Ондай қатынастың бастапқы негізі ретінде қоғамның қарапайым қажеттіліктері болды, ал табиғатты адам өзінің қажеттіліктерін қанағаттандырудың тәсілі ретінде қабылдады. Қоғам табиғатты құдайландырып, онымен диалогқа түсуге тырысты. Адамдар негізінен табиғаттың тұтастығын, өзінің табиғатпен байланысының үзілмейтіндігінжақсы сезе білді және қабылдаушы мәдениеттен өндіруші мәдениетке көшу арқылы әлеуметтік - мәдени экспансияның рычагі арқылы табиғатпен байланысын күшейтті.
Экологиялық мәдениет күрделі ұғым ретінде табиғатты танып білу, пайдалану және жаңарту іс - әрекет түрлерінің мәдениетімен байланысты. Ал жеке адамның экологиялық мәдениеті дегеніміз - табиғатты аялауға, қорғауға бағытталған білімі, іскерлігі, дағдысы, оны жүзеге асыруы. Яғни экологиялық мәдениетті қалыптастырудың мақсаты - адам - қоғам - табиғат жүйесіне үйлесімдік орнату, табиғи байланысты сақтау, молайту, тиімді пайдалану, жуапкершілік сезімін арттыру. Экологиялық мәдениет бұл - адамдардың табиғатты қабылдау деңгейі және әлемдегі өзінің орнын бағалауы, адамның әлемге деген қарым - қатынасы. [3]
Экологиялық мәдениет түсінігінің генезисін қарастырсақ. Бастапқыда термин әлеуметтік қарым - қатынастардың белгілі бір түрін бейнелейтін, нақтырақ айтсақ қоғам мен табиғат арасындағы қатынасты бейнелейтін табиғаттың бірыңғай сегментін, бөлігін білдірді.
Бұл ұғымға бірнеше зерттеушілер бірін - бірі толықтыратын әр түрлі анықтама береді:
В. Межжерин экологиялық мәдениетті ғылым, технология, дін, философия, астрология, әдебиет, өнер барлығы бірге адам өмірінің образын жасағандығын факт ретінде қарастырады. Ол арқылы шынайы әлеммен өзара байланысты орната отырып, адам өзіне қабілеттіліктің, икемділіктің жоғарғы формасы ретінде қарастыруға болатын қалыпты жағдайын қамтамасыз етеді. Бұл дегеніміз Жер планетасындағы экологиялық адамның пайда болуын білдіреді.
С.Н. Глазачев құрамына экологиялық іс - әрекеттің мотивациясы, экологиялық білім және табиғатты сақтау, оны қорғай алу кіретінэкологиялық мәдениеттің негізін сендіру, экологиялық сана құрайды деп есептейді.
Ю.Л. Хотунцев экологиялық мәдениет феноменінің құрылымдық бөлінуін ұсынды. Оның көзқарасы бойынша табиғаттың сақталуын қарастыратын, сонымен шартталған адамзат іс - әрекеті тәсілінің жиынтығы деп көрсетеді, ол мыналарды қамтиды: табиғат өмірдің және сұлулықтың бастауы болып табылатындығын түсіну, оны сақтауға деген жауапкершілік, кез - келген іс - әрекет, қызмет түрін қоршаған ортаны және адам денсаулығын қорғаумен салыстыра білу қабілеті, табиғатты қорғау іс - әрекетіне, қызметіне аса қызығушылық таныту және оны жүзеге асыруды.
А.О. Лагутин бойынша экологиялық мәдениет - мақсаты адам қоғамының табиғи - әлеуметтік потенциалын дамыту мен сақтау, қоғамның тұрақты экологиялық кеңістігін қалыптастыру болып табылатын ашық жоғары өнегелілік құндылықтық құрылымдардың динамикалық жүйесі. Жалпы экологиялық мәдениет түсінігі қазіргі кезде табиғатқа деген жауапкершілікті қарым - қатынасты, табиғатты бағалауды білдіретін бастапқы мағынасына қайта оралады. Табиғат өзара әрекеттің тең құқылы серіктесі ретінде қарастырылады, ал экологиялық мәдениет болса адамзат мәдениетін құрайтынды әлеуметтік топтық және тұлғалық деңгейде белгілейді. Экологиялық мәдениет әлеуметтік деңгейде ноосфера жасау үдерісін басқаруды жүзеге асыратын, қоршаған ортаға қатысты тағылықтан арылуды іске асыратын адамзаттың іс - әрекеті арқылы көрініс табады. Топтық деңгейде экологиялық мәдениет өзіне, басқаларға, табиғатқа қатысты адамзаттық эгоизмді еңсеруге септігін тигізеді, тұлға аралық байланыс қалыптасуының іске асатын басқаша механизмдеріне көшуге мүмкіндік береді, ал олар арқылы дамудыңкоэволюциялық формасына көшуге мүмкіндік береді. [4]
Экологиялық мәдениет - бұл адамның табиғатқа әсерінің әлеуметтік реттеушілерінің жиынтығы, экологиялық білім мен тәрбие берудің жүйесі. Қалыптасқан жағдайда сол арқылы ғана қоғам мен табиғи ортаның тепе - теңдігін ұстау мүмкін болады.
Ғылымда кез - келген құбылыс оның дамуының диалектикасы арқылы қарастырылу керек деген түсінік бар, яғни қалай пайда болды, өзінің эволюциясы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.