Ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебі КазТемір Құрылыс

Пән: Қаржы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Батыс Қазақстан инновациялық-технологиялық университеті.
Тілдер және Менеджмент факультеті.

Есеп және аудит кафедрасы.

Қаржылық есеп 1 пәні бойынша:

Тақырыбы: " Ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебі " КазТемір Құрылыс
ЖШС - нің мысалында.

Орындаған:_________________________ _
Тексерген:_________________________ _____

Орал, 2017 жыл

Жоспар

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебінің рөлі және ғалымдар мен тәжірібишілердің еңбегіндегі жетілдіру мәселелері
1.1Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің рөлі мен маңызы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебі бойынша ғалымдар мен тәжірібишілердің еңбегіндегі жетілдіру мәселелері ... ... ... ... ... ... . ... ... ..18

2. КазТемір құрылыс ЖШС ұйымдастыру-экономикалық
сипаттамасы және кәсіпорынның қаржылық-есеп жұмысын
ұйымдастыру
2.1 КазТемірҚҰРЫЛЫС ЖШСұйымдастыру-экономикалық сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2.2 Кәсіпорынның қаржылық-есеп жұмысын ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ...21

3. Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебін ұйымдастыру
3.1Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебінің алғашқы құжаттауы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...28
3.2 Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебінің синтетикалық
және аналитикалық есебін ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 9
3.3Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебін оңтайландыру жолдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 31

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .32
Қолданылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 33

Кіріспе
Менің курстық жұмысымның тақырыбы Ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебі болып табылады.Курстық жұмыс тақырыбының негізгі өзекті мақсаты- қарыз ақша қаражаттары есебінен өндіріс тиімділігін арттыру және тағы да басқа алға қойған мақсаттарды орындау.
Курстық жұмысының тақырыбының міндеттеріне келетін болсақ, ол келесідей түрде болады:
- Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттеме бойынша: кәсіпорынның қаржылық жағдайын жақсарту, қажетті ақша қаражаттарымен қамтамасыз ету;
- Ұзақ мерзімді кредиторлық борыштар байынша: жабдықтаушылардан қажетті құрал-жабдықтармен қамтамасыз ету, кәсіпорынның өз қаражаты жетпеген жағдайда жалгерлік арқылы белгілі бір ғимарат пен басқа да қажетті заттармен қамтамасыз ету және тағы да басқалар. Кейінге қалдырылған салықтық міндеттемелерге келетін болсақ, салық міндеттемесі мемлекет алдындағы әрбір салық төлеушінің міндеттемесі болып табылады және ол салық заңына сәйкес жүргізіледі. Осының нәтижесінде уақытша және тұрақты айырмашылықтар, сондай-ақ уақытша айырмашылықтардан салықтық тиімділік туындайды.
Осы айтылғандар туралы толық түсінік беретін қаржылық есептің ең негізгілерінің бірі болып саналатын тақырыптардың бірі - ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі. Ұзақ мерзімді міндеттемелер есебі қаржы-шаруашылық қызметінің бұрынғы бас шоттар жоспарында 6-шы "Міндеттемелер" - деп аталатын бөлімінде қарастырылған.
Ал қазіргі ҚХС бойынша шоттар жоспарында 4-ші "Ұзақ мерзімді міндеттемелер"- деп аталатын бөлімінде көрініс табады.
Қоғамымызды даму кездерінің қай сатыларында болмасын дамудың обьективті экономикалық заңдылықтарын анықтау және ол заңдылықтарды пайдалану шараларын дұрыс белгілеу үшін есеп жұмыстарын дұрыс ұйымдастырудың маңызы зор.
Қоғамдық даму нәтижесінде бухгалтерлік есептің ұйымдастырылуына талаптардың өсіп, міндеттердің артып отырғандығы бухгалтерлік есептің тарихынан белгілі.
Қазіргі нарықтық экономикаға түбегейлі көшу кезеңінде бухгалтерлік есепке жүктелетін міндеттер қай кездегіден болмасын күрделі, ауқымды болып отыр. Өйткені қазіргі қоғам-дық дамудың жаңа кезеңінде өндіріс құралы - жабдықтарының мемлекеттік меншіктен ұжымдық және меншіктерге кең етек алуда. Осыған орай қазіргі кезде мемлекет, ұйым және жеке тұлғалар арасындағы экономикалық және қоғамдық қарым-қатынастар саясаты жаңа сипат алып отыр.
Бухгалтерлік есеп беру мәліметтері шаруашылық жүргі-зуші ұйымдардың және олардың құрлымдық бөлімшелерінің қызметін жедел басқару үшін, экономикалық жоспарлар жасап, оның орындалуын бақылау үшін, экономикалық жоспарлар жасап, оның орындалуын бақылау үшін қолданылады.
Қаржылық есептілік аудиттің маңызды обьектісі болып табылды, ол оның мәліметтерінің дұрыстығын анықтау үшін арналған.
Аудит ғылымының жаңа саласы ретінде пайда-ланылып, оның теориялық және практикалық бағыттарын дамыту қажет етеді.
Соңғы кездерде аудитке арналған шетелдік және отандық жазбалар жарық көруде. Аудиттің әр түрлі аспектілері бойынша шығармалардың қаржылық есептілікті тексеру бойынша аудит методикаларына. Елімізде халық-аралық стандартқа сәйкес жаңа бухгалтерлік есеп стандарты-ның енгізілуі ел экономикасының дамуына оң әсерін тигі-зуде. Бұл еліміздің қазіргі даму кезеңінде, оның шетел инвесторларымен қарым - қатынастарының нығаю кезеңінде маңызды болып саналады.
Қазіргі нарықтық экономикадағы шаруашылық субъектілерін және олардың қандай салада қызмет атқаратындығында қарамастан алып қарайтын болсақ, олардың барлығының да міндеттемелері, оның ішінде ұзақ мерзімді міндеттемелері болады. Кез келген өндіріспен айналысатын субъекті сол өнімді өндіру үшін қажетті шикізаттар мен материалдар үшін жабдықтаушыларының алдында міндетті болса, саудамен айналысатын шарушылық субъектісі сол сататын тауарларын жеткізіп беруші яғни жабдықтаушы субъектінің алдында міндетті болуы мүмкін.
Тіпті өндіріспен де, саудамен де айналыспайтын субъектілердің өзінің қарамағында жұмыс істейтін жұмысшы қызметкерлерге олардың істеген еңбегі үшін, сондай-ақбюджетке түрлі салықтар үшін қарыз немесе оның алдында міндеттемесі болды. Қазіргі таңда қаржының жетіспеушілігінен банктер, банктен тыс мекемелерден, шетелдерден қарыз, несие алып өздерінің жұмысын жандандырып жатқан, сондай-ақ міндеттемелерін шектен тыс көбейтіп алып, оны қайтаруға мүмкіншілігі болмай жабылып, аукционға салынып, сатылып жатқан субъектілер көптеп кездеседі. Сондықтан да олардың мақсаты мен міндеттерін қарастыру қажет. Осыған байланысты ұзақ мерзімді және қысқа мерзімді міндеттемелердің өзекті міндеттері мен мақсаттарын қарастырайық.

1. Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебінің рөлі және ғалымдар мен тәжірібишілердің еңбегіндегі жетілдіру мәселелері
1.1 Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебінің рөлі мен маңызы
Ұзақ мерзімді міндеттемелер -- бұл қарыз жинаушының баланс күнімен бір жылдан көп төлеу мерзімді, қайсысы ұзақ екендігіне тәуелді міндеттеме.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің пайда болуына себептер көп. Мысалы, кейбір мекемелер үшін тартылған капитал акционерлікке қарағанда жеңіл; қарыздық құралдарды тартудың толық бағасы жаңа акцияларды шығару жолымен қаржыландыруға қарағанда төмен болуы мүмкін; қарыздық құралдарының жоғары бөлімі бар кейбір субъектілер пайыздық төлем нормаларын асатын қарыздық құралдармен табыс табады, ал пайыздарды өтеуге кететін шығын бөлігі ұлғаяды.
Бірақ, міндеттемелердің ұлғаюы қауіпті, өйткені міндеттемелер бойынша қаржылық құрылымы мен іс-әрекетін шектеуі мүмкін. Міндеттемелер табыс деңгейі мен өтімділігін ұстану бойынша талаптар, дивиденттердің ең үлкен өлшемін қосу мүмкін.
Инвестор көзқарасынан алғанда, несиелеу -- инвестицияларды жіктеудің ең сенімді әдісі, өйткені несиеліктер заң түрінде болатын қарыздық төлеудің ең жөғары сенімділігімен қолданады, және дебитор ликвидациясы кезінде активтерге басым құқықты болады.
Міндеттемелерді бағалау мен өлшеу кезінде келесі жағдайларды ескерген жөн:
-ұзақ мерзімді міндеттемелр қарызға алынған тауар мен қызметтердің әділ нарықтық бағасы бойнша тіркеледі;
-пайыздарды қайта-қайта төлеп отыру нарықтың пайыздық ставкасына міндеттемелерді шығару күніне негізделген;
-баланс күніне ұзақ мерзімді міндеттеменің қалдық бағасы - эмиссия кезінде нарықтық пайыздық ставкаға дейін дисконтирленген қалған барлық қолдағы төлемдердің бағасы. Осы мақсат үшін қоданылатын пайыздық ставка міндеттеме мерзімі ішінде өзгермейді.
Міндеттемелер дегеніміз - ұйымның өткен оқиғалардан туындаған, реттелуі болашақта экономикалық тиімділігі бар ресурстардың шығуына әкеп соқтыратын қарызы. Яғни бұл белгілі бір тұлғаның (борышкердің) басқа бір тұлғаның, яғни қарызгердің (кредитордың) пайдасына белгілі бір іс-әрекет жасау міндеттемесі: мәселен мүлікті беруі, жұмыс атқаруы, ақша төлеуі және басқалар, не болмаса белгілі бір іс-әрекеттен бас тарта тұруы. Міндеттемелер кәсіпорында жасалынған әр түрлі келісімдердің нәтижесінде туындайды және алынған тауарлы-материалдық құндылықтар немесе пайдаланылған қызметтер үшін келешекте жасалынатын төлемдердің заңды негізі болып табылады.
Міндеттемелер төмендегі үш белгісі бойынша анықталады:
oo кәсіпорында міндеттемені туындатушы оқиға орын алуға тиісті;
oo міндеттеме тек активті немесе қызметтерді басқа кәсіпорынға аудару жолымен реттеледі;
oo міндеттеме даусыз (анық) болуға тиісті.
Міндеттемелер - төлеу мерзіміне байланысты екі түрге бөлінеді:
oo Ұзақ мерзімді міндеттемелер
oo Ағымдағы міндеттемелер
Қысқа мерзімді міндеттемелер есепті кезең (бір жыл) ішінде немесе белгілі бір операциялық цикл ішінде қайтарылады деп күтілетін ағымдағыміндеттемелер болып табылады.
Ағымдағы міндеттемелерге мыналар жатады:
oo Қысқа мерзімді несиелер және овердрафт;
oo Ұзақ мерзімді несиелердің ағымдағы бөлігі;
oo Кредиторлық борыштар:
oo төленуге тиісті шоттар мен вексельдер;
oo сатып алушылар мен тапсырыс берушілерден алынған аванстар;
oo салық міндеттемелері;
oo төленуге тиісті дивидендтер;
oo негізгі шаруашылық серіктестігі мен оның еншілес серіктестіктері арасындағы борыштар;
oo акционерлік қоғамның лауазымды тұлғаларына борыштары;
oo өзге де кредиторлық борыштар;
oo Төленуге тиісті есептелінген шығыстар;
oo Алдағы кезең табыстары;
oo Күтпеген жағдайлар бойынша есептелінген төлемдер.
Ұзақ мерзімді міндеттемелер - есеп беру мерзімінен кейінгі жыл ішінде немесе белгілі бір операциялық цикл ішінде қайтарылуы (өтелуі) жоспарланбайтын кәсіпорынның міндеттемелері.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерге: ұзақ мерзімді банк несиесі, банктен тыс мекемелердің несиелері (кепілдік беру), басқадай несиелер (облигацияларды сатып өткізу жолымен қаржыларды тарту және т.б.), еншілес серіктестіктердің ұзақ мерзімді қарыздары, ұзақ мерзімді жалдық міндеттемелер, кейінге қалдырылған табыс салығы жатады.
Төленуге тиісті шоттар тауарды жөнелтушіге, қызмет көрсетушіге кәсіпорынның қысқа мерзімді міндеттемелері болып табылады. Олардың сомасы, әдетте, аналитикалық есеп регистрлерінде тіркелген төленуге тиісті шоттармен дәлелденеді.
Жабдықтаушылар және мердігерлермен есеп айырысу есебі 3310 Жабдықтаушылар мен мердігерлерге қысқа мерзімді кредиторлық борыш және 4110 Жабдықтаушылар мен мердігерлерге ұзақ мерзімді кредиторлық борыш шоты қарастырылған.
Кейбір жағдайларда кредиторлық борышты қамтамасыз ету мақсатында кредиторға вексель берілуі мүмкін. Қысқа мерзімді төленуге тиісті вексельдер деп заңнамалық нысанда бекітілген бір тараптың (эмитент, вексель берушінің) екінші тарапқа (вексельді ұстаушыға) берген шартсыз жазбаша борыштық ақшалай міндеттемесі. Төленуге тиісті вексель пайыздық және пайыздық емес болуы мүмкін.
Пайыздық вексельде пайыздық ставка көрсетіледі. Бұл ставка бекітілген пайыздық ставка деп аталады.
Пайыздық емес вексельдерде нақты пайыз көрсетілмейді, оның орнына жанама түрде шынайы пайыздық ставка немесе пайыздық кіріс деп аталатын пайыз нормасы көрсетіледі.
Ұйымдар Салық және бюджетке төленетін басқадай төлемдер туралы Қазақстан Республикасының Кодексімен реттелетін салықтардың және алымдардың түрлерін төлеу мақсатында бюджетпен есеп айырысу операцияларын жүзеге асырады.
Салық міндеттемелері есептелген немесе жиналған, бірақ әлі бюджетке аударылмаған салықтар бойынша туындайды. Салықтар тікелей және жанама болып бөлінеді.
-Тікелей салықтарға: корпорациялық табыс салығы, жеке тұлғаларға салынатын табыс салығы, әлеуметтік салық, жер асты байлықтарын пайдаланушыларға салынатын салық, жер салығы, көлік құралдарына салық, мүлік салығы жатады.
-Жанама салықтарға: қосылған құнға салынатын салық және акциздер жатады.Кәсіпорынның бюджетпен есеп айырысу операцияларының есебін жүргізу үшін Бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарында 3100 Салықтар бойынша міндеттемелер бөлімшесінің тиісті шоттары және өзге де міндетті және ерікті төлемдер бойынша міндеттемелерді есепке алу үшін 3200 бөлімше шоттары қаралған.
Дивиденд бойынша борыштар. Дивидендтер кәсіпорынның бөліп таратылатын таза табысының (пайдасының) бір бөлігі. Дивиденд төлеу туралы шешім акционерлердің жалпы жиналысында (директорлар кеңесінде) қабылданады.
Директорлар Кеңесінде жарияланғаннан кейін, егер де дивидендтерді, ағымдық жыл немесе бір операциялық айналым ішінде төлеу қажет болса, онда бұл дивидендтер ағымдық міндеттеме ретінде танылуы тиіс. Өйткені, дивидендтің хабарланған мерзімі мен оны заңды төлеу мерзімінің арасында біраз уақыт өтеді.
Сондықтан дивидендтер жарияланғанда келесі бухгалтерлік өткізбе құрылады:
oo Дебет Есепті жылдың пайдасы (шығыны)
oo Кредит Қатысушылардың дивидендтері мен кірістері бойыншақысқа мерзімді кредиторлық берешек
Алдағы кезең табыстар деп - тапсырыс берушілер мен сатып алушылардан алған аванстардың есебінен жүзеге асырылуға тиісті кәсіпорынның тауарларды жөнелту, жұмыстарды орындау, қызмет көрсету бойынша міндеттемелерін айтады. Алдағы кезең табыстары 3520 Алдағы кезең кірістері шотында есепке алынады.
Банк несиесі мерзімдік, қайтарымдылық, төлену шарттарымен коммерциялық және келісім-шарт негізінде беріледі Несиелердің есебін жүргізу үшін Бухгалтерлік есеп шоттарының жұмыс жоспарында 3000 Қысқа мерзімді қаржылық міндеттемелер және 4000 Ұзақ мерзімді қаржылық міндеттемелер бөлімшелерінінің тиісті шоттары қаралған.
Қысқа мерзімді несиелер ең көп дегенде әдетте 12 айға беріледі. Жекелеген жағдайларда өндірістік айналым спецификасына байланысты ұзағырақ мерзімге, бірақ екі жылдан аспайтын мерзімге берілуі мүкін.
Ұзақ мерзімді несиелер - кәсіпорынға 1 жылдан артық мерзімге құрылыс, қайта қалпына келтіру және өнеркәсіптік, әлеуметтік-тұрмыстық бағыттағы объектілерді техникамен қайта жабдықтау, ғимараттар салуға және басқа күрделі салымдарды жүзеге асыруға беріледі.
Өзге де кредиторлық борыштар. Бұл топқа жал міндеттемелерін жатқызуға болады. Жал міндеттемелері жалға алушының жалға берушінің алдындағы кредиторлықборышы.
Оның есебі 3360 Жал бойынша қысқа мерзімді қарыз және 4150 Жал бойынша қысқа мерзімді қарыз шоттарында есепке алынады. Сонымен бірге төлем пайыздарының есебін де аталмыш топқа жатқызуға болады. Төлем пайыздары деп несиені, басқа да ресурсты пайдаланғаны үшін ұйымның басқа тұлғаға негізгі борыш үстінен төлейтін төлемін айтуға болады.
Оның есебі 3380 Төленетін сыйақы шотында жүргізіледі. Пайыздардың барлық түрі (банк несиесі, займ шарттары, құнды қағаздар және т.б. бойынша) есептелгенде 7310 Пайыздар бойынша шығыстар шоты дебеттеліп, 3380 Төленетін сыйақы шоты кредиттеледі.
Ұзақ мерзімді міндеттемелер деп төлеу мерзімі баланстағы нақты күннен бастап бір жылдан астам уақытты алатын міндеттемелерді айтамыз. Ұзақ мерзімді міндеттемелердің туындау себептері өте көп.
Мәселен, жаңадан құрылған фирма үшін, акционерлік капиталға қарағанда сырттан акционерлік капитал алған жеңілдірек.
Ұзақ мерзімді қарыздық міндеттемелерді шығару туралы шешімді қабылдау кезінде акциямен салыстырғанда ұзақ мерзімді қарыз міндеттемелердің артықшылықтары қарастырылады.
* Акционерлердің бақылауы.Облигация иелерінің дауыс құқығы жоқ болғандықтан акционерлер компанияның үстінен өз бақылауын жоғалтпайды.
* Салықтықтиімділік. Көптегенелдердеқарыздықміндеттемеле рбойыншапайыздарпайдағасалынатынсал ықтыесептеукезіндерұқсатетілетіншег ерімгежатқызылады. Ал дивиденттер бойынша мұндай жеңілдік берілмейді
* Қаржылықлеверидж. Бұлменшіктікапиталдыңқарыздық құжаттадытартуесебіненкөбейту. Егеркомпанияөзініңактивтерінпайдала наотырып, пайыздықміндеттемелергеқарағандакөб ірекақшатапса, екіортадағыайырмакапиталдынемесеакц ионерліктабыстыкөбейтеді.
Дегенменміндеттемелердікөбейтукомпа нияүшінқауіпті.
Ұзақ мерзімді міндеттемелерді бағалау және өлшеу қағидалары негізінен үшке бөлінеді:
oo Ұзақ мерзімді міндеттемелер қарызға алынған тауарлар мен қызметтердің әділ нарықтық құнымен тіркеледі.
oo Пайыздарды кезең сайын төлеп отыру қарыздың берілген күніндегі нарықтық пайыздық ставкаға негізделген.
oo Нарықтық пайыздық ставка - бұл операциялардағы нақты келісетін ставка және ол талап етілетін болашақтағы төлемдердің нақты құнының қатынасына тең.
Баланстың күніне ұзақ мерзімді қарыздың қалдық құны, бұл барлық қалған төлемдердің нақты құны. Пайыздық ставка- қарыз толық төленгенге дейін өзгермейді.
Осы аталған үш қағида ұзақ мерзімді қарыздарды және пайыздарды төлеу бойынша шығындарды бағалауға негіз болады.
Ұзақ мерзімді міндеттемелердің кең таралғаны - облигация.
Облигация - ұзақ мерзімді негізде капиталдың үлкен сомасын қорғау үшін компаниялармен және мемлекеттік ұйымдармен шығарылатын қарыздық куәлік.
Әдетте облигациялар бизнесті кеңейту және дамыту мақсатында қаражаттарды тарту үшін шығарылады. Облигациялар - фирма эмитентпен қарыздың негізгі сомасын және пайызын инвесторларға төлеу жөнінде берген формальді уәдесі болып табылады.
Облигациялық келісімдер - облигацияның мерзімін, эмитент пен облигацияны иемденушінің құқықтары мен міндеттемелерін, қарыздың атаулы сомасын, пайыздық ставкамен пайыздарды төлеу мерзімі, өтеу мерзімін қамтиды.
Облигацияларды төлеудің кепілшісі қажетті тіркеуді жүргізетін және міндеттеме мен пайыздарды төлейтін қаржылық мекеме болып табылады. Инвесторлар эмитент пен инвестордың арасындағы келісімдік міндеттемелерді білдіретін облигациялық сертификатты иемденеді.
Облигацияларға қойылатын баға атаулы құннан пайыз түрінде белгіленеді.
Егер облигация 103 (12) бойынша белгіленсе, атаулы құны 1000 ш.б. облигация үшін 1035 ш.б. (100*1,035) төлейді дегенді білдіреді, яғни үстінен сыйақы төлейді.
Егер облигация 87,62 бойынша белгіленсе, онда ол шегеріммен сатылады. Атаулы құны 1000 ш.б. облигация үшін 876,2 ш.б. ғана төлейді.
Бағалы қағаздар нарығының дамуымен бірге облигация әр-түрлі сипатқа ие болуда. Мәселен, облигациялар қамтамасыз етілген болуы мүмкін, яғни компанияның нақты бір активтері түрінде кепілмен қамтамасыз етіледі, ал қамтамасыз етілмеген облигациялар тек компанияның абырой беделіне сәйкес шығарылған.
Облигациялар сериялық деп аталады. Олар бір рет шығарылғаннан кейін бірнеше өтеу мерзіміне ие болады. Тіркелген облигациялар бір рет шығарылғаннан кейін бір мезгілде өтеледі.Тіркелген облигацияның аты-жөні және мекен-жайы осы облигацияларды шығарған компаниямен есепке алынады.
Купондық облигацияның иегері тіркеуге алынбайды. Бірақ мұндай облигацияның арнайы үзінді купондары әрбір купонда жинақталған пайыз сомасы және оларды төлеу мерзімі жайлы ақпараттарды қамтиды.
Облигациялар әдетте төмен құнмен шығарылады. Мұндай облигациялар инвесторларға өз капиталын әр-түрлі құнды қағаздарға салуға мүмкіндік беріп, инвесторлық тәуекелдікті азайтады.
Инвесторлар әр-түрлі инвесторлық мақсатқа саясат туралы ақпараттармен жеке таныс болып келеді. Нәтижесінде, облигацияның көптеген түрлері шығарылады. Облигациялар бойынша қарыздар, сондай-ақ өтелмеген шегерімдер мен үстеме ақылар баланста ұзақ мерзімді міндеттеме түрінде көрсетіледі.
Облигацияларды шығару және сату әдетте апталарға немесе айларға созылады.
Облигацияның шартын анықтау және шығару, нарықтық жағдайын зерттеу аралығындағы уақытта компания эмитенттің қаржылық жағдайы және нарықтағы жағдайы өзгеріп кетуі мүмкін. Мұндай өзгерістер облигацияның өтімділігі мен оларды өткізу бағасына ықпал етеді. Егер нарықтық пайыздық ставка тең болса, онда облигация атаулы құнымен сатылады. Бұл жағдайда пайыздарды төлеу инвесторға табыс әкеледі. Aтаулы құны бойынша шығарылған облигация.Мысалы, Транс корпорациясы 1 қаңтар күні 9% облигацияны 1 млн ш.б. сомасына 5 жылға шығарды. 1 шілдеде төлеуі тиіс.
Облигациялар атаулы құнымен шығарылған. Облигацияны шығару кезінде төмендегідей жазу жазылады:
Дт Ақша қаражаттары 1 000 000
Кт Төленуге тиісті 1 000 000
Пайыздардың сомасы - 1 000 000 * 9%*12=45000
Дт Пайыз бойынша шығын 45 000
Кт төленуге тиісті пайыз 45 000
Дт Төленген пайыз 45 000
Кт Ақша 45 000
Көбіне нарықтық ставкамен белгіленген ставка бір-біріне сәйкес келе бермейді. Нарықтық ставкамен эмиссия бағасындағы өзгерістер бір-біріне байланысты. Егер нарықтық ставка (12%) белгіленген ставкадан (10%) жоғары болса, облигацияны шығару бағасы атаулы құннан артық болмауы керек. Өйткені , облигация инвесторға нарықтық ставкаға тең табыс әкелуі керек.
Себебі инвесторлар 10% пайда әкелетін облигацияға атаулы құны 10 000 ш.б. төлеуге келіспейді. Егер дәл осындай бәсекелес облигация 12 % табыс әкелетін болса.
Егер нарықтық пайыздық ставка белгіленген ставкадан жоғары болса, облигациялар шегеріммен бағада өткізіледі. Егер жылына 2 рет төленетін болса, онда кезеңді көбейтіп, пайызды азайтамыз. Мысалы, 5 жыл 10% алынса және жылына 2 рет төленетін болса, онда 10 кезең 5 % деп аламыз.
Мысал: Компания 5 жылдық облигацияны 1 млн ш.б. 9% жылдық. Бірақ инвестор өзінің салған қаражатынан 10% табыс алғысы келеді. Облигацияның айналым мерзімінің ішінде, ол әрбір жарты жыл сайын 45 000 ш.б., яғни 10 кезеңге 45 000 алып тұрады. Сондай-ақ 5 жылдан кейін 1 млн ш.б. қайтарып алады. Облигацияның өткізу бағасын табу үшін нарықтық ставка бойынша дисконттық төлемдерді анықтаймыз.Облигацияның өткізу бағасын анықтау: Ағымдағы құны 10%, 5 кезең
(1 млн * 0,6209) =620900
Анықталған ағымдағы құны 5%, 10 кезең(45 000*7,7217) =347476
Облигацияның өткізу құны : 620900+347476=968376
Дт Төленуге тиісті облигация бойынша шегерім 31624
Дт Ақша 968376
Кт Төленуге тиісті облигация 1000 000
Облигацияны шығарғаннан кейін балансқа төмендегідей жазба енгізіледі.
Дт Төленуге тиісті облигация 1000 000
Дт Төленуге тиісті облигация бойынша шегерім 31624
Кт Ұзақ мерзімді міндеттеме жиынтығы 968376
Төленуге тиісті облигация бойынша шегерім шоты төленуге тиісті облигация шотына контрпассив болып табылады.
Егер нарықтық пайыздық ставка белгіленген ставкадан төмен болса, облигация сыйақымен сатылады.
Облигациялар бойынша төленетін пайыздар бойынша шығындар жыл сайын көрсетілетіндіктен, облигация жеңілдіктер мен сыйақылар облигация шығарылатын жылдар аралығына бөлінуі тиіс. Жеңілдіктерді былайша бөлу облигацияның жеңілдігіне есептен шығару деп аталады.
Есептен шығарудың екі әдісі бар:
oo тура сызықты әдіс;
oo тиімді пайыздық ставка әдісі.
Тура сызықты әдіс:
төлеудің жалпы мерзімі анықталады. Жылына төлеу саны * облигация мерзімі
әрбір пайыздық соманы төлеген сайын шегерілетін облигация жеңілдігінің сомасы= Облигациялық жеңілдік төлеудің жалпы санына
төленетін пайыздық сомасы=номиналдық құн * номиналдық пайыздық ставка * мерзімі пайыздың төленетін күніне пайыздық шығындардың жалпы сомасы= төленетін пайыздық сомасы+облигациялық жеңілдік сомасы
Сонымен, 1 шілде күні берілетін бухгалтерлік жазу
Дт Пайыз бойынша шығын 48162,4
Кт Жеңілдік 3162,4
Кт Ақша 45000
Тиімді пайыздық ставка әдісі - бұл әдіс келесі формула бойынша анықталынады:
пайыздар бойынша шығын - төленуге тиісті пайыздар = амортизация сомасы
Бұл әдіс кезінде облигацияның бүкіл мерзіміне тұрақты пайыз деңгейі көрсетіледі.
Егер облигацияның нарықтық құны атаулы пайыздық ставкадан төмен болса, облигация атаулы құнынан жоғары сатылады.Мысал: корпорация 9 % облигацияны 5 жылға, атаулы құны- 1 млн ш.б. шығарды. Облигацияның нарықтық пайыздық ставкасы 8 %. Облигацияның өткізу бағасын анықтаймыз.
Ағымдағы құны 8%5 = ( 1000 000*0,68066) =680660
Анықталған ағымдағы құны =( 45 000*8,1109) =364990, 680660+364990=1 045 650
Дт Ақша қаражаттары 1 045 650
Кт Төленуге тиісті облигация 1 000 000
Кт Облигация бойынша сыйақы 45 650
Сыйақы облигацияның мерзімі ішінде пайыздық табыс шотынан көшіріліп отырады.
Облигацияларды айналыстан алу үшін сол сәттегі облигацияның баланстық құны атаулы құнына тең болу керек. Облигацияны айналыстан шығару кезінде төмендегідей жазба беріледі:
Дт Төленуге тиісті облигация 1 000 000
Кт Ақша қаражаттары 1 000 000
Кей жағдайда компаниялар өздерінің облигацияларын уақытша сатып алады. Сатып алынған меншікті облигациялар атаулы құнымен төленуге тиісті,облигацияларшотына қарсы шотта есепке алынады. Егер содан кейін осы облигациялар сатылса, қарсы шот жабылып, төленуге тиісті облигация шоты азайтылады.
Егер компания өзінің қарыздық міндеттемелерін мерзімінен бұрын өтегісі келсе, сол өтеу сәтіне облигацияның баланстық құнын анықтау тиіс. Яғни сыйақыны немесе жеңілдікті амортизациялау қажет.
Төленген сома мен баланстық құнның арасындағы айырмашылық баланста қарыздарды мерзімінен бұрын өтеу нәтижелерінің туындауы пайда немесе залал ретінде көрсетілуі қажет.
Облигациялар компанияның басқа бағалы қағаздарына айналдыруға жарайтын болса, мұндай облигацияларды айналымды облиациялар деп атайды. Мұндай айырбас облигация ұстаушының шешіміне сәйкес жүзеге асырылады. Облигацияны акцияға айналдыру шарты облигациялық келісім шартта сатушы үшін облигацияны тартымды ету үшін жасалынады.
Облигацияны жәй акцияға айналдыру кезінде акциялар облигацияның ағымдағы құнымен есепке алынады. Ал облигация мен оған берілген жеңілдік және сыйақы ешқандай пайда немесе залал көрсетілмесе, есептен шығарылады.

1.2 Кәсіпорындағы ұзақ мерзімді міндеттемелердің есебі бойынша ғалымдар мен тәжіребішілердің еңбегіндегі жетілдіру мәселелері
Несие зерттеу барысында таным әдісі ретінде теорияның рөлі ерекше.Несие туралы ғылым әлі жас.Ол саяси экономиканың қалыптасуымен пайда болды.Несиенің ұдайы өндіріс процесімен құндылықтың қайта айналымның және айналысының Маркстік тұрғыдан тандануы несиенің қажеттігін түсінудің демеушісі. Қоғамдағы несиелік қатынастың туындауын, несиенің табиғаты мен мәнің айрықша экономикалық категория екендігін түсінудің қуат көзі болып табылады.
Ғалымдар бүгінгі таңда экономика ғылымның алдында бір жағынан теориялық талдау қорытындыларын белсендірек жүргізіп, екінші жағынан банк ісін дамытып, жетілдіруің керек екенін айтуда теориялық тәжірибеден оқшау қарастырмау керек екенін түсінікті.Барлық теориялық проблемалардың соңы тек тәжірибелікәдістермен шешілетіні кездейсоқтық емес.Теория мен тәжірибе арасында диалектикалық бірлік бар. Экономикалық әдебиеттерде несиенің мәніне, қызметтері мен заңына қатысты саясат орын алуда.Несиенің мәнін зерттеуде натуралистік және капиталдық жасампаздық теориясы қатаң қадағаланатындығы байқалады.
Натуралистік несие теориясы XVIII ғасырдың екінші жартысында пайда болды.Бұл теорияның негізін салушы А.Смит пен Д.Рекардо(1) болды.Одан әрі оны француз экономистері Ж.Сэй, Ф.Бастия және американдық
Д.Мак-Куллах(2) дамытты.Бұл теорияның негізгі идеялары неcие мәнінің натуралистік түсінігіне үйлесті, яғни несие заттай игіліктің қозғалысын көрсетті.Сондықтан, бұл тек аталмай қоғамда бар материалдық құндылықтарды бөлу әдісі ғана.Бұл жағдайда несие обьектісі табиғи заттай емес игіліктер болып табылады.Несие капиталы өндірістік капиталға тең.
Бұл жерде натуралдар несиені несие капиталының қозғалысын емес, табиғи түрде материалдық құндылықтарды қайта бөлудің әдісі сияқты қарастырылады.
Несиенің мәні мен рөлі жөнінде мұндай қате түсініс өнеркәсіп капиталының тауарлы, өндірістік және ақшалай түрдегі ауыспалы айналымын жете түсінбеуден шығып отыр.Несие капиталының мәні өнеркәсіп капиталының ақша түріндегі ерекше бөлігі деуге болады.Бұған қарамастан натуралистік теорияның маңызын несиенің қазіргі заманғы теорияның қалыптасуы мен дамуына байланысты еш кемітуге болмайды.Натуралистер өндіріс процесінде қалыптасатын.Несие нақты капиталды құрмайды, - деп дұрыс есептеді.Олар несиенің рөлін өсірмей, несие пайызының түсетін табыстың көлемін өзгерістеріне тәуелді екенін дәлелдеді.
Несиенің капиталдық жасампаздық теориясы натуралистік қарама-қарсы идеяны ұстанады.Оның тұжырымдамасы бойынша несиеге экономиканың дамуында шешуші рөл беріліп, оны ұдайы өндіру процестерінен алыстатады.Несие ақшамен және байлықпен теңістіріледі.Бұл теорияның негізін салушы ағылшын экономисі Дж.Лонның(3) ойынша несие елдің барлық пайдаланылмаған мүмкіндіктерін қозғалысқа келтіреді.
Байлық пен капиталының жиналуына себеп болады.Ол банктерді дәлдалдар ретінде емес, капитал жасаушылар деп қарастырады.Бұл теорияның қолданушылары ағылшын экономистері Г.Макмед, Дж.Кейнс, Ф.Хаутри, И.Шумпетер, А.Ган(4) болды.Олар ақша мен несиені сатып алу күшіне сай байлық деп есептеді.Несие пайда әкеледі, сондықтан, ол "өндіргіш капиталы" болып табылады, ал банктер - "несие фабрикасы".Бұл екеуі де несиені, яғни капиталды жасайды деп пайымдайды.Сондай-ақ олар банктер шексіз депозиттерді, соған сәйкес несие мен капитал жасайды деп есептейді.Міне, осындай несие ауқымының шексіз кеңеюі қайта өндірудің, экономикалық дамудың қозғаушы күші екенің ұйғарып, экономиканың тұрақты дамуына әсер етеді.Сондықтан, олардың теориялары "өткемпаздық теориясы"деген атауға ие болды.
Олар несиенің шегін, несие ауқымының шексіз кеңеюі инфляция мен оның зардаптарына әкелетінін ұмытып кетті.
1929-33 жылдары әлемдік дағдарыс несиенің капиталдық жампаздық теорияның абыройын жоққа шығарады.Алайда, оның оңтайлы нәтижелері болмай қалған жоқ.
Оны Дж.Кейнс(5) пен оның ізбасарлар оларды дағдарыстың және екінші дүниежүзілік соғысының зардаптарын жою үшін пайдаланады.Олар экономиканы несиемен реттейтің принциптерін негіздеді: экономикаға несие салымдарының инвестициясын кеңейту жолмен несие пайызын төмендетуге болады. Дж.Кейнстың тұжырымдамасы бойынша айналымдағы ақша жиынтығы пайызға, пайыз - инвестицияға, инвестиция - өндіріске, өндіріс - табысқа, табыс - бағаға әсер етеді.
Сондай-ақ, ол ақшаның белгілі бір деңгейге дейін пайызға әсер ететінін, ал инвестицияның пайызға үнемі әсер етпейтінін мойындайды.
XX ғасырдың екінші жартысында ақша-несие реттеудің мектебінің пайда болғанын белгілі.Бұл мектептің өкілдері американдық ғалымдар П.Самуэльсон, С.Харрис, Э.Хансен, Л.Ледокер, Дж.Гелбрейт(6) болды.Олар Дж.Кейнстің "несиенің көмегімен шаруашылық процестерге мемлекеттің белсенді араласуы" туралы идеясын дамытты.
Олардың ойынша мемлекеттік экономиканы Орталық банк бюджеті мен қаржыларының ақша-несие тетіктерінің көмегімен реттеуі керек.
АҚШ ғалымдарының басқа бір тобы( Р.Голделлий, С.Кузнец, К.Дугел, Д.Кример)(7) бұл тұжырымдаманы дамыта отырып, несие капиталдарының нарығын және оның сегменттерін, олардың экономикамен өзарам әрекетін, қызмет ету параметірлерін зерттеді.
Бұл нарықтың негізгі қатысушылары мыналар:
- алғашқы инвесторлар, яғни уақытша бос ақша ресурстарының иелері: уақытша бос ресурстары бар заңды және жеке тұлғалар,мемлекет.
уақытша бос ресурстарды шоғырландыратын несие қаржы институттары ретіндегі тұлғалық мамандандырылған дәлдалдар.
- қаржы ресурстарына уақытша мұқтаж қарыз алушы-заңды және жеке тұлғалар, сондай-ақ мемлекет.

Несие капиталының нарығы төменде көрсетілгендерге сараланады:
- ақша нарығы - айналым қаражаттарының қозғалысына қызмет көрсететін қысқа мерзімді несиенің жиынтығы
- капитал нарығы - орташа мерзімді несиеленудің жиынтығы
- ипотека нарығы - жылжымайтын мүлікпен байланысты немесе операцияларының жиынтығы
- қор нарығы - бағалы қағаздармен байланысты несие операцияларының жиынтығы
Несие капиталы нарығының даму деңгейіне: ел экономикасының дамуы, елдегі өндірістік және қаражат қорларымның және халықтың әл-ауқат деңгейі соған сәйкес оның жинақ ақшасы тікелей әсер етеді.
Әлемде экономикалық дамудың орталығы бар.Олар: АҚШ, Батыс Еуропа, Жапония.
Төртінші орталық болып - Шығыс Азия қатарға қосылып келеді.
Бұл орталықтарда несие капиталының қуатты нарықтары бар.АҚШ-ң несие капиталдар нарығы олардың ең қуаттысы болып есептеленеді.Ол барлық төрт сараланымның тармақталуымен және дамығандығымен ерекшеленеді және әлемдік капитал нарығына маңызды әсер етеді.
Батыс және Еуропаның жиырма төрттен астам дамыған елдерін қамтитын Еуропа Одағы АҚШ-тан капитал қорларымның кіші көлемімен және несие нарығының жеке сараланым операцияларының жеткілікті дамымауымен ерекшеленеді.Мұндай тенденциялар Жапонияның несие капиталы нарығына да тән.Егер Қазақстанның несие нарығына тоқталатын болсақ, онда оның сараланымдары әр түрлі деңгейде екенін, сондай-ақ ол енді-енді қалыптасып келе жатқанын атауға болады.Мысалы, Қазақстанда ақша және капитал нарығының сараланымы елдегі өндірістік және жеке қорланымның және банк жүйесінің жақсы дамымағаныма байланысты едәуір жетілді. Ипотека нарығы алғашқы даму сатысында, оның инфрақұрылымы мен заңдық базасы жасалуда.Бірақ, бұл нарықты әзірге даму сатысында деп айтуға болмайды, ол ипотекалық несиелеудің Батыс үлгісінен алшақ жатыр.
Қор нарығы кенжелеп қалған.Оның заңдық базалары мен ифрақұрылымы әлдеқашан әзірленіп, биліктің ынтасы болса да, ол әлі даму тұрғысынан енді-енді оянып келе жатыр.Егер мемлекеттік бағалы қағаздар қалыпты дамыса, ал корпорациялық бағалы қағаздар түрлі обьективті себептерге байланысты мүлде дамымаған.
Капиталдық жасампаздық теорияны ары қарай монетаристер дамытуда.М.Фридмен(8), экономиканы реттеудің негізгі құралдары несиенің пайыздық мөлшемерлері мен айналымдағы ақша жиынныңөзгерісі болып табылады деп есептейді.Шын мәнісіне пайыздық мөлшерлемелерді реттей отырып, экономикаға салынатын несие салымдарының ауқымын кеңейтуге немесе аясын таралтуға болады.Сондай-ақ, айналымдағы ақша жиынтығын реттуге, ең соңында өндіріске және баға мен инфляцияның деңгейіне де әсер етуге болады.
Монетаризм теориясы дамыған елдердің экономикалық саясатында кеңінен қолданылуда.Бүгінгі таңда оның маңызы несиенің пайыздық мөлшерлемесін өзгерте отырып, ақша жиыны мен инфляцияның өсуін тежеуге қол жеткізу болып отыр.Қазақстанда да несие теориясының жемістерін тәжірибеде кеңінен пайдаланып отыр.Қазақстан Республика Ұлттық банкі мен үкіметі ақша-несие реттеуінің монетаристік теориясын қолдана отырып, 1994-1997 жылдары өршіген ифлицияны басты және елдегі макроэкономикалық тұрақтылыққа қол жеткізді.Несие ұғым кең ауқымды түсінікте Батыс елдерінде алғашқы пайда болып, содан бәрі басқа мемлекеттерде өріс алып келеді. Осы тұрғыда несиенің сатылып, пайызға берілуі - несие ұғымының негізін қалыптастырады. Несие туралы ғылым әлі жас. Ол саяси экономиканың қалыптасуымен пайда болды. Несиенің ұдайы өндіріс процесімен, құндылыұтың қайта айналымының және айналысының Маркстік тұрғыдан талдануы несиенің қажеттігін түсінудің демеушісі, қоғамдығы несиелік қатынастардың туындауын, несиенің табиғаты мен мәнінің айрықша экономикалық категория екндігін түсінудің қуат көзі болып табылады. Қоғамдық байылық формасы қозғалысының несиенің негізінде болатын көптеген экономикалық қатынастар бар.
Бірақ несиені зерттеу кезінде мынадай экономикалық түсініктер қалыптасқан: қарыз, жалға беру, несие. Бұл түсініктердің көбісі мағыналары жағынан синоним ретінде қолданылады. Несие - нарықтық экономиканың тірегі ретінде, экономикалық дамудың ажырамас элементін білдіреді. Оның барлық шаруашылық субьектілерімен қатар, мемлекет те, үкімет те, сондай - ақ жеке азаматтар да пайдаланады.
Несиенің пайда болуын өнімдерді өндіру сферасынан емес, олардың айырбас сферасынан іздеу қажет.
Тауар айырбастау - бұл тауардың бір қолдан екінші қолға өтуін білдіреді десе, шынымен де, осындай айырбас кезінде несиеге байланысты қатынас туындайды.
Экономикалық теория түсінігінде қарыз,несие түсініктері мағыналары жағынан тепе - тең. Көбінде бұл түсініктер бірін - бірін анықтайды. Несие - қайтару ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.