Компьютерлік және компьютерлік емес модельдер



Мазмұны

І. Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..2
ІІ. ТЕОРИЯЛЫҚ БӨЛІМ ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
2.1 Экономикалық-математикалық модельдердің жалпы мәселелері ... ... ... ..6
2.2 Математикалық модельдеу ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9
2.3 Модельдеу әдісі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 11
III. Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
VI. Пайдаланылған әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..15

I. Кіріспе
Модельдеу - объектілерді, процестерді немесе құбылыстарды зерттеу мақсатында олардың (макетін) құру. Әрбір адамның күнделікті іс - әрекетінде белгілі бір мәселені шешу немесе кез келген жұмыс орындалмас бұрын оның санасында алдын ала оның орындалу моделі жасалады. Мысалы, жолдан өту немесе дүкенге бару, сабақ оқу т.б. әрекеттерді орындау алдында өз ойымызша жолдан қалай өту, қандай жолмен бару, қай сабақтан бастап дайындалу сияқты іс - әрекеттер тізбегінің моделі жасалады. Модель - көрнекті түрде жазбаша жоспар, сызба ретінде жасалуы мүмкін. Мұндай модель барлық уақыттта біздің ойымызда бейнеленетін прототип болғанға дейін жасалады. Бір объект (процесс, құбылыс) үшін әр түрлі жасалуы мүмкін. Модельдің жасалуы зерттеу мақсатына және прототип жөнінде жинақталған мәліметтердің көлеміне тәуелді болады. Мысалы, жуық арада басқа қалаға қыдырып баратын болдық делік. Ол қала туралы өзіміз білетін мәліметтерді жинақтап, ойымызды қорытып, қиялымызда сол қаланың моделін жасай бастаймыз.Мұндағы мақсатымыз - басқа қаламен танысу. Қаланы аралап келгеннен соң, толық мәлімет алғандықтан, ойымыздағы модель өзгеруі мүмкін. Ал сол қаланың сәулетші жасаған моделі мүлде өзгеше болады. Өйткені, оның мақсаты - үйлер мен ғимараттардың үйлесімді орналасуы, құрылысы және оларды көркейтіп қайта жаңарту болып табылады.
Модель түрлері
Модельдерді қасиеттеріне қарай мынандай топтарға жіктейді:
* Қолданылу аймағы;
* Модельде уақыт факторын ескеру;
* Білім саласына қарай топтау;
* Модельді көрсету тәсіліне қарай топтау;
Математикалық модель - объект немесе процестің әр түрлі параметрлерінің байланысын көрсететін математикалық формулалар.
Құрылымдық модельдер - схема, графиктер мен кестелер т.б.
Логикалық модель - ой қорытындысы мен шарттарды талдау негізге алынған іс - әрекеттерді таңдаудың әр түрлі нұсқалары көрсетілген модельдер.
Арнайы модельдер - ноталар, химиялық формулалар.
Компьютерлік және компьютерлік емес модельдер;
Тарату тәсіліне қарай модельдер компьютерлік және компьютерлік емес болып бөлінеді.
Компьютерлік модель деп программалық орта іске асатын модельдерді айтады.
* Кез келген жұмысты қолға алмас бұрын, берілгені мен соңғы нәтиже және орындалатын іс - әрекет кезеңдерін айқындап алу қажет. Модельдеу кезінде бастапқы зерттелетін объект - прототип болады. Ол шын мәнінде бар немесе жобаланатынын объект(процесс) болуы мүмкін.
* Модельдеудің соңғы кезеңі шешім қабылдау болып табылады. Күнделікті тұрмыста адам әр түрлі шешім қабылдайды. Демек, модельдеу арқылы зерттелген модельдің жаңа объектісін құруға, бар объектіні жақсартуға немесе қосымша ақпарат алуға болады.
* Модельдеудің енгізгі кезеңдері есептің қойылу шарты мен мақсатына қарай анықталады. Модельдеудің жалпы кезеңдерін келесі төменнен көруге болады. Бірақ, модельдеу шығармашылық процесс болғандықтан, бұл кезеңдердің кейбір блоктары болмауы немесе жақсартылуы, ал бірқатары толықтырылуы мүмкін.

1 - кезең. Есептің қойылуы
2 - кезең. Модельді құру
Есептің берілгені Ақпараттық модель;
Модельдеу мақсаты. Таңбалық модель;
Объектіні талдау. Компьютерлік модель.
3 - кезең. Модельдеу нәтижесін талдау
Модельдеу жоспары
Нәтиже мақсатқа
* Модельдеу технологиясына сай келеді, сай келмейді
* Жалпы алғанда еспеп дегеніміз - шешілуге тиісті мәселе болып табылады. Есептің қойылымнда берілген бастапқы мәліметтермен қатар мақстаны анықтау және объектіні немесе процесті талдау анық көрсетілуі қажет.
Шығарылуы: 1 - кезең. Жазықтықтағы үш нүкте арқылы үшбұрыш сызу сол нүктелердің орналасуына байланысты болады. Сондықтан үш нүкте қалай орнлаласқан кезде үшбұрыш сызуға болатындығын анықтау керек. Мысалы:келесі суретте көрсетілгендей а) жағдайларында берілген үш нүкте арқылы үшбұрыш сызуға болмайды, үш нүкте бір түзудің бойында жатады; ә)жағдайында үш нүктенің координаталары бірдей; б)үшбұрыш құрылады.
Сонымен модельдеудің мақсаты үшбұырш төблерінің координаталары қандай болған кезде үшбұрыш құрылатынын анықтау. Объектіні талдау мақсаты үшбұрыш құрылған жағдайда сол үшбұрыштың қандай болатындығын анықтау болып табылады.
2 - кезең. Модель ұру. 1. Ақпараттық модель құру мақсатында қандай ақпаратпен жұмыс атқару керектігін анықтау қажет. Біздің жағдайымызда жазықтықта орналасқан үш нүктенің координаталары берілуі тиіс. Координаталара міндетті түрде сандық мән арқылы беріледі, яғни олардың типі бүтін немесе нақты болуы мүмкін. 2. Үш нүктенің координаталарын сәйкес (х1,у1), (х2,у2), (х3, у3) деп белгілейік. Сонымен, ақпарат сөз түрінен таңбалық белгілеуге көшірілді. Енді оны таңба түрінде де жазуға да болады. Алынатын нәтижені де таңба түрінде, мысалы үшбұрыш құрылады дегенді 1, ал құрылмайды дегенді 0 арқылы белгілеуге немесе сөз арқылы жазуға да болады.
3 - кезең. Компьютерлік модель құру және алгоритм анықтау үшін үшбұрыштың құрылу шартын жазу және құрылған жағдайда оның түрін анықтау керек. Жазықтықта үш нүкте бір түзудің бойында жататын жағдайды қарастырайық. Оны аналитикалық жол арқылы, яғни ұқсас үшбұрыштардың қабырғаларының пропорционалдық қасиеті арқылы анықтауға болады.
М1М2А және М1М3В үшбұрыштарының ұқсастық шартынан төмендегі қатынасты жазуға болады:M2M1=B3B1 немесе y2-y1x2-x1=y3-y1x3-x1.
Демек, үш нүктенің бір түзудің бойында жату шарты:егер екі төбесі бір нүкт бойында орналасса, онда00=у3-у1х3-х1 (1, а - сурет), ал үш төбенің бір нүктесінде орнласса, онда 00=00 (1, ә - сурет) зерттеу қажет етілмейді.
(у2-у1)(х3-х1) =(у3-у1)(х2-х1).
Бұл шартты программа арқылы тексеру өте оңай. Яғни алгоритмдік тілде: онда нәтиже: =үшбұрыш құрылмайды;
әйтпесе нәтиже: үшбұрыш құрылады бітті.
4 - кезең. Жоғарыда қарастырылған модельге және оған сәйкес алгоритмге Паскаль тілінде программа құрып төбелерінің координаталарын әр түрлі мәндер беріп, тәжірибе жүргізейік:
program ysb;
label 5;
const n=3;
var x:array [1..n] of real;
y:array [1..n] of real;
a,b,c,r:real; i:integer;
begin
writeln (`координатасын енгізу');
for i=1 to n do
read (x[i], y [i]);c:=sqr(x[2]-x [1])+sqr(y[2]-y [1]);
a:= sqr (x[3] -x [2])+ sqr (y[3] -y[2]);
b:= sqr (x[3] -x [1])+ sqr (y[3] -y[1]);
writeln (`a=', a:8:3, ":4, `b=',b:8:3,':4,c' ,c:8:3);
if(x[3] -x[1])* (y[2] -y[1]) (x[2] -x[1])* (y[3] -y[1]) then
writeln (`үшбұрыш құрылады')else
writeln (`үшбұрыш құрылмайд');goto 5;
if a=b+c then writeln (`үшбұрыш тікбұрышты')else
if a үшбұрыш, сүйірбұрышты')else
writeln (`үшбұрыш доғал бұрышты');
5: end.

I. Теориялық бөлім
2.1. Экономикалық - математикалық модельдердің жалпы мәселелері.
Математикалық модельдеу -- кез келген құбылыстарды немесе күрделі физ. процестерді, аппараттарды олардың математикалық модельдерін құру арқылы зерттеу тәсілі; матем. модельді құру процесі. Матем. модель деп қажетті процесті немесе аппаратты сипаттайтын матем. теңдеулер жүйесін айтады. М. м. үшін кез келген матем. мүмкіндіктерді (дифференциалдық немесе интегралдық теңдеулерді, жиындар теориясын, абстрактылық алгебраны, матем. логиканы, ықтималдықтар теориясын, т.б.) пайдаланады. М. м. негізіне түпнұсқа мен модельдің айнымалы параметрлерінің біртектес немесе ұқсас теңдеулермен сипатталуы алынады. М. м., көбінесе, компьютерлер арқылы зерттеледі, сондықтан оны кейде компьютерлік модельдеу деп те атайды
Модельдеу ғылыми зерттеу барысында ерте заманнан қолданылып, біртіндеп ғылымның көптеген саласында қамти бастады. Мысалы: техникалық құрастырулар, құрылыс және архитектура, астрономия, физика, биология және де қоғамдық ғылымдар. Бір жүйе, бір терминология жоқ болғандықтан, кейіннен ғана модельдеудің рөлін және оның универсалды тәсіл екенін түсіндік. Модельдеу әдістері ұзақ уақыт басқа ғылым салаларына бағыныңқысыз өзгеше дамыды. Қазіргі таңда "модель" термині кеңінен қолданылады, тіпті бірнеше магынағада ие. Біз өзімізге терең білім алуымызға қажетті ғана модель түрін қарастырамыз. Модель - бұл зерттеу барысында жаңаша білім беретін материалды немесе ойша ұсынылатын объект. Модельдің негізгі қасиеттерін ерекшелеп айтсақ: модельдің қарапайым түрі, модельдің толықтырылған түрі, модельдің адекваттық түрі. Модельдің қарапайым түрі: бұл қарапайым сөзбен айтқанда экономикалық жүйенің дамуына кері әсер етіп қиындық туғызатын айнымалылар емес, математикалық аппараттың қарапайымдылығы. Модельдің толықтырылған түрі: құрамына көздеген мақсатқа жетудегі барлық факторларлар, барлық есеп шарттары кіреді. Адекваттық модель түрі бұл көздеген мақсатқа дәлме-дәл нақтылықпен жету мүмкіндігі. Модельдеуге кеңірек тоқталсақ бұл зерттеу мен құрастыру жүйесі болып табылады, ол абстракция, аналогия, гипотеза сиякты санаттармен тығыз байланысты. Модельдеу үрдісі абстракты ойлау, аналогиялық негіздерге сүйеніп ой жинақтау және ғылыми жорамалдарды орнымен құрастыру болып табылады. Модельдеудің басты ерекшелігі орнын басар нысан көмегімен ортаны тану тәсілі. Бұл жерде модель зерттеу нысаны мен зерттеуші арасында құрал ретінде қолданылып тұр. Дәл осы ерекшелік модельдеуде жорамалды түрде қолдану тәсілдерін анықтайды. Модельдеу тәсілін қолданудың қажеттілігі барлық зерттеу нысандарын зерттеу мүмкін емес кезде анықталады, себебі зертеулер көп уақыт пен тәсілдерді қажет етеді. Модельдеу үрдісі құрамына үш элемент кіреді:
- субъект (зерттеуші);
- зерттеу нысаны;
- зерттеуші мен зерттеліп отырған нысан арасын жалғайтын модель.
Бізге кез келген бір нысанын мысал ретінде алып қарайық, нысанды ойша көз алдымызға құрамыз немесе шынайы өмірдегі бар нысан яғни нысанының моделі нысанын аламыз. Модель құру кезеңінде біз нысаны туралы мәліметтеріміз жеткілікті деп есептелік, модельді зерттеу мүмкіндіктері бізге нысанының белгілі қырларын айқындап береді. нысаны мен алынған моделі арасындағы белгілі бір байланыс терең зерттеуді қажет етеді. Бізге белгілі болғанындай модель өзінің мән-мағынасын жоғалта бастады, себебі нысанымен байланысы жоқ екенін анықтадық. Сондықтан бұл жағдайда зертеп отырған екі нысанның біреуін ғана алып қарауымыға тура келеді. Кез келген модель бастапқы алынған нысанын орнын шектеулі шартта ғана алмастыра алады. Осыдан көріп отырғанымыздай бастапқы алынған нысаннан бірнеше яғни нысанды барлық қырынан зерттей алатын арнайы модельдер құрыла алады. Модельдеу үрдісінің екінші кезеңінде модель жекеше зерттеу нысаны ретінде алынады. Зерттеу түрлерінің бірі модельдік эксперимент өткізу,бұл жерде модельді функционалдау шарттары өзгереді және оның мәліметтері бір жүйеге келеді. Бұл кезеңнің соңғы көршеткіші болып моделі туралы білген біліміміз болып табылады. Үшінші кезеңде біліміміз түп-нұсқа модельге ауысып, нысаны туралы білім жиыны қалыптасады. Бұл біліміміздің орнын ауыстыру нақты ережелерге сай жүзеге асады. Модель туралы біліміміз модель құру кезінде өзгерген немесе өз ұқсастығын таппаған түп-нұсқа нысанның есебімен түзетілуі керек. Біз жеткілікті негізбен модельден түпнұсқаға ауысу қорытындыларының орнын ауыстыра аламыз егер, нәтижеміз түпнұсқа мен модель арасындағы ұқсастықтармен тығыз байланысты болса. Егерде модельдеп зерттеу барысында нақты бір қорытындыға келіп және ол түпнұсқа мен модель екеуін байланыстырмаса онда бұл қорытындыны ауыстыру заңсыз болады. Төртінші кезеңде модельдеу туралы алған білімімізді саралап, ой елегінен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Модельдер құру технологиясы
Сандық және символдық ақпараттарды компьютерлік модельдеу
Модель және компьютерлік модельдеу негіздері
Модель және компьютерлік модельдеу пәнінен дәрістер кешені
Компъютерлік модель
Математикалық және компьютерлік модельдеу идеяларын математикалық білімді тереңдетуде пайдалану ерекшеліктер
Есептердің математикалық моделін құру
3D studio Max бағдарламасы.
Модель және модельдеу ұғымдары
Мектеп информатикасында ақпараттық модельдеу тәсілдерін өткізу әдістері
Пәндер