Уланған кездегі ветеринариялық-санитариялық шаралар

Пән: Ветеринария
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 33 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасы Білім және Ғылым министрлігі
С.Бәйішев атындағы Ақтөбе университетті

Арманұлы С.

Уланған кездегі ветеринариялық-санитариялық шаралар.

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

5В120200- Ветеринариялық-санитария мамандығы.

Ақтөбе, 2017
Мазмұны
КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1. ЖАЛПЫ УЛАНУДЫҢ СИПАТТАМАСЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.1 Жалпы уланудың сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Тағамдық улану және тағамдық емес заттармен улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі болатын өзгерістер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3 Тағамдық улану кезіндегі ұшаның және мүшелердің ветеринариялық санитарлық сараптамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9

2.УДЫҢ АҒЗАҒА ЕНУ ЖОЛДАРЫ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..1 1 2.1 Улануды клиникалық бағалау және болжау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 11 2.2 Уланғанда емдеудің жалпы принциптері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..13
2.3 Малды удан сақтандыру шаралары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .16
3. УЛЫ ЗАТТАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ОРГАНИЗМГЕ ӘСЕРІ ... ... ... ... ..18 3.1 Жануарлардың азықпен улануы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18 3.2 Организмге улы заттардың түсуі ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

КІРІСПЕ
Өткен ғасырдың аяғында медицина және ветеринариялық микробиология дамыған кезде, еттен улануды паратифозды бактериялардың әсерінен деп есептеген көптеген ғалымдар. Бұл қоздырғыштар етте дамып, улы заттар шығарады деп те айтқан. Зерттеушілердің қорытындылауынша, улану тек қана етте болатын улардан басқа, әртүрлі улы химиялық заттар және жануарлар мен өсімдіктердің өнімдері де ауру (токсикоздар) туғызады сонымен басқа балықтардың еті, уылдырығы, бауыры, аналық клеткалары өзінің табиғатында уытты болып келеді. Міне көріп отырғанымыздай зерттеушілер, ғалымдар улану жайлы көптеген мағлұматтар жинап оны зерттеп оның түрлерін ашып дәлелдеген.
Сол сияқты Агарарлық Қазақ Ұлттық Университеттің кафедрасының да ғалымдары көп еңдек сіңірген осы мәселе аясында. Олар, уланған деген сөздерді, дегенге алмастырған. Осыдан олар жаңа бағытты дүниеге әкеліп яғни барлық улануды біріктіріп, бір ғана топқа жинақталуына көмек берді. Сонымен сойыс малдарының өнімдері адамдар да пайда болатын індетті және инвазиялы аурулардың (топалаң, бруцеллез, тениаринхоз, туберкулез) көзі болуы мүмкін. Сол себепті сойыс малдарының улануын, токсикозына біз дұрыс санитариялық баға бере білуіміз керек. Жануарлар өсімдіктерден және минералды улардан улануы мүмкін.Ауылшаруашылық жануарларының улануының басты себебі минералды улар болып табылады, ауыл қожалықтарында зиянкестермен күресу кезінде. Бұндай уларға, фосфорорганикалық қосылыстар(хлорофос, карбофос, метафос, метильмиркаптофос және т.б.), хлорорганикалық қосылыстар(гексахлоран, гексохлорбензол және басқалар), мышьяктүзуші қосылыстар(арсенат және натрий арсениті, кальций, париж аскөгі және т.б.), сынап препараттары (гранозан,меркуран), металтүзуші препараттар күкіртқышқылды метал, хлорқышқылды метал, бордо сұйықтығы және басқалары). Бұлар пестицидтар. Пестицидтармен уланған ауылшаруашылық жануарлары тасымалдаудың инструктивті ережелерін дұрыс сақтамағанда туындайды, бұл заттарды қолдану және сақтау, сондай ақ, жануарлардың қораларына өздерімен бірге ластанулар кіргенде.
Уланулардың белгілері көптеген жануарларда азықтандыру, суару немесе емдеуден кейін кенет пайда болады. Анамнез кезінде ауру және өлтіруге мәжбүр болған жануарлар, мүшелердегі және ұлпадағы пат-анатомиялық өзгерістер ветеринарлық дәрігер аурудың себептерін қояды, ал күмәнді жағдайда ауру және өлтіруге мәжбүр болған жануарлардың шынай себептері түсіндіріледі. Улануға күмәнді жанаурлардың шығу көзін анықтайды. Егер, ол жайылымда өтсе, онда оны улы шөптерге зерттейді, улы химикаттардың уақытша жиналу орны, өнеркәсіптік және техникалық шығынның орнын зерттейді.Егер, улану қолда ұстаған жағдайда болса, азықтардың қалдықтарынан сынама алады.Өлтіруге мәжбүр болған жануарлардан материал алады және химиялық және бактериологиялық зерттеуге зертханаға жібереді. Өлтіруге мәжбүр болған жануарларға, жағдайын көрсететін акт толтырылады, ауру қалай өршігені туралы, клиникалық белгілер, емдік шаралар, мүшелердегі және ұлпадардағы патанатомиялық өзгерістер, күмәнді диагноз және зертханалық зерттеу жүргізуге міндетті. Актта сондай-ақ, зертханалық зерттеулердің қорытындысын алғанша, иемденуші етті салқындатып консервіленген немесе мұздатылған түрде сақтау керек, онда иемденуші ветеринар мамандарға зертханалық зерттеу кезінде еттің бұзылғандығы үшін талап қоя алады.
Уланудың союдан кейінгі диагностикасы. Мүшелердегі және ұлпалардағы патанатомиялық өзгерістер уланған жануарларда өзгерісінен қаралып жатқан 177 басқа ауруларға қарағанда ерекшеленбейді. Улардың көбі ұлпалар мен мүшелерде дистрофиялық және қабыну үрдісін шақырады. Бауыр үлкейеді, созылыңқы, сазды немесе қою-қоңыр түсті болады. Өт қабының кілегей қабықтарында нүктелі қан құйылулар болады. Жүректе, өкпеде, бүйректе, бауырда қан құйылу болуы мүмкін. Бүйрек ұлғаймаған, бос, қыртысты немесе милы қабықтың шектетері тегістелген. Ішек-қарын жолының серозды кілегей қабықтарында әртүрлі формада және қарқынды қан құйылу болады. Лимфа түйіндері кейде ісінген, кескенде сиренді-ашық-қызыл реңге боялады, қан құйылулар байқалады. Мүшелер мен ұлпаларда спецификалық өзгерістер кішкене улануларда пайда болады. Шошқалардағы улануының сипатты өзгерістері бұл сары түсті сүйек буындарының беткейі және несеп көпіршігінің кілегей қабығының гиперемиясы, күшәләмен улану - кілегей қабықтарының сарғаюы, пекринді және азот қышқылды улану кезінде, акридинмен - ішкі мүшелердің және еттердің сары реңге боялады. Зертханалық зерттеулер. Әкелінген материалды қорабынан шығарады, оны мөлшеріне тексереді, берілген ілеспе хаттармен, оның сыртқы түрін, түсін, тығыздығын, иісін қарайдыЖануардың улануға ұшырауы кезіндегі, патологиялық өзгерістерге ерекше мән береді. Содан соң, сынаманы бактериоскопиялық және бактериологиялық зерттеуге, кейін химиялық зерттеуге жібереді. Әрбір сынаманы жеке алып зерттейді. Улану кезінде көрсетілетін алғашқы көмек Улану, басқа жұқпалы аурулардан айтарлықтай белгілермен ерекшеленетін категорияға жататын ауру. Жіті улану күтпеген жерден болады. Сондықтан да, улануды емдеуде шешуші маңызы бар алғашқы көмек, уланған жануарға дер кезінде көрсетіліуі керек.
Уланған малға алғашқы көмекті дәрігер келгенге дейін, мал шаруашылық мекемелерінің жұмысшылары көрсетілуі тиіс. Ол үшін: Жануар ағзасына удың ары қарай түсуін тоқтату; Ағзаға еніп кеткен удың әсерін төмендету;
Уланған жануар өмірін сақтайтын шаралар қолдану; Басқа жануарларда улану белгілері басталмай тұрғанда, күмәнді азықты алып тастап, сол жануарлардың ағзасына удың енуін тоқтатып немесе қысқартып қалу;Жануарларға көп мөлшерде су беру; Егер мүмкіндік болса, жануарды қорадан таза ауаға алып шығу; Дәрігердің келуін тездетіп, оның көмегіне сүйену керек

1. ЖАЛПЫ УЛАНУДЫҢ СИПАТТАМАСЫ.

1.1 Жалпы уланудың сипаттамасы.
Уланудың клиникалық белгілері Уланудың ерекше клиникалық белгісі - сау малдың кенеттен ауруы. Осыған орай ескерген жөн-дерттену мал азықтағанда су ішкенде пестицидтермен өндегенде және де басқа да химиялық заттарды пайдаланғанда байқалады; сондай ақ мал қораларында дезинфекция жүргізгеннен кейін. Жануардың қандай затпен уланғаның нақтылы балау тек қана кешенді зерттеулер арқылы іске асады. Алколоидтармен, сапониндермен және де басқа өсімдік уларымен уланған жануарларда көз қарашығының ұлғайғаның не кішірейгенің байқайға болады, сондай ақ ауру мал желігед, денесі құрысып дірілдейді. Нитрат қосындылармен уланған малдың тынысы тарылып ентігеді, кілегей қабықтары көгеріп, танауынан қан араласқан көбікті сұйық шығады, жүрек жұмысы бұзалады. Уланудың патологиялық-анатомиясы кейбір созылмалы улануларда ағза тоқымаларда патанатомиялық өзгерістер оларға өте тән болады, айталық алмаспрен улануда байқалатын бүйректің некрозы. Көптеген улардан болатын дистрофиялық және қабыну өзгерістерінің басқа ауруларда байқалатын зақымдаврадан айырмашылығы жоқ. Жаз айның ортасында немесе сонында малдардың азық құрамына қарбыз-қауын көкеніс дәнді дақылдарын қосып береді. Азық құрамына мұндай заттарды көптеп бергенде көп жағдайда малдар уланып жатады. Оның себебі азық құрамына қосқан жәнегі дәнді дақылдар ол яғни қарбыз-қауын көкеніс дәнді дақылдарынның құрамында нитраттар мен нитритердің көптеп кездесуі.
Қалыпты жағдай да бұл дәнді дақылдардың құрамында мұндай мөлшерде нитраттар мен нитриттер кездеспейді. Оның мұндай мөлшерде болуы ол адами факторға байланыстылығы. Қарбыз-қауын көкеніс дәнді дақылдарды өсірген кезде оның тез өсуі үшін көптеген химиялық қосындыларды көкеніс ішіне арнайы шприц арқылы енгізеді немесе сол химиялық қосындылармен суғарып жатады. Мұндай көкеніс дақылдарын көптеп қоректенген жануарлар нитраттар мен ниттриттерге олардың организмдары ұшырап, уланады. Нитраттармен нитриттермен улану кезінде ұшалар мен мүшелердегі болатын өзгерістер: Ойық-жаралы геморрагиялық гастроэнтеритан ықталады; Ішкі ағзаларда гиперемия және геморрагиялар көрінеді. Қаны ашық-қызылнемесе қошқыл-қоныр түсті.Тағамдық емес қосындылармен улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі болатын өзгерістер.Сынап қосындыларынан уланусипаттамасы.Организге түсу жолы.Организмге енгеннен кейін болатын процесс.
Уланудың дамуы.Малды.сойып қарағандағы ұшада ұшада болатын өзгерістер.Ауыл шаруашылығында сынаптан жасалған препараттар дәнді-дақылдарды дәрілеу (улау) мақсатымен пайдаланылады, айталық гранозан. Ол өте улы. Мал дәріленген жемнен уланады. Оларға сиыр мен қой-ешкілер өте сезімтал. Осылардың ішіндегі өте уыттысы алмас. Айталық, сиыр - 4г. алмастан өліп кетеді, ал жылқы 5-10 - г., ит-мысық - 0,1-0,3 г. азық арқылы орталық жүйке жүйесін залалдайды жіті және созылмалы түрде ас қорыту жүйесінің жіті қабынуы байқалады, сірі және кілегей қабықтар қанталаған, бауыр және бүйректер майланып зақымдалған. Қойлар мен шошқаларда катаральді, кейде геморрагиялық гастроэнтерит және сарғаю болады; қарын ішіндегі жыннан сарымсақ исі шығады, қараңғыда ол жылтырлайды. Улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі өзгерістер.Цинктің фосфидімен улану.Геморрагиялық диатез, асқорыту жүйесінің жіті қабынуы көрінеді. ұлпалы ағзаларда дистрофиялық өзгерістер байқалады, бауырда әсіресе майлану дистрофиясы ерекше көрінеді. Хлорорганикалық қосындыларымен улану.Күшәладан, сантониннен уланған кезде бұлшық еті сіресіп қатаяды, фосфордан уланғанда майлы гепатоз байқалады, сілтілерден, қышқылдардан әктен уланғанда ойық жаралар, күлдіреуіктер байқалады. Фосформен және фосфорорганикалық қосындыларымен улану.Кілегей қабықтардың қанталаулары көрінеді, ойық жаралы стоматит және гастрит; сиырдың ұлтабары зақымдалады - ойық жаралы абомазит, дифтеритті энтероколит кездеседі, бауыры ұлғайып дистрофияға ұшыраған. Ас тұзымен улану.Жіті гатроэнтерит табылады; күйіс малдарында абомозит, ішекте крупозды ... жалғасы.
Тағамдық улану кезіндегі ұшаның және мүшелердің ветеринариялық - санитарлық сараптамасы Ветеринариялық (ветеринариялық-санитариялық) қағидаларға сәйкес 4 бөлімі бойынша Сойылатын жануарларды сояр алдындағы ветеринариялық.Тексеріп қарау және сойылғаннан кейiн ұшалары мен iшкi ағзаларын ветеринариялық-санитариялық сараптау, оларды санитариялық бағалау 120-шы пункті Жануарлардың улануы. Ет пен ет өнiмдерiнде мынадай улы зат қалдықтары болған кезде тамаққа пайдалануға рұқсат етiлмейдi (мөлшер көлемiне қарамастан): цианид, сары фосфор, пропазин,гептахлор, дихлораль несепнәрі, полихлоркамфен, альдрин, тетраметилтиурамдисульфид, дидихлорвинилфосфат, цинеба, дикрезил, байгон, метафос, хлорофос, тиофоса, уарбофос, құрамында сынабы бар пестицидтер, мышьяк кiретiн препараттар және гербицидтер. Егер етте уытты заттардың қалдығы рұқсат етiлген мөлшерден төрт есе көп болса немесе химикаттардың қалдығын анықтайтын ресми тәсiлдердiң сезгіштігінің төрт шегінде болса, етті малға құрғақ азық етіп қайта өңдеуге жiберуге болады. Бұлшық еттiң ұлпасында улы зат қалдықтары бекiтiлген нормадан аспаса, етiн қайнатады, iшкi мүшелердi, желiндi және миын кәдеге жаратады. Жануарлар фтор препараттармен, мырыш пен мыс тұздарымен, хлорлы натриймен және калиймен, қышқылдармен және сiлтiмен, газ тәріздес заттармен (аммиак, ащы күкiрт ангидридi, тұншықтырғыш газ, хлор және тағы да басқалары), несепнәрмен, алкалоидтармен, улы ж әне өңез саңырауқұлақтармен, сапонин кiретiн өсiмдiктермен, эфир майларымен, шайыр мен фотодинамикалы нәрселермен немесе iшек- қарын жолдарын жаралайтын заттармен (купол, молочай), сондай-ақ сар ғалда қ т ұқымдастары, вехпен уланған ет пен сойылғаннан кейін алынған басқа өнiмдер бактериологиялық, қажет болса, физика-химиялық зерттеуден және бас қа иiстердi анықтау үшiн қажеттi сынауға алынғаннан кейiн бағаланады. 121-ші пункті. Азық құрамындағы Нитраттармен және нитриттармен улану.
Уланған жануарларды союға клиникалық жазылудан 72 сағат өткеннен
кейiн рұқсат етiледi. Амалсыз сойылған малдардың етi нитраттар мен нитрит
мөлшерiнiң қалдығы анықталуымен бiрге бактериологииялық және
биохимиялық зерттеуге жатады. Бактериологиялық зерттеу теріс н әтиже
берген және 100 мгкг нитраттың немесе 10 милиграммкилограмм нитриттi ң
мөлшерi табылған жағдайда ұшаны қайнатады. Нитрат пен нитриттi ң
мөлшерi көп болса, еттi 5 есе сау малдардың етiмен араластырып
қайнатылған шұжықтар дайындауға жiбередi .Уланудың клиникалық белгілеріУланудың ерекше клиникалық белгісі - сау малдың кенеттен ауруы. Осыған орай ескерген жөн-дерттену мал азықтағанда су ішкенде пестицидтермен өндегенде және де басқа да химиялық заттарды пайдаланғанда байқалады; сондай ақ мал қораларында дезинфекция жүргізгеннен кейін. Жануардың қандай затпен уланғаның нақтылы балау тек қана кешенді зерттеулер арқылы іске асады. Алколоидтармен, сапониндермен және де басқа өсімдік уларымен уланған жануарларда көз қарашығының ұлғайғаның не кішірейгенін байқауға болады, сондай ақ ауру мал желігед, денесі құрысып дірілдейді. Нитрат қосындылармен уланған малдың тынысы тарылып ентігеді, кілегей қабықтары көгеріп, танауынан қан араласқан көбікті сұйық шығады, жүрек жұмысы бұзалады.Уланудың патологиялық-анатомиясы Кейбір созылмалы улануларда ағза тоқымаларда патанатомиялық өзгерістер оларға өте тән болады, айталық алмаспрен улануда байқалатын бүйректің некрозы. Көптеген улардан болатын дистрофиялық және қабыну өзгерістерінің басқа ауруларда байқалатын зақымдаврадан айырмашылығы жоқ.Жаз айның ортасында немесе сонында малдардың азық құрамына қарбыз-қауын көкеніс дәнді дақылдарын қосып береді.
Азық құрамына мұндай заттарды көптеп бергенде көп жағдайда малдар уланып жатады. Оның себебі азық құрамына қосқан жәнегі дәнді дақылдар ол яғни қарбыз-қауын көкеніс дәнді дақылдарынның құрамында нитраттар мен нитритердің көптеп кездесуі. Қалыпты жағдай да бұл дәнді дақылдардың құрамында мұндай мөлшерде нитраттар мен нитриттер кездеспейді. Оның мұндай мөлшерде болуы ол адами факторға байланыстылығы. Қарбыз-қауын көкеніс дәнді дақылдарды өсірген кезде оның тез өсуі үшін көптеген химиялық қосындыларды көкеніс ішіне арнайы шприц арқылы енгізеді немесе сол химиялық қосындылармен суғарып жатады. Мұндай көкеніс дақылдарын көптеп қоректенген жануарлар нитраттар мен ниттриттерге олардың организмдары ұшырап, уланады. Нитраттармен нитриттермен улану кезінде ұшалар мен мүшелердегі болатын өзгерістер: Ойық-жаралы геморрагиялық гастроэнтеритан ықталады; Ішкі ағзаларда гиперемия және геморрагиялар көрінеді. Қаны ашық-қызылнемесе қошқыл-қоныр түсті. Көптеген зерттеулерге сальмонелл тобындағы бактериялар барлық жағдайдың 90%-на жуығы етпен уланудан болатындығы дәлелдейді.Улану көзі болып,ауру немесе еріксіз сойылған мал еті табылады.Мұндай жағдайда зақымдалған ет дәмі иісі, және сыртқы түрі бойынша күмән тудырмайды.Ал сау малдардың еті сойылғаннан кейін дұрыс сақталмаған және кеміргіштермен, шыбындармен ластанған және т.б жағдайларда зақымдануы мүмкін.Мал азықпен улануы кейде өлім-жітімге ұшыратуы мүмкін. Цинктің фосфидімен улану.Геморрагиялық диатез, асқорыту жүйесінің жіті қабынуы көрінеді. ұлпалы ағзаларда дистрофиялық өзгерістер байқалады, бауырда әсіресе майлану дистрофиясы ерекше көрінеді. Хлорорганикалық қосындыларымен улану.Күшәладан, сантониннен уланған кезде бұлшық еті сіресіп қатаяды, фосфордан уланғанда майлы гепатоз байқалады, сілтілерден, қышқылдардан әктен уланғанда ойық жаралар, күлдіреуіктер байқалады. Фосформен және фосфорорганикалық қосындыларымен улану.Кілегей қабықтардың қанталаулары көрінеді, ойық жаралы стоматит және гастрит; сиырдың ұлтабары зақымдалады - ойық жаралы абомазит, дифтеритті энтероколит кездеседі, бауыры ұлғайып дистрофияға ұшыраған. Ас тұзымен улану.Жіті гатроэнтерит табылады; күйіс малдарында абомозит, ішекте крупозды қабынады.Кілігей қабықтары қабынады.

1.2 Тағамдық улану және тағамдық емес заттармен улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі болатын өзгерістер.Тағамдық емес қосындылармен улану кезіндегі ұшаның және мүшелердегі болатын өзгерістер.
Сынап қосындыларынан улану
кесте-1.
сипаттамасы
Организге түсу жолы
Организмге енгеннен кейін болатын процесс
Уланудың дамуы
Малды сойып қарағандағы ұшада ұшада болатын өзгерістер

Ауыл шаруашылығында сынаптан жасалған препараттар дәнді-дақылдарды дәрілеу (улау) мақсатымен пайдаланылады, айталық гранозан. Ол өте улы. Мал дәріленген жемнен уланады. Оларға сиыр мен қой-ешкілер өте сезімтал. Осылардың ішіндегі өте уыттысы алмас. Айталық, сиыр - 4г. алмастан өліп кетеді, ал жылқы 5-10 - г., ит-мысық - 0,1-0,3 г.

азық арқылы

орталық жүйке жүйесін залалдайды

жіті және созылмалы түрде
ас қорыту жүйесінің жіті қабынуы байқалады, сірі және кілегей қабықтар қанталаған, бауыр және бүйректер майланып зақымдалған. Қойлар мен шошқаларда катаральді, кейде геморрагиялық гастроэнтерит және сарғаю болады; қарын ішіндегі жыннан сарымсақ исі шығады, қараңғыда ол жылтырлайды.

1.3 Тағамдық улану кезіндегі ұшаның және мүшелердің
ветеринариялық-санитарлық сараптамасы.
Ветеринариялық (ветеринариялық-санитариялық) қағидаларға сәйкес 4 бөлімі бойынша Сойылатын жануарларды сояр алдындағы ветеринариялық Тексеріп қарау және сойылғаннан кейiн ұшаларымен iшкi ағзаларын ветеринариялық-санитариялық сараптау, оларды санитариялық бағалау.
120-шы пункті Жануарлардың улануы. Ет пенет өнiмдерiнде мынадай улы зат қалдықтары болған кезде тамаққа пайдалануға рұқсат етiлмейдi (мөлшер көлемiне қарамастан):цианид, сары фосфор, пропазин, гептахлор, дихлораль несепнәрі,полихлоркамфен,альдрин,те траметилтиурамдисульфид,дидихлорвин илфосфат,цинеба,дикрезил,байгон,мет афос,хлорофос,тиофоса,уарбофос,құра мында сынабы бар пестицидтер, мышьяк кiретiн препараттар және гербицидтер.Егер етте уытты заттардың қалдығы рұқсат етiлген мөлшерден төрт есе көп болса немесе химикаттардың қалдығын анықтайтын ресми тәсiлдердiң сезгіштігінің төрт шегінде болса, етті малға құрғақ азық етіп қайта өңдеуге жiберуге болады. Бұлшық еттiң ұлпасында улы зат қалдықтары бекiтiлген нормадан аспаса, етiн қайнатады, iшкi мүшелердi, желiндi және миын кәдеге жаратады. Жануарлар фтор препараттармен, мырыш пен мыс тұздарымен, хлорлы натриймен және калиймен, қышқылдармен және сiлтiмен, газ тәріздес заттармен (аммиак, ащы күкiрт ангидридi, тұншықтырғыш газ, хлор және тағы да басқалары), несепнәрмен, алкалоидтармен, улы ж әне өңез саңырауқұлақтармен, сапонин кiретiн өсiмдiктермен, эфир майларымен, шайыр мен фотодинамикалы нәрселермен немесе iшек- қарын жолдарын жаралайтын заттармен (купол, молочай), сондай-ақ сар ғалда қ т ұқымдастары, вехпен уланған ет пен сойылғаннан кейін алынған басқа өнiмдер бактериологиялық, қажет болса, физика химиялық зерттеуден және бас қа иiстердi анықтау үшiн қажеттi сынауға алынғаннан кейiн бағаланады. 121-ші пункті.
Азық құрамындағы Нитраттармен және нитриттармен улану. Уланған жануарларды союға клиникалық жазылудан 72 сағат өткеннен кейiн рұқсат етiледi. Амалсыз сойылған малдардың етi нитраттар мен нитрит мөлшерiнiң қалдығы анықталуымен бiрге бактериологииялық және биохимиялық зерттеуге жатады. Бактериологиялық зерттеу теріс н әтиже берген және 100 мгкг нитраттың немесе 10 милиграммкилограмм нитриттi ң мөлшерi табылған жағдайда ұшаны қайнатады. Нитрат пен нитриттi ң мөлшерi көп болса, еттi 5 есе сау малдардың етiмен араластырып қайнатылған шұжықтар дайындауға жiбередi, ал осы шараны орындауға мүмкiндiк болмаса, еттi кәдеге жаратады. Малдың тағамдық уланудағы ветеринариялық санитарлық баға Санитарлық баға: Сойғаннан кейін басты мүшеден айырғаннан кейін , м үшелерді тексеру барысында Жіті гатроэнтерит табу; күйіс малдарында абомозит, ішекте крупозды қабынуды анықтау. Шошқаларда асқорыту жүйесімен бүйректерінде экхимоздар, петехиялар көрінеді, сөл бездері қызарып, едәуір ұлғайғаның анықтасақ - жануардың ас тұзымен уланғаның анықтауға болады.
Ал сиырлардың мочевинамаен улануын - алдынғы қарындарында және ұлтабарында гиперемия нышанына , сонымен қатар ішектердің жіті қабынуына, эпикард пен эндокардта дене бұлшық етінде,бүйректердің қыртысты қабатында геморрагиялық табылуына және қан түсінің қошқыл-қоныр түсті болғандығына қарап баға беруге болады. Ет пен ет өнiмдерiнде улы зат қалдықтары болған кезде (мөлшер көлемiне қарамастан): цианид, сары фосфор, пропазин, гептахлор, дихлораль несепнәрі, полихлоркамфен, альдрин, тетраметилтиурамдисульфид, дидихлорвинилфосфат, цинеба, дикрезил, байгон, метафос, хлорофос, тиофоса, уарбофос, құрамында сынабы бар пестицидтер, мышьяк кiретiн препараттар және гербицидтер болса - тамаққа пайдалануға рұқсат етiлмейдi. Егер етте уытты заттардың қалдығы рұқсат етiлген мөлшерден төрт есе көп болса немесе химикаттардың қалдығын анықтайтын ресми тәсiлдердiң сезгіштігінің төрт шегінде болса, етті малға құрғақ азық етіп қайта өңдеуге жiбереміз. Бұлшық еттiң ұлпасында улы зат қалдықтары бекiтiлген нормадан аспаса,етті қайнатамыз,iшкi мүшелердi,желiндi және миын кәдеге жаратамыз.

2. УДЫҢ АҒЗАҒА ЕНУ ЖОЛДАРЫ

2.1 Улануды клиникалық бағалау және болжау.
Улану деп - жануар ағзасына улы заттар енгенде болатын патологиялық өзгерістерді айтамыз. Улану уақыты жіті және созылмалы болып бөлінеді. Жіті улану - құстарда немесе жануарларда клиникалық белгілердің кенеттен байқалуымен және ауыр жағдайда өтуімен сипатталады, ол көбінесе кенеттен болатын өліммен аяқталады. Жіті улану кезінде ағзаға түскен удың уыттылығы мен ағзаның жағдайынның шешуші маңызы бар. Созылмалы улану - көбінесе клиникалық белгілердің жасырын өтуімен және жануарлардың жалпы жағдайының аз ғана өзгеруімен сипатталады. Ағзаға ұзақ уақыт ішінде, улы заттардың аз мөлшерінің енуі, созылмалы уланудың негізгі себебі болып табылады. Созылмалы улану, жануарлардың өлуіне әкеп соқтырмайды, бірақ олардың өнімділігін айтарлықтай төмендетеді. Бұдан бөлек, мұндай жануарларды союға мәжбүр болған жағдайда, олардың етінде у қалдығының аздаған мөлшерінің кездесуі мүмкін екенін ескере отырып, олардан алынған етке сақтықпен қараған жөн.
Бұл, әсіресе, паренхиматозды мүшелерге және бірінші кезекте, бауырға тән. Соңғы жылдары ауыл шаруашылығындағы пестицидтердің кең таралып,нығаюына байланысты, улы заттардың өсімдіктерден адам ағзасына жануарлар арқылы енуі маңызды мәселе болып отыр. Медициналық токсикология бұл проблемаға ертеден-ақ үлкен көңіл бөлуде.Удың ағзаға ену жолдары және таралуы. Улы заттардың ағзаға ену жолдары, сіңу жылдамдығы аса маңызды болып саналады. Ағзаға удың ауыз арқылы ену жолы негізгі маңызға ие. Қарында улы заттар азықпен, қарын сөлімен, ондағы микрофлоралармен араласады. Мұның бәрі қарынға түскен улы заттардың физикалық - химиялық құрылымына және уытттылығына әсер етеді. Мысалы, құрамында алколойдтары бар өсімдіктер қарынға түскенде азық есебінен уыттылығын жоғалтады, ал каломель қарында уытты әсер ете алмайды, бірақ кейбір жағдайларда сулемаға айналып кетуі мүмкін. Өз кезегінде, ол өте уытты. Құсқан кезде қарыннан улы заттар шықпаса, онда кілегей қабықтардың сору қабілеті нашарлап, у ащы ішекке, одан ары қанға, қан арқылы бауырға өтеді. Тоқ ішекте ащы ішекке қарағанда удың сорылуы аз деңгейде болады. Улы заттар жергілікті және жалпы әсер етеді.
Жергілікті әсер еткенде улы заттар сол жердегі ұлпалармен ғана байланысқа түседі. - Ал жалпы әсер еткенде улы зат қанға түседі де, бүкіл ағзаға таралады және жекелеген мүшелер жүйесін зақымдайды да, клиникалық белгілері пайда болады. Улы заттар мал ағзасына талғамалы әсер еткенде жүйке жүйесін, ас қорыту жолдарын зақымдайды, бұл улы заттардың ағзаға таралуының негізгі көрінісі болып табылады. Улы заттардың резорбтивті (қанға сіңгеннен кейінгі) әсері ағзаның қан тамырлар жүйесімен тығыз байланысты болады. Қандағы өзгерістер қозу және тежелу түрінде білінуі мүмкін. Қан улы заттарды бүкіл ағзаға тасымалдайды және жүйке ұлпасына да жеткізедіжүйке қызметінің бұзылуы, қатерлі белгілер пайда болады. Ағзаға түскен улы зат ұлпалармен өзара әрекеттесу барысында көптеген өзгерістерге ұшырайды. Бұл өзгерістер удың физиклық - химиялық қасиеттерімен анықталады, сондай-ақ ағзаның залалсызданыдыру мүмкіндігіне немесе удың бөлінуіне де байланысты болады. [https:stud.kzreferatshow58587 ]
Жануарлардың улануының басқа аурулардан айырмашылығы, оның өзіне тән өту сатысы және ерекшелік сипаттары бар. Олардың негізгілері болып мыналар табылады:-аурудың аяқ асты болуы, қарқынды өту кезі және ауырған жануарлар мен құстардың жіті өлімі. - аурудың азық қабылдаудан болуы (немесе соған тәуелділігі) - бірнеше жануарлардың бір уақытта улануы (ауруы). - контагиоздың болмауы (жұғымталдығы). - жүйке, ас қорыту жүйесі жұмысының бұзылу белгілерінің білінуі. Улануды балау айтарлықтай қиыншылықтарды көрсетеді. Улануға тек клиникалық белгілеріне қарап, балау қоя беру әрқашан мүмкін бола бермейді. Улануға балау қоюдағы бірінші кезектегі міндет- шаруашылықта жұқпалы арулардың бар-жоқтығын ескеру қажет. Өйткені, жұқпалы аурулар мен уланудың клиникалық белгілері бір-біріне өте ұқсас болып келеді.
Мысалы, жұқпалы ауру шыққан шаруашылықтардағы малдарға деп балау қойсақ, нәтижесінде малдардың жаппай қырылуы, ал керісінше, уланған малдарды деген шешімге келсек немесе балауда кеткен басқа да қателіктер шаруашылыққа карантинмен, шектеу шараларымен аяқталатын үлкен экономикалық шығын немесе зардап әкеледі. Улануға және инфекциялық ауруларға ажырата балау қоюда дене температурасын өлшеудің маңызы зор. Мысалы, уланудың басым көпшілігінде, жануарлардың дене температурасы қалыпты немесе қалыпты мөлшерден төмен болатын болса, ал инфекциялық ауруларда керісінше, температура әдетте жоғары болады. Улануға клиникалық балау қойғанда төмендегі екі белгі дұрыс бағыт беруі мүмкін: 1. Ас қорыту жүйесіндегі өзгерістер - пальпация кезінде ауырсыну, құсу, іш өту (газ жиналу - тимпания). 2. Жүйке жүйесінің қызметінің бұзылуы - талма, қозу және қысылу, жоғары сезімталдық (гиперестезия) , т.б. Улануға балау қоюда несеп бөлінудің бұзылуы және несеп құрылысы мен қасиеті өзгерісінің айтарлықтай маңызы бар. Нитраттармен уланғанда несеп бөліну бұзылып, полиурия, гематурия; сынап қосылыстарымен уланғанда олигурия секілді белгілер білінеді. Хлораттар мен нитраттардан, сондай-ақ люпиннен, еркек усасырдан және басқа өсімдіктермен уланғанда несеп түсінің өзгеруі байқалады. Уланудағы байқалған кейбір белгілерге қарай салып жануарлардың улануына балау қою мүмкін емес.
Нақты балауды төмендегідей белгілерге қарап қоюға болады: -мал өлексесіндегі клиникалық белгілер. - сойғандағы патологиялық-анатомиялық өзгерістер.-химиялық токсикологиялық талдаудың нәтижесі (азық қалдығы,құсық массасы, несепті,патологиялық материалдарды, химикаттарды тексеру нәтижесі). Жануарлардағы улануды болжау әртүрлі болады. Ол көптеген себептермен анықталады, басты себептері болып мыналар саналады:-Удың белсенділігі - Ағзадан улардың тез шығуы немесе олардың бейтараптануы - Ағзаға енген удың мөлшері және оның құрамы (концентрациясы, жағдайы). Ағзаның физиологиялық дәрежесінің бұзылуы.- Удың ағзаға әсері және енген кезде байқалатын реакциясының көрінуімен сипатталатын клиникалық белгілер, болжау шешуші факторы болып табылады. Ағзаға енген удың концентрациясына, олардың түрлеріне, малдың жалпы жағдайына және клиникалық белгілеріне байланысты болжау кебір жағдайларда қолайлы, кейде қолайсыз болып табылады. Улану кезінде көрсетілетін алғашқы ветеринариялық көмек. Улану, басқа жұқпалы аурулардан айтарлықтай белгілермен ерекшеленетін категорияға жататын ауру. Жіті улану күтпеген жерден болады. Сондықтан да, улануды емдеуде шешуші маңызы бар алғашқы көмек, уланған жануарға дер кезінде көрсетілуі керек.

2.2 Уланғанда емдеудің жалпы принциптері.
Уланған малға алғашқы көмекті дәрігер келгенге дейін, мал шаруашылық мекемелерінің жұмысшылары көрсетуі тиіс. Ол үшін:
1. Жануар ағзасына удың ары қарай түсуін тоқтатуы;
2. Ағзаға еніп кеткен удың әсерін төмендету;
3. Уланған жануар өмірін сақтайтын шаралар қолдану;
4. Басқа жануарларда улану белгілері басталмай тұрғанда, күмәнді азықты Малдардың уланулары.Уланғанда емдеудің жалпы принциптері.
Уланған малды емдеудің негізгі принциптері мынадай: удың қанға сіңуіне жол бермеу (асқазанды жуып - шаю, құстырғыш, іш өткізгіш тұзды, дәрі-дәрмектерді қолдану); уды ыдыратып, бейтараптау (сілтіден уланғанда қышқылдар, қышқылдан уланғанда сілті, ауыр металдар тұздарынан уланғанда күкірт сутегінің суы қолданылады); уды теріден, көрініп тұратын кілегей қабықтардан сумен жуып-шайып кетіру және оны химиялық жолмен зиянсыздандыру (бейтараптау).
Антидоттарды қолдана отырып, сіңіп кеткен удың өзінде зиянсыздандыруға болады. Антидотпен емдеу былай жүргізіледі: цианидтермен уланғанда метагемоглобин түзетін заттар (натрий тиосульфаты, натрий нитриті, метилен көгі); күшәла, сынап қосылыстарымен уланғанда оған қарсы әсер ететін антагонизм (унитиол); орталық нерв жүйесінің күйзелтетін заттармен уланғанда функциялық антагонизм ( орталық жүйке жүйесі қызметін жақсартқыш); холинергиялық нерв жүйесін қоздыратын заттардан (фосфор - органикалық, карбамат қосылыстары және басқа антихолиэстераз заттары) уланғанда холинометикалық дәрі-дәрмектер (фосфолитин, ТМБ-4,атропинсульфаты, тропацин, метацин); құрыстырып тастайтын улармен уланғанда миорелаксанттар қолданылады; организмнің тіршілік ету қызметіне қолайлы жағдай жасалады (жүрек-қан тамырларының дәрі-дәрмектері, тыныс алудыжеңілдететін дәрі-дәрмектер пайдаланылады, қолдан тыныс алдырады, оттегімен емдейді, қан немесе қан орнына жүретін сұйық зат көк тамырға құйылады), зат алмасуды күшейтетін дәрі-дәрмектер (глюкоза қосылған инсулин) беріледі [1,2,3]. Несеп айдауды тездету (организмге суды мейлінше көп енгізу, натрий хлоридінің қыссымды арттыратын ерітіндісін ішкізу, несеп айдағыштарды белгілеу), асқазан, ішек - қарынның жиырылуын күшейту (тұзды ерітіндімен іш өткізу, клизма қою), дем алуды шапшаңдату (дем алуға қалай да жағдай жасау), қан алу жолымен удың айдап шығарылуын тездете түсуге болады. Фосфор және хлор-органикалық қосылыстардан улану. Фосфор және хлор-органикалық қосылыстардан улану, бұл уыттылығы жөнінен4 топқа бөлінеді: 1) күшті әсер ететіндері - тиофос, октаметил; 2)уыттылығы басымдары - метафос; метилмеркаптофос, М-81, ДДВФ; 3) уыттылығы орташалары - фосфамид, хлорофос, трихлорметафос-3, карбофос, метилнитрофос, метилацетофос, бутифос; 4) уыттылығы шамалысы - авенин. Фосфор-органикалық қосылыстар өсімдік кенелеріне, қаракүйеге, трипистерге, қандала-бақашықтарға және басқа да өсімдік зиянкестеріне қарсы күрес жүргізуде инсектицидті, акарацидті дәрі-дәрмек ретінде қолданылады. Улы заттар малдың терісіне тигенде, тыныс алу жолдары мен ас қорыту жолы арқылы енгенде малдың уланып қалуы мүмкін. Октаметил - болар - болмас иісі бар, түсі күңгірт-қоңыр немесе түссіз сұйық зат.Теріге сіңгенде, тыныс жолына еніп кеткенде қатты уландырады; қайталап пайдаланғанда күшті әсер етеді. Ол жеміс-жидек дақылдарын, мақта егістіктерін өңдеу үшін пайдаланылады. Метафос - кристалл тәрізді ақ қатты зат, суда жөнді ерімейді, сілтіде тез ыдырайды.
Тролен - кристалл тәрізді ақ зат. Уыттылығы шамалы препарат. Инсектицид ретінде қолданылады. Фосфор - органикалық қосылыстардан улану өте қауырт, жіті және созылмалы түрде өтуі мүмкін, мұнда оның көптеген клиникалық белгілері барлық түлікке тән нәрсе. Белгілері.Улану өте қауырт өткенде бронхылардың түйілуі немесе тыныс алу орталығын паралич соғуы салдарынан мал тұншығып өледі. Улану жіті өткенде сілекейдің шамадан тыс көп ағатыны, малдың жалпы тынышсызданатыны, жүріс-тұрысының бұзылатыны, көз шарасының кішірейетіні, жүректің жиырылу ырғағы сирейтіні, жас ағатыны, малдың тіс қайрайтыны, ішек қарынның, өңештің жедел жырылып-созылатыны, дамылсыз нәжіс тастайтыны, бұлшық еттердің дірілдейтіні, тырысып - құрысу түрінде ауық-ауық қатты дірілдейтіні, танау және ауыз кілегей қабықтарының көгілдендірленіп кететіні, малдың тыныс алғанда қиналатыны, рефлекторлық сезімнің күйзелетіні байқалады. Мал жіті түрде уланғанда, мысалы, фосфамидпен, хлорофоспен және фталофоспен уланғанда құрысып-тырысып, паралия соққан белгілері, қаңқа бұлшық етінің қабынуы, ішек-қарынның түйілу белгілері біршама тез дамиды, мал несепті жиі шығарады, жалпы ылғал көп шығады, жүрек қызметі бұзылады. Созылмалы түрде уланғанда сілекейі өте көп ағады, терлейді, іші өтеді, арықтайды, жалпы әлсірейді, дене температурасы төмендейді. Ішін жарып көру. Өлексе тез сіресіп қалады және жақсы байқалып тұрады; дене қуыстары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.