Таным және ғылым философиясы

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

1. Таным үдерісінің құрылымы және мәні.

2. Таным диалектикасы. Ақиқат мәселесі.

3. Ғылымның пайда болуы, негізгі даму көзеңдері.

Лекцияның мақсаты:Танымның түрлерін, танымның субъектісі және объектісі дегеніміз не, ғылыми танымның қандай әдістемелері бар деген сұрақтарды айқындау. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың даму кезеңі олардың пәндік ерекшеліктерін түсіндіру. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардағы плюрализм, релятивизм, психологизм, тарихилық және ақиқат проблемасы туралы түсініктер қалыптастыру.

23. Семинар сабақ.

Әлемді тану. Таным прцессінің түрлері және әдістері.

1. Ғылымның пайда болуы және оның тарихи дамуының негізгі сатылары.

2. Танымның түрлері. Танымның субъектісі және объектісі.

3. Ғылыми танымның әдістемесі.

Сабақтың мақсаты: Оқулық бойынша танымның түрлерін, танымның субъектісі және объектісі дегеніміз не, ғылыми танымның қандай әдістемелері бар деген сұрақтарды айқындау.

Тақырыпты игеру барысында келесі аспектілерге назар аудару керек:

Ғылымның генезисі, қоғамдағы қызметі және дамуының қозғаушы күштері мәселесі бойынша интерналистік, экстерна-листік және позитивистік концепциялар бар. Интернализм ғылымның пайда болуы мен дамуына философиялық ой тікелей әсер етті деп есептейді және қоғамның әлеуметтік-экономи-калық, саяси құрылымы мен сол қоғамның ғылымының ара-сында ешқандай байланыс болуы мүмкін емес деген пікірді ұстанып, ғылымның ішкі факторларын абсолютке айналдырады. Экстернализм Бұл концепцияға қарсы. Оның өкілдерінің пікірі бойынша, ғылымға сыртқы факторлардың әсері мықты. Позитивизм: ғылым нақты, тәжірибеден өткен, дәлеледенген фактілерге сүйене отырып дами алады, абстрактылық ойлау мен метафизикалық түсініктер ғылым үшін пайдасыз.

Ғылым дамуының классикалық кезеңі ХVІ-ғасырдан басталды деуге болады. ХVІ-ғасыр - адам рухының қайта өркендеген көзеңі. Қалалардың көбеюі адамның сөзімдері мен өмірлік құндылықтарының жаңа деңгейде дамуына оң әсерін тигізді. Университеттер пайда бола бастады, олар әлі күнге дейін ғылым ордасы болып есептеледі. Өркендеу дәуірінде елеулі ғылыми жаңалықтар дүниеге келді, осы көзеңде ғылым мен енерді біріктірген ғұламалар өмір сүрді. Бұл классикалық кезең Галилей мен Пуанкареге дейінгі ХVІ-ХХ ғасырларды қамтиды.

Неоклассикалық емес қазіргі кезеңде ғылым жеке салаларға бөлініп кетті. Бұл құбылыс ғылымның дағдарысына әкеліп соқты деуге болады. Оның басты себебі - ғылымның басты мақсаты - жалпы дүние туралы білім жинау екендігі ұмыт болды және дүниені тұтас нәрсе деп қарастыру принципі естен шығарылды, әрбір ғылым өзімен-өзі болып кетті.

Әдебиеттер.

1. Ғабитов Т. Х. Философия - А., 2002.

2. Кішібеков Д., Сыдықов Ү. Философия. Алматы, 2004.

3. Тұрғынбаев Ә. А. Философия - 2005, 70-86 бет.

4. Төкенов Ө. С. Ғылым философиясы

24. Семинар сабақ.

Таным және ғылым философиясы.

1. Өркениет пен мәдениеттегі ғылым және философия.

2. Таным әлемді бейнелеудің идеальды процессі ретінде.

3. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың табиғаты және ерекшеліктері.

Сабақтың мақсаты: Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардың даму кезеңі олардың пәндік ерекшеліктері. Әлеуметтік-гуманитарлық ғылымдардағы плюрализм, релятивизм, психологизм, тарихилық және ақиқат проблемасы туралы түсініктер қалыптастыру.

Тақырыпты игеру барысында келесі аспектілерге назар аудару керек:

Ешқандай да адамдық рух өрістері және соның ішінде философия өзіне әлем туралы арнайы ғылымдардағы барлық білімдердің жиынтығын жинап ала алмайтыны белгілі. Философия барлық ғылымдардың ғылымы болуы мүмкін емес. Енді осы философия мен ғылымның өркениеттер мен мәдениет жағдайларывдағы байланысын мына тұрғыда тұжырымдар жасауға болады.

1. Арнайы ғылымдар нақтылы қоғамның қажеттілігіне қызмет етеді: техникаға, экономикаға, адамды емдеу өнеріне, оқыту өнеріне, заң шығаруға және т. б. . Олар болмыстың үзінді фрагменттерін зерттейді. Ал, философияны болса бүткіл әлемді қамтуға тырысады. Философия мына сұраққа жауап іздейді: «Бар болғандығынан, барлық бар дегеніміздің мәні неде? «Осы себептен философияны «алғашқы басталым, алғашқы себеп» туралы ғылым деген анықтамасы әділ айтылған. Сонымен қатар философияның категориялық апараттары арқылы берілген құралдары ең жоғары талаптарға жауап береді, өйткені баржалпьшықтар, қажеттіліктер дәрежесіне тән. Нәтижесінде өзіндік рефлексиясы арқылы бөлек, жеке мәселелерді қамтып қана қоймай, олардың қоғамдағы маңыздылықтарын, жалпы адамзатқа деген құндылығын анықтайды.

Жеке ғылымдарды адамдық мәндерінің құндылықтық шкаласы ынталандырмайды, олар құндылыққа жатпайды. Ғылым өзінің қорытындыларын теорияларда, заңдарда және формулаларда тұжырымдайды. Тартылыс заңы, квадраттық тен-деулер, элементтерінің Менделеев жасаған жүйсі, термодина-мика заңдары объективті. Бірақ қазіргі заманның ғылымына құлдылықты-мақсаттық аспектілері маңызды. Философиямен шұғылданушы ақыл-парасат өзінің әлемге деген қатынасын анықтауы тиісті.
Философия ең алдымен кез келген білімнің алғы шарт-тарын, шығу тегін, соның ішінде философияның да білуге ұмты-лады. Ең соңғы, шектілікке жақын сұрақтар - философияның сүйікті тақырыбы. Ал ғылыми қызметкерлердің өкілдері өздері-нің ғылыми жұмыстарында ғьшым қалай пайда болды, олардың пәні неде, олардың ғылымдарының әдістері басқалардан қандай айырмашылықта деген сияқты жеке сұрақтар мен сұраулар кой-майды. Егер осы мәселеге жаратылыстану игерушілері жанама-лап өтсе, онда ол жаратылыстанудың философиялық сұрақ-тарына кіргендігі.
Философия субъекті мен объектіге қатынасында теоре-тикалық - рефлексивтік және рухани - практикалық негізге сүйенеді. Ол жаңа идеяларды, нормаларды және мәдениеттілі құндылықтарды құру арқылы әлеуметтік болмысқа белсенді әсер жасайды. Оның тарихи пайда болған негізгі бөлімдеріне мыналар жатады: онтология, гносеология, қисын, диалектика, әдептану, эстетика. Оларға қосымша сияқты бөлімдерді атауға болады: философиялық антропология, аксиология, мәдениет теориясы, әлеуметтік философия, және т. б.

Философияның даму тенденциясы мына мәселелерді ұғынуымен байланысты, әлем - ол не, және ондағы адамның орыны қандай, қазіргі заман өркениеттерінің тағдырлары, мәдениеттердің бірлігі мен әр алуандылығы, адамдағы таным табиғаты, болмыс және тіл. Осы мәселелер арқылы филосо-фияның өркениеттер мен мәдениеттегі нақты ғылымдармен байланыстарын көре аламыз.

Ал, үшінші сұрақты Төкенов Ө. С. «Ғылым философиясы және тарихы» Тараз 2009 ж. оқу құралынан табасыз. 172-220 беттер .

1. 1-КЕСТЕ. ГНОСЕОЛОГИЯ-ТАНЫМ ТЕОРИЯСЫ

Гносеология - адамның танымдық iзденiстерiнiн табиғатын, бiлiмнiң шындыққа қатынасың, оның мәдениет және байланыстар жүйесiнде алатының орнын, даму шарттарын, ақиқат өлшемiн және сонымен қатар, шынайы бiлiмдерге жету заңдылықтары мен әдiс-тәсiлдерiн қарастырады.

Әлемнің танымдылық принципінің үстем болуы;
Таным үдерісінің диалектикасы;
Әлемнің танымдылық принципіне негізделген қоғамдық практика.

Адамның объективті дүниені тануы тұралы ілім;
Танымның қайнар көзі және қалыптасуы тұралы ілім;
Танымның қайнар көзі - ақиқат тұралы ілім;
Танымның әдісі мен түрлері тұралы ілім.
Ақиқат;
Субъект пен объекттің арақатынасы;
Таным нәтижелерінің шынайылылық критерийлері;
Таным теориясының түрлері мен кезеңдері;
Таным үдерісінің таным білу мүмкіндігі

1. 2-КЕСТЕ. ТАНЫМ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ

БІЛІМ КӨЗДЕРІ

ҚҰДАЙ АҚИҚАТЫ

(ДІНИ-ИДЕАЛИСТІК ФИЛОСОФИЯ)

ОБЪЕКТИВТІ ДҮНИЕНІ БЕЙНЕЛЕУ

(МАТЕРИАЛИЗМ)

ТУА БІТКЕН ИДЕЯЛАР ТҰЖЫРЫМДАМАСЫ

(СОКРАТ, ПЛАТОН)

1. 3-КЕСТЕ. ТАНЫМНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

ТАНЫМ ОБЪЕКТІСІ

ТАНЫМНЫҢ ҚҰРЫЛЫМЫ

ТАНЫМ ЖАҒДАЙЛАРЫ

ТАНЫМ СУБЪЕКТІСІ

1. 4-КЕСТЕ. ГНОСЕОЛОГИЯНЫҢ НЕГІЗГІ СҰРАҚТАРЫ?

1. 5-КЕСТЕ. ТАНЫМЫНҢ ЗЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

ТАНЫМНЫҢ МҮМКІНДІГІ

АҚИҚАТТЫҢ КРИТЕРИЙІН АНЫҚТАУ

БІЛІМ МЕН ШЫНДЫҚТЫҢ ҚАТЫНАСЫ

ТАНЫМНЫҢ ТАБИҒАТЫ (АДАМ ҚАЛАЙ, НЕ ҮШІН ТАНИДЫ) .

ТАНЫМНЫҢ ДЕҢГЕЙІ

ТАНЫМНЫҢ ТҮРІ

ТАНЫМЫНҢ ЗЕТТЕУ МӘСЕЛЕЛЕРІ

1. 6-КЕСТЕ. ТАНЫМ ЖӘНЕ ОНЫҢ ФОРМАЛАРЫ

Гносеология - адамның дүниеге деген танымдық қатынасының мәнін, оның басты және жалпы негіздерін зерттейді

Сұрақтарға жауап :

1. Таным мен обьективтік шындықтың қатынасы

2. Ақиқатқа жету процесі

3. Адамның танымдық қызметінің әлеуметтік -мәдени жақтары

Гностицизм-

адамның дүниені танып-білу мүмкіндігін мойындайтын ілім

Агностицизм- дүниені танып білу мүмкіндігін

толық немесе ішінара теріске шығаратын ілім

Адамның танымдық қабілеттері

Сезімдік таным

ТҮЙСІК

Рационалдық таным

ТҮСІНІК

ҚАБЫЛДАУ

ОЙ-ТҰЖЫРЫМЫ

ПІКІР

ҰҒЫМ

Танымның иррационалдық түрлері (интуиция және т. б. )

1. 7 -КЕСТЕ. ТАНЫМНЫҢ ТҮРЛЕРІ

ТҮЙСІК;
ҚАБЫЛДАУ;
ТҮСІНІК.

ҰҒЫМ;
ПІКІР;
ОЙ ҚОРЫТЫНДЫСЫ.
ЗАТТАРДЫҢ СЫРТҚЫ БЕЙНЕСІ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТ БЕРЕДІ.
ЗАТТАРДЫҢ ІШКІ МӘНІ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТ БЕРЕДІ.
ИНТУИЦИЯ;
МИСТИКАЛЫҚ ТАНЫМ.

1. 8-КЕСТЕ. СЕЗІМДІК ЖӘНЕ ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМ

СЕЗІМДІК ТАНЫМ

СЕНСУАЛИЗМ

СЕЗІМДІК ЖӘНЕ ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСТА

РАЦИОНАЛИЗМ

ЛОГИКАЛЫҚ

ТАНЫМ

ТАНЫМ - ТҰТАС ҮДЕРІС

1. 9-КЕСТЕ. ГНОСЕОЛОГИЯЛЫҚ КОНЦЕПЦИЯЛАР

ТАНЫМ ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІ-СЕЗІМДІК ТАНЫМ ДЕП ЕСЕПТЕЙТІН БАҒЫТ.

ТАНЫМ ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІ-АҚЫЛ-ОЙ ДЕП ЕСЕПТЕЙТІН БАҒЫТ.

ТАНЫМ ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІ-ТӘЖІРИБЕ ДЕП ЕСЕПТЕЙТІН БАҒЫТ.

ТАНЫМ ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІ-ИНТУИЦИЯ ДЕП ЕСЕПТЕЙТІН БАҒЫТ.

ТАНЫМ ТЕОРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІ-СЕЗІМДІК ТАНЫМ, АҚЫЛ, ИНТУИЦИЯ ДЕП ЕСЕПТЕЙТІН БАҒЫТ.

1. 10-КЕСТЕ. СЕЗІМДІК ТАНЫМ ТҮРЛЕРІ

Түсінік (елес)

(ағзаның объектімен тікелей байланысынсыз қабылдауды елестету негізінде пайда болатын объектінің көрнекі бейнесі)

Сезімдік таным

Қабылдау

( жеке түйсіктердің синтезі, объектінің тұтас бейнесі)

Түйсік

(объектінің жеке қасиеттерін бейнелеу)

Ес

Әуелгі сезімдік бейнелердің синтезі

1. 11-КЕСТЕ. ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМНЫҢ ТҮРЛЕРІ

ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМ

ОЙ ҚОРЫТЫНДЫСЫ

ПІКІР

ҰҒЫМ

ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ПІКІРЛЕРДЕН ЖАҢА ПІКІРДІ ШЫҒАРУ

СУБЪЕКТ, ПРЕДИКАТ, БАЙЛАМЫ

МАЗМҰНЫ МЕН КӨЛЕМІ

1. 12-КЕСТЕ. СЕЗІМДІК ЖӘНЕ ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМНЫҢ
ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ

СЕЗІМДІК ЖӘНЕ ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМНЫҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫС ТҮРЛЕРІ

ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМНАН СЕЗІМДІК ТАНЫМҒА

СЕЗІМДІК ТАНЫМНАН ЛОГИКАЛЫҚ ТАНЫМҒА

ИНТУИЦИЯ

СЕЗІМДІК ЖӘНЕ ЛОГИКАЛЫҚ БЕЙНЕЛЕРДІҢ БІР-БІРІНЕ ӨТУІ

1. 13-КЕСТЕ. РАЦИОНАЛДЫ ТАНЫМ

Диалектикалық-құрылымдық

(ГЕГЕЛЬ ж. т. б. )

Интуитивтік-дедуктивтік

(Р. ДЕКАРТ)

Априорлық

(И. КАНТ)

Интуитивті к

(Ф. БЭКОН.

О. КОНТ)

Гипотетикалық-дедуктивтік

(Р. Карнап)

Ақиқат;
Субъект пен объекттің арақатынасы;
Таным нәтижелерінің шынайылылық критерийлері;
Таным теориясының түрлері мен кезеңдері;
Таным үдерісінің таным білү мүмкіндігі

1. 13-КЕСТЕ. АҚИҚАТТЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ

БІЛІМНІҢ ШЫНДЫҚҚА СӘЙКЕСТІГІ

(ДИАЛЕКТИКАЛЫҚ МАТЕРИАЛИЗМ)

АҚИҚАТТЫҢ ТҰЖЫРЫМДАМАЛАРЫ

АДАМ САНАСЫНЫҢ ҚАСИЕТТЕРІ

(СУБЪЕКТИВТІ ИДЕАЛИЗМ)

АДАМНАН ТЫС ИДЕЯ

(ОБЪЕКТИВТІ ИДЕАЛИЗМ)

АҚИҚАТТЫ АШУ (ДІН)

1. 14-КЕСТЕ. АҚИҚАТТЫ ЗЕРТТЕУ ДЕҢГЕЙЛЕРІ

АҚИҚАТТЫ ЗЕРТТЕУ ДЕҢГЕЙЛЕРІ

1. 15- КЕСТЕ. АҚИҚАТ

АҚИҚАТ

Объективті мазмұны

Практика

Объективті шындықтың бейнеленуі

Мақсатты өтірік

Жалғандық

Адасушылық

1. 16-КЕСТЕ. АҚИҚАТТЫҢ КРИТЕРИЙЛЕРІ

ЭСТЕТИКАЛЫҚ КРИТЕРИЙ

ТЕОРИЯЛЫҚ КРИТЕРИЙ

СЕЗІМДІК КРИТЕРИЙ

РАЦИОНАЛДЫҚ КРИТЕРИЙ

ТӘЖІРИБЕ

1. 17-КЕСТЕ. АҚИҚАТТЫҢ ТҮРЛЕРІ

Абсолюттi ақиқат салыстырмалыдан құрылады, салыстырмалы бiлiмдерде абсолюттi бiлiмдердiн бөлшектерi бар. Сонда абсолюттi және салыстырмалы ақиқаттар бiр бiлiмнiң әр түрлi қырлары болып табылады.

Салыстырмалы бiлiмдердi абсолюттендiру релятивизмге , ол танымның нәтижелерiне күмән келтiру скептицизмге, объективтi бiлiмдi алу мүмкiндiгiн терiстеу агностицизм ге, абсолюттi бiлiмдi асыра дәрiптеу догматизмге әкеледі.

ол субъектiнiң әрекетiнiң нәтижесi және субъектiден тыс өмiр сүрмейдi. Ол тұлғаның “iзiн” сақтайды, өйткенi ол өзiнiн әлеуметтiк-тарихи тәжiрибесiне сүйенедi.

адам санасынан тыс, одан тәуелсiз тұрған объектiнi адам санасында бейнелеу. Мұнда, ақиқат тұлғаның ерекшелiктерiне, танымның тәсiлдерiне тәуелдi емес.