Витаминдер. Аскорбин қышқылының адам организміне тигізетін әсері

Пән: Медицина
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 5 бет
Таңдаулыға:

Аскорбин қышқылының адам организміне тигізетін әсері
Тамақ құрамында қоректік заттардан басқа витамин деп аталатын заттар
болады. Витаминдер құрылыстық материал да, энергетикалық зат та емес. Соған
қарамастан бұлар организм үшін өте қажет. Витаминдердің физиологиялық
маңыздылығы сол – олар ферменттер құрамына енеді. Демек, витамин болмаса
фермент түзілмейді. Фермент түзілмесе организмдегі реакциялар жүрмейді.
Олай болса зат алмасу тоқтайды. Витамин деген атаудың өзі тіршілікке амин
қышқылы деген ұғыммен байлаысты қалыптасқан. Бірақ, витаминдердің барлығына
амин қышқылының болуы шарт емес. Кейбір витаминдер құрамында амин қышқылы
мүлдем жоқ.
Организмге қажетті витаминдердің барлығы дерлік тағам құрамында дайын
күйінде немесе провитамин күйінде болады. Кейбір витаминдер бауырда
түзіледі, енді біреулері іштегі микрофлораларда синтезделеді. Микрофлоралар
қорытылған кезде олардағы витаминдер адам организміне сінеді. Витаминнің
бірі ұзақ уақыт жоқ болса не сол витаминнің сіңуі бұзылса адам ауырады.
Мұндай ауруды авитаминоз дейді. Ал витамин жетіспегенде болатын ауруды
гиповитаминоз дейді. Витаминдерді латын әріптерімен белгілейді және белгілі
ауруды болдырмаушы ретінде, химиялық құрамына, т.б. қасиеттеріне байланысты
атайды. Витаминдердің мынадай сипаты бар: 1)биологиялық активті; 2)аз
мөлшерде болады; 3)жоғары арнайлығы – тек белгілі бір реакцияның не оның
тізбегінің ғана орындалуына қатысады т.б.
Витамин – адам мен жануарлардың ағзасындағы зат алмасудың бірқалыпты
болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық
қоспалар. Витамин (латынша vita - тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880
жылы орыс дәрігері Николай Лунин қалаған. 1911 жылы поляк дәрігері Казимеж
Функ сол кезге дейін жасалған тәжірибелер нәтижесін қорытындылап, ғылымға
витамин терминін енгізді.
Арнайы зерттеулер нәтижесінде гиповитаминозды болдырмау дәрежесі
анықталды. Ол шаманы вититаминдік бірлік деп атайды. Витаминдік бірлік деп
бір апта бойы тамақтанған кезде, тышқанның 10 г салмақ қосуына жеткілікті
тамақ құрамындағы витаминнің мөлшерін атайды. Витаминдердің 2 тобы бар:
майда еритіндер(А,Д,Е,К) және суда еритіндер(С,В,РР, т.б.).
Жұмбақ затты зерттеуші К.Функ 1911 жылы витаминдер деген термин
енгізді, ал витаминдердің жеткіліксіздігінен дамитын ауруды авитаминоздар
деп атады. Жеткіліксіз болған кезде құрқұлаққа ұшырататын зат осы аурудан
емдейтін өнімдерде, яғни қарағай бұтақтары мен лимондарда болады. Оны бөліп
алып, зерттеп, аскорбин қышқылы немесе С витамині деп атады.
Соңғы 30 жылдың ішінде тіршілік әрекетінің қалыпты жүруі үшін адам
организміне үнемі қосуды қажет ететін С витамині тәрізді заттарды кқп
мөлшерде тауып алуға қол жетті.
С витаминінің (аскорбин қышқылының) тәуліктік қажеттілігі 50-100 мг.
Бұл бауырда, бұрыш, укроп, көк пияз, помидор, картоп, лимон, бүлдірген,
қарақат, итмұрын, т.б. жемістер мен көкөністерде болады. С витамині
организмде көптеген ферменттердің құрамына енеді. С витамині жетпеген
жағдайда құрқұлақ (пинга немесе скорбут) ауруы дамиды. Өйткені қан
тамырларының, сүйектің, жүрек етінің түзілуіне қатысты белоктар түзілмейді.
Қан тамыры оңай жарақаттанады және ол ұзақ уақыт бойы жазылмайды, сүйек
түзілу бұзылады, т.б.
С витамині организмде бірнеше қызмет атқарады: ол РНҚ-ның түзілуіне
себепші болып, амин қышқылдарының тотығу процесін жеңілдетеді, стероидты
гормондардың алмасуына қатысады, фолий қышқылының активтік көрстуіне
себепші болады, коллагеннің түзілуін тездетуге және т.б. септігін тигізеді.
Оның көптеген процестерге қатысуының айқындығына қарамастан әрекет ету
механизмі егжей-тегжейлі толық зерттелмеген. Аскорбин қышқылының қайтымды
тотығуға бейімдігі қандай жағдайда болса да сутегін беріп, дегидроаскорбин
қышқылына өзгере отырып, осы витаминдерді реттейтін көптеген процестерде
маңызыды роль атқарады. Аскорбин қышқылы әлсіз сілтілік ортада тұрақсыз,
сондықтан тез тотығады, мыс иондарының тіпті өте болымсыз мөлшері қатысса
да тотығу күшті тездейді; бұл процесте мысқа қарағанда онша активті болмаса
да темір иондары катализатор болып табылады.
С витамині қышқыл орталарда да тұрақты, ол тіпті 100 С-ге дейін
қыздыруға да төзеді.
Адам күнделікті 100-150 мг С витаминін қажет етеді. Оның негізгі көзі
әдетте өсімдіктер, әсіресе қарақат, итмұрын, көк пияз, лимон, капуста болып
табылады. Адам, маймыл және теңіз шошқасының оргаизмі химиялық жағынан
жетілмеген – С витаминін синтездеуге бейімсіз. Оны қалған жануарлардың
барлығы синтездей алады.
Әдетте ет өнімдері, нан және сүт С витаминінің қажеттігін өтей
алмайтын болғандықтан, адам көкөніс пен жемістерді тамақтың рационына
жеткілікті мөлшерде қосу керек. Тағамда углеводтардың көбеюі, сондай-ақ көп
қара жұмыс істеген кезде С витаминіне қажеттілік арта түседі. Іс жүзінде С
витаминіне жалпы қажеттіліктің едәуір бөлігі картоп есебінен өтеледі, онда
бұл витамин мол болмағанымен де тағамға үнемі пайдаланылады.
Тағамда С витаминімен ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.