Философиялық антропология және аксиология

Пән: Философия
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 9 бет
Таңдаулыға:

№13 Тақырып.
Философиялық антропология және аксиология
1. Философия тарихындағы адам болмысының мәселелері. Филосфиялық антропология.
2. Адамның био-психикалық-әлеуметтік-рухани-өн егелі мәні.
3. Өмірдің мәні, бақыты, өлім және өлмейтіндік туралы философия.
4. Құндылықтар ұғымы және оның жалпы сипаттамасы. Шындықты эстетикалық тұрғыда игеру.
5. Өнер және философия. Құндылықтар жүйесіндегі мораль және адамгершілік.
1.Философиядағы орталық проблемасы адам болып табылады.
Адам туралы ілімді адам философиясы немесе философилық антропологиясыдеп атайды.
Адам проблемасы философия тарихында.Бұл мәселе философияның пайда болуынан қарастырылып келеді.Бұдан 25 ғасыр бұрын Кун фу цзы өз философиясында адамгершілік проблемасын қарастырды.Оның ілімінің негізгі этикалық қағидасы:Өзіңе тілемейтін нәрсені өзгеге жасама!болды.
Будизмді өмір қайғы-қасіретке толы,алайда оларға соқпай өтуге болады, себебі бәрі де өзіне байланысты деп түсіндірілді.Аристотель адамды ажалды құдайдай деп түсініп,адамның биік мақсаты - бақыт деп тұжырымдады.Бақыт пен жоғарғы игілік адамға тән,ол оған толық жетілуге ұмтылған жағдайда,яғни белсенділіктің арқасында жетеді.Демек,жай ғана өмір сүрумен тынбау керек,себебі өсімдіктер де тіршілік етеді,ал сана белсенділігі - адамға тән мақсат.Материалдық игіліктердің молдығы өз-өзінен бақыт жасай алмайды,ал олардың жоқтығы бақыттың беделін әбден түсіруі де ықтимал.Ортағасырлық томизм ілімінде кез-келген адамның өз табиғаты тұрғысынан іздеуінің дұрыстығы айтылды:еркек пен әйелдің одағы,бала өсіріп-тәрбиелеу - игілік,өйткені табиғат заңдылығы солай.рационалды тіршілік иесі ретінде адам маңдайына қауымдастықта өмір сүріп,ақиқатқа ұмтылу жазылған.Ренессанс дәуірінің 15-17 ғғ.гуманистік қозғалысында ізгіліктің тағдырдан биік тұратыны тұжырымдалады.Адам өліп,шіріп кету үшін емес,өндіру үшін туады.Адам далақдап бос жүру үшін емес,өзі қуана алатындай ұлы және даңқты істерге ұмтылу үшін,сондай-ақ жетілген қайырымдылығын пайдаланып,бақыт табу үшін туады.Жеңілгісі келмейтін адам жеңіске тез жетеді.Тағдыр тәлкегіне тек бағынуға дағдыланғандар ғана төзеді.(Гуманист,философ математик,сәулетші Л.Альберти).
Ренессанс дәуіріндегі,адамды табиғат кереметі деп есептеді.Ф.Бэкон,Р.Декарт,Б.Спиноза адам бақыты оның өз қолында деп санады.Адам Б.Франклинше еңбек құралын жасайтын хайуан.Адамдық қасиет оған тек туғанға берілген ерекшеліктермен емес,оның өзі жасаған құндылықтары арқылы өлшенедідеп жазды Гете адам туралы.Марс бойынша:Адам барлық қоғамдық қатынастардың жиынтығы.Энгельстің пікірінше антропосоциогенезде шешуші рөлді еңбектену қызметі атқарған.Адамды еңбек жасаған.20ғасырда экзистенциалист Ж.П.Сартр адам - еркіндік иесі және тұрақты түрде өз аясына болғандықтан фактуальдылық пен трансцендентальдықтың бірлігі,тек заттар ғана шектеулі болуы деп түйді.Адам шектеулі емес.Тағы бір экзистенциалист А.Камю адам өз маңдайына жазылған тағдырға мойынсұнбайды.Осыдан келіп метафизикалық бүлік туады деп пайымдайды.Биологиялық және әлеуметтік жақтардың бірлігі.

2.Адамдар қоғамының хайуанаттардың табиғи тобырынан айырмашылығы оның биологиялықтан биік тұтастықта болатынында.Өндірс - ойлы тіршіліктің негізге алатын белгісі.Сондай-ақ ақыл-ой түсінілуі тұрғысынан Homo sapiens-тің бірден-бір жетістігі болып табылады.адамның антропогенезжәне қоғамның социогенез қалыптасуы жолында ұзақ кезеңдер болды,осы екі процестің бірегей антропосоциогенез аталған қырларының 3-3,5миллион жылға созылған уақыты барлық жазылған тарихмерзімінен мың есе көп.Адам - табиғилықтан және қоғамдықтың бірлігі.Бұл орайда олардың бір-бірінсіз өмір сүре алмайтынын атап көрсету қажет.Адам биологиялық тіршілік иесі ретінде өзінің кіші бауырларының,яғни жан-жануарлар мен хайуанаттардың тағдырын бөліседі.:туады,ауырады,ішіп-жеуге қажеттілікті басынан өткізеді,соңынан ұрпақ қалдырады,өледі.Адам бойындағы биологиялық жағдай оны хайуанбабаларымен жақындастырып,туыстырып қана қоймайтынымен бірге оның жана,жетілген биологиялық жағдайының сол жан-жануарлардан айырмашылығын да білдіретіне назар аудару қажет.Адамның қоғамдық өміріне ықпал ететін оның төмендегі тұқымдық организмі ерекшеліктерін көрсете кетуге болады:анатомиялық ерекшклігі ретінде және қоршаған орта жағдайларын жақсы көруіне қолайлы тік жүруі,икемді саусақтары бар ебдейлі қолдары,үш өлшемді көріп ,кеңістікте бағытты дұрыс ұстауға жәрдемдесетін және екі жаққа емес,қарсы алдына тура біткен қырағы көзжанары,психикалық жағынан алғырлыққа бастайтын үлкен миы мен күрделі жүйке-жүйесі,дауыс ырғақтарының алуан механизмі,тілді дамытуа жасайтын көмейі мен ернінің орналасуы.Қазіргі кезде адамына шамамен 90 мың жыл.Биологиялық параметрлердің көрінуіне әлеуметтік процестердің де әсер етуі мүмкін.Мысалға,адам ғұмырының орташа деңгейі шамамен 80-90 жас болады.Алайда әлеуметтік жағдайларын ықпалына байланысты орта жас мөлшері ежелгі дүниеде 20-22-ден 30-ға дейін,Батыс Еуропада 20ғасырдың басына қарай 56-ға дейін ,дамыған елдерде 20ғасырдың аяғына қарай 75-77 жасқа дейін ұлғая түсті.Ал КСРО-да 1985 жылы орташа өмір ұзақтығы шамамен 69 жасқа тең болды.Орта есеппен ер адамдар -63,ал әйелдер 73жыл өмір сүрді.Ғұмырдың ұзақ не қысқа болуы өмрдің сапасына байланысты.Дегенмен,адасның қалыптасу жағдайын анықтайтын оның еңбегі ,әуел бастан ұжымдық,әлеуметтік тұрғыда көрінетін еңбек қызметі.Тек еңбек белсенділінің арттырылуы адам құрылымының табиғи ,биологиялық өзгеруіне айтарлықтай ықпал етеді.Адам-үлкен тұтастықтың - адамзаттың бөлшегі.Адамзаттың болса-адамдардың жиынтығы ғана емес.Бұл түрлі халықтарарасындағы экономикалық ,ақпараттық,мәдени және саяси процестердің нығаюы барысында қалыптасқан тарихи қаумдастық.Адам дегеніміз-өмірлік әрекеті материалдық өндіріске негізделіп,онысы қоғамдық қарым-қатынастар жүйесінде жүзеге асып,өзінің өмір сүруі ,қызмет жасауы,дамуы үшін және өзі де дүниені де өзгертуге саналы да мақсатты түрде бағытталатын процестер аясындағы тірі ,дене құблысы.Адамдар өзінің ара-қатынасында тұтас органикалық қоғамды құрайды.Егер адамның биологиялық және әлеуметтік қырларының бірінші жағы абсолюттендірілсе,онда ол биологизаторлықдарвинизм,расизм деп аталады,ал, екінші жағы абсолюттендірілсе социологизаторлық делінеді.Дұрысында бұл екі жақ та диалектикалық бірлікте болуы тиіс.
Адамның мінез-құлқын ретке салып отыратын табиғаттан тыс жүйе мәдениет болып табылады.
Индивид,тұлға.Индивид - адам тумысының жеке өкілі.Индивид-өзінің физологиялық және психологиялық ерекшеліктеріне қарай қайталанбайтын қасиеттері бар нақты адам.Адам ерекше,бірегей,қайталанбас қасиеттеріне қатысты дара жаратылыс.Сондықтан даралықдеген сөзге жарқын ,қайталанбасдеген эпитеттер сәйкеседі.Жеке тұлға проблемасы персонализм ілімінде (персона-тұлға) зерттеледі.Өз мінез-құлқының себептерін айқын біліп,оны қатаң бақылауға алып,бірегей өмірлік мұраттарына бағындыра білетін индивид тұлға болып табылады.Тұлға дегеніміз- индивид дамуының қортындысы,адам қасиеттерінің неғұрлым толық түрде іске асырылуы.Ал адам тұлғасының басты қасиеті - еркіндік.Тұлға үшін еркіндік иесі болу өмір сүрудің,дамудың ең қажетті де басты шарты.Еркіндік-бұл танылған қажеттілік(Гегель).Еркінсіздік жауапкершілік те жоқ.Тұлғаның мәндік сипаттамасы бәрінен-бұрын өз-өзін тану,ерікжігер,мінез,адамгершілік кемелділігі,кісінің дүниетаным қырлары,оның нақты құқықтары мен міндеттері,әлеуметтік белсенділігі және әрекет жасауы сияқты жағдайлар арқылы ашылады.Тұлға-өзінің азаматтық парызы мен құқықтарын саналы түрде сараптай алатын,жеке ар-абыройы бар,өзінің өмірлік мұраттарына,отбасының,халық пен мемлекттің тағдырына зор жауапкершілікпен қарайтын қоғамдық дамыған адам.
Социализация - индивидтің белгілі әлеуметтік рольдер мен мәдениеттің жүйелерін игеруі.Өз -өзін жүзеге асыру (қазақша ұғымменАдам болутүсінігі) мәселесі қоғамға ғана емес,зор деңгейге жеке тұлғаның өзіне де байланысты.Тұлғаның еркіндігі молайған жағдайда оның өз-өзін тәрбиелеуі,өз әрекеттеріне жауап бере білу қабілеті,өз күшін нақты бағалауы,ақыр аяғында нар тәуекелге баруы маңызды орын алады.Әр дәуір жеке тұлғаның ерекше түрлерін туғызып отырады.Қазіргі нарықтық экономика жағдайында батыл эксперименттерге бара алатын,өзіне,өз ақылына,тапқырлығына сенімді,таңдау жасай білетін,еңбектеніп,табысқа жете алатын адамның әлеуметтік тұрпаты керек.Тұлға бойында оның іс-әрекеті қызықты болады,сондықтан ол қадам,қимыл субъектісіболып табылады.
Тұлға ұғымы индивидінің әлеуметтік сапасын,оның бірегейлігінің,даралығының өлшемін білдіреді.Тұлға түсінігінің түбінде саналы ерік бастауы жатады.Жеке тұлға болу-қиын.Жеке тұлғалық болмыс - тынымсыз күш жұмсау деген сөз.Адам,индивид және тұлға түсініктерін салғастыру философия антропологиясының ең негізгі мәселелерінің бірі - адам тіршілігінің мәні мәселесін қарастыруға итермелейді.Адам өмірінің мақсаты мен мәні.Бұл түсініктерді біржақты анықтау қиын.Эпикурлықтар өмірдің мәні өз қажеттіліктерінді қанағаттандырып,биологиялық және рухани тіршілігіңді қамтамасыз етіп,қуану деп пайымдады.Бұларды қоятын болсаң онда сен жоқсың,ешқандай қайғыру да,ешқандай құштарлану да болмайды.
Мұндай философиялық бағыт адамның өз өмірін бағалауына бағыттайды.Алайда мұндай бағытта адамзат болмысының рухани - адамгершілік белгілері болмайды.Ал адамның біреулер үшін және белгілі мақсат жолында өмір сүргісі келеді.Ортағасырлық теоцентризм жер бетіндегі тіршілікте табиғи қуанышты бағаламайды,тіпті оны күнә деп есептейді.
Қайта өрлеу дәуірі теоцентризмге қарсы антропоцентризмді әкелді.Онда тіршіліктің мәеі мен мақсаты жердегі дүниені рационалды тану негізінде бақыт пен шаттыққа жету мүмкіндігі деп түсіндіріледі.
Ренессанс дәуірінің гуманизмі өзінің сыңары индивидуализммен бірге пайда болды.Индивидуалист өмірдің мақсаты тіршіліктің өзінде деп білді,демек,тірлік мәні - өмірдегі рахаттың бәрін көру.
Эгоцентризм (эгомен) болса анархизмге,нигилизмге апарады.Гете Фаустшығармасында өз кейіпкері - қарт ғалым докторының жасы ұлғайған шағында ұмтылу-іс,еңбекдеген тұжырымға тоқтап,өзің үшін емес,өзгелер үшін,бостандық пен халық игілігі жолында өмір сүру қажеттігін түсінгенін айтады. Жаңа кезеңде адам философиясы қоғамдық қатынастармен байланыстырылды Адам-ды түсінуде маңызды адым жасаған И. Кант мынаған назар аударды: адамның үйрену мектебі қызметін атқаратын мәдениеттегі барлық табыстар, алған білімі мен дағдылары түрінде өмірде қолдану мақсатына ие болады. Бірақ осы білімнің қолдануын табатын әлемдегі ең негізгі пән, - бұл адам, өйткені ол өзі үшін өзінікі соңғы мақсат. (Кант И. Соч. Т. 6. С. 351).
Бұл тұрғыға Л. Фейербах белсенді түрде қарсы келді. Ол адам категориясын ен-гізді. Фейербах адамның табиғи-биологиялық басталымына ден қойды. Оны рухани дамудың тарихи нәтижесі емес, ең алдымен биологиялық, сезімді - денелі мән деп қа-растырды. Осы арада Фейербах философиясы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.