К. Маркс пен Ф. Энгельстің идеялары

Пән: Экономика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 7 бет
Таңдаулыға:

Классикалық экономикалық теорияның негіздері, Қосымша құн және пайда
теориясы
МАЗМҰНЫ

1. Классикалық экономикалық теорияның негіздері ... ... ... .3
2. Қосымша құн және пайда
теориясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .9
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..11
1. Классикалық экономикалық теорияның негіздері

Экономикалық ғылым - ең ертедегі ғылымдардың бірі. Алғашқы рет экономия
(ойкономия) термині біздің дәуірімізге дейін III-ші ғасырда ертедегі грек
ойшылдары Ксенофонт (б.д.д. 430-355 жж.) және Аристотель (б.д.д. 384-322
жж.) еңбектерінде пайда болды.
Ойкономия (экономия) сөзі ретінде - (үй, шаруашылық) Аристотель құл
иеленушілік шаруашылықты жүргізуді ұйымдастыру туралы ұсыныстар жиынтығын
түсінген. Кейінірек, осы бір талаптарға сүйене отырып, феодалдық иелікті
жүргізу үшін ұсыныстар жиынтығы жасалды.
Экономикалық (тауарлы-ақша) байланыстардың дамуы феодалдық тұйықтылықты
жоюға және мемлекетгің пайда болуына әсер етті. Сол кездері жеке иеліктерді
жүргізумен шектелмеді және мемлекеттегі (мемлекет грекше — полис,
политейя деген сөз) барлық шаруашылықты жүргізудің жалпы ұлттық ережесін
анықтаудың алғашқы талпыныстары пайда болды. Мемлекеттік шаруашылықты
жүргізудің жалпы ережесі саяси экономия деген атқа ие болды. Алғашқы рет
саяси экономия деген ұғымды француз сарай қызметкері Антуан Мокретьен
қолданды. Ол Саяси экономия трактаты (1615 ж.) кітабында Франция елінің
шаруашылығын мемлекеттік тұрғыдан басқарудың субъектісі ретінде қарастырды.
Бірақ мұны ғылым деп айтуға ерте болатын. Экономикалық теория ғылым ретінде
ХVІ-ХVІІ-ші ғасырлар тоғысында пайда болды. Осы кезде тауарлы - ақша
қатынастары кең дамыды. Оның өзі экономиканың даму заңдылыктарын қарастыру
мен зерттеудің бастауы болып табылды.
Меркантилизм (итальян сөзі мерканте - саудагер, көпес деген ұғымды
білдіреді) бірінші экоиомикалық ілім болып табылады. Осы ілімінің негізгі
мазмұны мында: меркантилистер байлықтың қайнар көзі мен қоғамның әл-
ауқаттылығы, материалдык игіліктер өндірісіңде емес, ол тауар мен ақша
айналымы саласында болады деп есептеді. Олардың ойынша, қоғамының әл-
ауқаттылығына, сыртқы сауданы реттеу, тауарды сыртқа шығару басқа елден
әкелуінен артып тұруы мен елдегі ақша капиталының (алтын, күміс) жинақталуы
арқасында қол жеткізіледі. Меркантилистік саясат елге барынша көп мөлшерде
алтын мен күмісті жинауды көздеді. Меркантилизмнің нағыз өкілдері - Вильям
Стаффорд (1554-1612 жж.) және Томас Мен (1571-1641 жж.) болып табылады.
Қоғам байлығы саудада емес, ол өндірісте пайда болатындығы туралы идеяны
алғашқы рет физиократтар (физиократ гректің: физис — табиғат, кратос
- өкімет деген екі сөзінен шыққан) мектебінің еңбектерінде пайда болды. Осы
мектептің басты тұлғасы - Франсуа Кенэ (1694-1774 жж.) еді. Ол ұлттық
байлықтың қайнар көзі - ауыл шаруашылығындағы еңбек деп есептеді. Кейінірек
осы сұрақтар Уильям Петти (1623-1687 жж.), Адам Смит (1723-1790 жж.) және
Давид Рикардо (1772-1823 жж.) еңбектерінде де қарастырылды. Олар ұлттық
байлықтың қайнар көзі тек ауыл шаруашылығының еңбегі арқылы емес, барлық
өндіріс саласындағы еңбектерде (ауыл шаруашылығы, өнеркәсіп және құрылыс
өндірісі) көрінетіндігін айғақ етті. Осы идеялар классикалық (үлгілі)
деген атқа иеленді, соңдықтанда бұл ілімнің өкілдері классикалық
экономикалық мектептің негізін қалаушылар деп аталды.
Классикалық мектеп саяси экономияның тұжырымдамасын терендете отырып,
Уильям Петти, Адам Смит, Давид Рикардо, Карл Маркс (1818-1883 жж.) және
Фридрих Энгельс (1820-1895 жж.) теориялық тұжырымдаманы жасады, ол
жинақталып - марксизм деген атқа ие болды. К. Маркстың ашқан басты
жаңалықтары: қоғамдық-экономикалық формация, капитализмнің даму
заңдылықтары, социализмнің (коммунизм) жаңа жүйе ретінде пайда болуы, ұдайы
өндіріс пен экономикалық дағдарыстар теориясы, тауарға сіңген еңбектің екі
табиғаттылығы, қосымша құн туралы ілімдерді қалыптастырды; абсолюттік
рентаның, жалдамалы еңбектің мәнін ашты. К. Маркстың басты еңбегі -
Капитал (1867-ші жылы 1-ші, 1885 ж. - 2-ші, 1894 ж. - 3-ші томдары
жарыққа шықты) деген атпен белтілі және осы еңбек оны әлемдегі ұлы
экономистер катарына косты.
Бұл ілімінде жеке олқылықтар да бар. Тарих К. Маркстың капитализм
кезеңіндегі пролетариаттың абсолютті кедейленуі туралы қорытындысын қоғам
толық мақұлдамады, капитализмді таза қанаушы қоғам деген пікір де қателеу
көрінді. Әлемдік экономикалық ғылым марксизмді катты сынай отырып, осы ілім
экономикалық теорияны дамытудағы ерекше дәуір болатындығын мойындады.
Экономикалық теорияның дамуына сүбелі үлес қосқан белгілі американ ғалым-
экономисі, Экономикс оқулығының авторы Пол Самуэльсон (1915 ж.) ұлы үш
ойшылды ерекше бөліп қарайды. Олар А. Смит, К.Маркс және Дж. Кейнс.
Американың көрнекті ғалымы Дж. Гэлбрейт былай деген: К. Маркстің ілімі өте
құнды, сондықтан оны толық марксистерге беруге қимайды. К. Маркстің
еңбектерінде баяндалған идеялар шет елдер мен Ресейде де өзінің кейбір
ізбасарларын тапты.
Ресейде К. Маркс пен Ф. Энгельстің идеяларын В.И. Ленин (1870-1924 жж.)
белгілі дәрежеде толықтырып өндеді. В.И. Ленин К. Маркстің қоғамдық
капиталды ұдайы өндіру және экономикалық дағдарыстар туралы теориясын
талдауға ерекше мән береді. Ол туралы оның Ресейдегі капитализмінің дамуы
(1899 ж.), Нарық деп аталатын сұрақтар (1893 ж.) және басқа еңбектері
куәландырады. Бұл еңбектерінде В.И. Ленин ірі өнеркәсіп үшін ішкі нарықтың
қалыптасу процесін таңдауды көрсетіп, нарықтың ұйымдастырушылық пен
біріктірушілік күшінің экономикалық заңдылығын ашты. Осы айтылған
экономикалық ойлар қазіргі жағдайда ТМД елдерінің нарыққа көшуінде өзекті
мәселелер болып табылады.
ХІХ-шы ғасырдың екінші жартысында маржинализм (ағылшынның marginal -
шекті деген сөзі) теориясы қалыптасты. Бұл теорияның негізін австриялық
мектептің экономистері Карл Менгер (1840-1921 жж.), Фридрихфон Визер (1851-
1926 жж.), Эйген фон Бем-Баверк (1851-1914 жж.), сондай-ақ ағылшын
экономисі Уильям Стенли Джевонс (1835-1882 жж.) және басқалары қалады.
Маржинализмнің басты категориялары: шекті пайдалылық, шекті өнімділік,
шекті шығындар. Маржинализм экономико-математикалық тәсілдер мен моделдерді
кең қолданады. Математикалық мектептің өкілдерінің бірі, швейцар- экономисі
Леон Вальрас (1834-1910 жж.) болып табылады. Ол жалпы нарықтық тепе-
теңділік моделін жасады, оның негізі сұраным мен ұсынымға талдау жатады.
Қазіргі Батыс елдеріндегі экономикалық теория негізінен төрт ірі ағыммен
сипатталады:
-бірінші ағым неоклассикалық деп аталып, ол қазіргі монетаризм және
неолиберализм теорияларымен жұптасады. Неоклассиктер — А.Смиттің тікелей
ізбасарлары былай деп есептеді: егер нарықтық экономиканың субъектілеріне
мүмкіндігінше экономикалық еркіндік берілсе, онда олар өте жақсы қызмет
атқарған болар еді; -екінші ағым капитализмді реттеу теориясымен
айқындалады. Оның негізін қолдаушы ағылшын экономисі Дж. Кейнс (1883-1946
жж.) болып табылады;
-үшінші ағым институционализм (латынның institutum— бекіту, құрылтайлау
деген сөзі) теориясымен белгілі. Оның негізін қалаушы американ ғалым —
экономисі Торстейн Веблен (1857- 1929 жж.) болып табылады. Оның 1899 жылы
Парықсыз топтың теориясы атты еңбегі жарық көрді. Осы ағым үшін
капиталистік қоғамның дамуы мен түрінің өзгеруіне арналған зерттеулер
сипаты тән. Т. Вебленнін ізбасарларына индустриалды қоғам теориясын
жасаған американ ғалым-экономисі Дж. Гэлбрейтті (1908 ж.) және
конвергенция (латынның соnvergere — жақындасу, ұқсайтын деген сөзі)
теориясын жасаған голланд ғалым-экономисі Ян Тинбергенді жатқызамыз.
Американ ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.