Еріткіштер мен мұнай өнімдерінен парафиндер кристалдарын айырудың негіздері

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 26 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . 4
1 Әдеби шолу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. 5
1.1 Шикізатының парафинсіздендіру процессінің 5
мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
1.2 Еріткіштер мен мұнай өнімдерінен парафиндер кристалдарын 9
айырудың
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..
1.3 Технологиялық сұлбаның 13
сипаттамасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...
1.4 Процесстің физико-химиялық 13
негіздері ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ...
1.5 Парафинсіздендіру қондырғысының принципиалды 15
сұлбасы ... ... ... ...
2. Реакторды 18
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ...
2. 1Майды парафинсіздендіру қондырғысының материалдық балансы 18
2.2 Регенеративті кристаллизатордың материалдық 18
балансы ... ... ... ... .
2.3 Кристаллизатордың жылулық балансын 20
есептеу ... ... ... ... ... ... ... ..
2.4 Өлшемдердің конструктивті 24
есептеулері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қорытынды ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... .26
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... .
Пайдаланылған әдебиеттер 27
тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .
Қосымша ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
... ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..

КІРІСПЕ

Мұнай өңдеу және мұнай химиясы өнеркәсібі ауыр өнеркәсіптердің
жетекші салаларының бірі болып табылады. Соңғы жылдары мұнай өңдеу
айтарлықтай қысқарды.
Мұнай өңдеу өнеркәсібінің алдына мұнайды тиімді пайдалану және
оны арттыру, қамтамасыз ету одан әрі жақсарту, қайта өңдеу міндеттері
қойылды.
Мұнай өнімдеріне қойылатын негізгі талаптардың бірі – олардың
төмен температураларларда жылғыштығы. Отындар мен майлардың
жылжығыштығының жоғалуы қатты көмірсутектердің температурасының
төмендеуінен мұнай фракцияларының ерітінділерінен, сұйық фазаны
байланыстырушы құрылымдық жүйе түзілуімен түсіндіріледі.
Парафинсіздендіру процессі рафинаттардан қатты көмірсутектерді
жоюға негізделген, төмен температурада майлардың жылжымалылығын
жоюына әсер етеді.
Парафинсіздендіру процессінің мәнің негізі, рафинат еріткіште
немесе еріткіштер қоспасында ерітілуі, одан кейін төменгі мәндегі
температураға дейін салқындатылып қатты көмірсутектерден қатты
көмірсутектер түзеді.
Парафинсіздендіру процессінің мақсатты өнімі
парафинсіздендірілген май болып келеді.
Парафинсіздендіру экстракция процессінің бір түрі болып келеді;
экстрактивті кристаллизация мен әртүрлі майлардың көмірсутектерінің
компонентеріне негізделген.
Курстық жобаның мақсаты: парафинсізденіру қондырғысын жобалау.
Курстық жобаның міндеттері:
– Мұнайды парафинсіздендіру қондырғысын әдеби талдау;
– Мұнайды парафинсіздендіру қондырғысының технологиялық сұлбасын
талдау; майды парафинсіздендіру қондырғысына есеп жүргізу және
негізгі аппаратты таңдау және оны графикалық безендіру

1 Әдеби шолу

1.1 Шикізатының парафинсіздендіру процессінің мақсаты

Мұнай өнімдеріне қойылатын негізгі талаптардың бірі төмен
температурада олардың тұрақсыздығы болып табылады. Отындар мен
майлардың ұтқырлығының жоғалуы, қатты көмірсутектердің ( парафин мен
церезин) температураның төмендеуі кезінде мұнай фракцияларының
ерітінділерінен криссталданып кетуімен түсіндіріледі, сұйық фазаны
байланыстыратын құрылымдық жүйемен бірге пайда болады. Қату
температурасы төмен болатын мұнай майларын алу үшін өндіру
технологиясына парафинсіздендіру процессін енгізді, оның мақсаты
қатты көмірсутектерді алып тастау болып келеді. Сол уақытта майлар
мен отындарда жағымсыз болып келетін қатты көмірсутектер, кең
қолданыс тапқан парафин, церезин және оның негізіндегі өнімдердің
маңызды шикізаты болып келеді. Отындар мен майлардың жылжығыштығының
жоғалуы қатты көмірсутектердің (парафин және церезиндер)
температурасынын төмендеуінен мұнай фракцияларының ерітінділерінен,
сұйық фазаны байланыстырушы құрылымдық жүйе түзілуімен түсіндіріледі.
Қату температурасы төмен мұнай майларын алу үшін оларды өндіру
технологиясына парафиндерден айыру процесін өндіреді— бұл процестің
негізгі мақсаты — қатты көмірсутектерінен бөлу. Қатты
көмірсутектерімайларда және отындарда қажетсіз болғанымен, олар
парафиндерді және олардың негізінде көп қолданылатын өнімдерді
өндіруде құнды шикізаттар қатарына жатады.
Мұнай фракцияның қатты көмірсутектері, сұйық көмірсутектер
сияқты, әртүрлі молекулярлы массасы бар қалыпты құрылымды қиын
парафинді көмірсутектерден; изопарафинді, молекуладағы көміртек
атомдарымен ерекшеленетін, тармақталу дәрежесімен және
орынбасарлардың орналасуымен; сонымен қатар нафтенді, ароматты мен
нафтенароматты сақиналардың әртүрлі санымен, ұзын бүйірлі нормальді,
сондай-ақ изоқұрылымды тізбектерден тұратын қиын қоспалардан тұрады.
Қатты көмірсутектердің балқу температурасы молекулардың құрылымынан
тәуелді, молекуладағы көміртек атомдарының саны бірдей, бірақ
орынбасардың орналасуы мен құрылымы әртүрлі, үш көмірсутектің түрінен
көруге болады (сурет 1). Солай, көмірсутектердің балқу температурасы
орынбасардың қозғалуы кезінде төмендейді: н-алкан тізбегіндегі
көміртектің бірінші атомынан екіншісіне. Орынбасардың молекуланың
орталығына одан әрі қозғалған жағдайда балқу температурасы төмендей
береді, бұған қоса қаныққан орынбасарлар (2 мен 3 қисықтар) фенилді
радикалдарға қарағанда балқу температурасының төмендеуіне үлкен
әсерін тигізеді. Қатты көмірсутектерінің химиялық құрамы фракцияның
аралық қайнау температурасына байланысты. Мұнайдың төмен
температурада қайнайтын май фракцияларында, негізінен, нормалды
құрылымды парафин көмірсутектері болады. Аралық қайнау температурасы
өскен сайын, н-алкандар мөлшері кемиді, ал изопарафиндер мен
сақиналы көмірсутектері, әcipece, нафтен көмірсутектерінің мөлшері
өседі. Мазутты айдаудан қалған қалдық құрамындағы қатты
көмірсутектерінің (церезиндер) негізгі компоненті бүйірлі тізбектегі
изоқұрылымды нафтен көмірсутектері болып саналады; олардың құрамында
аз мөлшерде ұзын алкил тізбекті парафин және ароматикалық
көмірсутектері болады [5]. Фракцияның қайнау температурасының
өсуімен жалпы қатты көмірсутектерінің мөлшері өседі және олардың
балқу температурасы да көтеріледі.
Қатты көмірсутектердің химиялық құрамы фракциялардың қайнаудың
температуралық шектерінен тәуелді. Мұнайдың төмен қайнайтын майлы
фракцияларында негізінен қатты нормаль құрылысты парафинді
көмірсутектер көп болып келеді. Қайнау шегі көтерілген сайын н-
алкандардың құрамы төмендейді, ал парафинді мен циклді
көмірсутектердің, әсіресе нафтенді, концентрациясы артады. Қатты
көмірсутектердің ( церезиндердің) негізгі компоненті ретінде мазутты
айдау кезінде концентрленген изоқұрылысты бүйір тізбекті нафтенді
көмірсутектер болады; аз жағдайда оның құрамында парафинді және
ароматты ұзын алкильді тізбектер бар. Фракциялардың қайнау
температурасы жоғарлаған сайын, қатты көмірсутектердің жалпы құрамы
өседі де, олардың балқу температурасы жоғарлайды.

1 - фенилэйкозандар(С26Н46); 2-циклогексилэйкозандар (С26Н52); 3-
бутилдокозандар (С26Н54)

Сурет 1 - Орынбасардың орналасуынан және құрылымынан
моноорынбасарлы н-алканның балқу температурасынын тәуелділігі

Парафинсіздендіру процессінің мәні қатты көмірсутектерді сұйық
фазадан айырылуына негізделген, сол себепті кристалды құрылымы
маңызды рөл атқарады, яғни кристаллдардың пішіні мен өлшемі, негізгі
жағдайында алды ала фазалардың бөліну жылдамдығы мен дәлдігін
анықтайды. Мұнайдың қатты көмірсутектері көпкомпоненті қоспа
болғандықтан, кристаллды құрылым жеке гомологты қатардың
көмірсутектерінен басқа, олардың қоспалары да маңызды ие болып
келеді.Балқу температуралары жақын парафинді, нафтенді және ароматты
көмірсутектердің кристаллдардың құрылымы, электронды микроскопия
арқылы зерттелген (13000 есе арттырғанда). Зерттеу нәтижелері (сурет
2) көрсетіп тұрғандай, кристаллизация нәтижесінде полярлы емес
еріткіштерден, барлық қатардын көмірсутектері, сонымен қатар мұнай
фракцияларынан, параллельді ромболық кеңістіктен тұратын,
орторомбалық құрылысты кристаллды құрайды, яғни әр жаңа кеңістік
бұрын пайда болғанның үстінде қалыптасады. Әртүрлі гомологтық
қатарға жататын, қатты көмірсутектердің кристаллдары, ромбалық
кеңістіктің саны мен өлшемімен айырылады. Көбінесе ірі кристаллдар
парафинді көмірсутектерге тән ( сурет 2 а,б). Нафтенді мен ароматты
көмірсутектер кристаллдардың аз өлшемімен және ромбалық кеңістіктің
санымен сиппаталады ( сурет 2 в,д).

а- нормальды парафинді; б-изопарафинді; в-нафтенді; г-моноциклді
ароматты; в-полициклді ароматты.

Сурет 2. Қатты көмірсутектердің кристаллдарының құрылысы ( Х
11000)

Мұнайдың қатты көмірсутектері негізінен изоморфты заттарға
жатады, олар біріккен кристаллизация кезінде құрамында циклді
көмірсутектердің молекулаларында нормаль құрылымды бүйірлі
тізбектердің болуы есебінен араласқан кристалдарды тудыруға қабілетті
бар.
Температураның төмендеуі кезінде бірінші кезекте жоғары балқитын
көмірсутектердің кристаллдары пайда болады, ал кристаллды торда балқу
температурасы төмен көмірсутектер кристаллданады. Сурет 3, а-да (400
есе үлкейтілген) С24 мен С36н-алкандарының кристаллизациясы кезінде
алынған, балқу температурасы күрт ерекшеленетін, ацетондағы
ерітіндіден алынған кристаллдар көрсетілген. Сурет 3, б-да ацетонмен
шайылғаннан кейін С36 н-алканның кристаллының құрылымы берілген.
Шайылған кристаллдардың анализі көрсетіп тұрғандай, жоғары балқитын
көмірсутектің кристаллдарында бөлінген С24 көмірсутегіне жатады.

а- ацетонмен шайылмастан бұрын; б-ацетонмен шайылғаннан кейін

Сурет 3 – Ацетондағы С24 пен С36 н-алканның ерітіндісінен
біріккен кристаллизицая кезінде алынған кристаллдардың құрылымы ( Х
400)

Көмірсутекті ортадан біріккен кристаллизация кезінде
кристаллдардың формасы орторомбикалық болып қалады, ал олардың өлшемі
циклді көмірсутектердің парафиндермен қоспасының құрамынан тәуелді,
сондай-ақ қоспадағы осындай көмірсутектердің концентрациясы қанша
жоғары болса, сонша кристаллдардың өлшемі аз болады. Ерітіндіден
крисстализация кезінде полярлы еріткіштерде тек қана парафинді
көмірсутектер дұрыс орторомбикалық пішінді кристаллдар түзеді. Қатты
циклді көмірсутектер ромб пішінді, бірақ ұшты қиық ромбикалық
кеңістіктен тұрған бұрыштардан тұрады. Сондай пішін парафин мен
циклді көмірсутектердің араласқан кристаллдарында болады ( сурет 4,
г,д), және де қоспада нафтенді мен әсіресе ароматтикалық
көмірсутектер көп болса, сонша кристаллдардың өлшемдері кіші болады
да олардың қиығы көп болады.

а-парафинді; б-нафтенді; в-ароматты; г-парафинді және нафтендінің
қоспасы; д-парафинді және ароматикалықтың қоспасы.

Сурет 4 – Қатты көмірсутек кристаллдарының құрылымы ( Х 1400)

Қатты көмірсутектердің кристаллдарының құрлысы шайырлы заттардың
болуынан өзгереді. Шайырлардың сипатына байланысты дұрыс емес пішінді
ірі кристаллдар пайда болады (біріккен кристаллизация), немесе
орторомбикалық құрылысын ( шайырлардың кристалладағы адсорбциясы)
сақтау кезінде кристаллдардың агломерациясы болады.
Мұнай өнімдерінің парафинсіздендірілуі бірнеше әдістермен жүзеге
асады: шикізаттын салқындатылуы кезінде қатты көмірсутектердің
кристаллизациясымен; шикізат ерітіндісінің іріктелген еріткіштерде
салқындатылуы кезіндеге қатты көмірсутектердің кристаллизациясымен;
карбамидпен комплекс түзу арқылы; қатты көмірсутектердің
каталитикалық айналдырылуы арқылы төмен қататын өнімдерге айналуы;
жоғары және төмен қататын компонентерде шикізаттың адсорбционды
бөлінуі; биологиялық әсер етумен. Парафинсіздендіру әдістерінің
көбінесе қолданыс тапқан іріктелген еріткіштерді қолданылатын
парафинсіздендіру; сирек кездесетіні карбамидті парафинсіздендіру,
дизель отынын дистиллятарының қату температурасын төмендету үшін.

1.2 Еріткіштер мен мұнай өнімдерінен парафиндер кристалдарын
айырудың физика-химиялық негіздері

Бұл процесс қатты және сұйық көмірсутектердің төмен тем-
ператураларда кейбір еріткіштерде әрқилы еруіне негізделген және май
алуда кез келген фракциялы құрамды май алудағышикізат үшін пайдалануы
мүмкін. Май фракцияларының қатты көмірсутектері полярлы және полярсыз
еріткіштерде шектеулі ериді. Мұндай көмірсутектердің epiгіштігі
жалпы қатты заттың сұйықтықтарда еру теориясына бағынады және
мынадай ережелермен сипатталады: қатты көмірсутектердің epiгіштігі
фракцияның тығыздығы мен қайнау температурасының өсуімен төмендейді
бірдей аралық температурада қайнайтын фракциялар үшін бip
гомологиялық қатардағы қатты көмірсутектердің epiгіштігі олардың
молекулалық массасының өсуімен кемиді; қатты көмірсутектердің
epiгіштігі температураның көтерілуімен өседі [1].
Полярлы еріткіштердегі көмірсутектердің epігіштігі олардың
молекулаларының, полярлану қабілетіне, ал ол болса, көмірсутектер
молекуласының құрылымдық ерекшеліктеріне байланысты. Қатты
көмірсутектер молекулаларының полярлануы аздығынан, бұл қосылыстардың
индукциялы дипол моментінің мәні төмен, сондықтан қатты
көмірсутектердің полярлы еріткіштерде epyi, негізенен, дисперсті
күштер әсерімен жүреді. Май фракцияларының басқа компоненттерінің
epiгіштігі индукциялы және бағыттаушы әрекеттесу нәтижесінде орын
алады, сондай-ақ полярлы күш әсерінің күштілігінен тіпті, төмен
температурада бұл компоненттер epiген қалыпта қалып қояды.
Температураны төмендеткенде дисперс күшінің әcepi біртіндеп әлсірейді
де, полярлы күштің әcepi күшейеді; осының нәтижесінде қатты
көмірсутектері төмен температурада ерітіндіден бөлінеді және ұзын
парафин тізбектері 6ip-6ipiне жақындап, кристалдар түзеді. Парафиннен
айыру процесінде қолданатын еріткіш мынадай талаптарға сай болуы
қажет:
- процесс температурасында шикізаттың сұйық көмірсутектерін ерітіп,
қаттысын ерітпейді;
- парафиннен айыру (соңғы суыту температурасы) және парафиннен
айырылған майдыцң қату температурасының арасындағы айырмашылыгының
өте аз болуын және қатты көмірсутектердің үлкен кристалдарының
түзілуін қамтамасыз ету. Мұны жоғарыда айтылған температура
айырмашылығын парафиннен айырудың температуралық эффектісі деп атайды
(ПАТЭ);
- қайнау температурасы тым жоғары да емес, тым төмен де емес болуы
керек, ceбeбi, қайнау температурасы жоғары болғанда, энергия шығынын
да көп қажет етеді және epiткішті ре- генерациялағанда
көмірсутектердің тотығуына жағдай туады, ал қайнау температурасы
төмен болғанда — процесті жоғары қысымда жүргізуге тура келеді;
- қату температурасы парафиннен айыру температурасында кристалданбауы
үшін төмен болуы тиіс және сүзгіш матаның тесіктерін бекітіп
тастамауы керек;
- коррозияға агрессивті болмауы;
- мүмкіндігінше арзан және санитарлық нормаларға сай болуы қажет.
Парафиннен айыру үшін көптеген полярлы және полярсыз еріткіштер
ұсынылған. Бірақ, олардың ішінен тек кейбіреулері ғана өндірістік
қолданысқа ие (кетондар, хлорорганикалықкосылыстар, сұйылтылған
пропан, бензиннің жеңілфракциясы — нафта) болды. Қазіргі кезде
полярлы ерітінділерді пайдаланып парафиннен айыру процесінің ең көп
тарағаны — төмен молекулалы кетондарды, оның iшінен метилэтилкетон
(МЭК) мен ацетонды пайдалану болып саналады; кейбір кездерде
метилизобутилкетонды немесе сұйылтылған пропанды қолданады.
Парафиннен айыру процесі- мұнай майларын өндіруді ең күрделі, көп
еңбекті қажет етеді және қымбат бағаланады. Оны экономикалық
тиімділігі суспензияларды сузу жылдамдығына байланысты; ал ол болса,
негізінен, шикізатты еріткішпен бірге суыту процесінде түзілетін
қатты көмірсутектер кристалдарының құрылымымен анықталады, ceбебі,
олардың мөлшеріне қатты фазаның сұйық фазадан толық бөлінуі және
жылдамдығы байланысты.
Катты көмірсутектердің кристалдануы аса қаныққан epiтіндіден
кристалдар ұрығының бөлінуімен басталады. Ерітіндіні одан әpi
суытудан болған кристалдану түзілген кристалл орталарында жүреді.
Кристалдану процесінде үлкен кристалдар алу үшін алғашқы суыту
сатысында түзілген ұрықтар саны көп болмауы қажет, ceбебі, одан әpi
кристалдану осы орталарда жүреді. Ұрықтар саны көп болған жағдайда,
майда кристалды құрылым түзіледі.
Сондықтан қатты фазаның ерітіндіден түзілген кристалдану
орталарында бөліну жылдамдығы ортаның тұтқырлығына, диффузия жолының
орташа мәніне, қатты көмірсутек молекуласының орта радиусына және
epітінді концентрациясы мен Т температурада бөлінген қатты фаза
ерігіштігің арасындагы айырмашылығына байланысты.
Парафинді мұнайлардың дистиллятты май функдияларынан талғамды
тазалаумен алынған рафинаттар құрамына қатты, жоғары молекулалы
алкан, көбінесе нормалды немесе аз тізбектелген құрылымды
көмірсутектері кіреді. Бұл көмірсутектер суыту жағдайында үлкен
дұрыс формалы кристалдар түзеді. Дистиллятты майлардан бөлінген қатты
өнімді гача дед атайды. Қалдық майлардан бөлінген өнімді петролатум
дейді. Қатты көмірсутектер май фракциясында жартылай epiген күйінде,
ал жартылай өте майда кристалдар күйінде қалқып жүреді.
Парафиннен айыру процесін терең суыту жағдайында талғамды
epiткіштерді пайдаланып та, оларсыз да жүргізеді. Процесті еріткішсіз
жургізгенде, қатты көмірсутектердің кристалдары майда, пішіні
белгісіз және майдан бөлінуі қиын болады. Мұндай жағдайда олардың
майлардан толық бөлініу болмайды да, май қатты қалдық қоспасымен
бipгe бөлінеді.
Рафинаттан қатты көмірсутектерді толық бөлу үшін кристалдар үлкен
және дұрыс пішінді болғаны жөн. Сондықтан кристалдардың өсуіне
мынадай факторлар әсер етеді:
- ерітінді тұтқырлығы — ерітіндінің жоғары тұтқырлығы кристалдардың
өсуіне кедергі жасайды;
- ерітіндіні суыту жылдамдығы ((Ссағ.) — суыту жылдамдығы жоғары
болғанда, кристалдар өсіп үлгермейді, аз үлкен кристалдар орнына көп
майда кристалдар түзіледі;
- ерітіндідегі қатты көмірсутектердің концентрациясы - тіпті күшті
сұйылту кристалдардың өсуін бәсендетеді, ceбeбi, қатты көмісутектер
молекулаларының бip-бipiмен тоғысу жолын алыстатады.
Ерітіндіде кристалдану орталарының көптігі майда кристалдардың
түзілуіне әкеліп соғады. Осындай кристалдану орталарын болдырмау үшін
процесті бастау алдында шикізатты қатты көмірсутектерінің балқу
температурасынан 15-20 °С-қа жоғары температураға дейін қыздырады,
нәтижесінде олар балқығаннан кейін май компоненттерінде толық ериді.
Epimкiuimep.Талғамды еріткіштер май фракциясының құнды
көмірсутектерін жақсы ерітеді де, қатты көмірсутектердітіпті де
ерітпейді. Қатты көмірсутектердің ерітіндіден бөлінуіосыған
негізделген. Қазіргі кезде парафиндерден айыру процестерінде еріткіш
есебінде жеңіл бензинді, сұйылтылған пропанды, қосхлорэтанды, көп
жағдайда ацетонды, метилэтилкетонды (МЭК), метилизобутилкетонды
пайдаланады. Ке- тондар қатты көмірсутектерді тіптен ерітпейді, ал
майларды нашар ерітеді. Майларды epiту қабілетін көтеру мақсатында
кетондарға толуолды немесе оның бензолмен қоспасын қосады.
Парафинсіздендірудің, кетондардың толуолмен қоспасының температуралық
эффектісі жоғары емес: 10 °С-тан 0 °С -да дейін. Кетондарды
пайдаланғанда суыту (100 °Ссағ.) және сүзу [70-100 кг(м2 • сағ.)
шикізата] жылдамдықтарының жоғары болуы мүмкін. Бензол мен толуолдың
еріткіш құрамында болмауы ПАТЭ мәнін кемітеді, сүзу жылдамдығын және
май шығынын өсіреді. Бip компоненттен тұратын epiткішті пайдалану
қондырғыны қарапайым түрде пайдалануға мүмкіндік береді.
Процестің параметрі және мақсатты өнім сапасы. Ерітштерді
пайдаланып парафиннен айыру процесінің негізгі параметрлеріне
epiткіштер құрамы, еріткіштің шикізатқа қатынасы, суыту жылдамдығы,
парафиннен айыру жылдамдығы жатады. Еріткіштің құрамын өзгерту
(толуолдың кетондарға қатынасын) құрамды еріткіштің талғамдылығын
өзгертуге мүмкіндік береді. Қоспада кетондардың мөлшерін көбейту қату
температурасын төмендетеді 6ipaқ, одан парафиннен айырылған май
шығымы кемиді. Керісінше, толуол мөлшерін өcipy қату температурасын
көтереді, бipaқ, май шығымының өсуіне жағдай жасайды. Epiткіш
көбінесе 25% - дан 50% -ға дейінгі кетондардан тұрады.
Epiткіш пен шикізат арасындағы қатынасты шикізаттың тұтқырлығына
байланысты талғайды: шикізат тұтқырлығы жоғары болған сайын,
epiткішті соғұрлым көп пайдалануға тура келеді. Бірақ, шикізатты көп
сұйылта беруге болмайды, ceбебі ол майдың кату температурасына әкеп
соқтырады, ол, өз кезегінде, epiткіш мөлшеріне сай қатты
көмірсутектердің epiген мөлшерін өcipyi мүмкін, мұндай жағдайда ПАТЭ-
де нашарлайды. Іс жузінде сұйылтуды 1,51 (дистиллятты аз тұтқырлы
майлар үшін) 4,51 дейін (қалдық тұтқыр майлар үшін) қолданады.
Төменде бастапқы шикізат пен парафиннен айыру өнімдерінің, сапасы
келтірілген:

Кесте 1 – Парафинсіздендіру өнімдерінің сапасы

Ромашка мұнайының Парафинсізденген Гач
рафинаты (320-450 май
“С)
Тығыздық, гсм3 0,859 0,864 0,822
Тұтқұрлық, ммсм2 2,4 4,89 -
Кокстену, % 0,02-0,06 0,08-0,10 -
Қату температурасы, 32-45 -10-5-20 46-50
ºС
Күкірт мөлшері, % 0,7-0,8 0,9-1,0 0,11

Парафиннен айырылған майдың қату температурасы 40-60 °С-ка
төмендейді, кокстенуіжәне тұтқырлығы өседі, ceбебi, бөлінген қатты
көмірсутектердің тұтқырлығы және кокстенуі өте аз.
Парафинсіздендіру кезінде қоспа екі сатыда суытылады. Бірінші
сатыда — лайлану температурасынан және бірнеше градустык
температурадан жоғары температураға дейін — жылдам жүргізуге болады.
Екінші сатыда – лайлану температурасынан бастап, негізгі кристалдану
жүретін температурасына дейін – жай жүруі (60-80(С сағ. Аспайтын
жылдамдықпен) керек. Сүзу температурасына дейінгі түпкілікті суытуды
әлдеқайда жылдам жүргізеді.
Шикізатты еріткішпен араластыру тәртібі де кристалдардың
түзілуіне әсер етеді. Дистиллятты шикізатты парафинсіздегенде,
әсіресе, жеңіл, реттелген кристалдық құрылым әуелі шикізатты азғана
еріткішпен немесе онсыз суытқанда түзіледі. Қалдық шикізатты
парафинсіздегенде, суытпай тұрып шикізатқа барлық еріткіштерді
қосады, бұл ең жоғары балқушы парафиндердің майда кристалдарының
түзілуін болдырмайды.

3. Технологиялық сұлбаның сипаттамасы

Сұйылтылған пропанның ерітіндісіндегі парафинсіздендіру кезінде,
шикізаттын салқындатылуы екі жағдайда жүруі мүмкін: әдетте аммиакпен
салқындатылуының соңғы сатысында қолданылатын хладогентпен және
пропан ерітіндісінін булану арқылы, кезекпен кезек жүретін көлденең
немесе тік орналасқан аппараттарда жүреді. Ондағы ерітіндінің
салқындатылу жылдамдығы қысымның төмендету жылдамдығымен реттеледі.
Демек, берілген пропанның булану аппараттарында булардын сорылуынан
тәуелді, сол үшін қондырғыларда компрессорлармен қамтамасыз етіледі.
Пропанның шикізатқа қатысты еселегін ұстап тұру үшін, қажеттілігіне
қарай үзбей пропан қосады немесе салқындатылудың соңғы сатысында
салқындатылған пропан қосады.
Шикізат I сорғы 20 диафрагмалы араластырғыш 2 беріледі,
сұйылтылған пропанмен II араласады, жинақтағыш 1 түседі. Қоспа 50-70
(С-та бу қыздырғыш 3 термиялық өңделуге ұшырайды, кейін ертінді III
35-40(С-қа дейін суытқышта сумен салқындатылады. Қосымша ерітінді
салқын фильтратпен VI жылуалмастырғыш 5 салқындатылады. Салқын
ертінді IV аралық сыйымдылыққа 9 түседі, қайдан сорғы 21 арқылы
кезекпен істейтін кристаллизаторларға 10 мен II беріледі,онда қысым
төмендеуінің әсерінен пропан булануы VIII жүреді, ерітіндіге
жылуалмастырғыш арқылы жинақтағыштан 15 берілетін кристаллизатор,
минус 30 – минус 45 (С-қа дейін салқындатылған.
Жинақтағышта 15 пропан жартысының булануынан салқындатылады.
Суспензия V қабылдағыш 13 жиналады да, сорғымен 22 барабанды
фильтрлар 14 беріледі, 25-50 кПа артық қысымда жұмыс жасайды.
Парафинсіздендірілген майдын ерітіндісі VI қабылдағыш 18 түседі, одан
жылуалмастырғыш 7 мен 5 өтіп, еріткішті регенерациялау бөліміне
жіберіледі. Тұнбаны шаю VII кезінде алынған ерітіндіні қабылдағыш 17
жинайды да, кристаллизаторларладан 10 мен 11 бұрын IV салқындатылған
шикізат ерітіндісіне қосады.
Жинақтағыш 15 түсетін салқын пропанмен VIII фильтр үстіндегі
тұнба шайылады. Сонымен қатар, пропан петролатумға тұнбаны сұйылту
үшін қосылады, иірмек оны тасылуын женілдету үшін және қабылдағыш 16
берілу үшін, одан жылуалмастырғыш 6 арқылы петролатум ерітіндісі Х
қондырғының регерационды бөліміне түседі. Фильтр барабанның тұнбасы
циркуляционды газтәрізді пропанмен үрленеді. Пропан буы ХІ, бүркінды
айыру қондырғысынан 12 өтіп, компрессормен 19 сорылып, тоңазытқышта 8
салқындатылған соң сұйық пропанды жинақтағышқа 1 түседі.
Пропанның негізгі массасы парафинсіздендірілген майдан VI болсын,
петролатум ерітіндісінен X, буды буландырғыштарда 1,5-1,7 МПа қысымда
айдалады.

4. Процесстің физико-химиялық негіздері

Бұл үдеріс қатты мен сұйық көмірсутектердің төмен температурада
кейбір ерітішкіштерде әртүрлі ерігіштігіне негізделген, әртүрлі
фракционды құрамның майлы шикізатынада қолданылады. Майлы
фракциялардың қатты көмірсутектері шектеулі полярлы және полярлы емес
еріткіштерде ерітіледі. Көрсетілгендей, ондай көмірсутектердің
ерітілуі сұйықтықта қатты заттардың ерітілу теориясына бағынады да,
келесідей жағдайлармен сиппаталады: қатты көмірсутектердің ерігіштігі
фракциялардың қайнауының температурасы мен тығыздығының өсуінен
төмендейді; бірдей температуралық интервалда қайнайтын фракцияларда,
бірдей гомологтық қатардың қатты көмірсутектерінің ерігіштігі оның
молекулярлы массасының өсуінен төмендейді; қатты ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.