Атырау облысы, Махамбет ауданының бұзылған жерлердің топырағын бонотировкалық бағалау

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

кафедрасы

Курстық жұмыс

Тақырыбы:
Атырау облысы, Махамбет ауданының бұзылған жерлердің топырағын
бонотировкалық бағалау

Орындаған: топ студенті
Тексерген: оқытушы

Орал-2013
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
Курстық жұмыстың мақсаты мен
міндеті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1. Шаруашылық туралы жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.1. Климат
жағдайы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ..6
1.2.
Рельефі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.3.
Топырағы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 6
1.4. Өсімдік
жамылғысы ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..7
1.5.
Гидрографиясы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..9
2. Атырау облысы, Махамбет ауданының бұзылған топырағын
бонитировкалау ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
2.1. Топырақ бонитетін анықтау әдістетемелері мен
тәсілдері ... ... ... ... ... ... 10
2.2. Атырау облысы, Махамбет ауданының ауылшаруашылық қоныстар
топырақтарының орташа бағалаудың
баллдары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .13
2.3. Топырақ бонитетінің мемлекеттік
әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қолданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ..25

Кіріспе
Топырақ дүние жүзіндегі тарихи кезеңдерде дамыған адамзат қоғамдары
мен табиғи байлықтарының заттық (материалдық) негізі болып табылады. Ол
үлкені-кішілі организмдердің Жер планетасындағы аналық жыныстармен өзара
әрекеттесуінің арқасында түзіледі. Сондықтан топырақ тірі және өлі
заттардың физико-химиялық күрделі бірігуінен пайда болған биосфераның
литосфера деп аталатын биокосты бөлігіне кіреді.
Бонитеттеу (латынша bonitos – жақсы) , яғни ізгі сапалық деген мағына
береді. Бонитеттеу топырақтарды бағалау, ауыл және орман шаруашылығында,
өндірістік құрал тұрғысында, топырақтың сапасын салыстырмалы бағалау, ол
топырақ қасиеттері мен өнім деңгейін есептеуге негізделген және санды
көрсеткіштері мен (баллдар) белгіленеді. Ғалымдардың анықтауы мынадай:
-Соболев С – Бонитировка немесе топырақты сапалы бағалау деген түсінік -
топырақтарды өнімділігі тұрғысынан арнаулы жіктеу; ол топырақтардың,
ауылшаруашылық дақылдарының өсіп-дамуына оңтайлы және олардың орташа
көпжылдық өніктілігіне сай (корреляция) келетін, ең маңызды белгілері мен
қасиеттері негізін құрайды.
- Карманов И – Бонитировка деген – ықтималды егіншіліктің қарқынды
деңгейіндегі топырақтарды өнімділігі тұрғысынан салыстырмалы бағалау.
- Гаврилюк Ф – Бонитировка деген өнімділік қабілетіне қарай
топырақтардың қасиеттерін салыстырмалы бағалау; ...ол деген топырақтарды
тектік - өндірістік жіктеу; олардың құнарлығы балл арқылы есептеледі;
топырақтар сапасының өнімділігі мен оңтайлылық көрсеткіші.
Мемлекеттік жер кадастры жерлік учаскелер туралы барлық мәліметтерді
(информация) қамтиды.
Учаскелер болса мызғымайтын нысан (объект) – жерлік учаскеге меншіктік
құқық, жерді пайдалануға құқығы (жерлік учаскелердің мөлшері мен сапалық
күйі, құны, т.б.) және нарықтық экономиканың тіршіліктік (функциялық),
сондай-ақ жер қорын нәтижелі басқару құралы болып саналады. Ол жерлік
нарықты дамытуға, бағалауды жетілдіруге, дұрыс салық салуға және т.б. жер
төлемдерін атқаруға, ипотектік (жерге қарыз алу) кредиттеуге және фискалдық
(мемқазна ынтасы) саясатты іске асыруға себептеседі.
Топырақтарды бағалау жалпы мемлекеттік проблемаға айналып, жер
кадастрдың (құжаттар жиынтығы) құрамдық бөлігі болып саналады.
Бонитеттеудің мақсаты ауыл шаруашылық дақылдар және табиғи шөптесіндер
мен ормандар өсіп-өнуіне ең қолайлы топырақтарды анықтау, оның материалдары
аймақтық ғылыми негізделген, өндірістің топырақ – климаттық жағдайларын
сәйкес қолданылатын, егіншілік жүйесін енгізуге, тыңайтқыштарды дұрыс және
тиімді пайдалануға және –де басқа мелиоративтік – топырақ құнарлығын
қайтаруға, тұрақтылауға және көтеруге бағытталған шараларды енгізуге керек.
Жерді (топырақты) бағалау жұмыстарының топырақ жамылғысын бұзылудан,
батпақтану, қайта сортандану мен ластанудан, т.б. құбылыстардан қорғауда
маңызы зор., себебі жердің (топырақтың) пайдалануы мен күйін анықтау, оның
саны мен сапасын қатал есептеу, яғни топырақтарды бағалау материалдары
негізінде жүргізіледі.Сонымен қатар, топырақ бонитеті - топыраққа
өндірістік тұрғыдан салыстырмалы баға беру.
Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті

Курстық жұмыстың мақсаты - Топырақ бонитировкасы пәнінен алған
теориялық білімді бекіту. Атырау облысы, Махамбет ауданының бойынша
шаруашылық жерлерінің топырақ жағдайын бонитировкалау әдісімен танысу.
Жергілікті әкімшілікте жерді бағалау жұмыстарын жүргізілуін бақылау және
топырақтарды бонитеттеу, топырақ құнарлылығын анықтайтын көптеген
қасиеттерді есепке алып, геологиялық (қарашірінді қабатының қалыңдағы,
ондағы гумус мөлшері, аналық жыныс және жайласу жағдайлары, т.с.); химиялық
қасиеттерді анықтау, әр топыраққа толық химиялық талдау жүргізу, топырақты
фторлы сутек қышқылы мен ыдыратып, минералдық құрамындағы негізгі қоректік
элементтерді анықтау, топырақтың сіңіру қабілеті физикалық қасиеттерімен
танысу. Сонымен қатар топырақтың түзілуіне және өсімдіктер өміріне әсер
етуші факторларды сараптауды, топырақ сапасын және ауыл шаруашылық
алқаптарының орналасқан аймақтық ерекшелігін есекере отырып сапалы
бағалауды үйрену.
Курстық жұмыстарды орындау барысында алынған деректер сапалы болған
жағдайда, курстық жұмысты жазу барысында немесе түрлі шаруашылықтарға
ұсыныстар ретінде қолдануға негіз бола алады.
Курстық жұмыстың міндеті – Атырау облысы, Махамбет ауданының ауа райы
мен топырағының, ерекшеліктері туралы және ұйымдастырушылық – экономикалық
ерекшеліктері туралы түсінік беру және облыстың топырақтарының балл
бонитеттеріне және жерді пайдаланудың тиімділігіне сараптама жасап баға
беру. Жердің негізгі сапасын бағалайтын факторлар және геологиялық,
химиялық, физикалық қасиеттерімен және топырақтың жұту қабілеті туралы
түсінік беру.
1. Шаруашылық туралы жалпы сипаттама
Қазақстан Республикасы, Атырау облысы, Махамбет ауданы.
Шаруашылықтардың негізгі бағыты – егін, мал шаруашылығы болып табылады.
Тамшылатып суарудың осы технологиясын қолдану саласында енгізген шаруа
қожалығы. Оның егіс алаңы ашық топырақта 142 га жетеді, мұнда көкөніс,
бақша дақылдары мен жеміс жидек ағаштары өсіріледі. Шаруашылықтың басты
мақсаты-ауыспалы егісті жақсы игеріп, шаруашылық өнімдерінің сапасын
арттыру.

1.1. Климат жағдайы
Қазақстан Республикасы, Атырау облысы, Махамбет ауданының климаттық
жағдайында алғаш рет қолданып отырған ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтау мен
өсірудің осындай технологиясын енгізу маусым аралығы кезеңінде және бағаны
реттеуде тұрғындар қажеттігін қанағаттандыруға, нарықты сапалы көкөніс
өнімдерімен қамтамасыз етуге және 70-тен кем емес адамға жаңа жұмыс орнын
ашуға мүмкіндік береді.
Бұл аймақта жауын –шашын өте тұрақсыз. Оның мөлшері жылдар бойынша
мүлдем ауытқып отырады,көп ретте қатарынан екі-үш ай бойы 5 мм-ден артық
жаумайтын кездері болады.Егіннің шығымдылығы жауын-шашынға тікелей
тәуелді.Жылудың көптігі ,жауынның тапшылығы суармайынша егіншіліктің
мүмкіндігін тежейді.

1.2. Рельефі
Атырау облысы, Махамбет ауданының Аумақтың рельефі тегіс. Каспий маңы
ойпатының өтпелі жерінде және қаланың шаруашылықтарының жер көлемінің
жартысы жалпы сырттың төмпешік жерінде орналасқан және толқынды ойпатты
жіңішке су айырғыш жыралармен ерекшеленеді. Қазіргі уақытқа дейін сыртқы
су ресурстарының көлемі мен сапасына облыстың тәуелділігі сақталады.

1.3. Топырағы
Топырағы қоңыр, құмды. Жалпы, облыс топырағының механикалық құрамы
жеңіл, құмды мал жайылымы тапталғанда тез эрозияға ұшырайды, көшкін құм
пайда болады, сондықтан жайылымдарды демалдырып, айналым әдісімен
пайдаланған жөн. Жемшөп базасын нығайтудың ең басты бағыты – бұл
мелиорациалау негізінде мал азығын өндіретін егістікпен айналысу. Бұрынғы
кезде облыс бойынша қажетті мал азығының төрттен біріне жуығы суармалы
егістіктен, сүрлем, пішендеме салудан алынатын еді. Ал, қазір бұның бірі
жоқ. Құнарлығы жоғары мал азығын әзірлеуге мүлде көңіл бөлінбейді.
Жемшөптің сапасыздығынан жылма-жыл қажетті азықтық өлшем алынбайды.
Топырақ құнарлығының төмен болуына байланысты өңір жер өңдеудің
қауіптілігі жоғары аумақта орналасқан, оған қоса ауыл шаруашылығы
тауарларын өндірушілерінің сумен қамтылуына етілуіне орай ағын су
деңгейіне тәуелділігінен, гидротехникалық имараттар мен су сору
қондырғыларының жоғары тозу дәрежесінен, мал азығы өндірісі өзіндік құнының
жоғары болуы, суландыру жүйесінің болмауынан мал азығы дақылдарын өсіруге
мүмкіндік жоқ, картоп, көкөністерді өсіру негізінен тұрғындардың үй
шаруашылығында ғана шоғырланған, бұның бәрі өндірістің тиімділігі мен
өнімнің тауарлығын төмендетеді, көкөніс, картоп, және жемістерді сақтау
үшін қазіргі заманға техникамен жабдықталған қоймалар жоқ, оларды дайындау
және қайта өңдеу жүйесі реттелмеген.
Биоәртүрліліктің нақты жойылуының негізгі себебі мекендеу орындарының
жойылуы мен бұзылуы, ормандардың бұзылу, топырақтың эрозияға ұшырауы,
трансшекаралық өзендер мен Каспий теңізінің ластануы болып табылады.
Атырау облысы, Махамбет ауданының аумағы табиғи-ауыл шаруашылығы
белдемдеуіне сәйкес V шөл аймағына жатады. Кеңес одағы кезеңінде
өндірістік мамандануы жағынан қаракөл тұқымды қой өсіру шаруашылығы дамыған
мал өсіру шөл аймағына жатқызылды.
Oблыста жерге қатысты картографиялық материалдарды қайта қарап,
сараптау шаралары соңғы жиырма жылдан бері жаңартылмаған, бұл бағытта жаңа
бағдарлама жасақталмаған екен. Содан да шығар, бір емес, бірнеше жылдар
бойына жер қатынастары саласындағы жұмыстарға жүйелі түрде қаржы қарастыру
мүмкіндіктері болмаған. Ештен кеш жақсы дегендей, бүгіндері осы
олқылықтың орнын толтыру мақсатында арнайы бағдарлама да әзірленіп
қойылған. Тек оны жүзеге асырып, тиянақты орындалысына қол жеткізу үшін 700
млн. теңгенің үстінде қаражат керек. Бұның да 556,5 млн. теңгесі
республикалық бюджеттен, 150 млн. теңгесі облыстық бюджеттен бөлінеді деп
болжамдалған.
Болашақта нысандар мен ғимараттар, сондай-ақ, жеке тұрғын үй
құрылысына бөлініп берілетін жер телімдерінің нақты есебін жүргізіп,
мақсатты да мерзімді игерілуіне негіз қалайтын картографиялық
материалдардың жоспарлы жинақталып, бағдарламаның тиімді орындалысына қол
жеткізсек, ойластырылған біраз шаруаның оңғарылуына мүмкіндіктер
туындайтыны кәміл. Біріншіден, жер учаскелерінің тиімді пайдаланылуына қол
жеткізу үшін суландыру жүйелері мен жайылымдық жерлерді суару құрылыстары
қалпына келтіріледі. Екіншіден, топырақ қабатының құнарлылығын арттыру
мақсатында шабындық жерлер мен мал азығы даярланатын алқаптардағы
өзгерістер ұдайы қадағаланып отырады. Үшіншіден, жердің беткі қабатының
бүлінуі, тұздануы, жел мен су эрозияларына ұшырау процесіне мониторинг
жүргізіледі. Төртіншіден, стационарлық алаңдар мен полигондардың
мониторингілік жүйесі қалыптастырылады.
Оның үстіне, жер қатынастары саласындағы бірінші кезекте шешімін
табуға тиісті бұл мәселелердің жаңадан қабылданып отырған Агробизнес-2020
бағдарламасына енгізілуін де құптарлық қадам деп есептеймін.
Қай салада болмасын, жоспарланған жұмыстардың ойдағыдай орындалуы үшін
қыруар қаражат пен күштің қажет екендігі де белгілі. Осыған орай келешекте
бұл іске бірден-бір жауапты және өкілетті құрылым болып табылатын облыстық
жер қатынастары басқармасы мен оның аудандық бөлімдерінің штаттық кестесіне
өзгертулер енгізіліп, жұмысқа қосымша жерге қатысты сан алуан шаруаның қыр-
сырын меңгерген білікті мамандар тартылса да артық болмас еді.
Жер өңдеуді тиімді жүргізу, топырақ құнарлығын сақтау және қайта
жаңғыру үшін жерлерге белдемдеуді жүргізу, оларды түгендеп, жер
телімдерінің нысаналы мақсатта пайдалануын бақылау керек.
Село тұрғындарының егін-жаймен айналысуы да жаңа серпін алды. Жеке
және шаруа қожалықтары өткен жылы 41 гектар жерге картоп, 49,5 гектарға
көкөніс, 5 гектарға бақша егіп, тиісінше 4820 центнер картоп, 6410 центнер
көкөніс, 760 центнер бақша өнімдерін алды.

1.4. Өсімдік жамылғысы
Егістіктіктегі мәдени дақылдардың арамшөппен ластануы ондағы
егіншілік жүргізу дәрежесіне,агротехникаға және дақылға байланысты. Отамалы
дақыл арасында кездесетін арамшөптер: егістік шырмауық, егістік қалуені,
гүлтәжі, мысық құйрық, және т.б. Жаппай себілетін дақылдар егістігінде
негізгі зиян келтіретін және жиі кездесетін арамшөптер: қарасұлы, татар
сүттігені, жұмыршақ, сары қалуен,егістік қалуен,сүттеген, егістік
шырмауық,гүлтәжі,мысыққұйрық және т.б. Жайылымдық жердегі өсімдіктер
жамылғысы әр түлі. Қара қоңыр топырақта боз-бетегелі- шөптесін тұқымдасынан
көп кездесетіні және ең көбі боз бетеге ,жусан.
Аграрлық несие корпорациясы ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге
ыңғайлы болу үшін Несие серіктестігі жүйесі арқылы және міндеттемелері
бойынша орындау мерзімін кейінге қалдыру арқылы қосымша несие өнімдерін
енгізеді.
Басқа сөзбен айтқанда, бюджеттен бөлінген 60 млрд. теңге қысқа
мерзімді несие болып табылады, оны ҚазАгро осы жылдың 20 желтоқсанына
дейін республикалық бюджетке қайтарады. Шаруаларға бұл қаражат жылдық бес
пайызбен 2013 жылғы желтоқсанның басына дейінгі мерзімге беріледі. Егер
шаруашылық өсірілген өнімді өткізуді келесі жылға дейін ұстай тұрғысы
келсе, тиісінше өздерінің қаржы міндеттемелері бойынша шешіп, есеп
айырысуды 2014 жылғы наурызға қалдырса, сыйақы ставкасы жеті пайызды
құрайды.
Өсімдік шаруашылығы саласындағы агроөнеркәсіптік кешен субъектілерін
жалпы қолдау шеңберінде Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры Егінжай
бағдарламасын іске асырады. Несие бағдарламасының мақсатты аудиториясы
шағын жер үлесі бар шаруашылықтар болып табылады. Өздеріңізге белгілі,
екінші деңгейлі банктер ауылдағы шағын кәсіпкерлерді несиелерінің шағын
көлеміне және ауылшаруашылық өндірісінің жоғары тәуекеліне байланысты
несиелеуден қашқақтайды. Осындай жағдайларда ауыл халқы үшін Егінжай
шеңберінде несиелеу – ең оңтайлы жағдай.
Қазіргі уақытта шаруашылықтармен 6,6 млрд. теңге сомасына 140-тан
астам техниканы сатып алуға шарттар жасалды. Осы ретте отандық аграрлық
өндірісті қолдаудың аспаптарын жетілдіру мақсатында және субсидиялауды
есепке алғанда ауыл шаруашылығы техникасының барлық спектрінің лизингі
бойынша пайыздық ставкасы 5,8 пайыз белгісінде белгіленгенін де айта кеткен
жөн.

1.5. Гидрографиясы
Сонымен, облыстағы жайылымдар мен шабындықтарға талдау жасағанымызда,
мал шаруашылығын бұдан әрі дамыту табиғи алқаптарды игеріп, сапасын
жақсартып, өнімділігін арттыру мәселелеріне байланысты екенін бағамдаймыз.
Сондықтан, құмды жайылымдарымыздағы тұщы су көздері жоқтығынан
пайдаланылмай жатқан жерлерден әлі де болса, жерасты суын іздестіру қажет
сияқты. Мысалы, Құрманғазы ауданындағы Сазды учаскесі маңындағы
жайылымдарды тиімді пайдалану үшін Қиғаш өзенінен құбыр арқылы су апарса,
жаңадан мал өсіретін шаруа қожалықтары құрылар ма деген ой туады. Шыққан
шығын біраз жылда болса да қайтарылары анық.
Сондай-ақ, осы аудан территориясында Ойық деген жерде жерасты су
көзі бар. Жетпісінші жылдарда Ленинградтың зерттеу институты ғалымдары мен
мамандары судың құрамын зерттегенде иісі бар деп тұжырымдағанмен, мал ішуге
бола ма, болмай ма, оған нақты ұсыныс берілмеген сияқты. Ал, осы мәселені
қайта қараса, қалай болар еді, себебі, қазір бұрынғыдай емес, судың қадірін
білетін шет елдермен байланысып, пікір алысса, мүмкін кәдемізге жарап қалар
ма еді?
Нарын құмы, Қызылқоға, Жамбыл ауылдық округі, Ниетбай учаске
аумағындағы жайылымдарда су көздерін іздестірсе, табылуы мүмкін. Әрине, бұл
жұмыстарды жүргізуді негіздеп, әдейі республикалық, облыстық
бағдарламаларға енгізіп, қаражат бөлсе ғана іске асады.
Соңғы жылдары шаруашылық құрылымдар, жекеменшік иелері қысқы кезеңге
жеткілікті мал азығын дайындадық дегенмен, азықтың өлшемі, яғни сапасы
төмен болып барады. Бүгінде жайылым мен шабындықтардағы өсімдіктердің
геоботаникалық құрамы түбірімен өзгерді. Мұндай жағдай жерді
мелиорациялауды, басқа да агротехникалық шараларды жүргізуді қажет етеді.
Бізде жайылым мен шабындықты ғылыми негізделген пайдалану жетіспейді.
Сондықтан, пайдаланып жүрген жерлер мерзімінен бұрын айналымнан шығып
қалады. Мысалы, құм, құрлық алқаптарынан шөп шапқанда шөптің түбіріне 7-8
см биіктікте шөп қалуы керек, ал, ол сақталмайды. Содан жылма-жыл шөптің
түсімі азая береді. Шөп өсу қабілетін қалпына келтіру керек қылатын, мықтап
тозған жайылымдар үшін ауыспалы жайылым айналымы тәсілі қолайлы болады.
Сондай-ақ, шөпті тым жастай орып алу белең алып барады, олардың өсіп, дәнін
төгіп, алдағы жылы тағы көптеп шығуына мүмкіндік жасалмайды. Даладағы өрт
те шөптің мол өсуіне үлкен кедергі келтіруде.
Облыстық шөл-далалық бөлігінде Ойыл, Сағыз, Қайнар, Ноғайты, Жем
өзендерінің аралығында шабындыққа пайдаланылатын әртүрлі аумақты далалық
көлтабандар бар. Көктемгі қар суының аз-көптігіне қарай және аталған
өзендерге өр суының жақсы келген жылдары су көлтабандарға жайылып, жемшөп
дайындауға жақсы мүмкіншілік болатын еді. Дегенмен де, соңғы жылдары
өзендерге өр суының келуі нашар. Ал, аз суды тиімді пайдаланудың өзі
жеткіліксіз. Мысалы, соңғы жылдары біз көрген тәжірибеде Қызылқоға
ауданындағы Ералы су қоймасына келген аз судың өзі көлтабандарына қаптата
біркелкі жазылмай, Индер, Миялы тас жолының екі жағына келіп тұрып алады.
Кейбір көлтабандарда су айлап тұрып қалып, мал жемейтін қоға шөбі өсіп, жер
сорға айналуда. Бұған жол бермеу үшін суды жетелеп, көлтабанда суарудың
сатылы жүйесін жасау қажет.
2. Атырау облысы, Махамбет ауданының бұзылған топырағын бонитировкалау
2.1. Топырақ бонитетін анықтау әдістетемелері мен тәсілдері
Өсімдіктер өздерінің дамуы кезінде қоректік заттарды, суды, ауаны және
жылуды керек етеді. Мәдени өсімдіктердің осы мұқтаждарын қанағаттандыруға
қабілеті бар топырақты құнарлы топырақ деп атайды.
Құнарлылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.