Банк жүйесінің қалыпты жұмыс істеуі

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Университеті

кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Қазақстан Республикасының банк жүйесінің дамуы

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2011ж.

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І. Банк жүйесінің даму
тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..5
1.1. Қазақстан Республикасының банк
жүйесі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... .5
1.2. Банк жүйесінің
құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... 10
ІІ. 1995 ж. Қазақстанның банктік жүйесін
Реформалау
бағдарламасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ..14
2.1. Банктік жүйеде реформа жүргізудің
қажеттілігі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..14
2.2. Банктік жүйенің әрі қарай
реформалануы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .18
2.3. Банктік қызметті ұйымдастырудың негізі
банктердің
типтері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..22
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Қолданылған әдебеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.25

Кіріспе
Кез келген мемлекеттің экономикасында ірі кәсіпорындар,шағын және
орта кәсіпкерлікпен қатар мемлекеттің дамуының негізі – банк жүйесінің
қалыпты жұмыс істеуі екенін әлемдік практика көрсетуде.
Нарық экономикасы, шаруашылық жүйесі интеграциялану кезеңінде қаражат
құрау мен оны пайдалану үрдісі әртүрлі экономикалық тұлғалар арасындағы әр-
қилы қарым-қатынастарға сәйкес дамиды.Ондай тұлғалар – халықтың өзі,одан
кейінгісі: мемлекет және банк,басқа қаржылық делдалдар.
Банктің мазмұны мен атқарылымы оның экономикадаы маңызын көрсетеді.
Банктің маңызы оған жүктелген міндеттермен айқындалады. Банкке жүктелген
міндеттер мыналарды қамтамасыз етеді:
- өндірістің үздіксіздігін және оны жеделдетуін қамтамасыз етуге
керекті, бос ақша капиталды, ресурстарды шоғырландыру;
- ақша айналымын тәртіпке келтіріп, оны рационализациялау болып
табылады.
Банк -өзінің жарғысы бар, толық шаруашылық есеп және өзін өзі
қаржыландыру негізінде қызмет жасайтын заңды тұлға. Ол ақша қараатын тарту,
орналастыру және басқа банктік операцияла жүргізетін мекеме.
Уақытша бос ақша ресурстарды шоғырландыру атқарымынан, бір жағынан
банк уақытша бос ақша ресурстарын жинаушы, екінші жағынан, оларды басқа
уақытша қосымша қаражатқа мұқтаж шаруашылық жүргізуші субъектілерге беруші.

Банктердің ақша қаражатын шоғырландыру, кейіннен оларды қайта бөлу,
өндіріс пен айналымның үздіксіздігін қатамасыз етіп қана қоймай, бүкіл
ұдайы өндірістің процессін жеделдетеді.
Банк ісінің ерте сатысының өзінде банктер ақша қаржысын сақтауды,
оларды, ішкі және сыртқы экономикалық, айналымдардан сауда операцияларына
сәйкес аударуды қамтамасыз еткен және олар елдің ақша белгісін, екінші
елдің валютасына айырбастаушы болып көрінген. Одан бері банктің ісінің
техологиясы айтарлықтай өзгерген.
Қазігі кезеңде нарықтық типпен дамыған едердің барығында дерлік екі
денгейлі банк жүйесі құрылып, белсенді түрде одан әрі өрістеуде.
Қазақстан Республикасында Қазақстан Респубикасы банктер жәе банк
қызметі туралы республика Президентінің 1995 жылғы 31 тамыздағы заң күші
бар жарлығында Қазақстанның екі денгейлі банк жүйесі бар бірінші
денгейдегі мемлекеттің Ұлттық банкі, ал басқа бактердің барлығы екінші
денгейлі яғни коммерциялық банктер делінген.
Банк және тауарлы, ақшалай қарым қатынастардың даму тарихы тұрғыдан
қатарлас жүреді және өзара тығыз байланыста болады. Банктік шаруашылық
өмірдің орталығы барлық эконмиканың негізгі түйіні болып табылады.

І. Банк жүйесінің даму тарихы
1.1. Қазақстан Республикасының банк жүйесі
Қазақстан Республикасының банк жүйесi екi деңгейден тұрады. Қазақстан
Республикасының Ұлттық Банкi (Қазақстан Ұлттық Банкi) Қазақстан
Республикасының орталық банкi болып табылады және Қазақстан Республикасы
банк жүйесiнiң жоғары (бiрiншi) деңгейiн бiлдiредi.
Қазақстан Ұлттық Банкi басқа елдердiң орталық банктерiмен және басқа
банктермен қарым-қатынаста, халықаралық банктер мен басқа да қаржы-кредит
ұйымдарында өз құзыретi шегiнде Қазақстан Республикасының мүддесiн
бiлдiредi.
Қазақстан Ұлттық Банкi өз мiндеттерiн орындау кезiнде пайда табу
мақсатын басшылыққа алмауға тиiс.
Екiншi деңгейдегi банктердiң түрлерi, құқықтық мәртебесi, оларды
құрудың, қызметiнiң және таратудың тәртiбi Қазақстан Республикасының банк
заңдарымен белгiленедi
Банктер несие жүйесiнiң негiзгi буыны. Себебi банк мемлекетпен
кәсiпорындардың . Акционерлiк Қоғамның және шаруашылық субъектiлердiң
халықтың бос ақшасын шоғырландырып iс жәзiндегi капиталға айналдырады. Осы
айтып өткен бағытына байланысты банк төлем есептеу, несие беру, сақтандыру
және т.б. операцияны жәргiзедi.
Ежелгі ғасырлар тарихы кейінгі ұрпаққа банктердің қашан пайда болғаны
туралы ғана емес, сондай ақ олардың қандай операцияларды орындағаны туралы
да толық мәліметтер қалдырмаған.
Кейбір ғалымдардың пікірінше, алғашқы банкттер капитализмнің
мануфактура тұсында және ең бастысы Италияның жекелеген қалаларында
(Венеция, Генуе) ХIV-ХV ғасырларда пайда болған. Олардың еңбектерінде банк
тауар шаруашылығының ерекше институты ретінде тауар шаруашылығының ерте
кезеңінде, яғни тауар ақша қатынастарының дамуына байланыссыз, ақша
айналысын реттеу үшін пайда болған делінеді.
XVI-XVII ғасырларда Венецияда, Генуеде, Миланда, Амстердамда,
Гамбургте, Нюркбергте саудагер клиентте арасында қолма қол ақшасыз есеп
айырысуды жүзеге асыру үшін Жиробанктер құрылды. Жиробанктер өздерінің
клиенттері арасында белгілі салмағы бар бағалы металдардан жасалан ақша
бірліктері арқылы есеп айырысулар жүргізді. Өздеінің ос ақша қаражаттарын
жиробанктер мемлекетке, қалаларға және артықшылығы бар компанияарға ссудаға
берді.
Ал кейбір мамандар банкті одан да ерте мерзімде феодализм тұсында,
пайда болған деп атайды. Олар феодалдық шаруашылық тұсында банктегі
төлемдегі делдалдық қызметінің қажеттілігінен пайда болғанын айтады 3.
Дегенмен осы декектерге сүйене отырып, банктердің пайда болуының екі
мың жылдық тарихы бар екендігін айтуға болады.
Банк италян сөзiнен Bank – орындық мағынада “Айырбас орындағы-Айырбас
орны” дегендi бiлдiредi. Бұл айырбас орыны туарлармен сауда жасалатын
алаңдарда құрылады. Сауда мемлекеттермен қалалардың жекелеген тұлғалардың
әртүрлі монеталарымен жасалған. Ол уақытта монеталардың біртұтас жүйесі
болмағандықтан, олардың сауда саттық барысында әртүрлі формадағы монетаар
кедескен. Банктер пайда болар алдын ақша сауда капиталының өкілдері
саудагерлердің ақшалай салымдарын қабылдап, оларды әртүрлі елдің
ақшаларын айырбастуға маманданып отырған. Уақыт өте келе, айырбастаушылар
бұл салымдарды, сондай ақ өздерінің ақша қаражаттарын ссудаға беріп, пайыз
алу үшін пайдалана бастады. Сөйтіп айырбастаушылар біртінде, банкирлерге
айналды,
Біздің түсінігімізше банк ұғымы айырбастаушылардың және олардың
айырбас орындарының болуымен сипатталады. Алғашқы банктердің Италияда
пайда болу себебі, оның сол уақыттарда дүниежүзілік сауда орталығы
болғандығы ескеріп, әр елдің ақшалары мен тауарларының сол елге қарай
ағылып, банкирлердің сауда операцияларына тікелей қатысуына байланысты
түсіндіріледі. Тарихшылардың пікірінше, б.э.д. 2300 жыл бұрын холдейлердің
сауда компаниялары пайда болып, оар өздерінің тікелей қызметтерімен
қатар, ссудалар берген. Олар б.э.д. IV ғасырда Ежелгі Грецияда да жасалған.
Бір айта кететіні, ежелгі гректер салым қабылдай отырып, белгілі бір ақы
төлеу арқылы ақшалар айырбасын жүргізіпи отырған.
Тарихшылардың пайымдауынша алғашқы банктік операцияларды жекелеген
тұлғалар және қолында ақшалай қаражаттары бар шіркеу мекемелері жүргізген
екен.
Шіркеулер құндылықтарды сақтайтын ең сенімді орындар болған. Сол
уақыттары елгілі гректің шіркеулері (Дельфа, Дело, Само, Эфсе) ақша
сақтаумен айналысқан. Эфседегі Артемид шіркеуінде кіші Азия жағалауындағы
елдердің салымдары, ал Дельфада Аполлон шіркеуіне барлық еуропалық
Грецияның бос ақша қаражаттары шоғырланыпты.
Сөйтіп, алғашқы банктер жинақталған ақша қаражаттарын қозғалыссыз
жатуға болмайтындығын, оарды уақытша пайдалануға беріп, пайда табу
қажеттігін түсінеді.
Банктер несиелік оерациялар жүргізумен қатар, салым иелеріне біртіндеп
есеп айырысу қызметін де көрсетті. Есеп айырысулар банктегі салым иелерінің
бір шотынан басқа бір шотқа аудару арқылы жүргізіледі.
Есеп айырысуларды жеңілдету мақсатында ежелгі банктер өздерінің
банктік билеттерін шығарды. Олар толық құнды ақшалармен қатар айналыста
жүрді. Алғашы акционерлік банк Ағылшын банкі 1964 жылы құрылып, үкіметтен
банкнота шығаруға құқық алды.
Мұның өзі алғашқы бактердің капитализмнің мануфакиура жағдайында,
банкирлер үйлері ретінде пайда блғанын куәландырады. Мұндағы несие беруші
мен қарыз алушылардың болуы банктердің пайда болуының тек алғышарттарын
ғана сипаттайды.
Анықтамалық басылымдарда банк ірі несиелік мекеме ретінде
сипатталады. Несиелік істің даму денгейіне байланысты және несие
берушілердің несиелік операциялары бір жүйеге айналдыру нәтижесінде жеке
несие беруші өзінің несие беуін тоқтатады. Несие теке қана тұтыну
мақсатына ғана берілмей, шаруашылық операциялардың қажеттілігін де
қанағаттандыра бастайды. Несиелік мәмілелер жасаумен бірге несие беруші
өзінің клиентінің тапсырмалары бойынша есеп айырысу және басқа да
операцияларды жзеге асырады. Сөйтіп, банктер ақша шаруашылығының осы даму
сатысына өте отырып, барлық операцияларды бірдей көрсететін бітұтас
орталыққа айналды. Демек, алғашқы банктер капитализмнің мануфактура
сатысынан да бұрын яғни мемлекеттің құрылу кезеңінде пайда болған дегенге
негіз бар. Мұндай қатынастардың құл иеленушілік қоғамында болғандықтан
тарих куә.
Ежелгі Римде нормалары болан, ол нормаларға сәйкес б.э.д. III ғ.
айырбас ісіне мамандандырылған Римдік банкирлерде кумулияр деп атады.
Оларға несиелік операцияларды жүргізуге рұқсат етілмеген. Тарихшылардың
айтуынша, Ежелгі Вавилон банктері тек қана несие беріп қана қоймай, сондай
ақ жер бөлімшелерін сатып алу сату, және басқа да операцияларды орындаған.
Жоғарыдағыларды ескере отырып біз банктердің жалпы операциялары мен
қызметтерінің банктедің дамуына тоқталдық. Енді Қазақстанда банктердің
дамуына кееті болсақ, Қазақстанда банк жүйесінің дамуы келесі кезеңдерден
тұрды:
Бірінші кезең; 1917 ж.мен 1930 жылдар араығында патшалық Ресейден
қалған банк жүйесін жаңадан қалыптастыру, бұл кезде әртүрлі меншіктегі
банктер мен несие мекемелері қатар қызмет істеді.
Екінші кезең: 1930 жылдар мен 1987 жылдар аралығы елде КСРО
Мемлекеттік банкі әмбебеп қызмет атқарады, яғни ол мемлекеттің Орталық
банкі ретінде эмиссиялау және несие беру қызметімен қоса клиенттерге де
қызмет көрсеті.
Үшінші кезең: 1988-1991 жылдар аралығында елде мемлекеттік
мамандандырылған банктердің құрылуы, яғни КСРО мемлекеттік банкі
банктердің банкісі ретінде эмиссиялық, ереже, нұсқау және тағы басқа
қызметтермен шұғылданып, ал маманданған банктер экономиканың әртүрлі
салаларына қызмет көрсетті. Сонымен бірге 1990 жылы басыда кооперативтік
әне коммерциялық банктер де құрыла бастады.
Төртінші кезең, 1991 жылдан қазірі уақытқа дейін нарықтық банк
жүйесінің қалыптасу кезеңі, яғни тәуелсіз республиканың нарықтық
қатынастарға өту жағдайында екі денгейлік банк жүйесінің пайда болуы және
дамуы.
1.2. Банк жүйесінің құрылымы
Қазақсатн республикасындағы банктер және банк қызметі туралы
республика Президентінің Жарлығында 1995 жылғы 31 тамыздағы заң күші бар
жарлығындағы Қазақстанда екі денгейлі банк жйесі бар деліген. Ұлттық
банк –мемлекеттің орталық банкі, ол банк жүйесінің жоғарғы (бірінші
денгейіндегі) банк. Басқа банктердің барлығы банк жүйесінің төмегі
(екінші) денгейіндегі банктер делінген.
Қазіргі кезде Қазақстан Республикасында нарықтық банк жүйесінде әр
түрлі меншік формасындағы банктер мен несие мекемелері қызмет істеуде.
Олардың ішінде:
- Мемлекеттік банк – үкімет қаулысымен құрылған екінші денгейлі банк,
оның жарғылық қорының иеленушісі үкімет.
- Инвестициялық банк – негізінен тікелей және порфельдік инвестиция
тартумен шұғылданатын екінші енгейлі банк.
5. Шетелдер қатысушы банк - орналастырылған акцияларының үштен бiрiнен
астамы:
а) Қазақстан Республикасының резиденттерi еместердiң;
б) орналастырылған акцияларының немесе жарғылық капиталдарға қатысу
үлестерiнiң үштен бірiнен астамы Қазақстан Республикасының резиденттерi
еместердiң не соларға ұқсас Қазақстан Республикасы резиденттерiнiң - заңды
тұлғаларының иелiгiнде, меншiгiнде жәненемесе басқаруында болатын
Қазақстан Республикасы резиденттерiнiң - заңды тұлғаларының;
в) Қазақстан Республикасының резиденттерi емес тұлғалардың
қаражаттарына билiк етушiлер (сенiм бiлдiрiлген адамдар) болып табылатын
Қазақстан Республикасы резиденттерiнiң иелiгiнде, меншiгiнде жәненемесе
басқаруында болатын екiншi деңгейдегi банк.
Мемлекетаралық банк - халықаралық шарт (келiсiм) негiзiнде құрылып,
жұмыс iстеп тұрған, құрылтайшылары Қазақстан Республикасының Үкiметi
(немесе ол уәкiлдiк берген мемлекеттiк орган) мен сол шартқа (келiсiмге)
қол қойған мемлекеттердiң үкiметтерi болып табылатын банк.
Банктік емес несие қаржы мекемелері Ұлттық банктің лицензиясы
негізінде кейбір банктік операция жүргізуге құқы бар банктік емес заңды
тұлғалар.
Банк - осы Заңға сәйкес банк қызметiн жүзеге асыруға құқылы
коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлға.
Банктiң ресми мәртебесi заңды тұлғаны әділет органдарында (тіркеуші
органдарда) (бұдан әрі - әділет органдары) банк ретiнде мемлекеттiк
тiркеумен және банк операцияларын жүргiзуге қаржы рыногы мен қаржылық
ұйымдарды реттеу және қадағалау жөнiндегi уәкілетті органның (бұдан әрi -
уәкiлеттi орган) лицензиясы болуымен белгiленедi.
Банкiнiң ресми мәртебесi жоқ бiрде-бiр заңды тұлға "банк" деп атала
алмайды немесе өзiн банк қызметiмен айналысушы ретiнде сипаттай алмайды.
Банк басқармасы тұрған жер (почта бойынша мекен-жайы) банк тұрған жер
деп танылады.
Коммерциялық банктер – кәсіорындармен ұйымдарға, ондай ақ халыққа
тікелей және жан жақты кешенді қызмет көрсеттін банктер. Бұл олардың басқа
арнаулы несие мекемелерінен айырмашылығы. Ал банктік емес несие
мекемелерінің банктерден өзгешелігі олар тек кейбір банктік операциялар
жүргізумен және кейбір қызмет түрін көрсетумен шұғылданады. Коммерциялық
банктердің негізгі мақсаты неғұрлым жоғарғы пайда табу.
Банктің жарғылық қоры оның міндеттемелерін қамтамасыз етіп, банктік
опреациялар жүргізудің негізгі көзі олып саналады. Алғашқыда ол
(мемлекеттік банкті қоспағанда) акция сату есебінен, немесе
құрылтайшылардың жарнасы есебінен қалыптасады. Банктің құрылтайшылары мен
акционерлері сатып алған акцияларына тек ақша төлеуге міндетті. Жабық
акционерлік қоғам түріндегі банктің акциясын төлеуге оның несиеге алған,
кепілге алған және басқа да тартылған қаражатты қолдануға болмайды. Банктің
акциясы алғашқы нарықта барлық құрылтайыларға бірдей құнмен, яғни акцияның
көрсетілген құнымен сатылады. Жаңадан құрылған банктің оның құрылтайы
қаражаттарында жарияланған жарғылық қорының елу процентін акционерлері
банк тіркеден өткен кезге дейін, ал тіркеуден өткен кезеңнен басап бір жыл
ішінде түгел төлеуі қажет 10.
Жарғылық қорды молайту екі жолмен жүргізіледі:
Біріншіден, қосымша акцияларды шығару, оның ішінде банктің пайдасын
капталдандыру және банктің облигациясын оның акциясына айырбастау
есебінен.
Жалпы банктердің қызметтерi:
- уақытша бос ақша қаражатын тарту жинақтау және оны қарыз капиталына
айналдыру;
- кәсiпорындарға мемлекетке жеке тұлғаға несие беру, бағалы қағазбен
операция жүргiзу;
- ақша айналымын реттеу;
- айналымға несие құралын шығару;
- экономикалық, қаржылық кеңес беру;
- эмиссиялық қызмет атқару.
Банк өзiнiң жарғысы бар толық шаруашылық есеп және өзiн-өзi
қаржыландыру негiзiнде қызмет жасайтын заңды тұлға болып табылады.
Мемлекеттiк банк осы заң бойынша қызмет атқарып жоғарғы кеңесiне есеп
бередi. ҚР заңына сай мемлекеттiк банк деп капиталы толығынан әкiмет
иелiгiнде немесе акционерлiк капиталдың басым бөлiгi мемлекеттiк
құрылтайшылардың акциясы болғанда есептеледi. Коммерциялық банктер ол
өздерiнiң акционерлер жиналысында қабылданған жарғысы бойынша қызмет
iстейдi.
Екіншіден акцияның көрсетілген құнын өсіру жолымен.
Банктің жоғары асқаушы органы акционерлердің жалпы жиналысы, оның
ағымдағы қызметін банктің басқармасы жүргізеді. Банктің басқарушы
қызметкерлері болып, қадағалау кеңесінің төрағасы және оның мүшелері,
Басқарманың төрсағасы және оның орынбасарлары, банктің бас бухгалтері
және оның орынбасарлары, банк бөлімшесінің бірінші басшысы және
басбугалтері мен олардың орыбасарлары саналады. Банктің заңға сәйкес
банктің Басқармасының төрағасы және оның орынбасарлары, банк
бөлімшесінің бірінші басшысы және бас бухгалтері қызметке Ұлттық банктің
келісімімен тағайындалады. әдетте оладың банк үйесіндегі: төраға мен бас
бухгалтер үш жылдан кем емес, ал олардың орынбасарлары екі жылдан кем емес
қызмет стажы болуы шарт. Осы айтылған қыметкерлер Ұлттық бактің келісімін
үш айға дейін алмаса, өз міндеттерін әрі қарай орындауға құқы жоқ.
Акционелердін жиналысы кезекті және кезектен тыс блып бөлінеді.
Кезекті жиналыс жылма жыл есепті жылдағы банк балансы жасалғаннан кейін бір
айдан аспай шақырылуы керек, ал кезектен тыс жиналыс құрылтайшылардың ,
қадағалау кеңесінің , Тексеру комиссиясының талабы бойынша шақырылады.
Банктің Ұйымдық құрылымы әрқайсысы белгілі бір міндетер мен
талаптарды атқаратын қызмет тараулары мен бөлімшелерден тұрады.
Жалпы кез келген банктің ұйымдық құрылымы банктік оерацияларды
атқаратын міндеттерін ескеріп қалыптасады.
ІІ. 1995 ж. Қазақстанның банктік жүйесін
Реформалау бағдарламасы
2.1. Банктік жүйеде реформа жүргізудің қажеттілігі
Қазақстан Республикасының экономикасы нарыктық қатынастарға көшу
кезеңінде несиені басқарудың жүйесін және шаруашылық қызметіне банктік
қызмет көрсету механизмін құру, банктер мен кәсіпорындардың қызметіне
жетекшілік етуде экономикалық әдістерді қолдану; банк пен клиенттері,
сонымен қатар, банктің өз жүйесі шеңберіндегі, оның жекеленген буындарының
арасындағы өзара қарым-қатынаста) жүйесін қайта құру, яғни, жана құбылыстар
мен процестерді ескере отырып, принципті түрде реформалау қажеттілігіне
манызы зор.
Қазақстан Республикасында ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.