Топырақ бонитировкасы

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 38 бет
Таңдаулыға:

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық- техникалық университеті

«Механикаландыру технологиялары және жерге орналастыру» кафедрасы

5В090300 - «Жерге орналастыру», 5В090700 - «Кадастр» мамандықтарында күндізгі және сырттай білім алушыларға «Топырақ бонитировкасы» пәнінен курстық жұмысты орындауға арналған

ӘДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Орал 2013

Бекназаров Ж. Б., а. ш. ғ. канд, доцент

Рецензент: Ожанов Ғ. С., а. ш. ғ. канд, доцент

5В090300- «Жерге орналастыру», 5В090700 - «Кадастр» мамандықтарында күндізгі және сырттай білім алушыларға арналған «Топырақ бонитировкасы» пәнен курстық жұмысты орындауға арналған әдістемелік нұсқау

«Механикаландыру технологиялары және жерге орнластыру» кафедрасы отырысында талқыланды: « » 2013 ж., хаттама № хаттама

Политехникалық факультетінің оқу-әдістемелік бюросымен ұсынылды:

« » 2013 ж., № хаттама

Университеттің ОӘК мақұлданды: «___» 2013 ж., № хаттама

Әдістемелікте курстық жұмысты орындауға қатысты мынандай сұрақтар қамтылған: курстық жұмыстың тақырыптары, курстық жұмыстың құрлымы, мақсаты мен мңндеттері, топырақ құнарлылығының агрохимиялық және биологиялық көрсеткіштері. Есептеулер: суармалы және суармасыз ауыспалы егістіктердің балл бонитеттерін есептеу, егістіктің көпжылдық өнімін анықтау, ауыспалы егістік танптарының өнімділігін есептеу. Әдістемелік нұсқау 5В090700 - «Кадастр», 5В090300- «Жерге орналастыру » мамандықтары бойнша күндізгі және сырттай бөлімде білім алушыларға оқу үрдісі барысында «Топырақ бонитировкасы» пәні бойынша бағдарламаны игеру барысынада қолдануға арналған көмекші құрал ретінде ұсынылып отыр.

Әдістемеліктің басты мақсаты -білім алушыларды тиімді әдістемелікпен қамтамасыз ету.

© РМК «Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті», 2013ж.

МАЗМҰНЫ

Алғы сөз5

Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті6

Курстық жұмыстың тақырыптары7

Курстық жұмысты орындау әдістемесі8

1 Шаруашылықтың жалпы сипаттамасы8

1. 1 Аналық тау жыныстары және жер асты сулары8

1. 2 Рельеф (жер бедері) 8

1. 3 Ауа райы8

1. 4 Өсімдіктер мен жануарлары9

1. 5 Адамдардың өндірістік іс әрекеттері10

1 . 6 Топырақ құнарлылығының көрсеткіштері11

1. 7 Топырақ құнарлылығының биологиялық және агрохимиялық көрсеткіштері16

2 Ауылшаруашылық алқаптарын бағалау18

2. 1 ҚР суармасыз жердегі топырақ құнарлылығының эталондық көрсеткіші25

2. 2 Егістіктің көпжылдық өнімділігін есептеу26

2. 3 Ауыспалы егіс танаптарының өнімділігін есептеу28

2. 4 Табиғи шабындықтар мен жайлымдарды бағалау29

2. 5 Дақылдардың өнімділігінің баллдық корреляциялық коэффициентін есептеу31

2. 6 У тің Х байланысты регрессиялық теңдеуі32

2. 7 Х тің У бойынша регрессиялық теңдеуі34

2. 8 Топырақтың балл бонитетімен дақылдардың өнімділігі арасындағы байланысты анықтау35

2. 9 Түрлі дақылдар үшін балл бонитет есептеу36

3 Курстық жұмысты орындау кестесі37

4 Курстық жұмысты рәсімдеуге қойылатын талаптар, тапсыру және қорғау38

4. 1 Курстық жұмыстың мазмұны мен құрлымы39

Титулдік бет39

Тапсырма39

5 Курстық жұмысты қорғау реті42

Қорытынды43

Әдебиеттер44

Қосымша46

Алғы сөз

Жоғарғы оқу орнында білім алу барысында кейбір пәндерден курстық жұмыстарды орындауға тура келеді курстық жұмысты орындауға қатысты мынандай сұрақтар қамтылған: курстық жұмыстың тақырыптары, курстық жұмыстың құрлымы, мақсаты мен мңндеттері, топырақ құнарлылығының агрохимиялық және биологиялық көрсеткіштері. Есептеулер: суармалы және суармасыз ауыспалы егістіктердің балл бонитеттерін есептеу, егістіктің көпжылдық өнімін анықтау, ауыспалы егістік танптарының өнімділігін есептеу. қарастырылуы тиіс. Курстық жұмыс бір жағынан алғанда таңдап алынған тақырыпқа байланысты, сауатты түрде жазылған ғылыми түрдегі шығарма деп айтуға болады.

Білім алушылардың алған білім деңгейін жазбаша түрде тексеру тәсілі жер шарындағы барлық білім беру орталықтарында кеңінен қолдалынатын тәсіл болып саналады.

Білім алушы курстық жұмысты оқытушының ғылыми жетекшілік етуімен жеке өз күшімен көрсетілген мерзімде орындауға тиіс.

Жұмысты орындау тапсырма алып тақырып таңдаудан, зерттеу нысанын, материал жинақтап, қажетті әдебиеттерді іріктеуден басталып, соңы қорғаумен аяқталады.

курстық жұмысты орындауға қатысты мынандай сұрақтар қамтылған: курстық жұмыстың тақырыптары, курстық жұмыстың құрлымы, мақсаты мен мңндеттері, топырақ құнарлылығының агрохимиялық және биологиялық көрсеткіштері. Есептеулер: суармалы және суармасыз ауыспалы егістіктердің балл бонитеттерін есептеу, егістіктің көпжылдық өнімін анықтау, ауыспалы егістік танптарының өнімділігін есептеу.

Курстық жұмыстың мақсаты мен міндеті

Курстық жұмыстың мақсаты - «Топырақ бонитировкасы» пәнінен алған теориялық білімді бекіту, сонымен қатар білім алушыларға топырақтың түзілуіне және өсімдіктер өміріне әсер етуші факторларды сараптауды, топырақ сапасын және ауыл шаруашылық алқаптарының орналасқан аймақтық ерекшелігін есекере отырып сапалы бағалауды үйрету.

Курстық жұмыстарды орындау барысында алынған деректер сапалы болған жағдайда, дипломдық жұмысты жазу барысында немесе түрлі шаруашылықтарға ұсыныстар ретінде қолдануға негіз бола алады.

Курстық жұмыстың міндеті - білім алушыларға шаруашылық материалдары негізінде аймақтың гидрологиялық, ауа райы мен топырағының, ұйымдастырушылық - экономикалық ерекшеліктерімен таныстыру. Ауыл шаруашылық алқаптарының топырақтарының балл бонитеттеріне және жерді пайдаланудың тиімділігіне сараптама жасап баға беру.

Курстық жұмыстың тақырыптары

050903- «Жерге орналастыру» мамандығы бойынша сырттай және күндізгі бөлімде оқитын білім алушыларға « Топырақ бонитировкасы» пәнінен курстық жұмысты орындауға арналған тақырыптар тізімі.

1. Шаруашылықтың табиғи жайлымдық жерлерінің топырағын бонитировкалық бағалау

2 Шаруашылықтың табиғи шабындық жерлерінің топырағын бонитировкалық бағалау

3. Шаруашылықтағы егістік жерлердің топырағын бонитировкалық бағалау

4. Бұзылған жерлердің топырағын бонитировкалық бағалау.

5. Орман алқаптарын орналастыратын жерлердің топыраған бонитировкалық бағалау

6. Суармалы жерлердң топырағын бонитировкалық бағалау

7. Мелиоративтік шаралар жүргізілетін жерлердің топырағын бонитировкалық бағалау

8. Көпжылдық екпелер орналастырылатын жерлердің топырағын бонитировкалық бағалау

9. Эрозияға ұшыраған жерлердің топырағын бонитировкалық бағалау

10. Эрозияға ұшырау қаупі бар жерлердің топырағын бонитировкалық бағалау

11. Көпжылдық шөптердің топырағын бонитировкалық бағалау

Курстық жұмысты орындау әдістемесі

1 Шаруашылықтың жалпы сипаттамасы

Тарауды жазу барысында облыстың, ауданның, шаруашылықтың аты, барлық қатынас жолдарының түрлері (темір жолдан қашықтығы және т. б. ) . Шаруашылықта орналасқан ауа райын бақылайтын бекетің, жерге орналастыру, жер кадастры жөніндегі есептер, шаруашылық орналасқан аймаққа байланысты жазылған жер бедерінің, гидрологиясын, гидрографиясын, өсімдік жамылғысын сипаттап жазылған деректер, мақалаларды, кітаптарды пайдалануға болады [6-14] .

1. 1 Аналық тау жыныстары және жер асты сулары

[8, 9, 10, 11, 12, 14] әдебиеттерге сүйене отырып зерттелетін жердің орналасқан геоморфологиялық аймағы анықталады, қысқаша түрде топырақ түзүші аналық породаның генезизисі оның минералогиялық, химиялық құрамы сипаттап жазылады. Топырақ жамылғысын құрайтын топырақ түрлері, оларды автоморфты, жартылайгидроморфты, гидроморфты разрядттарға бөлу үшін жер асты суларының орналасу тереңдігі және құрамының минерализациялану дәпежесі сипаттап жазылады.

1. 2 Рельеф (жер бедері)

Шаруашылықтың орналсқан аймағының жербедері, қырқа-белестері олардың биіктік деңгейі және орналасу бағыты жазылады. Қырқаларда негізінен автоморфты, ойыс жерлерде жартылай гидроморфты, ойыстың қырқаға ауысатын жерлерінде өтпелі топырақтар орналасады. Жер асты суларының орналасу тереңдігі жербедеріне қарағанда көбінесе шөгінді породалардың геологиялық құрлысына байланысты болады.

Құрғақ далалық аймақтарда жақсы байқалатын микрорелеьеф тән болып келеді, олардың пайда блуына әср ететін факторлар, топырақтың тұз және гидротермиялық режимдері сипаттап жазылуы тиіс.

1. 3 Ауа райы

Шаруашылыққа орналасқан ауа-райын бақылайтын бекетің деректеріне сүйене отырып немесе анықтамалардан жылдық және айлық жайын-шашан мөлшері, ауаның орташа тәулік температурасы және ауаның орташа салыстырмалы ылғалдылығының көрсеткіштері жазылады (кесте 1) .

Кесте 1 - Көпжылдық агрометеорологиялық көрсеткіштер

Бақылау бекеті: Бақылау бекеті

Айлар: Айлар

Жылдық орташа көрсеткіш: Жылдық орташа көрсеткіш

Бақылау бекеті: 1

Айлар: 2

Жылдық орташа көрсеткіш: 3

Бақылау бекеті: жауын-шашан мөлшері, мм

Бақылау бекеті:

Айлар:

Жылдық орташа көрсеткіш:

Бақылау бекеті: ауаның орташа тәулік температурасы, °С

Бақылау бекеті:

Айлар:

Жылдық орташа көрсеткіш:

Бақылау бекеті: ауаның орташа салыстырмалы ылғалдылығы, %

Бақылау бекеті:

Айлар:

Жылдық орташа көрсеткіш:

Ауа райын сипаттап жазу барысында ауаның орташа салыстырмалы ылғалдылығы, аңазақ болатын күндердің саны, аяз болмайтын уақытың ұзақтығы, қар жамылғысының қалындығы, температураның жоғарғы және төменгі көрсеткіштері, көктемгі соңғы, күзгі ерте аяз болатын күндер жазылады.

Желдің күші, соғатын бағыты топырақты эрозияға ұшырату қаупі күшті, жазғы және боранды қысқы желдер сипаттап жазылады.

Шаруашылықтағы топырақтар топырақ очерктері, шаруашылықтың жерге орналастыру жоспары негізінде немесе шаруашылыққа қатысты құжаттарға сүйене отырып жазылады.

1. 4 Өсімдіктер мен жануарлары

Облыстың биоценозы ғылыми еңбектерде барынша толық баяндалған [10, 11], сондықтанда топырақтың түзелуіне биологиялық фактордың ықпалы зор деп айтуға болады.

Табиғатта биоценозбен топырақтың қасиеттерінің арасында коррелятивтік байланыс бар, егерде жергілікті жерде өсімдіктердің табиғи жамылғысы бұзылмаған болса, өсімдік түрлеріне қарап топырақтың түрлері мен түршелерін нақты анықтауға болады.

Геоботаникалық карталарда өсімдіктердің түрлері олардың алқаптарда таралу деңгейі нақты көрсетіледі, сондықтанда геоботаник материалдарды курстық жұмысты жазу барысында пайдалануға, олардың деректеріне сүйенуге болады.

1. 5 Адамдардың өндірістік іс әрекеттері

Адамдардың топырақты пайдалану іс - әрекеттерінің нәтежиесінде мәдени өсімдіктер, топырақты мекендеуші тірі организмдермен сыртқы ортаның арасындағы байланыс түрі өзгерген жаңа биоценоз қалыптасады. Жер кадастр құжаттарының негізінде жер пайдаланудың сипаттамасы (кесте2), егіс көлемінің құрлымы және ауыл шаруашылық дақылдарының өнімділігі жөніндегі деректер сипатталып жазылады (кесте 3) .

Кесте 2 - Жер экспликациясы

Ауыл шаруашылық алқаптары: Ауыл шаруашылық алқаптары

Аумағы: Аумағы

Ауыл шаруашылық алқаптары: га

Аумағы: %

Ауыл шаруашылық алқаптары: 1

Аумағы: 2

Ауыл шаруашылық алқаптары:

Егістік: барлығы,

оның ішінде: суармалы

Аумағы:

Ауыл шаруашылық алқаптары:

Тыңайған жер: барлығы,

оның ішінде: суармалы

Аумағы:

Ауыл шаруашылық алқаптары:

Шабындықтар, барлығы

оның ішінде, жақсартылған

Аумағы:

Ауыл шаруашылық алқаптары:

Жайлым: барлығы

оның ішінде, сумен қамтамасыз етілген

Аумағы:

Ауыл шаруашылық алқаптары: Көлтабандар

Аумағы:

Ауыл шаруашылық алқаптары: Көпжылдық екпелер

Аумағы:

Ауыл шаруашылық алқаптары: Басқалары

Аумағы:

Ауыл шаруашылық алқаптары: Барлық жер

Аумағы:

100

Экспликация (лат. еxplication - түсіндірме) ғылыми түрде тұжырымдалған ауыл шаруашылық алқаптарының сипаттамасы.

Шаруашылықта суармалы жерлер болатын болса жоғарыдағыдай кесте жасалынады.

1 га шабындықтармен жайлымдардың өнімділігі нақты малазықтықпротеиндік және мал азықтық өлшем бірлікпен көрсетіледі.

Берілген егіс көлемінің құрлымы шаруашылықта ендірілген және игерілген ауыспалы егістерге сәйкес келуі тиіс. Шаруашылықта ауыспалы егістер болмаған немесе курсты жұмысты оқытушының тапсырмасы бойынша орындаған кезде білім алушы өзбетінше шаруашылықтың мамандығына, ауа райы мен топырақ жағдайына байланысты аймақ талабына сай келетін егістік, малазықтық, арнайы ауыспалы егістер құрастырады. [9, 16, 19] .

Кесте 3 -Егістіктің құрлымы және дақылдардың өнімділігі

Дақылдар: Дақылдар

Аумағы: Аумағы

Өнімділік, ц/га: Өнімділік, ц/га

Дақылдар: га

Аумағы: %

Дақылдар:

Дәнді дақылдар барлығы,

оның ішінде. . .

Аумағы:

Өнімділік, ц/га:

Дақылдар:

Малазықтық: барлығы,

оның ішінде. . .

Аумағы:

Өнімділік, ц/га:

Дақылдар:

Техникалық: барлығы,

оның ішінде. . .

Аумағы:

Өнімділік, ц/га:

Дақылдар: Себілетін аумақ

Аумағы:

Өнімділік, ц/га:

Дақылдар: Парлар

Аумағы:

Өнімділік, ц/га:

Дақылдар: Егістік

Аумағы:

Өнімділік, ц/га:

1 . 6 Топырақ құнарлылығының көрсеткіштері

Топырақ, геоботаникалық карталары агрономиялық картограммалар және де басқа егістіктің өнімділігі туралы деректер, шаруашылықтың топырақ құнарлылығының түрлерімен топырақ жамылғысының құрлымын (ТЖҚ) сипаттайды.

Далалық жағдайда топырақтың морфологиялық белгілер қою қызыл топырақтың түрін, түршелерін анықтауға мүмкіндік береді.

Кесте 4- Қоңыр қызыл топырақтың негізгі кесіндісінің сипаттамасы

Топырақ қабатының индексі, 2004: Топырақ қабатының индексі, 2004

Тереңдігі, см: Тереңдігі, см

Морфологиялық белгілері: Морфологиялық белгілері

Топырақ қабатының индексі, 2004: PU

Тереңдігі, см: А _пах

Морфологиялық белгілері:

0-28

Топырақ қабатының индексі, 2004: AU

Тереңдігі, см: В ₁

Морфологиялық белгілері:

28-51

Топырақ қабатының индексі, 2004: CAT

Тереңдігі, см: В ₂

Морфологиялық белгілері:

51-70

Топырақ қабатының индексі, 2004: В _к

Тереңдігі, см:

70-100

Морфологиялық белгілері:

Топырақ қабатының индексі, 2004: C _Cа

Тереңдігі, см: С

Морфологиялық белгілері:

100-150

Кесте 5- Қоңыр қызыл топырақтың механикалық (алымы) және микроагрегаттық (бөлімі) құрамы

Топырақ қалыңдығы, см: Топырақ қалыңдығы, см

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %: Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы: Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм: Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм

Дисперсиялық фактор: Дисперсиялық фактор

Топырақ қалыңдығы, см: 1, 0-0, 25

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %: 0, 25-0, 05

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы: 0, 05-0, 01

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм: 0, 01-0, 005

Дисперсиялық фактор: 0, 005-0, 001

0, 001-кіші

0, 01-кіші

0, 01- үлкен

Топырақ қалыңдығы, см:

А _пах 0-28

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %:

5, 1

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы:

1, 4

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм:

0, 4

15, 6

Дисперсиялық фактор:

16, 8

33, 1

39, 2

40, 9

7, 5

5, 7

13, 5

3, 4

22, 6

2, 3

43, 6

10, 4

56, 4

89, 6

10, 2

Топырақ қалыңдығы, см: 1

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %: 2

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы: 3

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм: 4

Дисперсиялық фактор: 5

Топырақ қалыңдығы, см:

В ₁ 28-51

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %:

5, 2

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы:

2, 1

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм:

0, 9

10, 0

Дисперсиялық фактор:

19, 1

33, 1

37, 1

44, 4

6, 6

5, 8

12, 2

3, 4

24, 1

3, 2

42, 9

12, 5

57, 1

87, 5

13, 3

Топырақ қалыңдығы, см:

В ₂ 51-70

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %:

4, 9

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы:

2, 5

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм:

1, 2

4, 5

Дисперсиялық фактор:

19, 8

40, 4

31, 5

40, 1

8, 0

9, 0

12, 1

2, 2

27, 4

3, 8

47, 5

15, 0

52, 5

85, 0

13, 9

Топырақ қалыңдығы, см:

В _к 70-100

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %:

4, 5

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы:

3, 6

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм:

1, 5

16, 5

Дисперсиялық фактор:

19, 9

34, 0

28, 8

35, 6

8, 3

7, 0

12, 0

2, 5

29, 5

4, 4

49, 8

13, 9

50, 2

86, 1

14, 9

Топырақ қалыңдығы, см:

С 100-150

Орта-ша үлгі-нің ылғал-дылы-ғы, %:

4, 3

Өңдеу барысында HCl, % жоғалуы:

6, 3

Фракциялардың құрамы, %; бөліктердің мөлшері, мм:

1, 1

15, 3

Дисперсиялық фактор:

17, 6

36, 5

29, 9

33, 4

9, 4

5, 2

11, 6

5, 0

30, 4

4, 6

51, 4

14, 8

48, 6

85, 2

15, 1

Жоғарыда 5 кестеде көрсетілген мысалда қоңыр қызыл топырақ орташа саздақты лайлы - шаңды топыраққа жатады, себебі топырақ тың өңделетін қабатындағы физикалық саздың мөлшері 43, 6%, оныңда басым бөлігі 22, 6% лайдан тұрады. Топырақтың С қабатындағы физикалық саздың мөлшері 51, 4%, аналық жыныстық порода ауыр саздақты шаңды -лайлы.

Топырақтың микроагрегатты құрамының лайлы, орташа шаңды бөлігі 0, 25-0, 01 мм түйіршіктерге біріккен, механикалық және микроагрегеттық құрамы бойынша есептелген дисперсиялық факторы бойынша топырақтың құрлымының желмен суға қарсы тұру қаблетінің жақсы екенін көрсетеді (кесте6) .

5 және 6 кестенің кейбір бөліктерін білім алушылар оқытушының тапсырмасына сәйкес толтырады, ал қалған бөліктерін төменгі формула бойынша есептейді:

ФД=100·(Х ₁ /Х ₂ ), (1)

мұндағы ФД - топырақтың дисперсиялық факторы, %;

Х ₁ -микроагрегаттық сараптама деректері бойынша топырақ құрамындағы лай мөлшері, %;

Х ₂ - механикалық сараптама деректері бойынша топырақ құрамындағы лай мөлшері, %; .

Кесте 6 - Қоңыр қызыл топырақтың агрофизикалық көрсеткіштері

Қабат, см: Қабат, см

Тығыздық, г/см3: Тығыздық, г/см ³

ВУЗ: ВУЗ

НВ: НВ

Vтв: V _тв

ОС: ОС

КС: КС

НС: НС

КС пен НС арақатынасы: КС пен НС арақатынасы

Қабат, см: топы-рақтың, ОМ

Тығыздық, г/см3: қатты фаза, ρ

ВУЗ: топырақ массасынан, %

НВ: көлемдік массадан, %

Қабат, см:

А _пах 0-28

Тығыздық, г/см3: 1, 15

ВУЗ: 2, 56

НВ: 11, 6

Vтв: 27, 8

ОС: 44, 9

КС: 55, 1

НС: 32, 0

КС пен НС арақатынасы: 23, 1

1, 39

Қабат, см:

В ₁ 28-51

Тығыздық, г/см3: 1, 34

ВУЗ: 2, 61

НВ: 11, 1

Vтв: 20, 9

ОС: 51, 3

КС: 48, 7

НС: 28, 0

КС пен НС арақатынасы: 20, 7

1, 35

Қабат, см:

В ₂ 51-70

Тығыздық, г/см3: 1, 38

ВУЗ: 2, 65

НВ: 10, 4

Vтв: 19, 6

ОС: 52, 1

КС: 47, 9

НС: 27, 0

КС пен НС арақатынасы: 20, 9

1, 29

Қабат, см:

В _к 70-100

Тығыздық, г/см3: 1, 46

ВУЗ: 2, 68

НВ: 9, 8

Vтв: 18, 0

ОС: 54, 5

КС: 45, 5

НС: 26, 3

КС пен НС арақатынасы: 19, 2

1, 37

Қабат, см:

С 100-150

Тығыздық, г/см3: 1, 45

ВУЗ: 2, 70

НВ: 10, 1

Vтв: 18, 1

ОС: 53, 7

КС: 46, 3

НС: 26, 2

КС пен НС арақатынасы: 20, 1

1, 30

Қабат, см:

А+В+С

0-150

Тығыздық, г/см3: 1, 37

ВУЗ: 2, 65

НВ: 10, 5

Vтв: 20, 2

ОС: 51, 7

КС: 48, 3

НС: 27, 7

КС пен НС арақатынасы: 20, 5

1, 35

W _m =100·(m ₁ -m ₂ ) /m ₂ , (2)

Мұндағы

W _m - топырақтың қатты фазасының массасынан пайыздық ылғалдылық;

m ₁ - кептіргенге дейінгі топырақ массасы, г;

m ₂ - кептіргеннен кейінгі топырақ массасы, г.

W _v =W _m ·ОМ (3)

Мұндағы

W _v - топырақтың көлемінен пайыздық ылғалдылық;

W _m -топырақтың қатты фазасын пайыздық ылғалдылығы;

ОМ - топырақтың көлемдік массасы немесе тығыздығы, г/см ³ .

V _{т. в.} =100·(ОМ/ρ), (4)

Мұндағы

V _{т. в} - топырақтың қатты фазасының көлемі, %;

ОМ - топырақтың тығыздығы, г/см ³ ;

ρ - қатты фазаның тығыздығы, г/см ³ .

ОС= V _п -V _{т. в.} =100-V _{т. в.} , (5)

Мұндағы

ОС - топырақтың жалпы қуыстылығы немесе кеуектілігі, %;

V _п - 100% деп алынған топырақтыңкөлемі;

V _{т. в} - топырақтың қатты фазасынкөлемі, %.

НС=ОС-КС, (6)

Мұндағы, НС - капеллярлық емес қуыстылық, %;

КС - капеллярлық қуыстылық, %.

Топырақтың мехникалық сраптамасын (таблица 5) график түрінде өрнектеуге болады, ол үшін ординат осіне топырақтың генетикалық қабатын салады, абцисса осіне механикалық фракциялар салынады.

Профильдік тәсіл арқылы ординат осіне топырақ қабатын, абцисса осіне топырақтың қатты фазасын, капиллярлық, капиллярлық емесес көрсеткіштерді салу арқылы ( 5 және 6 кесте) көрсетуге болады. .

Топырақ құнарлылығының агрофизикалық көрсеткіштері ауа мен су қорын, ылғал қорының тимді мөлшерін және ауыл шаруашылық дақылдарын суару нормасын есептеуге мүмкіндік береді.

Ол үшін көрсеткіштерді төмендегі формула арқылы белгілі бір өлшем бірлікке келтіру қажет:

З _Н2О =W _m ·ОМ·h,

(7)

Мұндағы, З _Н2О - су қоры, м ³ /га (т/га) ;

W _m - топырақ массасынан алғандағы топырақ ылғалдылығы;

ОМ - топырақтың тығыздығы, г/см ³ ;

h - топырақ қабаты, см.

Мысал, топырақтың төменгі су сиымдылық көрсеткіші (24, 8% =НВ) деңгейінде судың жалпы қоры = 895 м ³ /га (топырақтың өңделетін қабаты (h=28 см), тығыздықОМ=1, 15 г/см ³ :

З _Н2О =НВ·ОМ·h=27, 8·1, 15·28=895, м ³ /га.

Кесте 7 - Қоңыр қызыл топырақтың түрлі гидрологиялық константна байланысты су мен ауаның арақатынас көрсеткіштері

Қабат, см: Қабат, см

Су қоры, м3/га: Су қоры, м ³ /га

Ауа қоры, м3/га: Ауа қоры, м ³ /га

Су мен ауаның арақатынасы: Су мен ауаның арақатынасы

ПНК,м3/га:

ПНК,

м ³ /га

Қабат, см: ВУЗ

Су қоры, м3/га: ВЗР

Ауа қоры, м3/га: НВ

Су мен ауаның арақатынасы: ПВ

ПНК,м3/га: ДАВ

ВУЗ

ВЗР

НВ

ВЗР

НВ

Қабат, см:

А _пах 0-28

Су қоры, м3/га: 374

Ауа қоры, м3/га: 634

Су мен ауаның арақатынасы: 895

ПНК,м3/га: 1542

521

1168

908

647

0, 70

1, 38

261

Қабат, см:

В ₁ 28-51

Су қоры, м3/га: 342

Ауа қоры, м3/га: 493

Су мен ауаның арақатынасы: 644

ПНК,м3/га: 1119

302

777

626

475

0, 79

1, 35

151

Қабат, см:

В ₂ 51-70

Су қоры, м3/га: 273

Ауа қоры, м3/га: 393

Су мен ауаның арақатынасы: 514

ПНК,м3/га: 910

241

637

517

396

0, 76

1, 30

121

Қабат, см:

В _к 70-100

Су қоры, м3/га: 429

Ауа қоры, м3/га: 608

Су мен ауаның арақатынасы: 788

ПНК,м3/га: 1366

359

937

758

578

0, 80

1, 36

180

Қабат, см:

С 100-150

Су қоры, м3/га: 732

Ауа қоры, м3/га: 1022

Су мен ауаның арақатынасы: 1312

ПНК,м3/га: 2313

580

1581

1291

1001

0, 79

1, 31

290

Қабат, см: 0-150

Су қоры, м3/га: 2150

Ауа қоры, м3/га: 3150

Су мен ауаның арақатынасы: 4153

ПНК,м3/га: 7250

2003

5100

4100

3097

0, 77

1, 34

1003

Аймақтық агрометеорологиялық жағдайларын ескере отырып жасалынған топырақтардың құнарлылығының агрофизикалық көрсеткіштері (кесте 1) суармалы және суармасыз жерлердің ылғал-ауа режимдерін тиімді реттеуге мұмкіндік береді [20, 22, 23] .

Кесте 8 - Қоңыр қызыл топырақ құнарлылығының биологиялық және химиялық көрсеткіштері

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.