Мал денсаулығын сақтап, өнімділігін арттыру

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 21 бет
Таңдаулыға:

МАЗМҰНЫ

І. КІРІСПЕ БӨЛІМ
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Түйе шаруашылығы және інгендердің сүт өнімі
2.2. Буаз інгендерді азықтандырудың нормалары
2.3. Інгендерді сауудың технологиясы
2.4. Түйені және ботаны азықтандырудың ерекшеліктері
ІІІ. ҚОРЫТЫНДЫ БӨЛІМ
Пайдаланылған әдебиеттер
І. КІРІСПЕ БӨЛІМ

Азықтандыру – малдың түріне, жасына, жынысына физиологиялық жағдайына,
тірілей салмағына және өнімділігіне байланысты белгіленген организм
мұқтаждығының көрсеткіштері. Мал неғұрлым ірі болса оның тіршілігін
қамтамасыз етуге қажетті қоректік заттар да жоғарылайды және де өнімділігі
өскен сайын оны өндіруге жұмсалатын энергия мен қоректік заттар деңгейі
ұлғаяды.
Қазақстанда түйе өсіру мал шаруашылығы ішіндегі кәсіби сала болып
табылады. Ежелден халқымыздың қастерлеп өсіріп келген төрт түлік малының
бірі – түйе. Республикамыздың шөл және шөлейт аудандарына қоныс тепкен
жергілікті халқымыздың тарихы түйе өсірумен тығыз байланысты. Түйе қыстың
суығы мен жаздың аңызақ ыстығына шыдамды келеді. Ол көп күй талғай
бермейді. Мысалы, жантақ, қарасары, қараған, дәрмене, алабұға тағы басқа
ащылы-тұщылы сілтілі шөптерді түйе сүйсініп жейді. Ол қой немесе ірі
қарадай жиі-жиі өріс аударып тұруды да қажет етпейді және суға да өте
шыдамды. Ыстыққа, шөлге төзімді бұл жануарды халқымыз жоғары бағалаған.
Түйенің шұбаты мен еті – өте пайдалы ас, дертке дауа, жүні бағалы киім.
Мал денсаулығын сақтап, өнімділігін арттыру берік азық қорына
негізделеді. Берік азық қорынсыз шаруа қожалықтағы мал басының өсіп-
жетілуіне және өнімділігіне әсер ететін сыртқы ортаның ең күшті факторы
қоректік заттардың жеткілікті де қажетті түрде жеткізілуі мүмкін емес.
Сондықтан, мал шаруашылығын өркендетуді жеткілікті жем-шөп қорынан
бастайды.
Жем-шөп қорын нығайтуды ондағы азық түрімен мөлшерін көбейтумен қатар,
қолдағы бар азықты үнемді де физиологиялық және экономикалық тұрғыдан
тиімді жұмсай білу керек.
Мал организмінің тіршілігін қамтамасыз етуге қажет энергия мен
қоректік, биологиялық пәрменді заттар күнделікті желінген жемшөбін
жеткізіледі. Демек, тіршілік барысын дұрыс, зат алмасуына қажетті барлық
қосындылармен жеткілікті деңгейде қамтамасыз ету – малға берілетін азық
мөлшері мен сапа-сала тікелей байланысты келеді.
Азық сапасы ең алдымен оның химиялық құрамы, қоректік затқа байлығы
және берілген малға жұғымдылығымен айғақталады. Оны жете зерттеп,
күнделікті бақылау үшін азық биохимиясын, гигиенасын және азықтандыру
тұрғысынан құнарлылығын білу қажет.
Бұған себеп республикамыздың шөл және шөлейт аудандарында жайылымдар
тарылып, жер құнарын жоғалтты. Сондай-ақ тың жерлерді игерудің де зардабы
оңай тиген жоқ.
Оның үстіне су тапшылығының етек алуы, мал шаруашылығын өркендетуге
едәуір кедергі келтіріп отырды.
Халқымыздың өсіп-өнуі үшін түйе шаруашылығын өркендетудің мәні зор.
Бүгінгідей экологиялық ахуал шегіне жетіп, ауру-сырқау дендеген кезеңде
түйенің еті де, сүті де өте пайдалы. Ал шөл және шөлейт аймақтарда тұратын
жергілікті халық пен келешек ұрпақтардың денсаулығын әртүрлі экологиялық
зиянды жағдайлардан алдын ала сақтағанда ғана мол сүт, ет және жүн, сапалы
тері беретін түйе шаруашылығын талапқа сай ұйымдастырып, өркендеткен өте
тиімді.
Курстық жұмыстың мақсаты –
Курстық жұмыстың міндеті –
ІІ. НЕГІЗГІ БӨЛІМ
2.1. Түйе шаруашылығы және інгендердің сүт өнімі

Түйе шаруашылығын сөз еткенде одан алынатын өнімдер – сүт, шұбат,
балқаймақ құрт, ірімшік, түйе жүні, терісі және ет, тек қана өзінің жоғары
калориялығымен емес, өзгеше биологиялық қасиеттерімен әрі адам денсаулығына
пайдалылығымен ерекшеленетінін естен шығармаған абзал. Түйенің еті мен майы
құнарлылығы жағынан өзге ешбір малдан артық болмаса, кем түспейді. Әрбір
қоңды түйе 61,7-65,8 % таза ет береді. Ал, кейбір атандардың салмағы күтімі
болса 1000 кг дейін жетеді. Орта есеппен бір түйеден 160-200 кг дейін май
алуға болады. Оның 120-130 км-ы өркеш майы. Қазір түйенің өркеші шұжық, ет
консервісін жасауға кеңінен пайдаланылады. Сапасы жағынан өркеш майы
жылқының жалына пара-пар.
Түйе сүті мен сол сүттен ашытқан шұбат – әрі қатық, әрі тамақ, ыстықта
таптырмайтын сусын және орасан емдік қасиеті бар. Мәселен әр түрлі аурумен
ауырған адамдарға емдік дәрі мен шұбатты үйлестіре қолданғанда, адам
организмінің күш-қуаты мен төзімділігі артып, химиялық препататтардың
қолайсыз құбылыстарының тежелетінін көптеген ауруханаларда жүргізілген
байқау жұмыстары көрсетіп отыр. Түйе сүтінде болатын иммундық түйіршіктер
сияқты қорғаныш заттар, зиянды бактерияларды қырып жоятын қуат береді. Осы
заттар біразға дейін сүтті микроорганизмдердің көбеюіне мүмкіндік бермейді,
сол себепті түйе сүті ұйымайды және ұзақ уақытқа дейін бұзылмайды.
Тұқымы мен будандарына байланысты бір литр түйе сүтінің құрамында сүт
қанты, белок, кальций, фосфор және әртүрлі витаминдер, басқа да организмге
қажетті және жеткілікті мөлшерде минералдық заттар бар. Сонымен қатар
шұбатта адамның зат алмасу жағдайларын реттеп отыратын күшті қасиет пен
шұбат ашығанда пайда болатын витаминдер бар. Содан да болар, ол адам
организімінде пайда болатын химиялық әсерлердің құбылыстарын тежеп,
организмнің күш–қуатын арттырады. Түйе сүтінің орташа адам организміне
сіңімділігі – 98,6 %. Мұның өзі түйе сүтінен жасалатын әртүрлі тағамдардың
(балқаймақ, май, құрт, қаймақ) сапасының жоғары екенін көрсетеді.
Түйе сүтінің майлылығы 7 %, онда 4-5 % белок және қант бар. Қос
өркешті інгеннен гөрі нарлар сүтті келеді. Мәселен нарлардың сүттісі
тәулігіне 25-30, өркешті інгендер 10-15 литрден сүт береді. Әрине түйеден
сүтті көп алу оны жақсы азықтандыруға да тікелей байланысты екені мәлім.
Түйе малы еті мен сүтінен басқа жүнімен де бағалы, әсіресе тайлақтың
жүніне не жетсін. Өйткені, ең асыл, әрі жеңіл, әрі жылы, әрі мықты киімдер
мен маталар тайлақ жүнінен жасалады. Түйе жүнін қой жүнімен араластырып,
оны тоқыма фабрикалары кеңінен қолданады. Түйе жүнінен тоқылған бұйымдардың
сапасы өте жоғары. Ешқандай ылғалды өткізбейді. Оған қоса тыныс алу және
жүйке жүйелерін сыртқы әсерлерден, суықтан сақтандырады. Бір тал қылшығының
өзі 150 грамм салмаққа үзілмейді. Түйе жүні өте жеңіл, кез келген бояуға
жақсы боялады. Ғарышкерлердің скафандрлары мен полюсшілердің (полярник)
киімдеріне түйе жүнін қосады.
Түйенің жүндестігі оның түріне, тұқымына, физиологиялық жағдайына
(буаз, сауылатын, қысыр кезі) жасына, жынысына, азықтандыру мен күтіміне
және дер кезінде күзелуіне байланысты әр түйеден жылына 5,7-6,5
килограммнан жүн алуға болады. Ал атан, бура түйелері 8-10 кг дейін жүн
береді. Сондықтан да оған деген сұраныс өте жоғары. Біз оның қадірін онша
білмегеннің себебінен, шетелдіктер түйе жүнін бізден арзанға сатып алады.
Ал өзіміз қолда бар байлықты тиісінше дұрыс пайдалана алмай келеміз.
Түйенің терісі де ішкі және сыртқы табиғи құбылыстардың әсеріне өте
төзімді болады.
Сондықтан да болар, ата-бабаларымыз ұзақ жолға шыққанда дайындалған
азық-түліктерін түйенің мойнағынан немесе өркеш терісінен тігілген меске
салып жүрген. Өлген адамның мәйітін де осы түйе терісінен арнайы тігілген
қапшыққа салып, бірнеше ай жүріп, межелі жеріне апарып жерлеген. Түйенің
тағы басқа да біз біле бермейтін қасиеттері өте көп. Әсіресе, бураның
шудасын тұмауратқанда иіскесеңіз, тез сауығып кетесіз. Түйенің табан терісі
ыстық пен суыққа өте төзімді, одан жасалған аяқ киім, қолғап 100-150 градус
ыстықты өткізбейді.
Түйе шөл және шөлейт жайылым жағдайына төзімді, ыстыққа да шыдамды,
апталап су ішпеуге де көнеді, сонымен қатар шөлейт аудандарда бірден-бір
таптырмайтын көлік ретінде де пайдаланылады. Оның бойында 2-3 аттың күші
бар деп есептелінеді. Түйенің көзі өте өткір алға қарап тұрсада арт
жақтағыны көре алады. Оның себебі түйе көзінің ішкі құрылысының
ерекшелігінен болуы керек.
Мінеки, мойны иілген, сырт тұлғасына қарағанда түзу жері жоқ
сиықсыздау түйе малы тұла бойы толы ырыс-береке болып келеді. Түйе – халық
шаруашылығына пайдалы, түсімі мол түліктің бірі. Түйе шаруашылығын
өркендету біздің республикамыздың табиғи жағдайына өте қолайлы екені
даусыз. Сондықтан да маңызды түлікті өсіру ісіндегі кедергілер жедел
түзетілетін болуы тиіс.
Қазір ауылда сенделіп бос жүрген жұмыссыз жастар көп. Соларды төрт
түлік өсіріп, көбейтіп, мал өнімдерін молайту ісіне тартсақ, жастардың
атакәсіпке араласуына кең өріс ашылып, жұмыссыздық азаяр еді. Қазақ малды
асыраған, мал қазақты асыраған. Осыны ескерген жөн. Мал санының еселеп
кемуі салдарынан қаншама адам күнкөріс кәсібінен, нәсібінен айырылды.
Оларға кәсібі мен нәсібін қайтарып беру керек деп ойлаймыз.
Інгендердің сүт өнімі таза тұқымға жатпайтын жергілікті сиырлардан көп
болады. Сүт және сүттен жасалатын тағамдар көшпелі халықтың негізгі тағамы
болып, жалпы ішілетін астық 80-90% -ті құраған. Ертеде еліміз сиырды да,
биені де, қой, ешкі, түйені де сауған, бірақ шөл және шөлейт аймақтарда
түйе сүті тиімді саналған.
Інгендердің сүттілігін дәл анықтау қиынға түседі, өйткені оларды идіру
үшін ботасын емізіп сауады және түнгі уақытта ботасымен бірге жайылады да,
еміп қояды.
Сондай-ақ, жалғыз өркешті түйелерге қарағанда қос өркешті түйлердің
сүті аздау, бірақ сүтінде май мен ақуыз мөлшері көп.
Зерттеулерге қарағанда, Қызылорда облысы Қара-өзек шаруашылығының
түйе фермасында аруана тұқымының інгендерінен орта есеппен 1987 литр,
қазақтың екі өркешті түйелерінен 726 литр, бұдан нарлардан 1295 литр,
қоспақтардан 893 литр сүт сауылады. Інгендерді сүтейту үшін байлап күтіп-
бағып, жақсылап азықтандыру керек.
Түйе желінінің өзінің анатомиялың құрылымы мен физиологиялық құрылысы
жағынан басқа мал желінінен түбірлі айырмашылығы бар. Қос өркешті
інгендердің желіні өте үлкен болмайды және тереңірек орналасқандықтан
өлшемін алу қиын. Жатқан кезде түйе желіні жерге тимейді, оны бүйірі сақтап
тұрады.
Желіннің негізі трапеция тәріздес. Желін сырты жұмсақ икемді терімен
жабылған, ол теріні қыста түк басады да, ал жазда түк түлеп, тықырланады.
Желін бір-бірінен нақты шектелген 4 сүтті үлестен тұрады. Желін бөліктерін
бөліп тұратын сызат тек алдыңғы бөліктердің арасында ғана аздап көрінеді.
Желіннің жанында, алдыңғы және төртінші емшек ұшының арасында көлденең
сызат көрінеді, ол әр малда әр түрлі көрінеді.
Желіннің алдыңғы бөліктері артқы бөліктеріне қарағанда бір деңгейде
немесе сәл жоғарыраң орналасады. Желін ішкі жағынан оң және солға бөлінетін
екі бөлікке бөлінген. Ал олардың әрқайсысы алдыңғы және артқы үлеске
бөлінеді.
Әр үлесте өз бетінше пакет альвеоласы, сүт арнасы, сүт жолдарының
желін ұшында жеке шығар саңылаулары болады. Кейде үлесте үш без болуы
мүмкін, ол кезде желін үшында үш саңылау тесігі болады. Шығу саңылаулары
бір-біріне жақын орналасқан. Яғни, түйе желіні сегіз сүт безінен тұрады.
Желін көлемі өте кішкентай, орташа ұзындығы – 24 см, алдыңғы желін ұшының
ені — 26 см, алдыңғы үлестің тереңдігі – 17 см, соңғы үлес тереңдігі – 13
см. Желін ұштары конус тәріздес қашық орналасқан. Алдыңғы желін ұштарының
арақашықтықтары – орташа 22 см, ал артқы желін ұштарының арақашықтығы – 12
см. Алдыңғы желін ұшы көлемі жағынан артқыларынан біршама кішкене болып
келеді. Әр желін ұшында екі цистерна болады. Сүт цистернасының қуысы желін
ұшы деңгейінде дөңгеленген қаптармен жоғарғы безді және төменгі емшек ұшы
бөліктеріне бөлінеді. Без бөліктерінен 12 сүт жолдары тұрады.
Сауын аралығындағы уақытта емшек цистерналары бос, көлемі кіші, терісі
аздап жиырылып тұрады. Сауу кезінде цистерналар сүтке толады, желін ұшы
серіппелі, икемді келеді және көлемі мен ұзындығы екі есеге ұлғаяды.
Айыр түйелердің желіні көлемі жағынан онша үлкен болмаса да, безді
ұлпаларға бай болып келеді. Сауын арасындағы 12 сағат үзіліс кезінде оның
сыйымдылығы максималды -4,5 литр, ал орташа -2-2,6 литр. Жалғыз өркешті
аруақа түйелер мен бірінші ұрпақты будандардың сүт өнімділігі жоғары болып
келеді. Олардың желін көлемі мен сыйымдылығы айыр түйелерге қарағанда
үлкен.
Інгендердің сүттілігі көбінесе олардың тұқымына, ұрпағына, сауу
мерзімінің ұзақтығына байланысты. Інген исініп кетеді, сондықтан оны тез
сауу қажет.
Інгеннің сауылу мерзімі 16-18 айға дейін созылады. Жекелеген
інгендердің сүт беруі 7-ден 12 литрге дейін жеткен. Жүйелі саууды дұрыс
ұйымдастырып, күн тәртібін сақтаса, сүттің сапасы артады.
Түйе сүтінің майлылығы неғұрлым жоғары болса, оның тығыздығы соғұрлым
аз болады. Түйе сүтінде жекелеген компоненттердің болуы тұрақсыз, ол сүт
шығу кезеңіне, жыл мезгілі, азықтануына, малдың түрі және тұқымдық
айырмашылықтарына байланысты ауытқып отырады.
Інген желінінің өзгешілігіне, ботаны емізіп өсіруге және сүттің
емшекте тез жиналмауына байланысты оны сауудың ерекшеліктері бар. Інгенді
идеру-өте күрделі процесс. Інгендерді сауғанда әдетте тез иіп, сүтті мол
беруіне бота себепші болады. Інгендерді сауған кезде атқарылатын жұмыс
тізбектері бір қалыпты жүргізілуі тиіс.
Інгенді идірудің ең тиімді әдісі ботасын салу болып табылады.
Інгендердің аналық мейірімі өте жақсы дамыған және бота енесін емгенде
оның ауыз қуысында вакуум пайда болады да желін және емшектегі жүйке
жүйелері тітіркендіріліп, сүт бөлу процесі басталады. Ботасын салып,
інгенді қолмен сауу ежелден қалыптасып, ұрпақтан-ұрпаққа жетіп отырған
әдіс. Түйенің желіні жерден 104-110 см биіктікте орналасқандықтан, сауыншы
оны түрегеп тұрып сауады.
Сауар алдында түйеші сауын інгендерін сауылатын орынға айдап әкеліп,
ашық қораға қамайды, содан кейін әр сауылатын інгенді идіру үшін өз
боталарын енесіне жамыратады, 30-40 сек.
Емгеннен кейін ботасына ажыратып, боталар тұратын аулаға қамайды
немесе сауын біткенше енесінің жанында ұстап тұрады. Енесі ісінгеннен кейін
сауыншы бір аяғына бүгіп, сол бүгілген тізесіне шелекті қойып, ал тұтасқан
білегіне іліп алып екі қолымен төрт емшекті сауып шығады.
Інгенді сауудың әр түрлі тәсілі бар: бір сауыншы бір інгенді, немесе
екі сауыншы бір інгенді екі жағынан тұрып сауу.
Емшекті бас бармақ және сұқ саусақпен қысу, немесе саусақтарды бір
жұмып, бір ашып, емшектерді не жоғары, не төмен қысу арқылы саууға болады.
Тәжірибиелерге қарағанда бір інгенді қолмен сауу үшін орта есеппен 5-6
минут уақыт жұмасалады. Әрбір сауыншы күніне 15-20 інгенді жазда 3-4 рет,
қыста 1-2 рет сауады.
Соңғы кезге дейін түйелерді барлық жерлерде тек қолмен сауады. Ал
қазір оларды машинамен сауу мүмкіншілігі толығынан бар.
Қолмен сауу. Қолмен сауу техникасы малдың биологиялық ерекшеліктерімен
байланысты. Ғалымдардың деректеріне қарағанда, әр аруанадан жылына орта
есеппен 2000-2500 литрден сүт сауылып отырған.
Аруана тұқымдас түйелерге қарағанда қос өркешті інгендердің сүті аздау
болады. Бірақ олардың сүті майлы келеді. Айыр інгендерден жылына орта
есеппен 880-1570 литр аралығында сүт сауылады.
Түйенің бұл тұқымының сүті, әсіресе, сауыла бастағаннан кейін үшінші
айында өте мол болады. Айыр өркешті түйелердің желіні өте үлкен болмайды,
ол безді ұлпаларға өте бай, сондықтан сүтті көп береді. Інгендер –
қиындықпен сауылатын мал, оны тұра қалып бірден сауу мүмкін емес, сондықтан
әуелі ботасын салу керек. Ол төлін иіскеп мейірленеді, содан кейін барып
исіне бастайды. Түйелердің сүті иіген кезінде шартты рефлекс арқылы бөлініп
шығады, сондықтан інгендерді сауғанда ол ботасын көріп тұруы қажет.
Түйе желіні жоғары, жерден 101-110 см аралықта болады, сондықтан оны
тұрып сауады. Сауыншы оң аяғымен тұрып, сол аяғын сәл бүгіп, шелекті
желіннің тұсына қояды. Сауу кезінде сақтық шараларын ескерген жөн. Өйткені
түйе жиі артқы аяқпен, онда да доға бойынша жанына және артына қарай
тебеді. Қажет жағдайда малдың артқы аяқтарын тірсек буыннан кендір жіппен
байлап қояды.
Машииамен сауу. Інгендерді аппаратпен сауу – тың бастама. Түйенің
желін құрылысының ерекшеліктерін, сүт шығу және сүт беру физиологиясын
ескере отырып, машинамен сауу әдісін ойлап шығарудың сөзсіз практикалық
және ғылыми мәні бар. Түйені саууға арналған сауын станогының құрылысы
басқа малға арналған станоктардан өзгеше.
Станок 4 бағаннан тұрады, ол бағандарға төрт қалқан және екі көлденең
тіреуіштер бекітіледі. Станоктың ұзындығы 1,5 м-ден кем болмайды, ені – 0,7-
0,75 м. Түйелерді 0,7 кгсм вакуумде және минутына 60 пульсациямен сауады.
Түйелерді машинамен сауғанда олардың сүт беруі өте баяу және үздікті
болады. Сондықтан желінінде сүт қалмау үшін питуитрин инъекциясын қолданған
жөн.
Түйе – ет өндірудің де маңызды көзі. Негізгі өндіріп-өсіру аймағында,
әсіресе, Орта Азия республикалары мен Қазақстанда ет өндіретін табынды түйе
шаруашылығын дамыту өте қолайлы болып отыр. Соңғы жылдары етті түйе
шаруашылығының зоотехникалық, мал дәрігерлік мәселелерін зерттеу жөніндегі
ғылыми жұмыстар анағұрлым көбейе түсті.
Арнаулы әдебиеттерде түйе етінің химиялық, морфологиялық құрамын
сипаттайтын және басқа ерекшеліктерін көрсететін мәліметтер жеткілікті.
Бүгінгі таңда түйенің ет өнімділігін дамытудың заңдылықтары мен
ерекшеліктері, оларды өсіру технологиясы және түйе етінен азың-түлік шығару
кеңінен зерт-теліп, жолға койылып отыр.
Озат түйе шаруашылыңтары мен бригадалары басқа мал түрін үстамайтын
жайылымды ұтымды пайдаланған және түйе басын үнемі өсіргенде ет өнімін
арттыруға болатындығын дәлелдеп отыр.
Түйе шаруашылығында жыл сайын түйе басын 4-5% өсірген кезде, бұл
саланың ет өнімінің жалпы өндірісі үздіксіз өседі.
2.2. Буаз інгендерді азықтандырудың нормалары

Інген белгілі бір маусымда күйлейді. Інгенді қаңтар-мамыр айының
арасында ғана қайытады. Інгеннің күйлеу уақыты орта есеппен 8 тәулікке, ал
бүкіл қайыту кезеңі 16 тәулікке созылады. Бұл мерзімнен ілгері-кейін ауытқу
жиі болып тұрады. Қайыту маусымында (қаңтардан мамыр айына дейін) інгенді
бір-екі немесе үш шөгергенде-ақ қайып кетеді.
Түйе сүті мен сол сүттен ашытқан шұбат – әрі қатық, әрі тамақ, ыстықта
таптырмайтын сусын және орасан емдік қасиеті бар. Мәселен әр түрлі аурумен
ауырған адамдарға емдік дәрі мен шұбатты үйлестіре қолданғанда, адам
организмінің күш-қуаты мен төзімділігі артып, химиялық препататтардың
қолайсыз құбылыстарының тежелетінін көптеген ауруханаларда жүргізілген
байқау жұмыстары көрсетіп отыр. Түйе сүтінде болатын иммундық түйіршіктер
сияқты қорғаныш заттар, зиянды бактерияларды қырып жоятын қуат береді. Осы
заттар біразға дейін сүтті микроорганизмдердің көбеюіне мүмкіндік бермейді,
сол себепті түйе сүті ұйымайды және ұзақ уақытқа дейін бұзылмайды.
Халқымыздың өсіп-өнуі үшін түйе шаруашылығын өркендетудің мәні зор.
Бүгінгідей экологиялық ахуал шегіне жетіп, ауру-сырқау дендеген кезеңде
түйенің еті де, сүті де өте пайдалы. Ал шөл және шөлейт аймақтарда тұратын
жергілікті халық пен келешек ұрпақтардың денсаулығын әртүрлі экологиялық
зиянды жағдайлардан алдын ала сақтағанда ғана мол сүт, ет және жүн, сапалы
тері беретін түйе шаруашылығын талапқа сай ұйымдастырып, өркендеткен өте
тиімді.
Түйе шаруашылығын сөз еткенде одан алынатын өнімдер – сүт, шұбат,
балқаймақ құрт, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.