Газлифт әдісімен мұнай өндіру

Пән: Мұнай, Газ
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 28 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
МЕББМ жоғарғы техникалық мектебі

Курстық жоба қорғауға жіберілді
... .. ... ... ... ... ... ... ... ...
Жетекші Тастемиров А.Г.

Өндірістік экономиканы жоспарлау және өндірісті ұйымдастыру пәнінен

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Газлифт әдісімен мұнай өндіру

Жобаны орындаған студент:

Мамандығы, шифр: Мұнай және газды
қайта өңдеу технологиясы
0819000
Курстық жұмыс ... ... ... ...бағамен
қаралды
Жетекші: Тастемиров А.Г.:

Орал, 2013ж.
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3

1. Мұнай және газ өндіру өнеркәсібі
1.1. Мұнай мен газ өндіру және
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Қабат қысымын сақтау жүйелерін
жетілдіру ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ..7

2. Мұнай өндіру тәсілдері
2.1. Мұнай кеніштеріндегі қолданыстағы мұнай өндіру
әдістері ... ... ... ... ... .13
2.2. Газлифт әдісімен мұнай өндіру тәсілі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..17

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..30

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...32
Кіріспе
XXI ғасырдың басында Қазақстан дүние жүзіндегі алдыңғы қатарлы мұнай
өндіруші елдердің біріне айналып, ТМД елдерінің арасында Ресейден кейін
екінші орын алады. Қазақстан мұндай мәртебеге бірден емес, геологтардың,
ғалымдардың, мұнай – газ өнеркәсібімен шұғылданушы мамандардың көп жылдық
зерттеулерінің нәтижесінде ие болды.
Қазақстан әлемдегі мұнай қоры дәлелденген 55 елдің ішінде 12 – ші
орынды иемденді. Республикамыз көмірсутек өнімінің стратегиялық қорын
иемденіп, әлемдік энергетикалық ресурстар нарығын құруда елеулі рөл
атқарады. Қазіргі уақытта республикамыздағы жалпы өнім көлеміндегі мұнай –
газ өнеркәсібінің үлесі 30% - ды құрап отыр. Мұнайдың Қазақстандағы
бастапқы және қалдықты қоры 2 млрд. тонна шамасында болса, еліміздің батыс
бөлігінде табылған мұнай қорларын қоса есептегенде оның көлемі 6
млрд.тоннадан асып отыр. Ел аумағында 70 мұнай кеніші әлі игерілу үстінде.
Ал зерттеу нәтижелері әлемдік экономикада сенсациялық құбылыс ретінде
танылған. Қашаған кенішіндегі болжамды мұнай қоры 7 млрд.баррельге
жететінін ескерсек, көрсеткіш бағанасы бірден 13 млрд.баррельге көтерілмек.
Соның нәтижесінде, Қазақстан әлемдік ірі мұнай алпауыттарының алғашқы
ондығынан орын алмақ. Қазақстан мұнайының бар қазынасы еліміздің батыс
бөлігіндегі бес облыстың қойнауынан табылады. Атап айтқанда, Атырау облысы
жалпы қордың 39,3% – ын иеленсе, Батыс Қазақстан облысы 10% – ын, Ақтөбе
облысы 8,2% – ын, Қызылорда облысы 15% – ын, ал Маңғыстау облысының қойнауы
Қазақстан мұнайының 27,5% – ын алып жатыр.
2011 жылы ұйымдастыру – технологиялық шараларында 25 ұңғы үздіксіз –
дискретті газлифт әдісі газ факторы жоғары және түп қысымы қанығу қысымынан
төмен жоғары өнімді ұңғыларда қолданылады.
Үздіксіз газлифт әдісіне ауыстырылған ұңғы өнімі КҚ – І және КҚ – ІІ
үшін 9 – 12 ттәу кем болмауы керек, газлифт әдісіне ауыстырылған ұңғының
пайдалану жағдайындағы газсұйықтың ағымын есептегенде растайды.
Мұнай компаниясы бойынша мұнай өндірудің көлемі 2005 жыл бойынша
3347,3 мың тоннаны құрады немесе бекітілген жоспардан 1002,7 мың тоннаға
кем. Мұнай өндіру жоспары 76,9%-ға орындалды. Мұнай өндірудің есептік
көрсеткіштерінің орындалмауы әлемдік нарықта бағаның құлауының жалғасуымен
байланысты болып келеді, 2005 жылдың ақпан айынан бастап мұнайды өткізу
жағдайы ауырлап кетті, бұл резервуарлық парк пен магистральдік мұнай
құбырының толуына әкеп соқтырды, соған орай кәсіптерде мұнай өндіруге
шектеу енгізілген болатын. Сонымен бір уақытта Самара ПСП-ға батыс-
қазақстан мұнайының қабылдануы күрт қысқарды, бұл да жағдайды шиеленістіріп
жіберді. Әсіресе қолайсыз жағдайлар 2005 жылдың шілдесі мен қыркүйегі
аралығында орын алған болатын. Өндірістік басқарудағы мұнай өндірісі 2005
жылдың шілде айында 90,8 мың тонна (27,5%), тамызда – 142,9 мың тонна
(43,3%), қыркүйекте – 183,8 мың тонна (жоспарлы көлемнің 58,0%) құрады.
Егер 2005 жылдың 1-тоқсанында өндірістік басқарумен жоспардан тыс 4755
тонна мұнай өндіріліп, жоспар 100,6%-ға орындалған болса, 2-тоқсанда жоспар
86,6%-ға, 3-тоқсанда 42,7%-ға және 4-тоқсанда 78,8%-ға орындалды. Мұнай
өндіру көлемі төмендеуі себептерінің бірі ретінде 2005 жылдың шілде мен
тамыз айларында мұнай компаниясының электрмен қамту және электрді беру
ұйымдарына тұтынылған электрқуаты бойынша шоттарды дер кезінде төлемеуінің
салдарынан кеніште электрқуатының берілу көлемінің шектелуі (50%-ға
дейін)болды.

1. Мұнай және газ өндіру өнеркәсібі
1.1. Мұнай мен газ өндіру және пайдалану
Мұнай мен газдың аралас қоспасы кеніштегі қайта өңдеу кешендерінің
біріне түсіп, газ бен мұнай ағымдарына бөліну процесстерін өтеді. Мұнай мен
газды бөлу (сепарациялау) қос сұйықты салқындату және гравитациялық тәсіл
арқылы жүзеге асырылады.
Кейбір ұңғымалардың өнімі сондай-ақ сынақ сепараторына жіберіледі.
Осындай үнемі бақылау мұнайгаз ұңғымаларының өндірістік көрсеткіштерін
өлшеу үшін және жұмыс қысымын анықтау үшін қажет. Осындай өлшемдер
инженерлерге кеніштегі өндіру көлемін жақсартуға мүмкіндік береді.
Барлық қайта өңдеу кешендеріне өндірістік процесстерді басқаратын
қазіргі заманғы жүйе орнатылған, ол операторларға жұмыс қондырғыларын
қадағалауға, ҚӨҚ-ның басқа кешендерімен ақпарат алмасып отыруға, газдың
таза ауаға кетуін және өрт бола қалған жағдайда бірден анықтау жүйелер
жұмысы кіретін барлық процесстерді басқаруға мүмкіндік береді. Онда
қандайма болмасын жағдайда тиімді іс-қимыл жасай алатын, апаттарды жоя
алатын қызметкерлер және өрт стансалары бар.
Мұнайдан бөлінген соң, газ бірнеше технологиялық фазалардан өтеді. Бұл
фазаларды жазбастан бұрын, газдың өзі жөнінде біраздап білгеніміз маңызды.
Істің мәнісі мынада: бөлінгеннен кейін газдың физикалық жағдайы оны тікелей
пайдалануға мүмкіндік бермейді, өйткені оның құрамында азғантай сұйықтар
бар, мысалы мұнай мен су, сондай-ақ ластанғыш заттар, атап айтқанда
токсикалық күкіртсутектері мен көмірқышқылы диоксиді, олар газдың алдын-ала
тазартылмай пайдалануға мүмкіндік бермейді. Мұндай газ қышқыл немесе
күкірті бар деп аталады. Қышқыл газ кері сорылып, компрессорлар арқылы
қысымның бірегей деңгейіне дейін келтіріледі, содан кейін ол тазартуға,
сатуға немесе қайтадан жер қабатына айдауға мүмкін болады. Сонымен қатар,
барлық өндірістік кешендерде буды қалпына келтіру компрессорлар жүйесі бар,
факельдегі жанып жатқан газдың көлемін барынша азайтуға мүмкіндік береді.
Өндіріліп жатқан қышқыл газдың бөлігі одан әрі қайта өңдеу мен тазарту
үшін бірден Орынбор қаласына жөнілтіледі. Өз кезегінде, Орынбордағы зауыт
тазартылған құрғақ газдың аз ғана бөлігін кері, Қарашығанаққа жібереді, ол
резерв ретінде пайдаланылады.
Орынборға жіберілетін қышқыл газдың басқа бір бөлігі құрғатылады.
Қышқыл газдың жалпы көлемінен 40 пайызға жуығы өте жоғары қысыммен жұмыс
жасайтын 3 ерекше турбиналық компрессорлар көмегімен қайтадан жер қабатына
айдалады. Газды қайта айдау жер қойнауындағы жоғары қысымды ұстап тұрады,
мұның өзі ҚӨҚ-на кеніштегі сұйық көмірсутектерін өндіруді жоғары деңгейге
жеткізуге мүмкіндік береді. Газдың қалған 10 пайызы күкірттен айыру
қондырғысында қайта өңделеді, мұнда қышқыл газдан күкіртсутектері мен басқа
да зиянды қоспалар шығарылады. Осы процесс кезінде үнемі отын газы
өндіріледі, ол жергілікті тұрғындардың және кеніштегі қажеттіліктеріне
жұмсалады. Күкіртен айырылған құрғақ газ турбиналық отын ретінде энергия
көзі мен тұрмыстық жылыту жүйелерінде бу қазандықтарында, және басқа да
өнеркәсіп мақсаттарында пайдаланылады.
Жоғарыда аталған технологиялық процесс кезінде күкіртің қандайма
болмасын өндірісінің немесе сақталуының толығымен жоқ екендігін атап өту
қажет. Газды күкірттен айыру процессі газды қайтадан айдау процессі кезінде
тепе-теңдікке келтіріледі, өйткені оның кезінде жер қабатына қышқыл газдың
пайдаланылмаған көлемдері мен технологиялық пайдалануға жатпайтын газ
айдалады. Бұл процесс өзімен тиімді экологиялық шешімді көрсетеді, мұнай
өндіру деңгейін көтереді, толығымен алғанда кәсіпорынның өндірістік
шығындарын азайтады.
1.2. Қабат қысымын сақтау жүйелерін жетілдіру
Мұнай өндіру кезіңде алынған су қабаттары белгіленген нормаға сәйкес
құрамындағы қатты заттардан тазартылуы тиіс. Ол су қабат қысымын ұстау
жүйесінде қолданылады немесе бос қабаттарға айдалады. Қабат суларын
буланатын ашық жерлерге, су көздерінің үстіңгі қабаттарына, жер асты
суларының горизонтгарына айдауға болмайды.
Қабатқа су айдау үшін пайдаланатын су көздері. Кен орнын игеруде мұнай
алуда қабат энергиясының жете бермейді. Жоғарғы коэффицетті мұнай бергіштік
және тез арада керек орында мұнай алу үшін. Қазіргі кезде қабат қысымын
ұстау (ППД) әдісі көп қолданылады. Бұл үшін жиынға су немесе газ айдау
арқылы іске асады.
Қабат қысымын ұстау үшін, қабатқа табиғи суларды жөне жер асты суларын
құрамына минералды тұздармен эмульсиясы бар суларды айдауға болады.
Құмкөл кен орнының ауданы көп жағдайда өзара жалғасқан ондаған тұзды
келдермен қоршалған. Олар жауын-шашынмен және мұнаймен өндірілген сулармен
толып тұрады. Барлық мұнай горизонттары өзара жақын орналасқан. Мұнаймен
бірге өндірілген қабат сулары рельефтің төменгі учаскелеріне айдалады,
бұдан грунтты судын деңгейі кетеріледі және сорлардың аумағы үлкейеді.
Грунтты сулардың деңгейі 0,15-0,45м аралығында болады. Грунтты
сулардың деңгейі өндіріс сорларының жоғарғы қабатында болады. Негізінен
айдау ұңғылары арқылы пайдалану ұңғысынан сорға жіберілген сулар айдалады.
Табиғи сулардың бойында аз Мөлшерде минералды тұздар, әртүрлі газдар,
механикалық қоспалар болады.
Жоғарғы қабат және жер асты суларында сондай-ақ микро-организмдер
кездеседі. Әртүрлі дәрежедегі әрбір жұмсалған судың компонеттері қабатқа су
айдау процесіне әсер етеді. Сондықтан су айдау процесін жақсы сапалы сумен
қамтамасыз ету керек. Айдалатын судың құрамындағы механикалық қоспалар мен
микроорганизмдер фильтрацияның жоғарғы қабатына құйылады. Ол өнімді
қабаттың өнімділігін, айдау ұңғыларының қабілетін азайтады. Мысалға,
қүрамында хлорлы кальций түзы бар сульфатты суды айдау - ерімейтін гипс
тұнбасының түзілуіне әкеліп соқтырады.
Бұндай жағдайда қабатқа су айдауға қаныққан күкірт сутекті сұйықтық
айдалатын болса, онда құрамында темір мен оттегі бар су пайдаланылады.
Қуысты ортада тотығу жүріп соның нәтижесінде қатты гидраттардың тұңбасы
түзілуі мүмкін.
Құмкөл кен орнында суға микробиологиялық талдау жүргізілген жоқ.
Жиынға айдалған тығыздалаған су, кей-кезде коллектордың қасиетінің басты
себебі болуы мүмкін.
Қабатта белгілі бір мөлшерде саз болса, су айдау үшін, тығыздалған су
емес, минералды сулар, құрамында саздың ұлғаюына ешқандай жол бермейтін
заттары бар сулар қолданылады. Олар керісінше су айдау ұңғысының жұтылу
қабілетін жақсартады. Су айдау ұңғыларының жұтылу қабілетінің нашарлауы -
қабатқа су айдалатын темір құбырлардың коррозияға ұшырауына әкеліп
соқтырады. Қабатқа айдалатын суды пайдалану кезінде металл құбырларда
химиялық және электрохимиялық заттану жүреді. Құбырдың тоттанған өнімдері
ұңғының түп аймағына түсіп қысқа уақытқа осы ұңғының қабылдауын 0-ге дейін
азайтуы мүмкін. Көп кезге дейін ұңғыдан мұнай мен бірге өндірілген қабат
суларына аса көңіл бөлінген жоқ.
Қазіргі кезде мұнаймен бірге өндірілетін судың көлемінің көптігіне
байланысты қабат суларын талдауға және оны кері айдауға көп көңіл бөлінеді.
Қабат суларын талдау қорытындысы оны қайтадан қабатқа айдауға
жарамдылығын анықтауға қолданылады.
Ұңғыдан мұнаймен бірге өндірілген қабат сулары әртүрлі кен орындарында
өзінің құрамымен айырылады. Олардың құрамында минералды түздардың еруі, газ
және микроорганизмдер болуы мүмкін. Қабат сулары әртүрлі химиялық құрамда
болуы мүмкін. Сондықтан оларды екі негізгі топқа бөледі: 1) тығыз хлорлы
кальцийлі немес хлорлы кальций магнийлі, 2) сілтілі немесе гвдрокарбонатты
натрийлі: Қабат суларының көпшілік бөлігінің құрамында, мұнай кен
орындарында басты бөлігі хлорлы натрий, хлорлы кальций болып келеді.
Жаз уақытында сордағы тұздардың концентрациясы 22-24-ке дейін болады,
соның өсерінен құрамындағы қоспаның ұлғаюына байланысты қондырғылардың
жұмыс істеуін қиындатады және түп аймағын ластайды. Барлық тәсілдерде суды
өндеудің ең негізге сипаттамасы оның құрамында сутек иондарының
концентрациясына байланысты. Бұл арқылы сулы ерітінділердің қышқылдық және
сілтілік ортасын анықтайды.
Тәжірибе жүзінде судың классификациясына қарап, мынадай 5 топқа
бөледі: 1) қышқылды РН-тан 3-ке дейін 2) өлсіз қышқылды РН-тан бастап 4-6-4
арасында, 3) нейтралды РН-7, 4) әлсіз сілтілі 8-10 дейін, 5) сілтілі 11-14-
ке дейін.
Құмкөл кен орнындағы жер асты сулары тығыздалған ауыз суға қарағанда,
өзінің минералдануы шапшаң өсуімен айқындалады. Басқа да белек мұнай
горизонттарының терендігіне игерудің екінші әдісіне, горизонттар арасындағы
гидродинамикалық байланыстарға және горизонттар беттеріне байланысты.
Пайдалану ұңғыларынан алынған судың құрамында микрокомпонеттер, бром, иод
және бор кездеседі. Суды химиялық тексеру оның химиялық құрамдарын
қазбалардың мұнайлылығын сақтауда тиімді екенін көрсетеді.
Қабатқа айдалатын сулардың жарамдылығы лабораториялық жағдайда
фильтрациялық жолымен анықталды. Қабатқа айдалатын тығыз сулардың сапасына
баға беру - олардың құрамындағы темірге байланысты. Айдалатын судың сапасын
реттеу әрбір кен орындарының коллекторлы қасиетінің есебінен жүзеге
асырылады.
Механикалық қоспалардан басқа нұсқа ішінен және сыртынан өнімді
қабаттарды игеруге әртүрлі микроорганизмдер және айдалатын судың
құрамындағы организмдер кіреді.
Сорапты жөндеген кезде және оны жіктеген кезде кабинаның қақпағын
алуды жақсы қадағалау керек. Осындай жетіспеушіліктерде қарамасақ, қабат
қысымын ұстау (ППД) жүйесін жасақтау кезіндегі монтаждық жұмыстардың
мерзімін азайтады, қабаттың қысымының төмендеуіне жол бермейді.
Қазіргі кезде шоғырланған сорапты станция (КНС) және блокты
шоғырланған сорапты станциялар (БКНС) қабат қысымын ұстау жүйесінде жоғарғы
автоматтандырылған объект болып есептеледі. Олар практика жүзінде кейбір
элементтерін периодттық тексеруден кейін қадағалаусыз жұмыс істей алады.
Қабатқа айдалатын сулар сапасына баға беру оның құрамына темірге
байланысты. Мұнай қабаттарына айдалатын табиғи сулардың құрамында темір
әртүрлі мөлшерде кездеседі. Сондықтан судың құрамында темір аз мөлшерде
болуы керек (мгм).
Қондырғының үздіксіз жүмыс істеуін реттеу үшін екінші су алатын ұңғы
суға пайдалануға беріледі. Бірақта барлық су алатын ұңғылардың компрессорлы
қондырғыны немесе терең сорапты қажет етуіне баланысты жұмыс аяғына дейін
жасалған жоқ. Айдау қондырғылары төменгі коммуникациядан тұрады:
КНС-105-390 2-1 ортадан тепкіш сораптардан тұрады, екінші көтеруге
арналған сораптар. Оның суды өндіруі 8640 м3 тәу. Үш құмтасты сүзгіштен
тұратын тазалау құрамы, оның суды өндіруі-3000 м3тәу.
Арында магистральды су құбырларының ұзындығы 4000 метр. 78 ұңғыға
арналған 9 суды бөлгіш будкалардан тұрады;.
4) 10,051 метр айдау құбырымен 21 ұңғыға арналған шек. Жалпы жиынтығы
210051 м. Жалпы айдау құбырлары 14,3 м құрайды.
Айдау қондырғылардың техникалық жағдайлары мынадай болады:
1. Құмтасты-грабенді болып келуіне байланысты тазалау қанағатсыз
жағдайда;
2. Арынды магистральды су құбырлары өзгеріссіз қалуы;
Суды бөлу құбыры өзгертіледі. 28рБ (6 және 8) жұмыс жасалған жоқ.
Қалғандары өзгеріссіз болады. Айдау құбырларының ұзындықтары сол күйінде
қалды.
Қабат қысымы: кеніш бойынша мұнай-газ өндіру жұмыстары басталмай
тұрғанда қабат қысымының мөлшері сол кеніштің тереңцігше төуелді болады.
Жоба бойынша ол төмеңдегі формула арқылы табылады:
Мұнайдың физикалық қасиеттеріне оның тығыздығы, тұтқырлыш. Мұнайдың
тығыздығы жоғарылаған сайын қайнау температурасы арта бастайды. Ал
тұтқырлығына әсер ететін жағдайлар оның құрамындағы парафин, шайыр
қосымшалары және температура.
Химиялық жағынан мұнай сұйық көмірсутектерінің метандық, нафтендік,
ароматтық қатарларының күкіртті, азотты жөне оттекті қосылыстарының
қоспаларынан тұрады.
2011 жылдың аяғында өндіріс объектілерін тұрғызу 93,3% құрады. Қабат
қысымын ұстау үшін, игерудің технологиялық схемасы қарастырған үш игеру
объектілеріне, тоғыз нүктелі схема бойынша қабатқа су айдау жүргізіледі.
Қазіргі барлық су аңдау қоры 44 ұңғыны құрайды. Су айдау, су бөлу пункті
арқылы (ВРП) СБП, бір ББСС (БКНС), 3 сорап жұмыс істейді, шығу қысымы 10,7-
10,8 МПа құрайды.
2011 жылы қабат қысымы 118 ұңғыда тұрақты. Қысымы 258 ұңғыда өлшенді.
8 өндіру ұңғыларына режимдік зерттеу жүргізілді. (NN 232, 234, 239, 333,
339, 1010, 2027, 2081) алынған нәтижелер бойынша индикаторлық қисық
тұрғызылуы әсер етеді. Төменде игеру объектілеріндегі зерттеу жүргізілген
ұңғылар саны көрсетілген.
* 1-объект 40 ұңғы - 95 ұңғы,
* 2-объект 64 ұңғы - 136 ұңғы,
* 3-объект 14 ұңғы - 24 ұңғы.
Игеру объектілерінде қабат қысымының интенсивтік төмендеуі ұзақ
пайдалану бойынша түсіндіріледі. Табиғи игеру режимде және өнім қабатында
қабат қысымын қалыпты ұстау үшін системалық әсер етулерді ескертеміз. Кен
орнын игерудің процесі N1 бүрғылау (1984) ұңғысын қазған кезде, қабаттарға
газдардың бір-бірімен әсеріне байланысты құрылды. Бұл аймақтың құрылысының
дұрыстығын анықтайды. Бұнымен байланысты КазНИПИ мұнай институтының N1
ұңғысын жабу жобасы дайындалды. Айдалған судың есебі және сұйықтың шығымын
өлшеп, жазып отыру керек. Кейбір техникалық жағдайлар қиындықтар туғызады.
Өлшеу приборларының тереңдік манометрлерінің кен орнын игеруді бақылап
отыратын арнайы техникалардың жетіспеуі - дәл мәлімет алуға кедергі
келтірді.
Қабат қысымының төмендеуі көрінетін 2-ші бір участок, жаңа ұңғылар
2012 жылдың 2-бөлігінде берілген бұл ұңғылар әзірге еріген газ режимінде
жұмыс істейді. Су айдау ұйымдастыру жағдайларына байланысты кешігуде.

2. Мұнай өндіру тәсілдері
2.1. Мұнай кеніштеріндегі қолданыстағы мұнай өндіру әдістері
Ұңғымалардың атқыламалануы жаңадан ашылған мұнай кеніштерінде орын
алады, бұл жердегі қаттық энергияның қоры жоғары мөлшерде болып келеді,
б.а. ұңғымалардың түбіндегі қысым ұңғымадағы сұйық бағанының
гидростатикалық қысымын, ернеуіндегі қарсы қысымды және осы сұйықтың
қозғалуымен байланысты қажалуды жеңіп шығуға арнап жұмсалатын қысымды жеңіп
шығу үшін жеткілікті дәрежеде жоғары болып келеді. Кез келген түрдегі
атқылағыш ұңғыманың жұмыс істеуінің міндетті шартына төмендегідей негізгі
теңдік жататын болады:
Рс= Рr +Ртр+Ру (14)
мұндағы ,Рс – ұңғыманың түбіндегі қысым;
Рг, Ртр, Ру – тігінен есептелген ұңғымадағы сұйық бағанының
гидростатикалық қысымы, ССҚ мен ернеуіндегі қарсы қысымға жұмсалатын
қысымның шығындары.Ұңғымалардың атқыламалануының екі түрі бар:
• құрамында газдың көпіршіктері жоқ сұйықтың атқылауы
артезиандық атқылау;
• құрамында атқылауды жеңілдететін газдың көпіршіктері бар
сұйықтың атқылауы – атқылаудың аса кең тараған әдісі.
Артезиандық әдіс мұнай өндірісінде сирек кездеседі. Ол мұнайдың
құрамында еріген газ мүлде болмаған жағдайда және забойлық қысым ұңғымадағы
газдалмаған сұйық бағанының гидростатикалық қысымынан асқан жағдайда мүмкін
болады. Сұйықтың құрамында қанығу қысымынан асатын ернеудегі қысымның
арқасында бөлінбейтін еріген газ болған жағдайда және забойдағы қысым екі
қысымның: газдалмаған сұйықтың гидростатикалық бағанының қысымы мен
ұңғыманың ернеуіндегі қысымның қосындысынан асатын қысым болған
жағдайда.Сұйықтың құрамында еркін газ көпіршіктерінің болмауы алдыңғысының
тығыздығын, және соған сәйкес, сұйықтың мұндай бағанының гидросатикалық
қысымын азайтатын болғандықтан, газдалған сұйықтың атқылауы үшін қажет
болатын ұңғыманың түбіндегі қысым артезиандық атқылау кезіндегіге қарағанда
едәуір төмен болып келеді.
Газ энергиясының есебінен атқылау.Бұл мұнай ұңғымаларының атқылауының
аса кең тараған әдісі. Артезиандық атқылау кезінде атқылау құбырларында
газдалмаған сұйық (мұнай) қозғалады, сондықтан мұндай сұйықтың
гидростатикалық бағанының қысымын жеңіп шығу үшін забойлық қысым жеткілікті
дәрежеде жоғары болуы тиіс.Газ қуатының арқасында атқылау кезінде атқылау
құбырларындағы ГСҚ-ның бағанының тығыздығы төмен, сол себептен мұндай
қоспаның бағанының гидростатикалық қысымы төмен болады. Демек, ұңғыманың
атқыламалануы үшін де төмен забойлық қысым қажет етіледі. Сұйық забойдан
ернеуге қарай ССҚ бойынша қозғалған кезде қысым азаяды, және қайсыбір
биіктікте ол қанығу қысымына тең бола бастайды, ал одан жоғары барған
кезде – қанығу қысымынан төмен бола бастайды.

Сурет 1- Атқылау кезіндегі ұңғымалардың сұлбасы
а – забойдағы қысым қанығу қысымынан төмен болған жағдайда
ә - забойдағы қысым қанығу қысымынан жоғары болған жағдайда.
Атқылау сұйықтың забойға әкелетін энергиясы сол сұйықты ұңғыманың
бетіне көтеру үшін қажеті болатын энергияға тең немесе жоғары болатын
жағдайда, атқылау көтергіші оңтайлы режимде, б.а. ең жоғары ПӘК режимінде
жұмыс істеген жағдайда мүмкін болады. Ұңғыманың забойындағы қысымның
арқасында сұйық сол қысымға сәйкес келетін биіктікке көтерілуі мүмкін. 1м3
сұйықты көтеру кезінде орындалатын пайдалы жұмыс сұйық салмағының көтерілу
биіктігіне көбейтіндісіне тең. Мұнаймен бірге забойға еркін түрдегі газ
келіп түсуі мүмкін, сонымен қатар дәл сол мұнайдан қысымды сирету кезінде
газ бөлініп шығады. 1м3 тауарлық мұнайға қатысты болатын және стандарттық
жағдайларға келтірілген газдың жалпы мөлшері толық газдық фактор деп
аталады. Алайда еркін газдың әртүрлі тереңдіктегі үлесі әртүрлі болады.
Кеңейту жұмысын тек еркін газ ғана орындайды. Сол себептен газдың кеңейту
жұмысын есептеу кезінде толық газдық факторды емес, газдың аз мөлшерін
(еріген бөлігін шегерумен) ескеру қажет, оны тиімді газдық фактор деп
атайық.Атқылағыш ұңғымалардың жұмысын реттеу. Реттеу қисықтары сол
ұңғымадан өндірудің технологиялық нормаларын және оның тұрақты жұмыс
режимін белгілеу негіздерінің бірі болып табылады:
• Рс забойлық қысымды Рнас қанығу қысымынан немесе оның қайсыбір
бөлігінен Рс 0,75•Рнас төмен болатындай мөлшерге жеткізбеу;
• ең төмен газдық факторға немесе оның белгілі бір шамадан
аспайтын мағынасына сәйкес келетін режимді орнату;
• ұңғыманың сүзгішінің артындағы қатта қуыстың пайда болуына жол
бермеу үшін шығарылатын құм мөлшерінің күрт артуына жол бермеуге сәйкес
келетін режимді белгілеу;
• ұңғыманың өнімінде судың пайыздық мөлшерінің күрт артуына жол
бермеуге сәйкес келетін режимді белгілеу;
• ұңғыманың түбінде қоршаған бағанның майысып қалуы мүмкін
болатындай қысымға жол бермеу;
• буфердегі немесе құбыарасындағы кеңістіктегі қысым арматураның
және тұтастай құрал-жабдықтың беріктігі мен оның жұмысының сенімділігі
тұрғысынан қауіпті мағыналарға жететін режимге жол бермеу;
• ұңғыманың буферіндегі қысым мұнай-газ жинақтау жүйесінің
лақтырмалы манифоліндегі қысымнан төмен болып шығатындай режимге жол
бермеу;
• белсенді құрғату процесімен қаттың барынша үлкен қалыңдығы
немесе өнімді аралық қабаттардың ең үлкен саны қамтылатындай режимді
орнату. Бұл ұңғыманың әртүрлі жұмыс режимдерінде құйылымның пішіндерін
тереңдіктік өнімділікті өлшегіштермен түсіріп алу арқылы орнатылады.
Атқылағыш ұңғымалардың жұмысындағы қиындықтар және олардың алдын алу
• сағалық арматура қымтамасының бұзылуының нәтижесінде ашық
түрдегі реттелмейтін атқылау;
• ССҚ-ның ішкі қабырғалары мен лақтырмалы желілерде асфальт-
шайырлы және балауыздық шөгінділердің түзілу
• атқылау кезіндегі лүпілдеу, ол ұңғыманың мезгілінен бұрын тоқтап
қалуына әкелуі мүмкін;
• құм шығаруға бейім келетін тұрақсыз қаттарды пайдалану кезіндегі
забой мен ССҚ-ның өзінде құм тығындарының пайда болуы;
• ұңғыманың түбі мен ССҚ-ның ішінде тұздардың шөгіп қалуы.
2.2. Газлифт әдісімен мұнай өндіру тәсілі
Газлифтік ұңғыма дегеніміз – бұл дәл жоғарыдағыдай атқылау ұңғымасы,
онда сұйықты газдан арылтуға қажетті жетіспей жатқан газ бетінен арнайы
арна арқылы әкелінеді. Құбырлардың қатары арқылы 1 ұңғыманың бетіндегі газ
башмаққа 2 қарай беріледі, онда ол ГСҚ құрумен сұйықпен араласады, ол ГСҚ
ұңғыманың бетіне көтергіш құбырлар арқылы 3 көтеріледі. Айдалып жатқан газ
қаттық сұйықтан бөлініп жатқан газға қосылады. Газдың сұйықпен араласуының
нәтижесінде ГСҚ түзіледі, оның тығыздығы ұңғыманың түбіндегі бар қысым
сұйықты оның бетіне шығару үшін жеткілікті болатындай мөлшерде ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.