Жасөспірімдік шактың танымдық процесінің даму ерекшеліктері

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Университеті

Психология және педагогика
Кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Жасөспірімдік шактың танымдық процесінің даму ерекшеліктері

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2011ж.

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Танымдық
процестер ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... 3

ІІ. Негізгі
бөлім ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... .5
1. Жасөспірімдік шақтың даму
ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ...5
2. Жасөспірімдердің әлеуметтік-психологиялық даму
ерекшелігі ... ... ... ... ...14

Қорытыды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 24

Пайдаланылған
әдебиеттер ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... .25

Кіріспе
1. Танымдық процестер

Танымдық процестерге түйсік, қабылдау ойлау, сөйлеу және қатынас,
қиыл, ес кіреді.
Сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке қасиеттерiнiң сезiм
мүшелерiне тiкелей әсер етуiнен пайда болған мидағы бейнелердi түйсiк деп
атайды.
Түйсiк арқылы заттардың түсiн, иiсiн, дәмiн, қатты жұмсақтығын, кедiр-
бұдырлығын т. б. осы секiлдi қасиеттерi ажыратылады. Сондай-ақ түйсiк
денеде болып жататын түрлi өзгерiстер жөнiнде де, яғни дененiң қозғалысы
мен оның кеңiстiкке орналасуын, жеке бөлiктерiнiң жұмысы жайлы хабарлайды.
Сыртқы дүниенi танып-бiлу түйсiктен басталады. Ол бiлiм атаулының алғашқы
көзi. Мәселен, жолдасыңнан көзiн жұмуын өтiнiп, оньщ алақанына белгiсiз бiр
затты тигiзсең, сосын одан оның не екенiн сүрасаң, ол: “қатты, жылтыр,
мұздай, жүмсақ, жылы, кедiр-бұдыр бiр нәрсе” деп жауап бередi. Заттардың
нақты атауы емес, тек түрлi қасиеттерiн бiлдiретiн осы сөз тiркестерi
түйсiк болып табылады.
Түйсiктер заттар мен нәрселердiң тек жеке қасиеттерiн ғана мида
бейнелейдi. Мәселен, адам секундтың 110 бөлiгiнде жалт еткен жарықты
көрдiм деп айта алады, бiрақ оның қалай деп аталатынын бiлмейдi.
И. П. Павловтың жүйке қызметi туралы iлiмi түйсiктердiң пайда болуын
анализатор (талдағыш) деп аталатын анатомиялық-физологиялық жүйке
аппаратының жұмысына байланысты түсiндiредi. Адамдар мен жануарларда
көптеген анализаторлар бар. Олардың қай-қайсысы болмасын (көру, есту,
қозғалыс т. б.) үш бөлiктен құралады. Олар: бiрiншi сезiм мүшесi
(рецептор). Сезiм мүшесi сырттан келген тiтiркендiргiштердi жүйкелiк қозуға
айналдырып отыратын жер. Анализатордың екiншi бөлiгi — миға баратын жүйке
талшықтары. Олар секундына 120метр тездiкпен рецепторларға түскен қозуларды
мидың түрлi бөлiктерiне жеткiзiп отырады. Анализатордың үшiншi компонентi
(құрамы) — мидағы түрлi жүйке орталықтары. Олар тiтiркендiргiштердi айыра
алуға қабiлеттi нейрондардан тұрады.
Егер түйсiк сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының жеке қасиеттерi
мен сапаларының миымызда бейнеленуi болса, қабылдау заттар мен
құбылыстардың мида тұтастай бейнеленуi болып табылады. Қабылдауда заттар
мен құбылыстардың түсi, дыбысы, дәмi, иiсi, формасы т. б. қасиеттерi тұтас
күйiнде бейнеленедi. Мысалы, алманы қабылдауды алайық. Мұнда бiздiң
анализаторларымызға оның қызыл түсi, хош иiсi, тәттi дәмi т. б. осындай
қасиеттерi бiр мезгiлде әсер етедi де, миымызда тұтас зат бейнесi пайда
болады. Қабылдау процесiнде адамның өткендегi тәжiрибесi ерекше маңыз
алады. Сыртқы ортадан адамға дамылсыз ақпарат келiп отырады. Кiсi бұлардың
бәрiн бiрдей дұрыс қабылдай алмайды, немесе үлгермейдi. Егер бала өмiр бойы
поезды көрмей өссе, оны бiрден жақсы тани алмайды. Адамның сыртқы дүниенiң
заттары мен құбылыстарын қабылдауы селқос үңiлу емес, белсендi қабылдау.
Белсендi қабылдау ғана дүниенi тереңiрек тануға мүмкiндiк бередi.
ІІ. Негізгі бөлім
1. Жасөспірімдік шақтың даму ерекшеліктері

Даму - жеке адамды жетілдірудің өте күрделі және диалектикалық
процесі. Балада анадан туа біткен белгілі идеялар мен түсініктер және өжет,
жұмсақ немесе байсалды мінез болмайды. Плланың адамгершілік, әуестік,
белсенділік және батылдық сияқты қасиеттері даму процесінде қалыптасады.
Өйткені, оның өсіп жетілуіне белгілі әлеуметтік тәрбие мен орта әсер етеді.
Адаманың дамуы және оның дүниені тануы түрлі әлеуметтік жағдайларға
байланысты. Сондықтан оның мінезінде әр түрлі ерекшеліктер мен процестер
пайда болады. Баланың дамуына ықпал ететін факторларға тұқым қуалаушылың,
әлеуметтік орта, тәрбие, т.б. жатады.
Орта - адам дамуына табиғи және әлеуметтік орта ықпал жасайды.
Табиғи орта - бұл түрлі табиғат жағдайының адам тұрмысына қызметіне
ықпал жасауы. Жылы және суық климат жағдайы халықтардың тұрмысына әрекетіне
елеулі ықпал етеді. Климаты ыстық жерлерде егін шаруашылығымен шұғылданады.
Ал солтүстіктегі жерде балық, бұғы шаруашылығымен айналысады. Табиғат
жағдайына байланысты олардың мінез-құлықтары да ерекшеліктер байқалады.
Әлеуметтік орта - жеке адамның мінез-құлқының дамуына ықпал жасайтын
әлеуметтік қатынас, олардың көп қырлы іс-әрекеттері. Әлеуметтік ортаға
мектептің ықпал жасауы нәтижесінде баланың дүниеге көзқарасы, құлықтық,
эстетикалық және осы сияқты болымды қасиеттері дамып қалыптасады. Егер
адамдардық қалыптасуына ортаның қатысы шамалы болса, онда орта адамдардық
талабын қанағаттандырмайды. Сондықтан адам өзінің дамуы үшін қажетті
материалдарды осы әлеуметтік ортадан жинайды. Егер бала әлеуметтік ортадан
тыс қалса, онда оның даму дәрежесі жануарлардан жоғары болмайды.

Жеке адамды дамытудағы басты факторлардың бірі - тәрбие. Тәрбие
балалардың жеке және дербес ерекшеліктеріне, дайындығы мен дәрежесіне лайық
іске асырылып, тәрбие адамдардық іс-әрекеттерін ұйымдастырады. Ол үшін
тәрбиеші алдын ала жасалған арнаулы жоспар бойынша тәрбие жұмысын мақсатқа
бағыттап ұйымдастырып, тәрбиенің құралдары мен әдістерін және формаларын
іздестіреді, оларды тиімді етіп пайдаланады.
Тәрбиенің рөлін педагогика тарихында, аса артық бағалаушылар да болды.
Д.Локк (1632-1704) "тәрбие адамның көзқарастары мен адамгершілік
қасиеттерін жасайтын негізгі құрал, адам тәрбие арқылы жақсы болады" - деп
сыңаржақ пікір айтты. Бала өмірге келгенде, оның жаны сүттей ақ, судан
таза, соңдықтан тәрбиеші өзіне керек адамды жасап алады деп, тәрбиенің
рөлін аса дәріптеп, тұқым қуалау мен әлеуметтік ортаның баланың
қалыптасуындағы рөлін онша бағаламады.
Революционер-демократ В. Г. Белинский (1811-1848) баланың жаны таза
тақтай емес, тақта да сапалы, жазу да әдемі болу керек деді. Белинский
тәрбиенің рөлін жоғары бағалап, адам дамуындағы тұқым қуалаушылық пен
ортаның әсерін де ескерген жөн деді.
Д.Локк, т.б. көзқарастар бойынша тәрбие арқылы адамды түрлі
дәрменсіздіктен, кемістіктен құтқаруға болады. Демек, олар тәрбие арқылы
адам баласының тұрмысын жақсартуға және санасын өзгертуге болады деген
жорамал ойға келді.
Таным теориясы оқу әрекетіне тікелей қатысты. Білім игеру әрқашан
таныммен байланысты келеді. Оқудың міндеті – табиғат, қоғам және оқушының
психикалық процестерінің даму заңдылықтарын оқушы санасына ендіру. Таным
мен оқу арасында жалпы ортақтастық көп. Оқушы қоршаған дүниені тану арқылы
дамиды, кемелденеді. Оқу жұмысын таным істерінің өзінше бір формасы ретінде
қарастыруға болады.
Оқу – танымдық іс - әрекет педагогикалық процестің құрамды бөлігі. Оқу
– танымдық іс - әрекетке, педагогикалық процеске оқушының әлеуметтік
болмысының ең маңызды, мәнді бөлігін қамтиды, бұл ұғымды көптеген ғылымдар:
философия, әлеуметтану, психология, педагогика, білім беру философиясы,
педагогикалық психология т. б. қарастырады. Оқу – танымдық іс - әрекетін
ұйымдастыруда оқушыларды ғылымдар, білімдер жүйесімен, іскерлік дағдылармен
қаруландыру, ақыл – ой, ерік-күш жігерін, психикалық процестерін: зейінін,
есін, қабілетін дамыту, іс-әрекетті орындаудың нақты амал әрекеттерін
пайымдау, дүниетанымын және жеке басын дамыту жолдарын, қалыптастыру
тәсілдерін зерттейді.
Танымдық іс – әрекеттің өзге әрекет түрлерінен ең басты ерекшелігі –
оқушының үнемі жаңа дүниеге енумен, әрбір жаңа әрекеттерді оқушының оның
бірінен екіншісіне ауысып отырумен байланысты. Сондықтан, оқу үрдісінде
оқушының білім алуға, өз бетімен әрекет етуге деген құлшынысын оятуға, ақыл
– ойының дамып, жетілуіне түрткі болатын танымдық іс - әрекетті
ұйымдастырудың тиімді әдіс – тәсілдерін іздестіру өзекті сипат береді.
Терең білімге негізделген танымдық біліктердің қалыптасуы оқушылардың
білімді теориялық негізде қорыта алуға мүмкіндік беріп, интеллектуалдық
белсенді ойлауын жандандырып, шығармашылыққа жетелейді, нәтижесінде, оқушы
жеке тұлғасының қалыптасуына негіз болaды.
Белсенділік адамның әрекетке қатынасын өз бетінше әрекет етуге дайын
болудан ұмтылысынан, алға қойған мақсаттарға жету үшін оңтайлы жолдарды
таңдай білуден көрініс табатын жеке тұлғаның сипаты ретінде айқындалады.
Қазіргі кезеңгі қоғам талабына сай оқытуда жаңа технологияны пайдалана
отырып, оқушылардың оқу-танымдық іс-әрекетін белсендірудің шығармашылық
әлеуетін көтерудің маңызы зор.
Жаңа технология үрдістерінің талабы – оқушыларға білім беруде
белгіленген мақсатқа жету, оқушылардың іс-әрекеті арқылы ойлау дағдыларын,
оқу- танымдық іс-әрекетін белсендіре отырып, сабақтағы үш біріккен мақсатты
жүзеге асыруға қол жеткізу.
Белгілі бір дәрежеде оқу-танымдық іс-әрекетті белсендірудің қажеттігі
туындайды. Мұнда оқыту үрдісіндегі әдістемелік жүйенің (мазмұн, әдіс-
тәсілдер, оқыту формасы, оқыту құралдары) өзара байланысы негізінде оқу-
танымдық іс-әрекет міндеттерін жүзеге асырылуын талап етіледі. Оны оқу-
тәрбие үрдісінде қолдану үшін мына ұстанымдар жүзеге асуы тиіс:
1. Жоғары сынып оқушыларына өзіндік іздену іс-әрекетінің әдістерін
меңгеру талап етіледі. Оқушы-мұғалім қарым-қатынасындағы үйлесімділік,
ынтымақтастық болуы шарт. Оқушының өзіндік жұмыстарының жоғары формасы
болып табылатын олардың өз еркімен жаңа амал-тәсілдер қолданып жасайтын
шығармашылық жұмыстарына басты назар аударылуы тиіс.
2. Жаңа педагогикалық технологияны қолдану оқушылардың оқу-танымдық іс-
әрекетін белсендіруде маңыздылығы жоғары.
Жаңа педагогикалық технологияны қолданудың оқушылардың оқу-танымдық
белсенділігін арттырып, өзін-өзі тәрбиелей алатын жеке тұлға ретінде
қалыптасуына мүмкіндік береді.
Оқыту үрдісінде оқушының оқу-танымдық белсенділігін қалыптастыру үшін
барлық қажетті шарттарды: білімдер мен әрекет тәсілдерін алуды, қажетсінуді
қалыптастыратын шарттарды, өзін-өзі бейімдеу шарттарын, проблемаларды
шешудің түрлі нысандарын ұйымдастыру дағдыларын дамытудың шарттарын
қамтамасыз етуге тиіс.
Оқу-танымдық белсенділіктің деңгейлерінің даму барысы дәл анықталуы,
мүмкіндігінше неғұрлым дәл бақылау өлшемдеріне ие болу үшін қажет. Бұл
адамның ішкі мүмкіндіктерін сыртқы факторлар арқылы жарыққа шығару
нәтижесінде жүзеге асады.
Оқушылардың белсенділігін арттырудың жаңа формаларын епті пайдалана
отырып, жаңашыл ұстаз белсендіру әсерін жүзеге асырады, онда оқушылар: өз
пікірінде тұра алуы; пікірталастар мен талқылауларға қатысуы; өз
жолдастарына және мұғалімдеріне сұрақ қоя алуы; жолдастарының жауаптарын
түзету; жолдастарының жауаптары мен жазба жұмыстарын бағалай білу; артта
қалған оқушыларды оқытуы; үлгерімі нашар оқушыларға түсініксіз жерлерді
түсіндіруі; өз бетінше шамасы келетін тапсырмаларды таңдауы; танымдық
міндетті (мәселені) шешудің бірнеше түрін табуы; өзін-өзі тексеру үшін,
өзіндік танымдық және тәжірибелік әрекеттерін талдау үшін жағдайлар
ойластыруы; танымдық міндеттерді шешімнің өзіне белгілі тәсілдерін жинақтап
қолдануы.
Көптеген зерттеушілердің пікірінше, өз бетінше үздіксіз білім алудың
қажетті жағдайы ретінде оқу-танымдық белсенділікті қалыптастыру болып
табылады. Алайда, мектептерде оқушының осы қасиеттерін дамытуға байланысты
бағытталған оқушылардың өзіндік жұмысының жүйесі әзірге қалыптасқан жоқ.
Бiлiм беру жүйесi қоғамның әлеуметтiк – экономикалық дамуында жетекшi
роль атқарады, сондай – ақ оны әрi қарай айқындай түседi. Ал бiлiмнiң
қалыптасып, дамуының жалпы шарттары философияның негiзгi мәселесi – рухтың
материяға, сананың болмысқа қатынасы тұрғысынан зерттелетiн iлiм таным
теориясы деп аталады. Таным теориясының басқа ғылыми теориялардан түбiрлi
айырмашылығы – ол бiлiмнiң қалыптасуы мен негiзделуiнiң жалпы ұстанымдарын,
объективтiк қатынастарды қалыптастырады.
Жеке адамды дамытудағы басты факторлардың бірі - тәрбие. Тәрбие
балалардың жеке және дербес ерекшеліктеріне, дайындығы мен дәрежесіне лайық
іске асырылып, тәрбие адамдардық іс-әрекеттерін ұйымдастырады. Ол үшін
тәрбиеші алдын ала жасалған арнаулы жоспар бойынша тәрбие жұмысын мақсатқа
бағыттап ұйымдастырып, тәрбиенің құралдары мен әдістерін және формаларын
іздестіреді, оларды тиімді етіп пайдаланады.
Тәрбиенің рөлін педагогика тарихында, аса артық бағалаушылар да болды.
Д.Локк (1632-1704) "тәрбие адамның көзқарастары мен адамгершілік
қасиеттерін жасайтын негізгі құрал, адам тәрбие арқылы жақсы болады" - деп
сыңаржақ пікір айтты. Бала өмірге келгенде, оның жаны сүттей ақ, судан
таза, соңдықтан тәрбиеші өзіне керек адамды жасап алады деп, тәрбиенің
рөлін аса дәріптеп, тұқым қуалау мен әлеуметтік ортаның баланың
қалыптасуындағы рөлін онша бағаламады.
Революционер-демократ В. Г. Белинский (1811-1848) баланың жаны таза
тақтай емес, тақта да сапалы, жазу да әдемі болу керек деді. Белинский
тәрбиенің рөлін жоғары бағалап, адам дамуындағы тұқым қуалаушылық пен
ортаның әсерін де ескерген жөн деді.
Д.Локк, т.б. көзқарастар бойынша тәрбие арқылы адамды түрлі
дәрменсіздіктен, кемістіктен құтқаруға болады. Демек, олар тәрбие арқылы
адам баласының тұрмысын жақсартуға және санасын өзгертуге болады деген
жорамал ойға келді.
Танымдық әрекет – шәкiрттiң бiлiмге деген өте белсендi ақыл – ой
әрекетi. Ол танымдық қажеттiлiктен, мақсаттан, таным қисындарынан және
әрекеттiң негiзiнде оқушыларда танымдық белсендiлiктерiнен iзденiмпаздық
қалыптасады.
Танымдық iзденiпаздық ұғымы және оны қалыптастыру проблемасын көптеген
педагогтар, психологтар мен әдiскерлер зерттеп, ғылыми еңбектер жазды. Бұл
проблеманың түп тамыры сонау көне замандардан бастау алады.
Егер баланың қызығушылығы жайында жүйелi мәлiмдемелер түсiп отырса,
баланың даму үрдiсi шапшандайды. Бiз бұл жерде Л.В. Занковтың идеясын
негiзге алдық. Ол баланың қоғамдық өмiрдiң әртүрлi жақтарымен еркiн
араластыру керек, әртүрлi баланың дамуы үшiн туындайтын шегiнiстерден
қашпауымыз керек, керiсiнше, баланың дамуына қандай дәрежеде ықпал еткенiн
айқындай отырып, жүргiзу қажет деген ұсынысын зерттеуiмiзге басшылыққа
алдық. Тарихи ескерткiш мұраларға жүргiзiлген саяхат – сабақтар мен
эксурсиялар баланың танымын қалыптастыруда негiзгi орын алатынын практика
барысында айқын байқадық.
Әртүрлi жүргiзiлген саяхат жұмыстары бастауыш сынып оқушыларының
ынтымақтастығын жетiлдiре түседi. Бұл туралы психолог Л.С.Выготский Дербес
жұмыс iстегеннен гөрi бала ынтымақтастықта күштiрек әрi ақылдырақ болып, ол
өзi шеше алатын интелектуалды қиындықтар деңгейi жөнiнен биiкке
көтерiледi..., - дейдi.
Жалпы жеке тұлғаның бойындағы адамгершiлiк құндылықтарын
қалыптастыруға байланысты арналған ғылыми – зерттеу еңбектерiн зерделеу
барысында бастауыш сынып оқушыларының қалыптасуы, олардың психологиялық
дамуына байланысты арналған еңбектер сараланып, жүйеленгенiн байқадық.
Мәселен, С.Төрениязова Бастауыш мектеп оқушыларын сыныптан тыс оқу –
тәрбие жұмысы арқылы дамытудың педагогикалық негiздерi атты ғылыми –
зерттеу жұмысында оқушыны дамытуда бiлiм мен тәрбие негiзгi орын алатынын
атап көрсете келе, дамудың бес жағдайын нақтылайды:
- психикалық дамуға – оқушының мiнез – құлқының, ерiк – жiгерiнiң,
қабiлетiнiң дамуы;
- денелiк дамуға – дене бiтiмiнiң өз жасына сай болуы;
- рухани дамуға - оқушының iшкi жан дүниесiнiң сырттан әсер ететiн
күшпе өзара бiрлiгi;
- әлеументтiк дамуға – өздерi өмiр сүрiп отырған қоғамдық ортаға
үйлесе дамуы;
- жалпы дамуға – оқушының жан – жақты үйлесiмдi дамуы, - деп
қорытындылай келе, сыныптан тыс уақытта бастауыш сынып оқушыларын дамытудың
ғылыми – теориялық негiзiн айқындай отырып, бастауыш сынып оқушыларымен
жүргiзiлетiн жұмыстардың тиiмдiлiгiн арттыруға, үйiрме жұмыстары мен
мектептегi қоғамдық ұйымдардың құрылымын айқындай отырып, тәжiрибелiк –
эксперименттiк жұмыстардың тиiмдiлiгiн нақтылайды.
Ал, Л.К.Керимовтiң қиын балаларға арналған еңбегiнде, оларды қиын
балалар етiп тәрбиелейтiн әлеументтiк жағдайларға ғылыми талдау жасай
келе, тығырықтан шығу жолдарын саралап көрсетедi. Әсiресе, қиын балалардың
мiнез – құлқын түзетуде адамгершiлiк тәрбиесiнiң ықпалының мол екенiне
тоқталады.
Көпұлтты Қазақстан жағдайында аралас мектептегi адамгершiлiк тәрбие
мәселесi В.А.Кимнiң еңбегiнде негiз болады. әрбiр этникалық топтың бiр
ұжымда тәрбиелену барысында олардың ұлттық ерекшелiктерiне, салт –
дәстүрiне, әдет – ғұрыптарына аса мән бере отырып, адами құндылық
қасиеттерiн қалыптастыруда әр ұлт өкiлдерiнiң ықпалын жан – жақты ашып
көрсетедi.
Қоғам дамуының жаңа кезеңiнде жоғарғы сынып оқушыларын адамгершiлiкке
тәрбиелеудiң ғылыми – педагогикалық тұрғыда жүйесiн жасаған Р.К.Төлеубекова
адамгершiлiк тәрбиесi – адамзат қоғамын үнемi толғандырып келе жатқан
күрделi мәселенiң бiрi. Жаңа әлеументтiк мәдени жағдайда жеке тұлғаның
адамгершiлiк тұрғыдан қалыптасуына байланысты, бiрiншiден бүкiл адамзат
қоғамының даму тарихында адамгершiлiк тәрбиесiнiң өзектi болғанын,
екiншiден, философиялық, тарихи, әлеументтiк, психологиялық, педагогикалық
әдебиеттер мен зерттеулерге талдау жасай келе, адамгершiлiк адамның
тұлғалық құрылымында ең алдымен өзiн танып бiлуi, олармен қарым – қатынасы
адамгершiлiк тәрбиенiң бiр қыры, үшiншiден, қазiргi әлеументтiк жаңа орта
жағдайында адамның адамгершiлiк тұлғада қалыптасуы өзi өмiр сүрiп отырған
қоғамның және әлеументтiк ортаның, оның жанды саласы – мектептiң алатын
орнының маңызы зор екенiне тоқталады.
ХIХ ғасырдың 60 жылдары мен ХХ ғасырдың 90 жылдары аралығында
адамгершiлiк тәрбиенiң даму тарихын зерттеген Э.А.Урынбасарованың
еңбегiндегi қазақ төңкерiсiне дейiн және төнкерiстен кейiн де қоғам
дамуында адамгершiлiк тәрбиесiнiң басты орын алғанына архив деректерiн
негiзге ала отырып тұжырымдайды.
Ал, болашақ мектеп мұғалiмдерiнiң мектепте адамгершiлiк тәрбиесiн
ұйымдастыруға байланысты А.А.Калюжный, А.А.Аманжолова, С.Қ.Әбдiлдинаның
еңбектерi арналған. Бiз, тарихи ескерткiш мұралар арқылы оқушыларды
адамгершiлiкке тәрбиелеуде жоғарыда аты аталған ғалымдардың, практиктердiң
ғылыми тұжырымдарын басшылыққа алдық. Әсiресе, Тарих тағылымдары атты
бастауыш сыныптарға арналған бағдарламаның мазмұнын құрастыруда
оқулықтардың мүмкiндiктерiн негiзге алдық.
Бастауыш сынып оқушыларына адамгершiлiк тәрбие берудiң ғылыми –
теориялық негiзiн айқындай келе, зерттеуiмiзге нысана етiп алып отырған
ұрпақтан – ұрпаққа жалғасқан тарихи ескерткiш мұралардың тәлiмдiк те,
бiлiмдiк те маңызының зор екенiн зерттеу барысында айқындадық.
Сонымен қатар, Қазақстан бiлiм беру жүйесiнiң әлемдiк стандартқа сай
12 жылдық бiлiм жүйесiне көшуi кезiнде бiлiм берудiң негiзгi компонентi
аймақтық ерекшелiктердi ескере отырып, тәлiмдiк маңызы мол тарихи мұраларды
оқушылардың бiлiмдiк деңгейiн жетiлдiруге байланысты еңгiзу мүмiндiгi бар
екенiн атап көрсеткiмiз келедi.
Тәуелсiз Қазақстан мемлекетiнiң қазiргi кезеңiндегi қоғамның түрлi
сфераларының құрылуы мен тұлғаның белсендiлiгiнiң жоғарылауы арасында
байланыс айқындала түсуде. Осыған байланысты балалардың танымдық әрекетiн
белсендiлендiру, оны тиiмдi басқару және дамыту, әдiстемелiк,
ұйымдастырушылық және моральдiк – психологиялық тұрғыдан қамтамасыз ету
күрделi педагогикалық мәселе ғана емес, маңызды әлеуметтiк мәселе болып
табылады.

2. Жасөспірімдердің әлеуметтік-психологиялық
даму ерекшелігі

Жасөспірім шақта және жасөспірім кезеңінде де ересек жастағы сияқты
адам өзінің ішкі әлемін дамыған рефлексивті қабілеттері арқылы ашады. Бұл
сезім мен ой – тылсымдарын тануға бағытталған.
Жасөспірім кезеңі 15-16, 21-25 жас аралыққа дейінгі жас мөлшерін
қамтиды. Бұл кезең адамның сенімсіздік пен жүйесіздік кезеңінен шынайы ер
жету шағы. Жасөспірім кезеңінде адамдарда өмір құндылықтарын таңдау
мәселесі пайда болады.
Жасөспірім өзіне деген ішкі қарым – қатынасын қалыптастыруға (мен
қандай болғым келеді?) басқа адамдарға деген қарым – қатынысқа, және де
моральдық құндылықтарға талпынады. Нақ осы жасөспірім кезеңінде адам өзінің
жақсылық пен жамандық категориялары арасында саналы түрде өз орнын табады.
Намыс, адамгершілік, құқық, міндет сияқты тұлғаның сипатын басқа да
ұғымдар толғандырады. Жасөспірім кезеңінде адам жақсылық пен зұлымдылықтың
диапа-зонының шектелген шекарасына дейін таниды. Сондай – ақ, ол өзінің
ақылы мен жанының кереметтей шарықтаудың мейір-бандылықтан зұлымдыққа,
адамгер-шіліктен жауыздыққа дейінгі диапазон аралығын басынан өткереді.
Арбаулар мен шарықтауда, күресте және бастан өткеруде, жығылуда және қайта
тұруда жасөспірім сезіп білуге ұмтылады. Ішкі позицияны таңдау өте күрделі
рухани жұмыс.
Жалпы адам құндылықтарының икемділігімен, құнды бағыт - бағдарының
құрылымымен талдамасын тануға ұмтылған ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.