Жер ресурстары – ел байлығының негізі

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Жер ресурстарын тиімді пайдалану мәселелері

Орындаған:

Жетекші:

Орал, 2015ж.
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... 3
1. Жер ресурстарын пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Жер ресурстарын тиімді пайдалану және
қорғау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ..5
1.2 Қазақстан Республикасындағы жер қатынастарының дамуы тарихы ... ...10
2. Жер ресурстары – ел байлығының негізі
2.1 Жер ресурстарын тиімді пайдаланудың мәселелері
... ... ... ... ... ... ... ... ... 13
2.2 Қазақстанда жер қатынастары
мәселесі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..27

Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Жер - ең нeriзri табиғат байлығы. Ол барлық
тіршілік көзі және өмip сүру ортасы. Қазip адамдар өздеріне керек қоректік
заттардың 88%-iн eгiстік жерлерден, 10%-iн ормандар мен жайылымдардан, 2%-
iн теңіз бен мұхит суларынан алады. Жер қорын қорғау және тиімді пайдалану
сондыктан да ең негізгі, ешқашан маңызын жоймайтын өзекті мәселе.
Қазақстан жер ауданы жөнінен әлемдегі тоғызыншы мемлекет. Оның жалпы
жер ауданы 271,7 млн. га, оның ішіндe ауыл шаруашылық жерлері 222,3 млн.
га. Жерді пайдалану бағыттарына қарап: ауыл шаруашылық жерлері, елді
мекендер орналаскан жерлер, өндipic, катынас, байланыс, қорғаныс, табиғат
қорғау, денсаулық сақтау, демалыс, курорттар, қорықтар, тарихи және мәдени
маңызы бар жерлер, орман қорынық жерлері, су қорының жерлері, мемлекеттік
қордағы жерлер болып бөлінеді.
Қазақстанның жер ауданы көп болғанымен, шаруашылыққа қолайлы жерлер
көп емес, егістікке жарамды жер 34,9 млн. га, барлық жердің 12,8%-i ғана.
Жер қорының eдәyip бөлігінің сапасы төмен: 77 млн. га эрозияға ұшыраған; 75
млн. га сортаң жер; егістіктің басым бөлігі ылғалмен жеткілікті қамтамасыз
етілмеген, 58%-тен астамы "қауіпті" (шөлейтті) аймақта орналасқан;
жайылымның 69%-i шөл және шөлейтті аймақта, оның 60%-iнің жемдік қоры
нашарлаған, 22%-ін тікен және басқа мал жайылымына жарамсыз
өсімдіктер басқан, 15%-i эрозияға ұшыраған.
Суғару жуйелерінің нашарлығынан суармалы жерлерден 23%-i сортаңдаған,
3%-i батпақтанған, 5%-iнің топырағының құнары жойылып кеткен. Жер жырту,
өзінде арнасын өзгерту, т.б. шаралар нәтижесінде табиғи шабындықтардың
ауданы 30%-ке кеміді.
Жер қорын қорғауды және пайдалануды экономикалық тұрғыдан қарайтын
болсақ, оның құндылығын, пайдалану ұтымдылығын арттыру арқылы одан алынатын
өнімдерді қазіргіден едәуір кебейтуге болатынына көз жеткіземіз. Оның басты
бағыттары: топырақтың құнарлығын арттыру, жерді суландыру, батпақ жерлерді
құрғату, сортаң жерлердің тұздылығын азайту, эрозияға жол бермеу, бүлінген
жерлерді қалпына келтіру, т,б. агрономиялық шаралар және жерді пайдалану
кұрылымын жақсарту.
Зерттеу мақсаты: жер ресурстары туралы түсінік беру, жер ресурстарын
тиімді пайдалану жолдарын қарастыру.
Зерттеу міндеттері:
✓ Жер ресурстары туралы түсінік;
✓ Жер ресурстарын тиімді пайдалану;
✓ Жер ресурстарының түрлеріне сипаттама беру.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Жер ресурстарын пайдаланудың теориялық негіздері
1.1 Жер ресурстарын тиімді пайдалану және қорғау
Қазіргі заманғы жағдайда пайдалы қазбалар қорының тозуы, тұщы сулардың
азаюы, өсімдік және жануарлар әлемінің ресуртарының азаюы, табиғи ортаның
үлкен масштабта ластануы өзекті проблемаларға айналып отыр. Табиғи
ресурстардың сапасы мен санына және санына әрбір елдің экономика деңгейі
мен дамуы көптен-көп тәуелді. Сондықтан табиғи ресурстарды қорғау және
оларды тиімді пайдалану қоршаған ортаны қорғау жүйесінде маңызды орын алып
отыр. Табиғи ресурстар әртүрлі 3 топқа бөлінеді. Сарқылмайтын қорларға-
ғарыш, ауа, су қорлары жатады. Ғарыш қорларына-күн сәулесінің радияциясы,
теңіз тартылуы мен тасуы жатады. Ауа-райы қорларына-атмосферадағы ауа, жел
энергиясы, жауын-шашын жатады. Су қорларына-жер бетіндегі су көздері
жатады.
а) Жер беті қорларының ең басты бөлігіне топырақ жатады. Топырақ
құрамы өте күрделі. Онда минералдық заттар, түрлі организмді заттар,
микроорганизмдер кездеседі. Жер бетінің толық ауданы 510 млн. км2, құрлыққа
тиесілі үлесі-149 млн. км2 (29,2 %).
б) Орман қорлары сарқылатын және салыстырмалы жаңғыратын қорлар
жатады. Орман ағаштарының қоршаған ортаның жақсаруына, су мен жер
қорларының жақсы сақталуына тигізетін әсер мол. Жер бетіндегі ағаштар 100
млрд. тонна фитомасса түзсе, оның ішінде құрлық бетіндегі көк жамылғы 64
млрд. тонна, ал орман ағаштары 38 млрд. тонна (60%) құрайды.
в) Минералдық қорлар-мұнай, газ, тас көмір, кен көздері және жер асты
сулары жатады. Бұлардың барлығы сарқылатын қор түрінде жатады. Сонымен,
минералдық қорларды:
1) металл қорлары.
2) металл емес қорлар деп бөлеміз. Кейбір минералдық заттар адам
тіршілігіне ауа мен судай қажет. Мысалы, ас тұзы, ізбес, құм, фосфори,
калий тұздары т. б. Бұларға қарағанда, металл және мұнай-газ кен көндерінен
шикі зат өндіру қарқыны жыл сайын арта түседі. Мысалы: соңғы 100 жыл ішінде-
көмір, темір, марганец және никельді пайдалану мен өндіру 200-1000 есе
артты. Бұл қорлар литосфераның 17 км. тереңдікке дейінгі қабатын алып
жатыр.
г) Энергетикалық қорлардың жаңғырмайтын қатарына-көмір, мұнай-газ,
торф, сутегі, гелий , литийлер, ал жаңғыратын түрлеріне-фотосинтез
өнімдерінің энергиясы, гидроэнергия, булану және жауын-шашын энергиясы, жел
энергиясы, жылу энергиясының түрлері жатады. Су қорлары. Су қоры деген
ұғымды, тұщы су мөлшерінің қоры деп түсінген дұрыс. Адамзат тіршілігінде
көп пайдаланатыны-өзен-сулар. Су жүйелеріндегі су мөлшерінің толық қалпына
келуі немесе жаңғыру мерзімі әртүрлі.
Топырақ – жер беті организмдері мен тау қыртыстарының әр түрлі
климатта, аймақ рельефі мен адамның шаруашылық әрекетінің қарым-қатынасының
ерекше полифункциональды жүйесі.
Бүгінгі күні адам баласы 98%-н астам азық-түлікті жер пайдалану арқылы
алады. 21 ғасырдан бастап топырақ, табиғи және антропогендік факторлардың
қарым-қатынасының ерекше жүйесі ретінде, қоғам және табиғат өмірінде .үлкен
орын алады.
Азық-түліктік, экологиялық қауіпсіздік және тұрақты даму жерді тиімді
пайдаланусыз мүмкін емес.
Азық-түліктік қауіпсіздікті орындаудағы басты шарт топырақ құнарлығын
көтеру және ауыл шаруашылық мәдениеттер мен жануарлардың өнімділігін
арттыру болып табылады.
Өткен ғасырдан басталған топырақтың антропогендік деградациялануы
топырақты қорғау, құнарлығын көтеру және ұдайы өндірісті жаңарту өзекті
проблема болып отыр. БҰҰ қоршаған орта және тұрақты даму конференциясының
(Рио-де-Жанейро, 1992) құжаттарында жер аумағының топырақ қабатының
деградациялануы дәрежесі бойынша келесі мәліметтер берілген: деградацияның
шеткі дәрежесі-1%, күшті-15%, орташа-46% және жеңіл-36%. Топырақтың
деградациялану процесі әлемдегі гумидті және аридті зоналарда кеңінен
таралған
Ғылыми болжамдар бойынша республикамызда суармалы жерлердің аумағын
2 млн. гектардан 3,5 млн. гектарға жеткізуге мумкіндік бар. Сортаң
жерлерді өңдеп жайылымға, тіптi егістікке айналдыруға болады. Сөйтіп
жайылым ауданын 7,1 млн. гектарға арттыруға мүмкіндік бар. Бүлінген
жерлерді ұдайы қалпына келтіріп отыру керек. Есептеулер бойынша жыл сайын
15-16 млн. гектар бүлінген жерлер оңдалуы тиіс.
Жердің ерекше касиеті - топырақтың құнарлылығы. Топырақтың құнарлығы
көптеген микроорганизмдердің қатысуымен өздігінен қалпына келеді, 6ipaқ
оған ұзақ уакыт керек. 2,5 см құнарлы топырақ қабаты калыптасу үшін 100
жыл, 6ip қалыпты температурада 90 см топырақ қабаты жасалу үшін 16 мың жыл
керек екен. Топырақтың құнарлы кабатының калыптасуына сыртқы ортаның
факторлары (ыстық, суық, жел, ылғал, күн, т.б.) әсер етеді.
Топырақтың құнарлығының өзгеруіне адамдар әрекеті де әсер етеді.
Ғылыми тұрғыдан әрекет жасаса, топырақ құнарлығын арттырады, ал
жауапсыздықпен қарайтын болса, топырақ құнарлылығын төмендетеді немесе
жойып жібереді. Топырақ құнарлылығын, жерді пайдалану тиімділігін арттыру
жөніндегі нeriзri агрономиялық, агротеххникалық, агромелиоративтік,
ұйымдастырушылық шаралар мыналар:
1. Топырақты эрозиядан (азудан) қорғау. Эрозияның нeriзri үш түpi бар:
жел, су және техникалық.Teric емес, тақыр жерлерде жауын-шашын топырақтың
құнарлы қабатын жуып кетеді. Ормансыз ашық жерлер, әcipece өнімділігі
құртылған (жыртылған) жерлер жел эрозиясына ұшырайды, топырақтың құнарлы
кабатын жел ұшырып кетеді. Жерді ауыр техникамен өндеу, жылма-жыл 6ip
дақылды егу, техниканың жолсыз жерлермен журуі топырақ эрозиясын күшейтеді.
Шөл және шөлейт аймақтарда маусымдық пайдалану тәртібін сақтамай
шамадан тыс мал жаю, техникалардың жүруі өсімдіктердің әcipece құнды
өсімдіктердің жойылуын тудырып отыр. Беті ашылған топырақ жел, күн, су
эрозиясына ұшырайды, бұл қауіптен қорғанудың басты жолы тоғайлар өcipy,
суландыру, реттеп пайдалану. Топырақты эрозиядан корғау үшін жер
ерекшелігін, ауа райын, эрозиялық құбылыстың жылдамдығын ескере отырып
мынадай шаралар қолданылады:
• ұйымдастырушылық шаралары - айналмалы ericтік,
жайылымдарды дұрыс пайдалану, суландыру, жерді пайдалану
құрылымын жақсарту;
• агротехникалық шаралар - жерді топырақтың түрінe, қасиетіне сәйкес
өңдеу, тыңайтқыш беру, арам шөптерді отау, зиянкестермен күресу және т.б.;
• егістіктің айналасына қоршаған ормандар өсіру,ыстар жүргізіледі.
6. Топырақты уланудан қорғау - пестицид, гербицид, тыңайтқыштар
қолдану мөлшерін реттеу, өндіру, тұрмыс қалдықтарынан қорғay, санитарлық
сауықтыру шаралары болып табылады.
7. Құрылыс, жол салу, жер қойнауың барлау, пайдалы қазбаларды
өндіру, қалдықтарды орналастыру нәтижесінде бүлінген жерлерді қалпына
келтіру (рекультивация) республикамыздың жер қорын едәуір жақсартады.
8. Егістік құнарлы жерлердің ауыл шаруашылық айналымнан шығарылуын
болдырмау шаралары заңдастыруды талап етеді. Соңғы жылдары әр түрлі
құрылысқа, саяжайға, жолдарға, сауда орындарына , eгістіккe қолайлы,
құнарлы тегіс жерлерді, ормандарды бөлу кең етек жайып келеді. Оны
заңдастырып тоқтату қажет-ақ.
Аталған жұмыстар арнаулы ғылымдар саласындағы жетістіктерге сүйеніп
жүргізіледі. Сонымен қатар бұлар экономикалық шаралар болып табылады.
Өйткені жұмсалатын қаржы, материалдық шығындарды есептеп,
шаралардың экономикалық тиімділігін анықтау қажет. Жерді қорғау, тиімді
пайдалану шараларын жүзеге асыру ушін экономикалық есептеулер, бағалаулар
жүргізіледі. Жердің құндылығын бағалау, қалпына келтіру,қорғay, жақсарту
шығындарын анықтау, жерді нарықтық қарым-қатынасқа қосу, т.б.
экономикалық есептеулерді, бағалауды талап етеді.
Жер қоры халқымыздың ең басты ұлттық байлығы, сондықтан оның құндылығы
ақшалай бағаланып, ұлттық байлықтың құрамында есептеледі. Жер иеленген,
пайдалануға, жалға беріледі, жер несиеге кепілдік болады, жер
пайдаланушылардан салық, т.б. төлемдер алынады, осының барлығының шамасын
анықтау негізінде жердің құндылығы – экономикалық бағалау жатады.
Барлық табиғат байлықтары сияқты жерді экономикалық бағалау негізгі үш
түрлі қызмет атқарады:
1. Есептеу. Жер ұлттық байлық ретінде, аймақтардың,
кәсіпорындардың, жеке жер иеленушілермен жер
пайдаланушылардың өндірістік – материалдық қоры ретінде
есептеледі. Жер өндірістің, басқа да құрылымдардың, тұрғын
үйлердің, т.б. орналасқан орны, шаруашылық орны ретінде де
есептеу алынады.
2. Жер қорын тиімді пайдалануға экономикалық ынталандыру үшін
оның бағасы болуы керек және сол арқылы нарықтық қарым –
қатынасқа қосылады.
3. Жер бөлімшелерінің сапалық қасиеттері - өнімділігі,
орналасу тиімділігі әр түрлі. Құнарлы, тиімді жерлер
жеткіліксіз, сондықтан өнімділігі, тиімділігі төмен жерлер
де пайдаланылады және жұмсалған еңбектеріне қарамай жақсы
пайдаланушылар қосымша пайда табады. Тиімділігіне
байланысты әр түрлі жер бөлімшелері әр түрлі бағаланып, жер
пайдаланушыларға біркелкі жағдай туғызылады. Сонымен
тиімділігі төмен, бірақ халық шаруашылық тұрғыдан қажетті
жерлерді пайдалану ынталантырылады.
Жер қорын экономикалық бағалаудың барлық қызметтері бір – бірімен
тығыз байланысты, жалпы жерді қорғауға, тиімді пайдалануға қызмет етеді.
1.2 Қазақстан Республикасындағы жер қатынастарының
дамуы тарихы

Елдің негізгі табиғи байлығы – оның жер ресурстары, әрі ол елдің
экономикалық және әлеуметтік игілігінің негізі.Осыған орай Қазақстан
Республикасында саяси және экономикалық құрылысты реформалау процестері –
жер қатынастарын түбегейлі өзгертуді және жер реформасын жүргізу жағдайын
бақылауды қажет етеді.
Жерге орналастырудың тарихи тәжірибесі мен даму заңдылықтарын зерттеу
методологиясының екінші ерекшелігі жердің өндіріс құралы ретіндегі ролімен
байланысты. Жер, шүбәсіз, ауылшаруашылық өндірісінің негізгі құралы. Бірақ,
көшпелі шаруашылық жүйесінде оның өндіріс құралы болуының маңызды бір
өзгешелігі бар. Бұнда жер малмен қосылғанда ғана ауылшаруашылық өндірісінің
басты құралы бола алады. Жалпы схема түрінде бұл байланысты жер+мал деп
бейнелеуге болады. Әрине бұл жүйеде бірінші элементтің (жердің) орны ерекше
басым.
Көшпелі шаруашылық жүйесі жағдайларында жерді өндіріс құралы және
меншік объектісі ретінде қарастырғанда, бірінші кезекте, жайылыдар алынады,
өйткені бұнда ғасырлар бойы жер үшін жүргізілген күрес, жайылымдарды иелену
үшін талас деуге болады. Малмен бірге олар көшпенділердің негізгі байлығы
болып табылады. Жалпы мағынада жайылымдар көшпелі қауымның тіршілік ету
кеңістігін құрады. Суармалы егіншілік аймақтарында да жер аса маңызды
өндіріс құралдары қатарына жатады. Дегенмен, ондай рольге ол сумен
қосылғанда ғана ие болады.
Осылармен бірге республика территориясында мал және өсімдік
шаруашылықтарының салалары аралас өтпелі формалар да болған. Бұл формалар
орын алған аймақтарда көшпелі шаруашылық жүйесіне, сонымен қатар
егіншілікке тән жер қатынастарының күрделі формалары қалыптасып отырды.

Әр түрлі тарихи кезеңдерде республика территориясында қалыптасқан
шаруашылық жүйелерінің осы табиғи-тарихи және әлеуметтік – экономикалық
ерекшеліктерін міндетті түрде ескеріп отырғанда ғана, жер қатынастары мен
жерге орналастырудың даму заңдылықтарын, мақсат-міндеттері мен мазмұнын
толығырақ және дұрыс түсініп зерттеуге қол жете алады. Осындай
методологиялық тәсіл бұрынғы болған жер қатынастары мен жерді реттестіру
формаларын сенімді түрде ұдайы бейнелеуге, жерге орналастырудың даму
заңдылықтарын ғылыми тұрғыдан дәлірек анықтауға мүмүкіндік береді.
Нарықтық экономикаға көшу жерге әр түрлі меншік нысандарын енгізу, жер
пайдаланудың ақылы болуын, жердің, оның өндіріс құралы, кеңістіктік базис
және шектелген маңызды табиғи ресурс сияқты басты функцияларын сақтай
отырып, жылжымайтын мүлік және құқықтық реттеу нысаны ретінде оны заң
тұрғысынан танудың обьективті қажеттілігін туғызды. Облыс аумағындағы жер
нарығын қалыптастырып, тәжірибеге ендіру үшін Басқарма мақсатты бағытталған
жұмыстар жүргізуде. Жерді жеке меншікке беру және жерді ұтымды пайдалану
үшін аукциондар мен конкурстар арқылы жер учаскелерін сату жұмыстары
атқарылуда. Кепiлдiк жарна аукцион өткiзу туралы хабарламада белгiленген
нысанда әрi тәртiппен және заңнамаға сәйкес енгiзiледi. Кепiлдiк жарнаның
мөлшерi хабарлама жарияланғаннан кейiн өзгертiлуi мүмкiн емес. Кепiлдiк
жарнаны қатысушының атынан кез келген басқа жеке немесе заңды тұлға енгiзуi
мүмкiн.Аукционды жеңiп шыққан және сатып алу-сату шартын жасасқан тұлғаның
кепiлдiк жарнасы сатып алу-сату шарты бойынша тиесiлi төлемдердiң есебiне
жатады. Жалпы елдің жер ресурстары әлеуетін тиімді пайдалану мен қорғаудың
негізгі стратегиялық бағыттарын белгілеу бүгінгі күннің ең өзекті мәселесі
болып отыр. Облысымызда да жер қорын тиімді пайдалана отырып, топырақтың
құнарлығын сақтау, жер ресурстарын қорғау, нарықтық экономика жағдайында
қоршаған ортаны басқа да шаралармен бірге қорғау, жер ресурстарын
экономикалық, техникалық ұйымдастыру-шаруашылық және құқықтық шаралармен
біріктіре отырып аумақтық бағдарлама жасақтау қажеттігі көтеріліп отыр. Осы
көтеріліп отырған мәселелер Батыс Қазақстан облысы жер қатынастар
Басқармасының негізгі мақсаттар қатарынан орын тауып келеді.
Басқа да табиғат қорғау іс – шаралары кешенінде Батыс Қазақстан
облысының жерлерін ұтымды пайдалану, топырақ құнарлылығынын арттыру және
жер ресурстарын қорғау жөніндегі аймақтық 2007-2009 жылдарға арналған осы
Бағдарлама Қазақстан Республикасының Жер кодексі, Қазақстан Республикасының
Президентінің Қазақстан Республикасының Ауылдық аумақтарын дамытудың 2004-
2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы туралы 2003 жылдың 10
шілдесіндегі №1149 Жарлығы, Қазақстан Республикасы Үкіметінің Ауыл
шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану жөніндегі 2005-2007
жылдарға арналған бағдарламасы туралы 2005 жылғы 5 қаңтардағы №3 қаулысы
мен Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстанның
әлемдегі бәсекеге барынша қабілетті 50 елдің қатарына кіру стратегиясы
туралы Жолдауын аймақтық шеңберде жүзеге асыру бағытында әзірленді.
Бағдарлама жер ресурстарын басқару саласында жерді тиімді пайдалануды
бір-біріне тығыз байланысты экономикалық, техникалық, ұйымдық-шаруашылық
және құқықтық шараларға негізделіп жасалған.
Бағдарламада атқарушы органдар мен шаруашылық құрылымдарының жерді
ұтымды пайдалану, топырақ құнарлығын арттыру, жер ресурстарын қорғауда іс-
әрекеттерін үйлестіру белгіленген.
Ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлерді ұтымды пайдалану жөніндегі
мәселелер 2005 жылдың 10 желтоқсанында өткен Батыс Қазақстан облыстық
мәслихатының № 24-4 сессиясында Батыс Қазақстан облысының 2006-2010
жылдарға арналған агроөнеркәсіп кешенін дамытудың аймақтық бағдарламасында
ерекше орын алды.
2. Жер ресурстары – ел байлығының негізі
2.1 Жер ресурстарын тиімді пайдаланудың мәселелері
Еліміз егемендік алып, күллі әлем өркендеп келе жатқан жолға түсу
барысында экономика салаларының барлығында жаппай реформа басталды. Сол
реформалардың ішіндегі ең бір маңыздысы әрі күрделісі жер қатынастары
саласындағы реформа еді.
Жер дегеніміз бар байлықтың басы, бүкіл тіршіліктің көзі ғой. Бұл
мәселеге келгенде жүрек сезімі оянбайтын адам жоқ. Сондықтан, бұл
мәселедегі өзгерістерді азаматтардың бәрі бірден дұрыс қабылдай
алмайтындығы, оны жақтаушылардың да, даттаушылардың да болатындығы анық еді
және солай болып шықты да. Шешімдер үлкен қиындықтармен қабылданды. Соның
ең үлкені жаңа Жер кодексінің қабылдануы болды.
Қазақстанда ауылшаруашылық жер телімдеріне неліктен жеке меншік
институты енгізілді? Жер телімдерінің өзін жеке меншікке бермей-ақ, сол
жер телімдерін пайдалануға берілетін құқықты сатуға шығарумен ғана шектеп
қалуға болмас па еді? Қазіргі күні осы сұрақтарға берілетін басты
жауаптарды жүйелейтін болсақ, бұл жерде ең басты мәселе ауыл шаруашылығы
жерлеріне қаржы және технологиялық инвестициялардың келуіне жол ашу
болғандығы анық. Оның үстіне жермен жұмыс істейтін ауылшаруашылық
құрылымдарының жерге деген құқықтық қатынасы мен оларды ұйымдастыру
жүйесін нақты белгілей отырып жер күтімі, топырақ құнарлылығын сақтау мен
жерді ақылы пайдаланудың негізін қалыптастыру, ауылшаруашылық жерлерінің
құндылығын арттыру мәселелері шешімін табуы да қажет болды.
Өкінішке қарай, ауыл шаруашылығында жаппай жекешелендіру басталғанда
мал, техника, өндіріс құралдарының барлығы халыққа бөлініп берілгенде, жер
мәселесі шешілмей қалған болатын. Осы мүлік бөлу мен жер реформасы қатар
жүрген жағдайда бұрынғы ұжымдар негізінде кооперативтер тез қалыптасып
кетуі де әбден мүмкін еді. Қоғамды толғандыратын осындай мәселелер жүйелі
түрде сатылап шешімін тауып отырмаса, жер ресурстарына бай Қазақстанның
ауыл шаруашылығы саласы дамудың заманауи деңгейіне дейін көтеріле
алмайтындығын ең алдымен Елбасымыздың өзі көре білді.
Мәселенің ауыр салмағын көптеген адамдар еліміздің ауыл
шаруашылығындағы жағдай әбден жақсарып, өзгерген тұста ғана барып нақты
мысалдар арқылы пайымдай алатын болды. Ал қазір өмірдің кез келген
саласында жүргізіліп жатқан реформалардың барысы жалпы халықтың дайындығы
мен сана өзгерісіне қарағанда, әлдеқайда алға кетіп отырғандықтан және
қазіргі уақыт ағымы ел басшылығынан қоғамдық санаға қатысты өзгерістерді
күтпей-ақ жеделірек қимылдауды талап етіп отырғандықтан кейбір мәселелерде
түсінбестіктердің болып қалып жатқандығы да анық. Солардың алдыңғы
қатарындағы еліміздегі жер реформасы Елбасының барынша төзімділікпен,
екіншіден, қатаң бақылауда ұстай отырып, батыл жүзеге асырып келе жатқан
шаруаларының бірі. Сондықтан бұл мәселенің әрі реформалық, әрі эволюциялық
сипаттары тең түсіп келе жатқандығын байқаймыз.
Елімізде жер реформасын жүргізудің күрделі болатын сыры неде және оның
қандай тарихи маңызы бар?
Елбасы жер ресурстарының қоғам дамуындағы айрықша рөліне тоқтала келе
Жер табиғи байлықтармен және жылжымайтын мүлікпен қатар экономиканы
көтеріп тұрған киттердің бірі болып табылады деп тұжырымдаған болатын.
Бүкіл адамзат қауымының арғы-бергі тарихына көз салсақ, жер мәселесінің
ерекше мәнге ие болатындығын байқаймыз. Жер – адамзаттың басты тіршілік
көзі, бүкіл материалдық өндірістің базистік негізі, мемлекетті құрып,
дамытудың аса маңызды геосаяси факторы. Оның осындай маңызын түсіне және
пайдалана білген, ресурстық мүмкіндіктерін дұрыс бағалаған және қоғамда
жердің маңызы туралы нақты көзқарас қалыптастыра білген елдер ғана жақсы
жағдайларға жеткен. Еуропадағы өркениетті үдерістердің тарихи қалыптасуын
осының мысалы ретінде қарастыруға болады. Мұнда жер ресурстарының
географиялық орналасу жайы, оның табиғи әлеуеті, ауа райының тұрмыс-
тіршілікке қолайлылығы дамыған қоғам құруға орасан зор ықпал етті.
Сонымен жер ресурстары дегеніміз, адамзат тіршілігінің дамуына тірек
болар негізгі факторлардың бірі. Ол өткен ғасырға дейін таусылмайтын ұшан-
теңіз байлық көзі ретінде қарастырылып келген еді. Алайда соңғы елу жылдың
ішінде адамзат қауымында жүріп жатқан жаңалықтар жерге деген бұрынғы
көзқарастарға өзгерістер енгізді. Жер ресурстарының шектеулі екендігі мәлім
болды. Осының ықпалында жердің ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.