Калила мен Димна шығармасының дидактикалық - педагогикалық тағылымы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 11 бет
Таңдаулыға:

Калила мен Димна шығармасының дидактикалық - педагогикалық тағылымы
Жоспар:
I. Кіріспе :
Калила мен Димна шығармасы жайлы жалпы түсінік.
II. Негізгі бөлімі:
а) Бахунд Сахван ұлының алғы сөзі; бұл бір кезде Аш-шах ұлы Әл-Фараси деген атпен әйгілі болған кісі шығарма желісімен Патша мен Фанза құс туралы шығарма желісінің тәрбиелік мәні;
ә) Бахунд Сахван ұлының алғы сөзі; бұл бір кезде Аш-шах ұлы Әл-Фараси деген атпен әйгілі болған кісі шығарма желісімен Патша мен Фанза құс туралы шығарма желісінің нақыл сөздерінің дидактикалық - педагогикалық тағылымы;
б) Калила мен Димна шығармасының тәрбиелік мәні .
III. Қорытынды.
IV.Пайдаланылған әдебиеттер тізімі.

Калила мен Димна шығармасы жайлы жалпы түсінік.
Калила мен Димна- араб, парсы тілдерінде жазылған әдеби шығарма. Түп негізі 3 - 4 ғасырларда Үндістанда туған Панчатантра (Бес кітап) атты мысал-хикаялар жинағынан алынған. Барлығы 60-тан астам тілге екі жүз рет аударылған. Қазақ тіліне 1962 жылы аударылды. [1.10б.] Калила мен Димна атанып, дүние жүзіне мәшһүр болған Бурзоенің араб тіліне аударудың арқасында Әл-Мұқафулұлы даңқа да ұзақ ғасырлар бойы адамзат есіне сақталып келеді.Бурзое аудармасына Үндістандағы қандай қолжазбаның негіз болғанын Хорезмнің атақта ғалымы Әл-Буруни білетін еді. Ол өзінің Үндістан атты шығармасында: Ғылымның неше алуан саласы Үндістанда екен, онда шықан кітаптың саны есепсіз көп. Бәрін қамтуға менің, әрине, мұршам келмес, бірақ Панчантраны (Бес бәйітті) аударуға өте құмармын, оны бізде Калима мен Димна деп атайды. Бұл кітап үнді тілінен парсы тіліне, парсы тіліленен араб тіліне, көптеген басқа да тілдерге аударылды, алайда толып жатқан өзгерістер енген екен, сол себепті бұл аудармалар да айтарлықтай сенімді емес. Мысалы, Әл-Мұкфұлұлы Абулла осы еңбекті орындағанда ғана Бурзое туралы бір тарау қосты.Дін жолына әлі де тиянақтай алмаған солқылдақ жандар адастырып, манехизмге бейімдеу үшін ол әдейі осылай істеп еді. Ал енді бұл тарауды сол өз жанынан қосса, онда басқа тарауларында да өзгеріс енгізу мүмкін ғой! - деп жазыпты. Ал, XI ғасырдың аяқ кезеңінде Симеон Сиұлы араб тілінен грек тіліне еркін аударып, оны Стефанит пен Ихнилат деп атайды. Ол қателескен екен, өйткені Кәлилә деген сөздің Иклиль (сәукеле) деген сөзбен байланысы бар деп ұққан, ал Динәні арабтың диман (көштің ізі) деген сөзіен шатастырған. Сөйтіп грек аудармасында Жетіскен жан мен із кескіш болып аталып кеткен. Кәлилә мен Димнә Таяу Шығыстың Орта ғасыр әдебиетінде жиі кездесетін күрделі тақырып, бұл әкімдердің шағым арызға орынсыз сенбеуін, айыптылады жазалауға олардың тұтқиыл асықпауын ескертеді. И.Ю.Крачковский айтқандай: Калила мен Димнадағы аңдар осы күнгі біздің мысалдарымыздағы кездесетін белгілі кейіпкерлердің толық бейнесі емес. Бұлардың аттары адамдарды нұсқап-ақ тұрады, дегенмен, негізінде олар іс атқармайды, -ойланып, толғана береді, онысы өте ұзақ және байсалды және барынша өнегелі келеді ал кітаптың негізгі мақсаты да, өнегелі сөздерге тіреледі. Бұл кітап заманда, Өмір айнасы атанған, ал орта ғасырда, Германияда Князь айнасы болған кітаптарының қатарына кіреді. Осы кітаптың негізгі сарыны феодалдық қоғамнан нәр алды, сондықтан XVIII ғасырға дейін түрлі халықтар арасында кең өрістеп орын теуіп келеді. Ұлы Гете де өзінің даңқты Рейнек түлкіге деп аталатын шығармасын Калила мен Димнаға еліктеп жазған еді, бірақ сұңқылдатып, өнеге айтып тақпақтай сөйлеуді оның негізгі арқауы етпеген болатын. Калила мен Димна шынымен , бүкіләлемдік әдебиеттің байырғы ескерткіші болып қалды. Орыс оқушыларына мұның көне славян аудармасымен және XVIII ғасырда латын тіліне едәуір өңделіп жасалған орысша аудармасымен де танысуға болады. Алайда пехлевилік нұсқасына аудармасы оқырмандардың жеке кітапханасынан өз орынын алуға тиісті деп есептеймін. [2.7-6б.]

а) Бахунд Сахван ұлының алғы сөзі; бұл бір кезде Аш-шах ұлы Әл-Фараси деген атпен әйгілі болған кісі шығарма желісімен Патша мен Фанза құс туралы шығарма желісінің тәрбиелік мәні
Бахунд Сахван ұлының алғы сөзі; бұл бір кезде Аш-шах ұлы Әл-Фараси деген атпен әйгілі болған кісі шығарма желісін бастамас бұрын, жалпы философ , діннің басшысы Бейдауанның Үндістан патшасы Депшөлімге арналған, хайуандар мен құстарды, аңдарды сөйлете білген Калила мен Димна шығармасын жазудағы мақсатын айқындап кетсек,
Біріншіден: кітаптың түпкі мақсатын қара бұқараға түсіндірмеуге, беделін түсірмеуге тырысты ;
Екіншіден: мазмұны ақымақ жандардың қолжаулығы етуден қызғанады;
Үшіншіден:мұны тек өрісі кең данышпандарға ғана бағыштады, сарқылмас бұлағы мен зор келешекке арнады. Бұл шығарма желісінде көзі тоймайтын , халық екі мүйізді деп атап кеткен, гректің патшасы- Іскендір Зұлхарнайының батыс елін жаулап, енді шығыс еліне көз түсуі. Парсы және де басқа шығыс елдеріне бет алуы. Парсы елінің халқын өзіне бағындырған патша, енді Қытай еліне кетіп бара жатқан жолда, Үндістан еліне көз түсіп, Үндістан халқын өз дініне кіргізбекші ой ойлап, неше түрлі айла тауып, Үндістан елімен аянбай соғысуы, сонымен қатар Үндістан халқының да, қайсар, батыр, жігер патщасы- Форекте төтеп беруге шамасы жететінін соғысатынын жариялайды, алайда Іскендердің әскерінің мықты болуына байланысты Үнді әскерінің пілдернің мұрындарының күйіп, төтеп беруге шамасы жетпеуі , соңында Іскендер Үнді пашасы Форекті жекпе жекке шақырып, сынаспақша болады. Үнді патшасы жеңуіне сенімді болады, өйткені Іскендердің қолы жаралы еді. Алайда, Іскендір оған қарамастан жеңіск жетеді. Бірақ, өзінің күшімен емес, өзінің әскери Форекке жалғыз өзіне қарсылығына төтеп бере алмай, жеңіліске жетеді. Шығармада .. Ақыр соңында Іскендір мейірімді болуға серт берді осы ниетіне қарай, Тәңірім жарылқап оны жеңіске жеткізді...деген шығарманың үзіндісінен біз, мынандай қорытынды шығаруға болады.Егер де адам баласының пейілі таза болса, Тәңірдің өзі де саған көмектеседі деген мағына, ал егер сен біреуге жаманшылық ойласаң немесе біреуге мейірімсіздік көрсетсең онда сенің ісің оңға баспайды деген үлкен мағына жатыр. Сөйтіп Іскендір Үнді елін бағындырып, өзіне адал, сенімді адамды отырғызып, қайтадан жолға шығады. Ол бұрынғы патшасы - Дәпшәмілді патша сайлайды. Ал бұл патшаны мынандай жаман қасиеттерімен сипататп береді: ...Бұл патша мүлдем көкіп, өзін-өзін орынсыз жоғары көтеріп, , өте масатанып, дәсерсіп кетті, төңірегіндегі патшалықтарға күн көрсетуді қойды, үнемі шабуыл жасауды шығарды.Зорлық-зобылық күшейе түсті...деп Дәпшәмілдің кері жағынан көрсетеді, яғни бұл жерде оның тәкаппарланып кеткендігін, адам баласына жат, әсіресе патшаға жат қасиет- өзін-өзін орынсыз жоғарып көтеретіні, мақтаншақтығын сипаттайды. Мысалы, Адамгершілік болмай, әділдік болмас демекші, Үнді ханның адамгершілік төмен, өте масатынып жүретінін айта кетеді, және ондай адамдар ұзаққа бармайтынын, бұл адамгершілікке жатпайтынын тәрбиелік мәнде айтып өтіп кетеді. Сол Патшаның тұсында брахмандар арасынан шыққан, инабатты, данышпан, атына заты сай адам болыпты , жұрттың бәрі соның сөзіне тоқтайды екен. Оны философ - Бейдауа деп атаушы еді.. Бүл философ өте инабатты,данышпан және де еңбекқор болғандықтан жұрт оның айтқанымен жүріп тұрушы еді дейді. Иә, шынымен егер басшы данышпан, еңбекқор, инабатты болатын болса, халық оны сыйлайды мәселен Сіз - деген әдеп, Біз-деген көмек демекші, халыққа қамқор болғандықтан, халқы да, жастар да сонымен қатар шәкірттері де сол философты қолдайтын. Сонымен қатар, философтың мынандай мәнді сөзін кездестіруге болады: Жауыз адаммен қоңсы қону, онымен қарым-қатынас жасау, кемеге мініп, теңіз кешкен кісі тәрізді болады,өйткені ,суға кетпей аман қалған күнде де, қорқыныштан ол құтыла алмайды. Егер қатерлі жерге, қауіптің қайнар бұлағына барып соқтықса, оны есуас хайуанға балаңыз, өйткені пайдасы тиетінге ұмтылып, зиянды нәрседен қашу, бұл жабайы аңдардың да бойына туа біткен қасиет қой, - деп мәнді де астарлы даналығымн өзінің ойын, шәкірттерімен бөліскен Данышпан Бозторғайдың әңгімесі арқылы нағыз философиялық, сонымен қатар даналық ойды да туғыза білді.[2.8-9 б]

ә) Бахунд Сахван ұлының алғы сөзі; бұл бір кезде Аш-шах ұлы Әл-Фараси деген атпен әйгілі болған кісі шығарма желісімен Патша мен Фанза құс туралы шығарма желісін салыстыра отырып, нақыл сөздерінің дидактикалық - педагогикалық тағылымы;
Мен, Бахунд Сахван ұлының алғы сөзі; бұл бір кезде Аш-шах ұлы Әл-Фараси деген атпен әйгілі болған кісі шығарма желісін талдағанда, философтың бозторғай жайлы шәкірттеріне даналық ойды айтып , сараламақшы болған, енді сол шығарма желісін Кәмилә мен Димнә кітабында енген көптеген даналық, дидақтикалық- педагогикалық тәлім бере алатындай шығармалардай бұл Патша мен Фанза құс туралы шығармасын алып, осы берілген екі шығармадағы сюжетінде кездесетін айрықша тәрбиелі сөздерді ала отырып, талдау болмақ. Сонымен қатар, педагогикалық-дидактикалық тәлім жағынан да қарастыру. Бірінші шығармада, яғни Бахунд Сахван ұлының алғы сөзі; бұл бір кезде Аш-шах ұлы Әл-Фараси деген атпен әйгілі болған кісі шығармасында философтың шәкірттеріне айтқан даналық әңгімесін қарастыратын болсам, Баяғыда бір бозторғай пілдің жүретін жолына ұя салып, паналапты да, соған жұмыртқалапты, ал піл болса, суға су ішуге бара жатып, жолдағы бозторғайдың ұясын, бозторғайдың балапандарымен бірге қоса басып, кетеді. Ұядағы бозторғайлар өліп қалады, соны көрген бозторғай пілден кек алмақшы болады. Бозторғай ұшып барып пілге: Уа, патшам! Сен менің жұмыртқамды жарып, балапанымды таптап кеттің , мұның қалай? Мені өте әлсіз көріп, бойыңа теңемей, қорлау үшін осылай істедің ба? деп сұрақ қойғанда, Піл : Расында, осындай жағдай болып еді,- деп жауап қайтарады. Бозторғай ашуланғаннан дардай пілден кек алу мақсатын ойластырады. Сөйтіп, қарғаларға ұшып барады, болған жағдайды баяндаған бозторғай, қарғалар оған көмектесетінін атады. Сөйтіп барып, қарғалар пілдің көзін шұқып алып, көзін көрместей етіп жібереді. Одан қоймай, бозторғай құрбақаларға барады, көлде жүрген құрбақаларға болған жағдайды айтып берген соң , құрбақалар да оған көмектесетінін айтады. Бақалар бақылдар, жардың қасында дауысын шығарып тұрады, ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.