Қазақстандағы мал шаруашылығының саласы

Пән: Ауыл шаруашылығы
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 29 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе
Әдебиетке шолу
І. Қазақстандағы мал шаруашылығының саласы
1.1. Ірі қара мал шаруашылығы
1.2. Ірі қара мал етінің экспорттық әлеуетін дамыту
ІІ. Қазақстанда шығарылған ірі қара тұқымдары
2.1. Асыл тұқымды малды өсіру
2.2. Қазақстанда шығарылған мүйізді ірі қара тұқымдары
2.3. Мал тұқымын асылдандыру жұмыстары
2.4. Оңтүстік Қазақстан облысындағы ірі-қара мал шаруашылығы
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Қазақстан – жерге бай мемлекет. Ертеден мал шаруашылығымен айналысып
келеді. Кеңестер заманының өзінде ірі қара мен жылқының санын көбейту
туралы міндет қойған аграрлық ел. Бүгін пайдаланылмай жатқан жайылымдарды
игеріп, мал өсіріп, арзан да сапалы, экологиялық жағынан таза мал өнімдерін
өндіруі, оның ішінде ет өндіріп, сыртқа шығаруы қажет. Мысалы, 1 тонна ет
ет өндіріп, шетелге сату 5 тонна бидай сатқанмен парапар екен.
Агроөнеркәсіп саласын әр өңірдің ерекшеліктеріне орай дамыту қажет.
Бұрындары кейбір таңдаулы кеңшарларда малдың бір түрін асылдандыру ісі
жолға қойылған болатын. Мәселен, табиғатқа бейімділігіне байланысты сиырдың
бірнеше түрлі тұқымы өсірілді. Бір кеңшарда сүтті сиырлар болса,
екіншісінде етті ірі қара бордақыланды. Асыл тұқымды аталық малдар да жеке
бапталды. Нарық экономикасы басталған тұтса малдың біразы арзанға сатылып
кетті. Кеңшарлар таратылды. Алдағы уақытта соның барлығын жаңа заман
талаптарына сәйкестендіре отырып, ғылыми негіздерге сүйеніп, жандандыру
керек деп ойлаймын. Ғылымды дамытсақ, осы саланы зерттеп жүрген ғалымдар
әлі де өнімділігі жоғары малдың жаңа тұқымдарын ойлап шығарар еді. Немесе
баптап-күтудің жаңа тәсілдерін ұсынатыны анық.
Бізде қой мен жылқыға қажетті жайылым жеткілікті. Бұрынғыдай ауылдың
іргесіне дейін егін егіп жатқан кеңшарлар жоқ. Елімізде жылқы мен қой етін
өндіруге субвенция берілмейді. Бұл салаға қолдау жасалып, мемлекет
тарапынан қаржы бөлініп, ірі шаруашылықтарда қойды 10-15 мыңнан ұстаса,
еңбек өнімділігі артады және бәріне де өте тиімді болады. Сол секілді қазір
әрбір үйде бес-алты бас жылқы болуы мүмкін. Оны да табынмен ұстаған жөн. Үш-
төрт жылқышы бірнеше табын жылқыны баға алады. Ал қазір ауылдағы жүз шақты
жылқыға 20-30 адам ие болып отыр. Сондықтан ауыл шаруашылығы саласындағы
ұсақ қожалықтарды ірілендіру керек.
Әдебиетке шолу
1. Ж.К. Каримов, Ш.Ж.Даленов, Д..Е. Майманов сияқты ғалымдардың пікірі
бойынша, ерте кезде Қазақстанның көптеген аймақтарында жергілікті қазақ
сиырларының қолтұқымы өсірілген. Сиырдың етін, сүтін пайдаланған. Қазіргі
кезде ірі қара шаруашылығы - еліміздегі мал шаруашылығының ең дамыған
саласы болып табылады.
2. Б.Б. Искакбаевтың айтуына қарағанда Қазақстанда сүтті тұқымнан
симменталь сиыры, алатау сиыры, әулиеата сиыры, қырдың қызыл сиыры,
латыштың қызыл-қоңыр сиыры, т.б.; етті тұқымнан қазақтың ақбас сиыры,
әулиекөл сиыры, герефорд, қалмақ сиыры, т.б. түрлерінің өсірілетіндігі
анықталды.
3. Иван Петрович Павлов (1849—1936) - атақты орыс ғалымы сүт –
табиғаттың өзі дайындап берген өте құнды тағамы - деп жоғары бағалаған.
Сиырдың сүтті көп беруі олардың күтіміне, азықтық қорегіне тікелей
байланысты. Сиырдың сүті - тілінде деген даналық сөз - соның айғағы.
4. К.Е. Свечинің пікірінше, Алатау сиыры ХХ ғасырдың 30—50-жылдарында
жергілікті сиырларды швиц, кострома тұқымының бұқаларымен ұрықтандыру
арқылы алынған. Сиырларының басы үлкен, тұмсығы сүйірлеу, кеудесі ауқымды,
жалпақ, арқасы біртегіс келетіндігі анықталды.
5. А. А. Кондрашева (1968) ірі қараға жүргізген тәжірибесінде енесі
неғұрлым үлкен, эмбриондық уақыты ұзақ болған малдан ірі бұзау туады деген
тұжырымға келеді.

І. Қазақстандағы мал шаруашылығының саласы
1.1. Ірі қара мал шаруашылығы
Ірі қара шаруашылығы - мал шаруашылығының өнімді көп беретін саласы.
Ірі қараның арғы тегі ертеде Еуразия құрлығының далалы, орманды далалы
өңірінде таралған жабайы тур . Ол бұдан 7-10 мың жыл бұрын Жерорта теңізі
маңындағы елдерде қолға үйретілген. Ірі тұлғалы, денесінің биіктігі 2м
шамасында, мүйізі алға қарай бағытталып, ұзын болып келеді. Ерте кездерде
көп аулағандықтан, тұрлар саны азайып, XVII ғасырдың басында біржола
жойылып кеткен.
Ірі қара өсіру қоңыржай белдеудің табиғи және мәдени жайылымдармен
жақсы қамтамасыз етілген орман, орманды дала, дала аймақтарында жақсы жолға
қойылған. Дүниежүзі бойынша ірі қараның мал басы 1,3 млрд-қа жетіп отыр.
Өндірілетін сүттің барлығын дерлік, ал еттің 35%-ын осы ірі қара малы
береді. Интенсивті сүтті және етті-сүтті бағыттағы мал шаруашылығы дамыған
елдерге тән, оларда мал қолда да, жайылымда да бағылады. Өнімділік өте
жоғары болғандықтан, бұл шаруашылық саласы жылдан-жылға өркендеуде. Етті
бағыттағы мал көбінесе қоңыржай және субтропиктік белдеулердің неғұрлым
құрғақ аудандарында таралған. Онда экстенсивті отарлап жайылымда бағу және
көшпелі мал шаруашылығы басым келеді. Дүниежүзінде етті ең көп өндіретін
елдер қатарына АҚШ, Қытай, Бразилия, Аргентина және Ресей жатады.
Қазір Қазақстанда сиырдың қолтұқымдарын асылдандыру мақсатында игі
шаралар қолға алынды. Кубадан әкелінген зебу бұқаларын әулиеата сиырларымен
жұптастыру арқылы сүтті бағыттағы қолтұқым шығару көзделуде. Зебу бұқаларын
қазақтың ақбас сиырларымен ұрықтандыру арқылы етті бағыттағы қолтұқым алу
жұмыстары жүргізілуде.
Ірі қара малдың өзіне тән ерекшеліктері бар. Сиыр орташа 15-20 жыл
жасайды, оның буаздық мерзімі - 285 күн. Қазақ жерінде сиыр - басқа
түліктерден кейін қолға үйретілген мал. Алғаш сиырды Ресеймен көршілес
аймақтардан айырбастау тәсілімен әкелген.
Республикадағы асыл тұқымды мал шаруашылықтары арасында қазақтың ақ
бас сиыры және ірі қараның герофорд тұқымы, етті-майлы еділбай тұқымы,
ақжайықтық етті-жүнді қой тұқымы, өнімділік бағыттағы көшім жылқысы,
қазақтың айыр түйе тұқымы өсірілетін біздің облысымыз алдыңғы қатардағы
аймақтардың бірі болып саналады.
Сүтті мал шаруашылығы бойынша облыста ірі қарадан қара шұбар,
гольштиндік қызыл шұбар, қызыл далалық және симменталды тұқымының үлесі
басымырақ. Асыл тұқымды сүтті малдар облыс орталығына жақын орналасқан елді
мекендердегі ЖШС мен шаруа қожалықтарында өсіріледі.
Етті мал шаруашылығында негізінен қазақтың ақбас және герофорд
тұқымдары өсіріліп жатыр. Нақтылай түссек, ірі қара малдың 70 пайызға жуығы
қазақтың ақбас тұқымына жатады, ал герофордтық тұқым ет өнімділігін арттыру
мақсатында малдарды будандастыру үшін қолданылады.
Жылқы үйірінің өнімділігін көшімнің асыл тұқымдары ұсынады, ал асыл
тұқымды түйелерді қазақтың айыр тұқымы құрайды.
Тұқым алуды жүзеге асырудағы ғылыми жұмыстармен Жәңгір хан атындағы
Батыс Қазақстан аграрлы-техникалық университетінің ғалымдары айналысады.
Облыстың әр түрлі табиғи-экономикалық аймақтарында биязы жүнді,
жартылай биязы жүнді, қылшық жүнді қойлар өсіріледі. Нарықтық жағдайда
шығарылатын қой тұқымдарына қойылатын талаптар өзгерді. Сондықтан оның екі
бағыты мықтап қолға алынған.
Бірінші бағыт - оңтүстік және орталық аудан аймақтары үшін, әсіресе,
алыс аймақтарда орналасқан, жемшөп базасы табиғи жайылым мен шабындық
негізін қолдану арқылы етті-майлы қой шаруашылығын дамыту болып табылады.
Екінші бағыт – облыстың солтүстік аудандары үшін жемшөп базасы бидай,
жүгері және басқа да азықтарды өндірумен байланысты биязы жүнді және
жартылай биязы жүнді қой шаруашылығын дамыту қарастырылған.
Республика бойынша еділбай қойы Жаңақала ауданындағы Бірлік ЖШС-да
жинақталған. Бұл тұқымның шаруашылық белгілеріне құрғақ, шөл далалы
аймақтарға деген тұрақты бейімділігі, тірілей салмағы, сойым сапасы, жас
төлдердің тез өсетіндігі жатады.
Тұқым құндылығы тірілей салмағы төрт айлық жаста 40-45 келіге жететін
ең арзан қозықұмай шығару. Етінің сапасы шетел мамандарының жоғары бағасына
ие болған.
Бізде биязы жүнді қой шаруашылығын дамыту Волгоград облысындағы
Ромашков асылдандыру зауытынан шығарылған волгоградтық тұқымды
пайдаланудан басталады. Волгоград тұқымын дамытумен Жаңа тұрмыс
асылдандыру шаруашылығы айналысып келеді.
Жартылай биязы жүнді бағыт бойынша ақжайықтық етті-жүнді тұқымына
ерекше көңіл бөлінуде. Бұл тұқым (1968-1996 ж.) Батыс Қазақстан облысының
бұрынғы 40 лет Казахстана (қазіргі Ізденіс ЖШС), Шежін, Крупская,
Қалдығайты, Родник новый, Амангелді, Степной, Шипов, Алғабас, т.б.
шаруашылықтарында шығарылды.
2006 жылдан бастап облыстық әкімшіліктің облыстық ауылшаруашылығы
басқармаларының, Батыс Қазақстан облысы аумақтық инспекциясының, Жәңгір хан
атындағы Батыс Қазақстан аграрлы-техникалық университетінің қолдауымен
жартылай биязы жүнді қой шаруашылығын сақтау мен оны дамыту бойынша үлкен
жұмыстар жүргізілгенін айта кеткен жөн.
2006 жылы ақжайықтық етті-жүнді қойларды жеке секторлардан бір-бірлеп
жинағанымыз әлі есімізде. Бұл тұқымды көбейту облыс бойынша Тасқала
ауданындағы Ізденіс ЖШС асылдандыру шаруашылығында ғана мықтап қолға
алынған.
Тұқымды мал басын көбейту үшін асылдандыру шаруашылықтарын да көбейту
қажет.Осы тапсырманы шешу әрі мал басын көбейту мақсатында университет
ақжайықтық етті-жүнді қойларды өз иелігіне алды. Бұл жұмыста облыс әкімі
Бақтықожа Ізмұхамбетов университетке қолдау көрсете отырып, Тасқала ауданы
аймағынан ақжайықтық етті-жүнді қойларды өсіру үшін 1000 га жер бөліп
берді. Бүгінде университет меншігінде 2396 қой, соның ішінде 1252 саулық
бар.
2006 жылдан бастап қой басын көбейту үшін университетте нақты жұмыстар
жүргізіле бастады. Ең алдымен университетте оқу-ғылыми-өндірістік кешені
құрылды. Қойларды қолдан ұрықтандыру пункті қалпына келтірілді.
Шабындықта жемшөп дайындау бригадасы құрылып, 2009 жылға қажетті
мөлшерде жемшөп дайындалды. Уақытында және қажетті мөлшерде дайындалған
жемшөп малдың 2009-2010 жылдың боранды-аязды қысынан аман-есен шығуына
мүмкіндік берді.
Университет ғалымдары Астана қаласында өткен Қараөткел - 2008
жәрмеңкесіне асыл тұқымды ақжайықтық етті-жүнді қойларды арнайы алып барды.
Университеттің оқу-ғылыми-өндірістік кешені ҚР АШМ сарапшыларының бағалауы
бойынша жартылай биязы жүнді ақжайық етті-жүнді қойларды өсіру көрсеткіші
жөнінен І дәрежелі Құрмет грамотасымен марапатталды. Ал 2009 жылы 13
маусымда Батыс Қазақстан облысы, Зеленов ауданында Белесте өткен халық
шаруашылығының жетістіктері көрмесіне университет ұжымы жартылай биязы
жүнді ақжайықтық етті-жүнді қойларын ұсынды. Көрмеге ұсынылған малдарды ел
Президенті Н.Ә.Назарбаев жоғары бағалап, бұл саланың әрі қарай дамуына
сәттілік тіледі.
Облыстың жергілікті жағдайына бейімдеп шығарған ауыл шаруашылығы
малдарына баса көңіл бөлу қажет. Бұған қойдың ақжайықтық етті-жүнді,
жартылай биязы жүнді тұқымы жатады. Келешектегі міндет – мал басын көбейту
үшін асылдандыру шаруашылықтарының қатарын да көбейте беруіміз керек.
1.2. Ірі қара мал етінің экспорттық әлеуетін дамыту
Жыл сайынғы Жолдауда етті мал шаруашылығын дамыту бойынша теңдесі жоқ
жобаны жүзеге асыру жөніндегі стратегиялық міндет алға қойылды.
Бұл жобаның міндеті ірі қара мал етінің экспорттық әлеуетін 2016 жылға
қарай 60 мың тоннаға дейін жеткізуге мүмкіндік беретін жағдайларды жасау.
Жалпы халық санының артуын және көрші елдердегі етті тұтынудың тұрақты
өсуін есепке ала отырып, Қазақстан мал шаруашылығындағы қолда бар
мүмкіндіктің дамуын белсендіруді және сиыр етінің сыртқы нарықтарына шығуды
жоспарлайды.
Әлемдік нарықта отандық мал шаруашылығын дамыту үшін қолайлы баға
конъюнктурасы және нарықтық жағдай қалыптасқан.
Қазақстан үшін шамамен 1,5 мл н.тонна етті, сиыр етін, 1,0 млн.
тоннаға жуық сиыр етін импорттайтын қатар орналасқан ресейдің сыйымды
нарығының маңызы ерекше зор.
Сонымен бірге, Кедендік одақтың айналасында кедергілер жойылып, рұқсат
беру рәсімдері жеңілдетілген, ветеринариялық нормалар бір ізге салынған.
Ұлан-байтақ жайылым жерлердің болуы сөзсіз біздің бәсекелік
артықшылығымыз, ол жем-шөп шығынын едәуір азайтуға, еңбек шығындарын
төмендетуге және гормондар мен өсу стимуляторларын пайдаланбай-ақ
экологиялық таза етті алуға ықпал етеді.
Бұдан өзге, мал шаруашылығы Қазақстанда ежелгі дәстүрлі сала болып
табылады.
Аталған проблемаларды шешу және қолдағы артықшылықты пайдалану арқылы
өзара үйлестірілген қатысушы -бизнес бірліктердің кешенін құру жөніндегі
мынадай іс-шаралар көзделген: бордақылау алаңдары, фермерлік шаруашылықтар,
асыл тұқымды репродуктор-шаруашылықтар, мал өсіру және есепке алу
орталықтары, сойыс пункттері және ет комбинаттары.
Әлемдік тәжірибені есепке ала отырып, етті мал шаруашылығымен
айналысатын фермерлік шаруашылықтарды дамыту мен оларға қолдау көрсету
көзделген.
Сіңіре будандастыру (қайта жасаушы) әдісін пайдалану, табиғи жайылым,
жоғары өнімді бұқалармен ұрықтандыру немесе қолдан ұрықтандыру жолымен мал
басының генетикасын жоғарылату бойынша мақсатқа сай жұмыс жүргізу арқылы
бордақылаудың қажет құрамы алынатын болады.
Тауарлы табынның өнімділік сапасын жақсарту үшін асыл тұқымды
шаруашылықтардың қолдағы ішкі әлеуетін пайдалану, сондай-ақ асыл тұқымды
репродуктор-шаруашылықтардың желісін құру жоспарлануда, онда әлемдегі озық
селекцияның ет бағытындағы өнімділігі жоғары ІҚМ басы жеткізілетін болады.

Жобада іске қосылған мал басын төлінен өсіру процесін басқару мал
шаруашылығы генетикасы саласында мамандандырылған жетекші шетелдік
компанияларды (ALTA GENETICS, SEMEX (Канада), TRANSOVER (АҚШ), AGRIGEN
(Австралия)) әріптестер ретінде тарта отырып, табынды басқару және оны
өсіру орталығын құру арқылы жоспарланады.
Барлық аталған шаралар құрылатын бордақылау алаңдарының желілерін
қажет құраммен толықтыруды қамтамасыз етуге ықпал етеді. Олардың міндеті
тұрақты негізде қоңды еттің ірі топтамаларын қалыптастыру үшін заманауи
технологияға сәйкес мал басын межелі семірту болып табылады.
Бордақылау алаңдарынан ет еттің дайын коммерциялық топтамасын
қалыптастыратын ет комбинаттарына жөнелтіледі.

Осылайша жобаның шеңберінде нарық қатысушыларының өзара іс-
қимылдарының және жалпыға бірдей әлемдік стандарттарға сәйкес ет
өнімдерінің ірі топтамасын тұрақты түрде жеткізуді қамтамасыз етудің
тиімді технологиялық тізбегі құрылады.
Тауарлы сияқты төлдейтін аналық мал табынын және асыл тұқымды
малдың табынын бағу малды еркін жүретін алаңқайда бағуды көздейтін салқын
әдісті пайдалану кезінде аса тиімді болады. Осындай әдіс Солтүстік
Америкада қолданылады.
Бұның аса маңызды артықшылығы малды бағудың осындай әдісін қолдану
жануарлардың жоғары бейімділігіне, және одан басқа өте жеңіл және арзан
құрылғыларды пайдалану есебінен күрделі құрылыстарды салуға кететін қаржы
салымын едәуір азайтады.
Қазақстанның өңірлік әлеуетін ескере отырып, іс жүзінде елдің барлық
облысын қамтитын бордақылау алаңдарын, репродукторларды және фермерлік
шаруашылықтарды аумақтық орналастырудың ұсынылған схемасы әзірленді.
Жалпы ҚазАгро холдингі бір жолы 150 мың басқа жуық малды күтіп-
баптайтын шамамен 60 бордақылау алаңдарын, 72 мыңдай асыл тұқымды ІҚМ
басын алып келу арқылы 54 асыл тұқымды репродуктор-шаруашылық құру, сондай-
ақ жалпы саны 300 мың басқа дейін төлдейтін малы бар шамамен 2,5 мың
фермерлік шаруашылық құруды болжап отыр.
Мал шаруашылығын тиімді дамыту үшін малды есепке алудың және
сәйкестендірудің қазіргі заманғы әдістері, селекциялық-генетикалық жұмыстың
халықаралық әдістері енгізіледі.
Қазақстанда малдың сипаттамасын болжауға мүмкіндік беретін ұрпақтық
көрсеткішті индекстік бағалаудың әлемдік тәжірибесі енгізілуде. Осының бәрі
малды өсірудің, соның ішінде тауарлы табынды өсірудің процесін жедел
мерзімде ұйымдастыруға және ұйымдастыру мен қаржылық шығынның аз
жұмсалуына мүмкіндік береді.

Сонымен қатар әлемдік тәжірибені ескере отырып, асыл тұқымды істі
қайта реттеу және тұқымдық малды көбейту және өздігінен реттелу принципінде
асыл тұқымды нарықты әрі қарай дамыту бойынша Қауымдастық құру
жоспарлануда.
Мал шаруашылығының табысты дамуының кепілі жем-шөп қорының жеткілікті
болуы болып табылады.
Жем-шөп дақылдарының тұқым шаруашылығының жүйесін қайта қалпына
келтіру, тыңайған және қараусыз жерлерді айналымға тарту бойынша шаралар
қабылдау қажет.
ҚазАгро ұлттық басқарушы холдингі өз кезегінде лизинг
бағдарламаларын жем-шөп дайындау техникасына және ауыл шаруашылығы малдарын
азықтандыру бойынша мамандандырылған техникаға қайта бағдарлау арқылы қайта
қарастырды.
Жобаның айналасындағы іс-шаралардан басқа ветеринариялық саулықты
қамтамасыз ету бойынша, малды есепке алу жүйесін енгізу бойынша жүйелі
қосымша шараларды қабылдауы қажет.
Осы жобаны тиімді іске асыруға арналған мемлекеттік қолдау шараларын,
соның ішінде қолданыстағы субсидиялау бағдарламасын қайта бағдарлау және
үйлестіру қажет. Және осы бағытта Ауыл шаруашылығы министрлігі де біз
әзірлеген жобаның міндеттерімен субсидиялау бағдарламасын үйлестіру боынша
жұмыс жүргізеді.
2016 жылға қарай жобаны жүзеге асыру нәтижесінде ет өндірісінің
өзіндік құнының төмендеуі болжанады, ол субсидияның жалпы көлемін
біртіндеп төмендетуге ықпал етеді.
Жоба жергілікті атқарушы органдардың белсенді қатысуынсыз тиімділік
бермейді. Қолдау фермерге ІҚМ өткізушілердің тізімін, жайылым жерлерді, жем-
шөп өндіруге арналған жерді беру, малды сәйкестендіруді, ветеринариялық
қызмет көрсетуді дер кезінде ұйымдастыру, малды бағу және азықтандыру
бойынша кеңес беру, инфрақұрылыммен қамтамасыз ету, с.і. Бизнестің жол
картасы – 2020 бағдарламасы аясында қолдау көрсету сипатында болуы тиіс.
Облыс әкімдіктері жергілікті бюджеттің қаражаты есебінен қолдау
шараларын көздейтін жобаға шағын және орташа фермерлік шаруашылықтарды
тарту, АШТӨ арасында жобаның мақсаттары мен міндеттерін насихаттау,
ветеринариялық іс-шараларды жүргізу және ветеринариялық қолайлылықты
қамтамасыз ету, жайылымды пайдалануды реттеу бойынша мал шаруашылығын
дамытудың аймақтық бағдарламасын әзірлеулері қажет.
Сондай-ақ АШТӨ аукциондарда асыл тұқымды малды өткізетін және сатып
ала алатын мал өткізу биржасын құру қажет (фермерге шаруашылық жүргізу үшін
қажет арнаулы жұмыс киімдерін, ветеринариялық дәрі-дәрмектерді,
аспаптарды), ол асыл тұқымды мал нарығының ашық болуына, асыл тұқымды мал
басын ұйымдастырылған алаң арқылы өткізуді жүйелендіруге ықпал етеді.
Өз кезегінде ҚазАгро ұлттық басқарушы холдингі жобаны іске асыруға
қазірдің өзінде кірісіп кетті.
Өткен жылы 2 асыл тұқымды репродуктор шаруашылық құру бойынша алғашқы
ұшқыр жобаны іске асыру басталды. Бұл америкалықтармен бірлескен жоба, осы
жоба бойынша 1400 басқа жуық Ангус және Герефорд тұқымды өнімділігі жоғары
ІҚМ алып келінді.
ҚазАгро ІҚМ етінің экспорттық әлеуетін дамыту жобасының шеңберінде
жобаларды іріктеу және іске асырудың желілік кестесін әзірледі.
ҚазАгро холдингі Ауыл шаруашылығы министрлігіне асыл тұқымды мал
шаруашылығының қызметін реттейтін қолданыстағы заңнамаға өзгеріс енгізу
жөнінде ұсыныстар дайындап және ұсынды.
Консультациялық қолдау шеңберінде фермерлік шаруашылықты жүргізу
жөнінде әдістемелік басшылық, фермердің күнтізбесі әзірленді.
Жобаның қатысушыларына мемлекеттік қолдау көрсету бойынша ұсыныстар
әзірленіп және енгізілді, ол РБК мақұлданды. Субсидияны пайдаланушылардың
критерийлері (белгілері) қайта қаралды.
Жобаға қатысушы ауыл шаруашылығының малдарын сәйкестендіру бойынша
корпоративтік база құрылды.
Қазагромаркетинг АҚ құрылымында табынды басқару және консалтинг
Орталығы құрылды.
Қазіргі уақытта мал өткізу биржасын құру жөніндегі мәселе пысықталуда.
Ұшқыр жоба ретінде Ақмола облысы таңдап алынды.
Қорытындысында, ұсынылған жобаны іске асыру ІҚМ етінің экспорттық
әлеуетін дамыту жөніндегі аса маңызды стратегиялық міндетті орындаудан
басқа әлеуметтік-экономикалық және мультипликативтік нәтиже береді және
мыналарға ықпал етеді:
– 2016 жылға қарай 60 мың тонна экспортқа бағдарланған еттің өндірісі
үшін жағдай жасауға;
– елдегі эпизоотикалық жағдайды жақсартуға;
– тұрғындардың қолындағы тұқымсыз, өнімділігі төмен малдың
барлық түрінің санын азайтуға;
– ауылшаруашылық малдарын есепке алу мен сәйкестендірудің бірыңғай
жүйесін құруға;
– жабдықтау-өткізу және қайта өңдеу салаларында ауыл шаруашылығының
тұтыну кооперациясын дамытуға;
– жалпы жем-шөп қорын дайындау, ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу,
техникалық қызмет көрсету мен жөндеу және т.б. сияқты аралас салалардың
дамуын қамтамасыз етеді;
– ауылдағы әлеуметтік мәселелердің шешіміне оң ықпалын тигізеді.
Австралиядан әкелінген асыл тұқымды 217 бас тайынша мен бұқа Алматының
әуежайына жеткізіліп, Оңтүстік Қазақстан облысына Аксанат Инжиниринг ЖШС
иелігіне жөнелтілді. Асыл тұқымды мал бастары ҚазАгроҚаржы АҚ қаржы
лизингісі арқылы сатылып алынған.
Бұл бас-аяғы 439 малдың екінші бөлігі. Бірінші партиясы бір апта
бұрын әкелінген. Асыл тұқымды шаруашылық Аксанат Инжиниринг ЖШС ОҚО
Түлкібас ауданында орналасқан. Агроқұрылым өсімдік пен мал шаруашылығында
мамандандырылады. Жалпы құны 300 млн. теңгеден асатын Ангус және
Герефорд тұқымдарының асыл тұқымды ірі-қара малды сатып алуға отандық
лизингілік компаниялардың ауылдағы инвестициялық жобаларды іске асыруы
шеңберінде ҚазАгроҚаржы АҚ қаржыландырды.
Аксанат Инжиниринг ЖШС шетелден мал әкелетін ОҚО-дағы жалғыз
компания емес. Осы аптада оңтүстік астанамыздың әуежайына Төлеби
ауданындағы Алтын Дән ЖШС-ға арналып құны 132 млн. теңгеге АҚШ-тан
Ангус тұқымының 180 бас асыл тұқымды ірі қара мал әкелінеді деп күтілуде.
Жобаны ҚазАгроҚаржы АҚ 132 млн. астам теңгеге қаржыландырған.
ІІ. Қазақстанда шығарылған ірі қара тұқымдары
2.1. Асыл тұқымды малды өсіру
Бүгінгі таңда облысымызда асыл тұқымды малды көбейтіп, оның
өнімділігін арттыру үшін жұмысты, негізінен, 3 бағытта жүргізу көзделуде.
Біріншіден, асыл тұқымды мал шаруашылықтары зоотехникалық есеп–
қисапты және селекциялық жұмыстарды өз дәрежесінде жүргізе отырып сұрыптап,
іріктеу арқылы малды өз төлі есебінен көбейту.
Екіншіден, басқа аймақтардан Оңтүстіктің табиғатына төзімді асыл
тұқымды малды сатып алу арқылы көбейту.
Үшіншіден, жаппай жекешелендіру үдерістері кезінде жеке қожалықтарға
бөлініп кеткен асыл тұқымды малдарды топтастырып, құжаттарын қалпына
келтіру арқылы оларды ассоциацияларға, жауапкершілігі шектеулі
серіктестіктерге біріктіру.
Облыс агроқұрылымдарында мал басының 95-98 пайызы шаруа және жеке
қожалықтарда топтасқан. Сондықтан, малды асылдандыру жұмысын дамытудың
негізгі жолдарының бірі малды қолдан ұрықтандыру болып отыр. Өткен жылы
облыстағы аудандар мен қалаларда мал басын қолдан ұрықтандыру жұмыстарын
жақсарту мақсатында жергілікті бюджеттен 20 миллион 500 мың теңге қаржы
бөлініп, 40 мың бас сиыр қолдан ұрықтандырылды. Биыл осы мақсатта жұмыс
жүргізу үшін 48,2 миллион теңге бөлінді. Жеке қожалықтардағы ірі қара
малды, атап айтқанда сиырларды ұрықтандыру жұмыстарын Шымкент – асыл ЖШС-
і мен республикалық Асыл-түлік акционерлік қоғамының асыл тұқым орталығы
жүргізеді.
Мал тұқымын асылдандыру маңызды мемлекеттік саясат. Осы шаруаны дұрыс
ұйымдастыруды қатаң қадағалау қажет, бұл жұмысты тәжірибелі мамандардың
талап – тілектерін ескере отырып жүргізудің де нәтижесі жоғары болады. Бұл
мәселелерге тәжірибелер нәтижесінде көз жеткізілуде.
Сондай-ақ, бүгінгі күнгі өзекті мәселенің бірі – асыл тұқымды малдың
эмбриондарын алып, жасанды жолмен басқа жай тұқымды малға салып, асыл
тұқымды қозы, немесе бұзау, құлын, бота алу мәселесі болып отыр.
Қазір осы бағыттағы Инновациялық тәжірибені тарату мен енгізу
бағдарламасы бойынша жұмыс жүргізу үшін 10 миллион теңге бөлініп, бұл
жұмысты Оңтүстік-Батыс өсімдік және мал шаруашылығы ғылыми зерттеу
институты жауапкершілігі шектеулі серіктестігінің ғалым мамандары Төлеби
ауданындағы Бекшеге асыл тұқымды ірі қара мал шаруашылығында жүргізуде.
Осындай жұмыстарды атқарудың нәтижесінде облыс бойынша дағдарысқа қарсы
2009 – 2011 жылдарға арналған бағдарлама бойынша асыл тұқымды ірі қара мал
саны 42 мың басқа жететін болады. Асыл тұқымды мал шаруашылықтарында 2008
жылы орташа әрбір сауын сиырдан 2758 литр сүт сауылса, 2010 жылы бұл
көрсеткіш 3000 литр жетуге тиісті.
2011 жылдың соңына 55 сүт фермасы ұйымдастырылады, 220 малды қолдан
ұрықтандыру бекеттері жұмыс істейтін болады. 2010 жылы 43 мың бас сиыр
қолдан ұрықтандырылса, 2011 жылы бұл көрсеткішті 45 мыңға жеткізу
көзделуде.
Асыл тұқымды шаруашылықтардың санын арттыру бағытындағы жоспарда жақын
жылдарда асыл тұқымды 80 қой, 45 жылқы, 22 түйе шаруашылығы ұйымдастырылу
жоспарланды. 80 мал бордақылайтын алаң салынады, 29 мал соятын арнайы
орындар ашылады.
Мемлекеттік қолдау көрсету арқылы мал тұқымын асылдандырып алсақ,
алдағы 1-2 жылда облыс халқы мал өнімдерімен өзін-өзі толық қамтамасыз
ететін дәрежеге жетіп қалады.
Облыс тұрғындарына шамамен жыл сайын сойыс салмағымен есептегенде 108
мың тонна ет, 692 мың тонн сүт, 365 млн. дана жұмыртқа керек екен. Біз
қазір еті қажеттіліктен едәуір көп өндіріледі. Ал сүт пен жұмыртқа
мәселелері бойынша межедегі көрсеткіштерге жетуге жақынды. Алдағы жылы
облыста осы көлемде мал өнімдері өндіріледі. Бұл үшін жоғарыда аталған
кешенді шараларды іске асыруды жалғастырады. Облыс қазір көкөніспен, жеміс-
жидекпен өзін-өзі ғана қамтамасыз етіп қоймайды, өз өнімдерін республика
тұрғындарына молынан жөнелтіп келеді. Енді жақын жылдарда бағындыратын асу
– мал тұқымдарын асылдандыру арқылы мал өнімдерімен өзімізді-өзіміз
қамтамасыз етіп қана қоймай, қазақтың ет, сүт өнімдерін өзге облыстардың
тұрғындарына, тіпті шет елдерге де сату. Қазір осы бағытта кешенді түрде
жұмыс істелініп жатыр.
Негізгі өнім түрлеріне байланысты ірі қара тұқымдарын сүтті, сүтті-
етті және етті бағытқа бөледі.
Біздің республикамызда сүтті бағытта қырдың қызыл сиыры, әулиеата
сиыры, латвия буырыл сиыры, қара ала сиыр тұқымы, сүтті-етті бағытта
алатау, симменталь тұқымдары; етті бағытта қалмақ сиыры, қазақтың ақбас
сиыры, санта-гертруда, галлювей тұқымдары, өсіріледі. Енді соларға қысқаша
болса да тоқталып өтейік.
Қырдың қызыл сиыры ТМД-да сан жағынан екінші, ал Қазақ-станда бірінші
орын алады. Негізінен Солтүстік Қазақстан, Көк-шетау, Қостанай, Ақмола
облыстарында өсіріледі. Дене бітімі ке-лісті, конституциясы мықты, жеңіл де
берік сүйекті келеді. Сүтті. Сақа сиырлары 420—500 кг, жаңа туылған
бұзаулары —30—36 кг тартады. Дұрыс ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.