Қазақстан Республикасының Парламенті. Парламент жұмысының негізгі функциялары мен жұмыс істеу тәртібі.

Пән: Құқық, Криминалистика
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 12 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Кафедра

Тақырыбы: Қазақстан Республикасының

Парламенті

Орындаған: Құрмашева Г.

Қабылдаған: Батырханова Ғ.

Алматы-20

Жоспар:

Кіріспе
1. Қазақстан Республикасының Парламенті.

2. Қос палаталы Парламент

3. ҚР Парламенті депутатының өкілеттілігі.

4. Парламент жұмысының негізгі функциялары мен жұмыс істеу тәртібі.

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

I. Кіріспе

Парламент - Қазақстан Республикасының заң шығарушы қызметін жүзеге асыратын Республиканың ең жоғарғы өкілді органы. (49-бап, 1-тармақ) .

Екі палаталық парламент туралы идея талқыға түсіп, 1995 ж. Конституциядан көрініс тапты. Осы конституция біздің қоғамымыздың негізгі жетістіктерінің бірі, ол реформалар кезеңіндегі басты тұрақтандырушы фактор болып табылады. Жаңа Конституция негізінде 1995 ж 9-шы желтоқсанда Қазақстан Республикасының тарихындағы бірінші екі палаталық Парламентке сайлау өткізілді. Жоғары палата - Сенат, төменгісі - Мәжіліс.

Парламенттік тәртіпте елдің жоғарғы басшысы парламентке бағынады. Онда заң шығарушы билік те, атқарушы билік те парламентке тәуелді. Ол салықты белгілейді, бюджетті бекітеді, соттарды құрады, сауданы реттейді, халықаралық келісімшарттарды қабылдайды, соғыс аша алады, әскерді қамтамассыз етеді және т. б.

1. Қазақстан Республиасының Парламенті

Кез келген демократиялық мемлекетте Парламент болады. Заңдар қабылдайтын бұл жоғарғы өкілді орган екі палатадан: Сенат және Мәжілістен құралады.

Сенат екі түрлі жолмен жасақталады: 1) депутаттардың бір бөлігі әрбір облыстан, Республикалық маңызы бар қаладан және Республика астанасынан, сол облыстын, Республикалық маңызы бар қаланың және Республика астанасының барлық өкілді органдары депутаттарының бірлескен отырысында екі депутаттан сайланады; 2) Сенаттың жеті депутатын Парламентінің өкілеттігі мерзіміне Республика Президенті тағайындайды. Қазақстан Республикасының кемінде бес жыл азаматы болған, отыз жасқа толған, жоғары білімі және кемінде бес жыл жұмыс стажы бар, тиісті облыстың, Республикалық маңызы бар қаланың, Республика астанасының аумағында кемінде үш жыл тұрақты тұрғын азаматы Сенатқа депутат бола алады.

Мәжіліс бір мандатты аумақтық сайлау округтерінен саайланатын 77 депутаттан тұрады. 67 депутат Республиканың әкімшілік-аумақтық бөлінісі ескеріле отырып сайланады. 10 депутат бара-бар өкілдік жүйесі бойынша және біртұтас жалпы сайлау округінің аумағы бойынша партиялық тізімдер негізінде сайланады. Жасы жиырма беске толған Республика ныңазаматы Мәжіліс депутаты бола алады. Парламент депутаты бір мезгілде қатарынан екі палатаның депутаты бола алмайды, сондай-ақ оның басқа бір өкілді органның депутаты болуға, оқытушылық, ғылыми немесе өзге бір шығармашылық қызметтен басқа ақылы лауазымды қызмет атқаруға, кәсіпкерлік қызметпен шұғылдануға, коммерциялық ұйымдардың басшылық қызметіне немесе байқаушы кеңесіне кіруге хақысы жоқ. Осының барлығы - депутаттарының үнемі Парламентте жұмыс істеуі және тәуелсіз болуы үшін қойылған шарттар. Парламентінің алғашқы сессиясында палаталардың бірлескен отырысында депутаттар Қазақстан халқына мынадай ант береді: «Қазақстан халқына адал қызмет етуге, Қазақстан Республикасының тұтастығы мен тәуелсіздігін нығайта беруге, оның Конституциясы мен заңдарына қатаң бағынуға, депутаттын өзіме жүктеген жоғары міндеттерін адал орындауға ант беремін».

Сенат депутаттарының өкілеттік мерзімі - алты жыл, Мәжіліс депутатының өкілеттік мерзімі - бес жыл.

2. Қос палаталы Парламент

Қазіргі кезде қос палаталы Парламент көптеген елдерде қалыптасқан. Феодалдық мемлекеттерде ол елдің өкілдігін үйлестіруге мүмкіндік берді. АҚШ, Францияда оны үстемдік етуші топтар заңгерлерді «шектен тыс демократияландыруға» жібермеу үшін парламент ішінде қосымша тежеу факторы ретінде пайдаланды.

Төменгі палата жалпыға бірдей сайлау арқылы қалыптасады. Жоғары палатаның құрылуы әртүрлі болады. Мысалы, Англияда парламенттің жоғарғы палатасы (Лордтар) мұрагерлікпен өмір бойы берілетін пэрлер (жоғары аристократтық атақ), ондай құқығы жоқ пэрлер және Англия шіркеуінің жоғары шенділері кіреді. АҚШ сенатқа (Конгрестің жоғарғы палатасы) әр штаттан (халық санына байланысты емес) екі өілден сайланады. Германияда жоғары палатаның депутаттарын әр жердің үкіметі тағайындайды.

Парламенттік Республика - конституция бойынша жоғары билік иесі парламент болып саналатын мемлекеттік құрылыстың түрін айтады. Мұнда үкіметті парламент қалыптастырады, сондықта оған тәуелді болады. Парламент бюдетті қалыптастырады, салықты белгілейді, соттарды құрады, халықаралық келісім шарттарды қабылдайды, соғыс аша алады, әскерді қамтамассыз етеді және т. с. с. айналысады. Көптеген елдің парламенті екі (жоғары және төменгі) палаталардан тұрады.

Парламент бірпартиялық және екіпартиялық болуы мүмкін. Бірпартиялық парламент, әдетте, кішкентай елдерде кезлеседі. Мысалы, Финляндияда солай, ірі және дамыған елдерде ккіпартиялық парламент болып келеді. Мысалы, АҚШ, Италия, Франция және т. б.

Әр елде Парламент әртүрлі атайды. Мысалы, АҚШ, Филиппинде және Латын Америкасының көптеген елдерде оны Конгресс, Польша мен Финляндияда - Сейм, Иран мен Турцияда - Мәжіліс, Израильде - Кнессет, Швецияда - Риксдаг, Францияда - Ұлттық жиналыс дейді.

Қос палаталы Парламент - бұл халықтың (аймақтың, саяси партиялардың, әртүрлі жергілікті органдардың) түрлі топтардың мүдделерін білдіретін депутаттар алқасы.

Қазақстанның бірінші қос палаталы Парламенті 1996 жылғы 30 қаңтарда жұмысқа кірісті. Сенат пен мәжіліс бірлескен отырысында Парламенттің бірінші сессиясында ҚР Президенті Н. Ә. Назарбаев ҚР Конституциясынның 44-бабының 2-тармағына сәйкес салтанатты жағдайда сөз сөйлеп, депутаттық корпусты ант қабылдау салтанатын өткізді.

Парламентті қос Палатаға бөлу олардың біреуінің құқығын шектеуді білдірмейді. ҚР Конституциясы бойынша Сенаттың да, Мәжілістің де депутаттары бірдей мәртебеге, бірдей көлемдегі өкілеттіктерге ие, өздерінің құқықтық жағдайы бойынша тең, палаталардың әрқайсысы заң шығармашылық процесінде өздерінің арнайы рөлін орындайды.

Қазақстан Республикасының Президенті жаңадан сайланған органның бірінші мәжілісінде сөйлеген сөзінде жаңа мемлекет үшін осы жағдайдың маңыздылығын ерекше атап көрсетті.

3. Қазақстан Республикасының Парламенті депутаттарының өкілеттілігі.

Депутат Парламент сессиясында және оның өзі құрамына кіретін органдарының отырысында қаралатын барлық мәселелер бойынша шешуші дұрыс құқығын пайдаланады. Депутат Парламент пен оның Палаталарының үйлестіруші жжәе жұмысшы органдарына сайлауға және сайлануға; сессияның күн тәртібі жөнінде ұсыныстар мен ескертпелер енгізуге; Парламенттің сессиясында Палаталарға есеп беретін лауазымды тұлғалардың есептерін тыңдау жөніндегі ұсыныстар енгізуге; депутатық сұрау салуға; Парламент қабылдайтын заңдардың, қаулылардың, басқа да актілердің жобаларына түзетулер енгізуге; азаматтардың қоғамдық мәні бар пікірлермен Парламент депутаттарын таныстыруға; басқа да өкіліттіктерді асыруға хақылы.

Депутат Парламентінің және оның өзі сайланған органдының жұмысына қатысуға міндетті. Депутат өзінің дауыс беру құқығын өзі тікелей жүзеге асырады. Депутат кез келген мәселелер мен ұсыныстарды қарауға әзірлеу, солар бойынша шешімдер қабылдау ісіне қатысуға, сондай-ақ қабылданған шешімдерді жүзеге асыруды ұйымдастыру, олардың орындалуын бақылау ісіне қатысуға хақылы.

Депутаттық сұрау салу депутаттың мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғасына осы органның немесе сол лауазымды адамның құзыретіне кіретін мәселелер жөніндегі Парламент сессиясында негізделген түсініктеме беруін немесе өзінің көзқарасын ресми түрде баяндауын сұраған талабы болып табылады.

Парламент депутаты премьер-министр мен Үкімет мүшелеріне, Ұлттық банк төрағасына, Орталық сайлау комиссиясының төрағасына, Бас Прокурорға, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің төрағасына, Республикалық бюджеттің атқарылуын тексеру жөніндегі есеп комитетінің төрағасы мен мүшелеріне сұрау салуға құқылы.

Лауазымды тұлға сұрауға жауапты Парламентінің немесе Палатаның пленарлық отырысында береді. Депутаттың сұрау салуына қайтарылған жауап пен оны талқылаудың қорытындысы бойынша Парламентінің қаулысы қабылданады.

Депутаттар Парламенте мынадай бірлестіктер құруға хақылы:

1) . Фракция - депутаттардың ұйымдасқан тобы. Бұл саяси партияның немесе өзге қоғамдық бірлестіктің атынан құрылып, заңда белгіленген тәртіп бойынша тіркелген топ болуы мүмкін; ол Парламентте саяси партияның немесе өзге қоғамдық бірлестіктің мүддесін білдіру мақсатына құрылады.

2) . Депутаттық топ - депутаттардың өз өкілетілігін жүзеге асыру, сайлау округінде бірлесіп жұмыс істеу үшін құрылатын бірлестігі.

Депутат өз жұмыстарына ешкімге тәуелді емес. Депуттық міндеттерді орындауға кедергі жасау мақсатымен депутатқа немесе оның жақын туыстарына қай түрде жасау әрекеті жауапқа тартылады. Депутаттар алдындағы өз міндеттерін орындамайтын, оған көрінеу жалған ақпаратты беретін, депутат қызметінің кепілдігін бұзатын мемлекеттік органдар мен қоғамдық бірлестіктердің, жергілікті өзін-өзі басқару органдарының, ұйымдарының лауазымды тұлғалары жауапқа тартылады.

Қазақстан Республикасының Конституциясы депутаттың аманатты мандатынан бас тартты. Бұрын сайлаушылар өздерінің депутаттаына мандат беретін де, егер депутат сайлаушылардың сенімін ақтамаса, онда оны кері шақырып алуға болатын. 1995 жылғы Конституциясы бойынша депутат өз сайлаушылардың атынан ғанатөкілдік етпейді, ол Қазақстанның барлық сайлаушылары атынан өкілдік етеді. Сондықтан Парламент депутаты енді ешқандай аманатты мандатпен байланысты емес. Сайлаушыларға депутатты кері қайтарып алу құқығының жоқтығы депутат сайлаушылардың алдындағы өзінің жауапкершілігін сезінбеуге тиіс деген сөз емес. Парламенттік каникул кезінде депутаттар өздерінің сайлау округтеріне барып, сайлаушылармен кездеседі, олардан түскен арыз, шағымдарды қарайды. Ондай ұсыныстар депутаттың сайлаушылар көтерген мәселелерді дер және дұрыс шешілуге көмектеседі.

Депутат халықтың Парламентегі өкілі ретінде әдептілік нормаларын сақтауға тиіс. Парламент регламентте мінез-құлық нормаларын айқындайтын депутат этикасының ережелері белгіленген. Депутаттар өз өкілеттілігін жүзеге асыру кезінде де, қызметтен тыс уақытта да соларды басшылыққа алуы тиіс. Депутат этикасының ережелеріне мынадай нормалар жатады:

1) . Депутаттар бір-біріне және Парламент Палаталарының жұмысына қатысушы барлық адамдарға құрметпен қарауы тиіс.

2) . Депутаттар өздерінің сөйлеген сөздерінде басқа адамдардың абыройы мен ар-намысына нұқсан келтіретіндей негізсіз кінәлар таптауға, дөрекі, балағат сөздер қолданбауға тиіс.

3) . Депутаттар заңсыз және зорлық әрекеттер жасауға шақырмауға тиіс.

4) . Депутаттар Парламент Палаталарының, оның үйлестіруші және жұмысшы органдарының т. б. қалыпты жұмысына кедергі келтірмеуі тиіс.

4. Парламент жұмысының негізгі функциялары мен жұмыс істеу тәртібі.

Парламент өзінің жұмысын сессия тәртібімен жүргізеді. Сессия Палаталардың біріккен және оңаша Палаталарынан, Палата бюроларынан, Палаталардың тұрақты комиттетері мен бірлескен комиссияларынан тұрады. Жаңадан сайланған Парламентінің бірінші сессиясын сайлау қорытындылары жарияланған және ір палата депутаттарының үштен екісі сайланғаннан кейін отыз күннен асырмай Республика Президенті шақырады. Парламент сессиясы Сенат пен Мәжілістің бірлескен отырысында ашылып, сондай отырыста жабылады.

Мәжіліс пен Сенаттың бірлескен отырысында неғұрлым мәселелерқаралады. Мысалы, Конституцияға өзгерісттер мен толықтылулар енгізуге туралы. Мұндай мәселені тек Президент қана ұсына алады. Конституция тұрақты және байсалды болуы тиіс, сондықтан оған өзгерісті жиі енгізе беруге болмайды. Парламент Палаталарының бірлескен мәжілістерінде Конституцияға өзгеріс енгізбейтін заңдар қабылданады. конституциялық заңдар көмегімен Парламенттің, Президенттің, Үкіметтің, Конституциялық кеңестің, сондай-ақ сот органдарының өкілеттігі анықталады. Конституциялық заңдардың көмегімен Парламент, Президент, жергілікті өкілді органдар (маслихаттар) сайлаудың, сондай- ақ референдум (бүкіл халықтық дауыс беру) өткізудің тәртібі белгіленеді.

Мәжіліс пен сенаттың бірлескен отырысында республикалық бюджет, оның орындалуы туралы үкіметтің есебі қаралып, бекітіледі. Мемлекет пен халық үшін, әрбір адам үшін бюджеттің маңызы зор. Өйткені мемлекеттік мектептерді, институттарды, емдеу мекемелерін ұстауға, оқытушыларға, армияны жарақтандыру үшін қажетті қаражат мемлекеттен бөлінеді. Сондықтан халықтың өкілдері ретінде депутаттар бюджетке кірістің қалай жиналатының, халықтың ақшасы қандай мақсатқа қалай жұмсалатынын қатаң бақылауы тиіс.

Мәжіліс пен Сенаттың бірлескен отырысында Президентке Парламенттің заі шығарушы өкілеттілігін беру туралы мәселе шешіледі. Егер Парламент Президентке заң шығарушы өклеттілікті беру қажет деп шешетін болса, онда Президент заңдарды өзі қабылдауға құқылы болады. Президент заң шығарушы органға айналып кетпеуі үшін, оған заң қабылдау құқығы бір жылға дейін мерзіммен беріледі.

Мәжіліс пен Сенаттың бірлескен отырыста басқа да маңызды мәселелерді шешеді.

Енді Мәжіліспен Сенаттың жеке-жеке қандай қызмет атқаратының бөліп қарастырамыз.

Мәжіліс заң жобаларын қарайды. Парламент депутаттары мен Үкіметке заң шығарушылық бастама жасау құқығы беріледі. Бұл құқықтың маңызы - Мәжілістің қарауына заң жобаларын енгізу құқығы тек қана депутаттар мен үкіметте ғана болады деген сөз. Азаматтарда, мемлекеттік органдарда заң шығарушылық бастама құқығы болмайды, бірақ олар заң жобаларын жасап, депутаттарға, үкіметке бере алады.

Мәжілістің ерекше қарауына мыналар кіреді:

1) . заңдардың жобаларын қарауға қабылдау жіне қарау;

2) . Республика Парламенті қабылдаған заңдарға ҚР Президентінің қарсылықтары бойынша ұсыныстар әзірлеу;

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.