Бейнелеу өнерінің маңызы

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

І Кіріспе. Бейнелеу өнерінің маңызы
ІІ Негізгі бөлім.
1. Композиция заңдылықтары
2. Перспектива заңдылықтары
3. Жарық көлеңке заңдылықтары
4. Үйлестіру заңдылықтары
ІІІ Қорытынды. Бейнелеу өнерінің заңдылықтары
І. Кіріспе
Бейнелеу өнері өмірді көркем бейнелер арқылы баяндайды. Көркем
шығармалар айналамыздағы дүниені жақсырақ, толығырақ түсінуге үйретіп қана
қоймай, ол біздің ой-санамызбен түйсік – сезімімізге әсер етеді. Сол
себепті біз бейнелеу өнері туындыларын әр деңгейде қабылдаймыз. Олардың
мазмұнына мән беріп қана қараймыз. Көркем шығармалар арқылы өткен өмір
тарихына назар аударып, оны көз алдымызға елестете аламыз.
Бейнелеу өнерінің ерекшелігі – суретшінің өз көзімен көріп, түсінген
шындығын сол сәтімен айқын көрсетуінде, суретші образдарының, өмір
шындығының типтік жағын таңдап ала отырып, заманның тыныс-тіршілігін
жинақтап, жан-жақты бейнелейді. Адамзат өмірінде бейнелеу өнерінің маңызы
өте үлкен, оның қоғам өміріндегі рөлі аса зор. Суретшінің сұлулықты дұрыс
түсіне білуінің маңызы зор. Біреулер кемелдікке суреттің композициялық
құрылысы арқылы, енді біреулері кескіндеме құрылысы арқылы ие болады. Бәрін
бірдей үйлестіріп келтіру барлық адамның қолынан келе бермейді. Әр
суретшінің шығармасы оның өзіндік ерекше белгілерімен, қолтаңбасы мен
айқындалады. Бейнелеу өнері алуан түрлі де, алуан қырлы.
ІІ Негізгі бөлім.
1.1. Композиция заңдылықтары
1.1. Нақ нұсқаны қою, қай тұстан отырғаныңды анықтау, параққа суретті
дұрыс орналастыру, бәрі де композицияның негізгі бастаулары. Бұл сөз әдетте
музыкалық шығармаларға арналғандай, бірақ мұнда кең ұғым бар. Айқынырақ
түсінікті болу үшін, бұл туралы нақтылай сөз етейін.
Жазушы роман жазғысы келеді дейік. Болашақ дүниенің негізгі ойлары
басында пісіп-жетілгенде, ол шығармасының жоспарын жасайды. Ол жоспары
жазушының ойындағы дүниелері бірлік пен бірегейлікке жеткенше әр қайсысы өз
орындарын тапқанша талай өзгерістерге ұшырап, сан қайта сүзгіден өтеді.
Содан кейін ғана ол көркем сөзге көшеді. Архитекторияда белгілі бір
ғимараттың жобасын сызбасын сызбастан бұрын, оның сырт көрінісі мен негізгі
пропорциясын анықтағанша, бірнеше эскиздер жасайды.
Міне, алдын ала атқарылатын осы шаруаларды жобалау немесе қарапайым
түрді жоспарлау деп аталады. Бұл жоспардың мақсаты жеке нәрселерді
(бөлімдерді) тұтас бір дүниеге айналдыру.
Композиция (латын тілінде құрастыру, тәртіпке келтіру деп мағынаны
білдіреді) – шығарманың құрылысы. Оның негізгі бөлшектерінің орналасуы,
оқиғалардың баяндау реті, суретшінің қолында композиция – көркем құрал. Ол
композиция арқылы кейіпкерлердің мінез-құлқын, іс-әрекетін ашып бейнелеп
отырған өмір құбылыстарын өз түсінігінше жеткізіп көрсетеді.
Композиция шығарманың құрылымы тұрғысынан мазмұнның неғұрлым айқын,
нанымды, әсерлі шығуына жағдай жасайды.
Қарапайым тілмен айтқанда көркем шығарманың ішкі құрылысы толып жатқан
бөлшектерден тұрса композиция сол бөлшектерді өзара құрастырып, бір тұтас
етеді. Жұмысты бастар кезінде композицияның орны ерекше, ал қалған салалары
соған байланыстылығын ұмытпа. Сондықтан да суретші, нақнұсқаны қойып, өз
орнын белгілеген соң салынар суретті қағаз бетіне қалайша әсерлі
орналастыруды ойластырады.
Композицияның негізгі талабы – шығарманың көркемдік бірлігін табу.
Шығарма авторы сурет, кескіндеме, роман, пьеса, симпония, т.б. болсын
солардың жекелеген бөліктерін біріктіріп, тұтас бір әсер беретіндей ету
немесе әр қилы дүниелерден ортақ бір композициялық айға бағындырылған
шығарма жасау. Бұл үшін суретші алдымен композицияның орталық нүктесін табу
керек. Композицияның қалған бөліктерін соған байланысты құрады. Көрерменнің
көзіне бірден түсетін, көлемі жағынан үлкен немесе көп орын алмайтын,
шығармадағы сәулелі немесе күңгірт тұсын немесе өзінің айналасындағы
ортадан айшықталған автордың қалауымен ерекшеленген ортаны композициялық
орталық бір немесе бірнеше заттардың тобын деп атаймыз.
Тәсілмен анықтау әр суретшінің өзі шебер де, нәзік орындалғаны сондай
кейбір картинадан композициялық орталықты табу оңайға түспейді. Ешқашан да
картинаның композициялық орталығын, оның геометриялық орталығы мен
топтастыруға болмайды. Көп жағдайда сәйкес келеді де. Сондай-ақ
композициялық орталық тақырыптық орталық пен де қабыса бермейді. Ал,
геометриялық, композициялық, тақырыптық, орталықтардың бір жерден шығуы
сирек құбылыс. Мұндай қабысудың классикалық үлгісінен мысал келтірейік.
XVI ғасырда Италияда әлемнің ұлы суретшісі Леонарда да Винчи өмір
сүріп, жұмыс істеді. Бірнеше жылдар бойы ол құпия кеш атты үлкен картина
– фрика жасаумен айналысты.
Діни болжам бойынша бұл христостың өлімімен жақындағанын сезген соң,
соңғы рет шәкірттерін жинап, сұхбат құру сәті еді. Леонардо фрескасынының
қатаң да ұлы қарапайымдылығын айшықтау үшін оны симметриялық тұрғыдан
орналастырған еді. Христостың тұлғасы картинаның математикалық ортасында
қалады. Леонардоға керегі де, негізгі назарды Христостың бейнесіне барып
тоқтайды. Төбе мен қабырғалардың түзу де, анық сызықтары перспективалық
түйісу десол оралық бейнеде қиылысады. Мазасызданған шәкірттерінің толқын
тәрізді қимылдарының бағыттары да тұлғасы бұл жерде тек тақырыптық және
композициялық қана емес, сонымен бірге фресканың геометриялық орталығы
болып табылады.
Біз бүкіл әлемдік көркем өнерде сыншама ойлы композициялық құрылымы
дамыған, орындалу жағынан кристалдай таза және кереметтей қарапайым пішінді
өзге мысалды белгілейміз. Композиция суретші үшін негізгі мақсат емес
екенін ескеру қажет, өйткені композицияның негізгі мұраты суретшінің
идеялық ойын көрсету. Осыдан композициялық орталық көркем шығарманың
композициялық құрылымының түйіскен жері ғана емес, шығарма мазмұнын анық
көрсетуге қызмет ету керек.
Композицияның өрнектелу күші композициялық орталық бір уақытта
тақырыптық орталық болған кезде арта түспек.
Сонымен, қандай да тақырыпты суреттің компоновкасын бастау, оның
композициялық орталығын табудан басталатынын қайталап айтамыз. Суретте
композициялық орталық не болатынын ойша болжағаннан кейін, сол зат немесе
дененің шамамен сұлбасын орнын қағаз бетіне түсіру керек. Өзге жұмыс осы
нүктеден таралып біздің қарындашымыздан туындалған, қалған сурет сол
орталыққа бағындырылады.
Суреттегі денелердің көлемі, пішіні және орналасуы композициялық
орталық деп саналатын заттың немесе тұлғаның көлеміне, пішініне және
орналасуына көп тәуелді. Бұл тәуелділікті композициялы ырғақ деп атауымызға
болады. Бейнелеу өнеріндегі композициялық ырғақ, музыкалық шығармадағы
ырғаққа ұқсас, әрі пайда болған дыбыс, өзінен бұрынғы дыбыстың табиғи
жалғасы. Осынау дыбыстардың сан түрлі гаммасы бірігіп, жалпы үндескен
гормонияға ұласады. Жалғыз жалған нота осы бірлікті бұзған уақытта
гормонияға ыдырап, берекесі кеткен дыбыстарға айналады. Өйткені, қандай да
көркем шығарманың композициялық орталығы оның басты бөлімі болғандықтан,
яғни бір суретте екі немесе бірнеше композициялық орталық болуға тиіс емес.
Неге десеңіз,олар бір-біріне кедергі жасап, композициялық орталықтың
көрерменге әсерінің күшін жасар еді.
Суреттегі композициялық ырғақ композициялық ортылықтың басқа бөліктері
мен арасындағы байланысқа ғана емес, сол бөліктерінің бір-бірімен
байланысына да тәуелді. Композициядан алатын толық әсер, оның құрылымының
қалыптасуында. Суретші өз шығармасында жекеленген заттардың орналасуы мен
олардың бір-бірімен тығыз байланысын қамтамасыз ету шеберлігінде немесе
химиялық реакция кезінде жекеленген элементтердің бір-біріне байланысуы
арқылы құрамы бір текті мүлдем жаңа зеттардың пайда болуы сияқты құбылыс.
Композициялық құрылымның дайындап қойған нұсқасы өмірде жоқ және
болуға да тиіс емес, өйткені композициялық комбинацияның сансыз түрін
санау тұрмақ ойынша елестетудің өзі қиынға соғады. Мысалы, барлық шахматтың
комбинация, бәр партия ойында санау және болжау мүмкін емес сияқты. Міне,
суретшіде шығармашылық жігер мен тақырыптық және ұшқыр ойлы қасиеттері
болуы керек. Себебі, композициялық құрылым, негізінен картинаның мазмұнына
тәуелді және ешқашанда үйретуге болмайтын ішкі сезімге негізделген.
Композицияның жалпы ережелері, жас талапкердің үлкен қателіктерге
ұрынбауына көмектеседі.
Суретші ең қызықты да, маңызды дүниелерді өзі байқап үйренбеуінше,
композиция құруды да үйрене алмайды (М.В.Крамской), әсіресе алғашында өз
бетімен көңілде түйген дүниелерден ойша композиция құрып, үйрену көп
көмектеседі.
Ал, кейбір шығармаларда тек табиғат көріністері мен құбылыстарын
сипаттап-ақ сол дәуірдің, заман ағымының тыныс тіршілігін көрерменге
жеткізіп, ілікті ой тудырған, олардың жұмыстарында адам көбінесе көмекші,
толықтырушы ретінде кескінделеді шығарманың айтар ойын ашатын немесе
композициялық орталығы көпшілігінде табиғат денелері (ағаш, жартас, қамыс)
т.б. кейде түрлі аң-құстар болып келеді. Мұндай суреттер көбінесе ежелгі
қытай, жапон, корей өнер шеберлерінің туындыларында көптеп кездеседі.
Ендігі сөз, осы атап өткен композициялар қандай негізде құралады,
соған келейік. Кең танымал картиналар мен суреттердің көпшілігі үш бұрышты
негізде құралғанда, орталық солардың жоғарғы ұшына немесе ортасына
орналасқан кезін композициялық үшбұрыш деп атаймыз. Олар түзу немесе қисық
бұрыш, ұштары немесе жоғары не төмен болып, бүйірінен жатып, немесе тіп-тік
орналасуы мүмкін. Сонымен қатар композиция мұқыл бұрышты кейде өзге
геометриялық фигуралар түрінде де (шеңбер, ромб, трапеция т.б.) құрылады.
Сондай-ақ құралымның негізі болып бірнеше параллельді, вертикальді, немесе
горизантальді сызықтар қандай да бір иілгіш дене арқылы байланысқан кейде
қызмет етеді. Ең соңында композицияны белгілі бір геометриялық денелерге
сүйсінбей ақ әр түрлі имек, қисық сызықтар негізінде де құруға болады.
Композициялық бірлік, суретшінің зат көлемдері мен сызықтарды қалай
таратуын, олардың кескіндерін және суреттегі орындарын қалай орналастыруына
ғана тәуелді емес, соны мен бірге жарық пен қараңғы тұтастығындағы
бейнелерді қалай орналастыруына да байланысты.
Сурет салу барысында, суретші жарық және қараңғы бейнелерді орналасуын
жарық пен көлеңкенің таралуына барынша жақсы ойластыруы керек өйткені, ең
соңында композициялық бірлік осыларға байланысты.
Сурет салу барысында, суретші жарық және қараңғы бейнелерді орналасуын
жарық пен көлеңкенің таралуына барынша жақсы ойластыруы керек, өйткені ең
соңында композициялық бірлік осыларға байланысты.
1.2. Перспектива заңдылықтары
Перспектива сөзін латын тілінен аударғанда, анық көремін, деген
мағынаны білдіреді. Перспектива сурет салушыға кез-келген бейнені өмірде
қалай көрсек, дәл солай бейнелеуге мүмкіндік туғызады. Қайта өрлеу
дәуірінің суретшілері Пьеро делла Франческа, Леонардо до Винчи,А.Дюрер және
т.б. перспектива жөнінде оқытуға көп үлес қосты.
Перспективаны түсіну үшін ең алдымен көкжиек сызығы жөнінде білу
керек. Өйткені барлық перспективалық құрылысосыған байланысты. Көбінесе
көкжиек жөнінде айтқанда, аспан мен жердің шектескен сызығы жөнінде ой
туындайды. Ал негізінен алып қарағанда географиялық көкжиек перспективалық
көкжиекпен байланысты. Перспективалық көкжиек барлығын жоғары ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.