Компьютерлік анықтамалы-ақпараттық жүйелер

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 23 бет
Таңдаулыға:

КІРІСПЕ
Қазіргі таңда бар әлемде компьютерлік анықтамалы-ақпараттық жүйелер
кең тараған, олардың көмегімен қажетті ақпаратты ең қысқа мерзімде алу
мүмкіндігі бар. Барлық жүйелер ақпаратты өңдеу мен ұзақ уақыт сақтау
функцияларымен қандай болса да деңгейде байланысты деп айтуға болады.
Ақпарат ол кезде іс-әрекеттің әртүрлі саласының тиімділігін анықтайтын
факторы болып табылады. Ақпараттың көлемі үлкейді, сонымен қатар
мәліметтерді өңдеу жылдамдығына қойылатын талаптар жоғарылады, енді
көптеген операциялар қолмен жасалынбайды, олар ең ауқмды компьютерлік
технологиялардың қолдануын қажет етеді. Әрбір әкімшілік шешім кезектегі
жағдайдың анық және дәл бағалануын, сонымен қатар оны өзгертуге болатын
талаптарды қажет етеді.
Бастапқыда тек қарапайым сөз болды, одан кейін осындай сөздер бірнешеу
болды. Кейін адамзат сөздерді жасыру керектігін түсінді. Осылайша
криптография пайда болды. Ежелгі грек тілінен аударғанда криптография
жасырын жазу деген мағынаны білдіреді.
Дербес компьютерлерде ең көп қолданылатын реляционды мәліметтер қоры.
Сондай қорларда ақпарат жазбалардың реттелген жиынтығы түрінде сақталады,
әр жазба белгіленген көлемді өрістерден (поле) тұрады. Ақпаратты сақтау
мұндай әдісі мәліметтерді қағазда бірнеше кестелер түрінде көрсеткенге
ұқсайды. Кестерлердің жеке жолдарына мәліметтер қорында жазбалар, ал
бағаналарға – жазбалардың өрістері сай келеді.
Курстық жұмысымның мақсаты – ежелгі дүниедегі криптография туралы
мәліметтер беру, сонымен қатар ежелгі криптографиялардың түрлері мен
ерекшеліктерін туралы айту.
1 бөлім. Криптография туралы жалпы түсінік
1.1. Криптография – мәліметтердің өзгеру әдістерінің жиынтығы
Ақпаратты қорғау мәселесі адамзатты бөгде адамдардың оқуынан қорғау
ерте кезден–ақ толғандырды. Криптографияның тарихы – адамзат тілінің
тарихымен бірдей дамыған. Алғашқы жазулардың өзі криптографиялық жүйе
болды, өйткені ол кезде жазулармен тек таңдаулы адамдар ғана қолданды.
Ежелгі египеттегі, индиядағы қасиетті кітаптар мысал бола алады.
Криптографияда ақпаратты қорғау – ол арнайы шифрлеу әдісі, ақпаратты
қайта құру немесе кодтау, нәтижесінде оның мазмұнын көру, кілттік
криптопрограммасыз және қайта құру үшін қол жеткізе алмайды.
Криптографиялық қорғау ең тиімді әдіс, өйткені ақпаратты қорғайды (мысалы,
шифрленген ақпаратты қолданушыдан ұрлаған жағдайда файлды оқи алмайды). Бұл
қорғау әдісі программа немесе программа пакеті ретінде жүзеге асырылады.
Компыотерлер мен автоматтандырылған ақпарат құралдарының пайда болуы
және дамуына байланысты файлдар мен компьютерлер сақтайтын басқа да
ақпараттарды қорғайтын автоматтандырылған құрылғылар қажет бола бастады.
Қорғау құрылғылары, әсіресе, көптұтынушы жүйелерде, мысалы, уакытты бөлу
жүйелері, сонымен қатар, қарапайым телефон желілері мен ашық компьютерлер
буындарына жол ашатын жүйелерде аса қажет. Сондықтан мәліметтерді сақтау
және хакерлерге қарсы бағытталган құрылғылар мен әдістер жиынтығына
компьютерлік қауіпсіздік термині қолданыла бастады.
Желілер мен коммуникацияларды сақтау құралдарының автоматтандырылған
түрінін ен маңыздысы - шифрлау болып саналады.
Конфиденциалды жеткізілу керек болатын хабарламаиы ашық мәтін деп
агайды. Ашық мәтінді бөтенге түсініксіз етіп ықшамдау үрдісін шифрлау деп
атаймыз. Шифрлау арқылы хабарламадан шифрмәтін шығады.
Шифрмәтінге қарама-қарсы үрдісті дешифрлау дейміз.
Акпаратты сақтау мақсатымен ыкшамдау әдістері зерттейтін ғылым
Криптография деп аталады.
Шифрлау және шифрды анықтау үшін шифр алгоритмі және кілт керек.
Көптеген шифрлау алгоритмдері бар, соның ішінде Деректі шифрлау стандарты
(DES), RivestSharmirAdleman (RSA) шифрлары, RC2 және RC5. Осы
параметрлердің әрқайсысында кілт жай мәтінді (оқуға болатын) шрифтелген
мәтінге (кодталған және оқуға мүмкін емес) түрлендіру үшін алгоритммен
сәйкес қолданылады.
DES, RC2, және RC5 симметриялық кілт технологиясы немесе құпия кілт
криптографиясы ретінде белгілі, себебі деректі шифрлауға қолданылған кілт
оның шифрын анықтауға да бірдей қолданылады. Сол себепті, кілт деректі
шифрлайтын топ пен оның шифрлауын анықтайтын топ арасында құпия түрде ортақ
болуы керек.
Криптография – мәліметтердің өзгеру әдістерінің жиынтығы, яғни осы
мәліметтерді айқынсыз бейнеге әкелуге бағытталған мәліметтерді қорғаудың
екі басты мәселесін шешу:
1) жасырындық мәселесін;
2) бүтіндік мәселесін.
Ақпараттық жүйелердегі ақпаратты қорғаудың криптографиялық әдістері
ЭЕМ-де өңделген немесе есте сақтау құрылғысының әртүрлі типінде сақталған
ақпаратты қорғау үшін қалай қолданылса, байланыс жолдары бойынша әртүрлі
элементтер арасында берілген ақпаратты жабу үшін де солай қолданылады.
Аж-де ақпараттардың криптографиялық жабылуына қойылатын талаптар:
1. Криптографиялық жабудың күрделілігі мен беріктігі мәліметтер
құпиялылығының деңгейі мен көлеміне байланысты таңдалуы қажет.
2. Жабудың сенімділігі қаскүнемге жабудың әдісі белгілі болған
жағдайда да құпиялылық бұзылмайтындай болуы керек.
3. Жабу әдісі, қолданылған кілттер жиыны және оларды тарату механизмі
өте күрделі болуы керек.
4. Тікелей және кері өзгеру процедураларының орындалуы формалды болуы
қажет және хабардың ұзындығына байланысты болмауы керек.
5. Өзгерудің орындалу процесінде туындайтын қателер жүйе бойынша
таралмауы қажет.
6. Процедуралармен енгізілетін қорғауда артықшылық ең аз болуы қажет.
Ақпаратты шифрлеу оны жасау кезінде қолданылатын, ақпараттың мазмұны
басқа қолданушы субьектіге түсініксіз болатын үрдіс. Ақпаратты шифрлеу
нәтижесі шифрліі мәтін немесе криптограмма деп аталады. Шифрлі мәтінннен
ақпаратты қалпына келтіретін кері үрдіс ақпараттың шифрін шешу (
расшифровка) деп аталады. Ақпаратты шифрлеу және шифрді шешу кезінде
қолданылатын алгоритмдер конфиденциальды емес, шифрлі мәтінің
конфиденциальдығы шифрлеу кезінде қолданылатын қосымша параметрлердің,
шифрлеу кілтінің көмегімен жүзеге асырылады. Шифрлеу кілтін білу шифрлі
мәтінді дұрыс шешуге көмектеседі.
Ақпараттың бүтіндігі дегеніміз олардың кездейсоқ және күтілмеген
өзгерісі немесе бүлінуі кезіндегі ақпараттың өзгеріссіз қалуы. Бүтіндік
ақпаратқа кеңірек сипаттама беруші оның сенімділігінің бір бөлігі болып
табылады, ол бүтіндіктен басқа белгілі бір облыстағы ақпараттың толықтығы
мен дәлдігін қамтиды.
Ақпаратты хештеу дегеніміз оның жасалу үрдісіне белгілі ұзындықтағы
хеш мәнді енгізу. Хештеуді қолданудың бір түрі ақпараттың бүтіндігін
қамтамасыз ету болып табылады.
Мәліметтердің криптографиялық өзгеру әдістері:
1. Шифрлеу.
2. Кодтау.
3. Басқа түрлері.
Шифрлеу – қорғалатын хабардың әрбір символы өзгеруге жатады.
1.2. Криптографикалық жүйелер классификациясы
Криптографикалық жүйелер классификациясы келесі үш тәуелсіз
мінездемелер негізінде құрылады.
Ашық мәтінді шифрланған мәтінге ықшамдау операциясының типі. Барлық
шифрлау алгоритмдері екі операцияға негізделеді: айырбастау, яғни ашық
мәтіннің (бит, әріп, битгер тобы немесе әріптер тобы) әрбір элементін
қайсыбір басқа элементпен ауыстыру, және орынауыстыру, яғни ашық мәтіннін
элементтер тәртібінін өзгерісі. Сондағы басты сұраныс ақпаратты жоғалтуының
жоқтығында (яғни барлық үрдістердің қайтарымдылығы). Шифрлау жүйелерінің
көпшілігінде бір емес бірнеше айырбастау мен орынауыстыру операцияларының
комбинациясы қолданылады. Тиісті шифрлар өнімді деп аталады.
Қолданылатын кілттер саны. Егер жіберуші мен алушы бір ғана кілт
қолданса, онда жүйе симметриялы, бір кілтті жүйе, құлия кілтті немесе
әдеттегі шифрлау сүлбесі деп аталады. Егер жіберуші мен алушы әртүрлі
кілттер колданса, онда жүйе симметриялы емес, екі кілтті жүйе немесс ашық
кілтті шифрлау сүлбесі деп аталады.
Блокты шифрлау ашық мәтінді блоктармен өңдеуді көздейді, яғни өңдеу
нәтижесінде әр блоктан шифрланған мәтін пайда болады. Ағымды шифрлау
(Поточное шифрование) ашық мәтіннің барлық элементтерін шифрлауды айтады.
Нәтижесінде әр деңгейде шифрланған мәтіннін бір элементі пайда болады.
Криптографиялық әдістер ақпаратты қорғаудағы ең тиімді әдістердің бірі
болып табылады.
Кез келген криптографиялық әдіс мынандай пайдаланушылармен берік және
көп еңбек сіңірумен сипатталады.
• Әдіс беріктігі – ең алғашқы мәтінді ашуға болатын статикалық
сараптама, ең аз көлемді шифрленген мәтін. Осылай шифр беріктігі кілт
қолданылатын кезде шифрленген ақпараттың мүмкін көлемін анықтайды.
• Әдістің көп еңбек сіңірулігі бастапқы мәтіннің бір символын
шифрлеуге қажет элементар операциялар санымен анықталады.
Барлық криптоалгоритмнің классификациясының басты схемасы келесілер
болып табылады:
1. Құпия жазу
Жіберуші және алушы хабарға өздеріне ғана белгілі өзгеріс енгізеді.
Басқаларға шифрлеу алгоритмі де белгісіз. Құпия жазу криптография болып
табылмайды.
2. Кілттік криптография.
Жіберілетін мәліметтерге әсер ету алгоритмі басқаларға да белгілі,
кілттің кейбір жіберуші мен алушыға ғана белгілі параметрлерге қатысьты.
Симметриялық криптоалгоритмдер хабарды шифрлеуге және шифрден алу үшін
ақпараттың бірдей блогы (кілті) пайдаланылады.
Симметриялық емес криптоалгоритмдер. Хабарды шифрлеу үшін бір ашық
кілт қолданылады, яғни білгісі келетіндердің бәріне белгілі, ал шифрді алу
үшін – басқа жабық алушыға ғана белгілі.
Бұл жерде жіберушінің шифрлеуінде және алушының шифрді алуында бір
кілт қолданылады. Шифрлеуші ашық мәтіннің функциясы болатын шифрограмма
құрайды. Өзгерту кілтінің нағыз түрі құпия кілтпен анықталады. Хабар
алушының шифр алушысы шифрлеуде жасалған өзгеріске қарама-қарсы өзгерісті
орындайды. Құпия кілт құпияда сақталады және коммерциялық бәсекелестіктің
немесе қарсыластың криптоаналитикпен кілтті білмес үшін канал бойынша
алушыға хабар жіберіледі.
Симметриялық емес криптоалгоритмдер қолдану кезінде алушы басында ашық
канал бойынша жіберушіге ашық кілтті береді, жіберуші сол арқылы ақпаратты
шифрлейді. Алушы ақпаратты алу кезінде оны екінші құпия кілттің көмегімен
шифрден алып тастайды. Қарсыластың криптоаналитиктің ашық кілтін білуі
жабық хабарды алдыра алмайды, себебі ол тек екінші құпия кілтпен ғана
алынады. Сонымен қатар, екінші кілтті ашық кілттің көмегімен біле алмайды.
Ақпаратық блоктың өлшеміне қарай криптоалгоритм мыналарға бөлінеді:
1. Потокті шифрлеу, онда кодтау бірлігі бір бит болып табылады.
2.блоктік шифр, кодтау бірлігі бірнеше байттан тұратын блок болып
табылады.
Ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын әзірлеу және өткізу (оның
ішінде өзге де беру) жөніндегі қызметке қойылатын біліктілік талаптары:
Ақпаратты криптографиялық қорғау құралдарын (бұдан әрі - АКҚҚ) әзірлеу
және өткізу (оның ішінде өзге де беру) жөніндегі қызметке қойылатын
біліктілік талаптары мыналардың:
1) заңды тұлға үшін - физика-математика немесе техника мамандықтары
бойынша жоғары білімі, сондай-ақ криптография саласында білімі бар кемінде
үш маманның болуын;
2) жеке тұлға үшін - физика-математика немесе техника мамандығы
бойынша жоғары білімінің, сондай-ақ криптография саласында білімінің
болуын;
3) өтінілген қызмет түрін жүзеге асыру үшін техникалық құралдар мен үй-
жайлардың болуын;
4) лицензиардың сұрау салуы бойынша статистикалық және анықтамалық
мәліметтер беру мақсатында осы біліктілік талаптарына 1 және 2-қосымшаларға
сәйкес әзірленген және өткізілген АКҚҚ-ны есепке алу журналдарының болуын
қамтиды. Журналдардың парақтары нөмірленген, тігілген және лицензиардың
мөрімен бекітілген болуы тиіс.
Криптография саласындағы білім деңгейін бағалау біліктілік
сынақтарының нәтижелері бойынша жүзеге асырылады. АКҚҚ саласындағы
біліктілік сынақтарын тапсыру үшін сұрақтардың тізбесін лицензиар
белгілейді.

1.3. Шифрлеу және керішифрлеу үшін жасырын кілтті қолдану.
Криптографиялық жүйелерде әрбір қолданушы қосағы хабарламаны шифрлеу
және керішифрлеу үшін жасырын кілтті қолданылады.
Осындай тектес жүйелердің ең алғашқысы Диффи-Хеллмана жүйесі болып
табылады. Ол 1976 жылы өнделген, ол дискреттік тапсырмалар логарифімінде
құрылған.
Қадам бойынша кілттерді алмастыру процедурасын қарастырайық.
1. Алғашқыда алекс және Юстас N және G мәндері жайлы келісімге
келеді (ережеге сай осы мән барлық жүйе қолданушыларына үлгілі болып
келеді.)
2. Содан кейін Алекс үлкен X бүтін санын таңдап және XX = G*X MOD
N есептейді. Сәйкесінше Юстас Y санын таңдайды, ол YY = G^Y
MOD N есептейді.
Осыдан кейін Алекс және Юстас XX және YY мәліметтерімен алмасады.(Бұл
канал бойынша берілетін барлық мәліметтер қакүнем-Мюллермен алынуы мүмкін)
X және Y сандарын Алекс және Юстасқұпияда сақтайды.
Ашық кілтті жүйелердің қалай қолданылатынын қарастырайық.
Пайдаланушы Алексте екі алгоритм бар: Е шифрлеу үшін және D
хабарламаларды кері шифрлеу үшін. Бұл жағдайда Е алгоритмі көпшілікке қол
жетерлік етіп жасалынады, мысалы, кілттер каталогын қолдану арқылы, ал D
алгоритмін Алекс жасырын сақтайды. Егер Юстас немесе Мюллер қарияның өзі
Алекске хабарлама жібергісі келсе, ол кілттер каталогында Е алгоритмін
іздейді және оны жіберілетін ақпаратты шифрлеу үшін қолданады. Ал
хабарламаны тек Алекс қана кері шифрлей алады, себебі D алгоритмі тек онда
ғана бар. Шамасы, E және D мына шартты қанағаттандыруы керек:
D(E(M)) = M, кез келген M хабарламасы үшін.
Қайтадан, дәстүрлі криптожүйелер үшін сияқты E және D нәтижелі
алгоритмдерді алу қажет. Бұл жадайда E алгоритмі өз бойында қара жүрісті
функцияны білдіруі керек, яғни E алгоритмін білу D алгоритмін жүзеге
асыру үшін жеткілікті болмауы керек.
Ашық кілтті жүйелер егер тек қара жүрісті бір бағыттағы функция
таңдалса ғана жүзеге асырылуы мүмкін. Бұл жағдайда бірбағытталғандықтың
дәлелдері жоқ екенін әрқашан есте сақтаған жөн. Өз кезегінде бірбағытталған
функцияға кандидаттар таңдағанда мұқият тестілеудің нәтижелерімен
қуаттанған белгілі сақтықты сақтаған жөн.
ИС-ға сәйкес келетін криптографиялық жүйе, негізгі мәселе – кілттермен
басқару. Криптожүйенің қаншалықты сенімді және қиын болуы, ол кілттерді
қолдануға байланысты. Егер конфиденциалды ақпаратты ауыстыруда екі
қолданушы арасында кілттер алмасу тривиален қаматамасыз етілсе, онда ИС-да,
қолданушылар саны он шақты және жүздеген кілттермен басқару – маңызды
мәселе болып табылады. Кілттік ақпаратта барлық ИС кілттерінің әсер ететін
жиындары түсіндіріледі. Егер ақпаратпен басқару кілті жеткілікті сенімді
қамтамасыз етпесе, бұзушылар ақпаратқа шектеусіз қатынас алады.
Криптографиялық әдіс туралы басында айтқанда, тез жаттап алатын
кездейсоқ кілттерді қолданбау керек. ИС-да арнайы аппараттық жіне
программалық әдіспен генерацияланатын кездейсоқ кілт қолданады. Кездейсоқ
генерациялаудың деңгейі жоғары болуы қажет. Иделды генератор құралы ретінде
негізінде табиғи кездейсоқ процестер болады. Мысалы кездейсоқ
математикалық объект ретінде иррационалды сандар таңбасы болады, олар
стандартты математикалық әдіспен есептеледі.
Кілттердің жинақталуы ретінде сақталу ұйымдастыруын түсінеміз, есепке
алуын және жоюын. Кілт бұзушыға ең қызықты объект болып табылады,
конфиденциалды ақпаратқа жол ашушы, кілттерді жинақтаушыларға ерекше назар
аудару қажет. Құпия кілттер ешкашанда ашық түрде жазылмауы қажет, оны
оқуғада және көшіругеде. Қиын ИС-да қолданушы үлкен көлемді кілтті
ақпаратпен жұмыс жасай алады, және кейде кілттік ақпаратқа кішігірім қорды
ұйымдастыру қажет. Бұндай мәліметтер қоры қабылданған, сақталған,
есептелген және жойылған қолданушының кілььеріне жауап береді. Әр кілтті
қолданушы туралы ақпаратты шифрленген түрде сақтау қажет. Кілттер,
ақпаратты кілтті шифрлеуді кілттер–шебері деп атайды. Әр қолданушы кілтті-
шебер жатқа білуі керек, және оны материалды жинағыштарда сақтамауы қажет.
Қауіпсіздіктің басты шарты ИС кілттік ақпараттының периодты жаңартылуы.
Қарапайым кілт ретінде қайта тағайындалады, және кілттік-шебер. Ерекше
жауапты ИС ақпараттық кілтті жаңарту күнделікті жасаған жөн. Кілттік
ақпаратты жаңарту сұрағы үшінші кілттік басқару элементіпен байланысты –
кілттердің үлестірілуі.
2 бөлім. Ежелгі дүниедегі криптография
2.1. Ауыстырудың қолданылуы
Криптография - Ежелгі Индия, Египет және Месопотамиядан белгілі, ол
ақпаратты шифрлаудан пайда болған.
Ежелгі үндістерде мәтінді ауыстырудың криптографиялық 64 түрі бар.
Ақпаратты шифрлеу үшін мәтінді сандармен ауыстыру тәсілін қолданған.
Ежелгі дүниедегі криптографиялар - полиалфавитті шифрлар, Виженер
шифрі, атбаш шифрлеуі, Цезарь шифрі, Плейфейер шифры т.б. Мәліметтерде
шифрлеуді қолдану жүйелері ескі Греция мемлекетінен белгілі.
Ақпаратты оны түрлендіру арқылы басқа адам оқи алмайтындай қорғау
мәселесі адамзат алдында бұрыннан тұрған мәселелердің бірі болып табылады.
Криптография тарихы – адамзат тілінің тарихының замандасы. Оған қоса, жазу
алғашқыда криптографиялық жүйе болы табылды, себебі, ежелге қоғамда онымен
тек ерекше таңдаулы адамдар ған иелік етті. Ежелгі Египет пен Үндістанның
киелі кітаптары соған мысал бола алады. Криптография жазудың кең таралуына
байланысты дербес ғылым ретінде қалыптаса бастады.
Көп әліппелі ауыстырудың қарапайым әрі тұрақты әдісі болып XIX
ғасырда Чарльз Уитстонмен ашылған Плейфер шифры табылады. Уитстон маңызды
жаңалық екілік квадрат арқылы шифрлеу әдісін ашты. Плейфер мен Уитстон
шифрлары І дүниежүзілік соғысқа дейін қолданылды. XIX ғасырда голландық
Керкхофф осы күнге дейін өзекті болып табылатын криптографиялық жүйелердің
басты талаптарын ұсынды: шифрлардың құпиялылығы алгоритм емес, кілттің
құпиялылығына негізделуі керек. Ғылымға дейінгі оған жоғары
криптотұрақтылықпен қамтамасыз ететін криптографияның соңғы сөзі болып
шифрларды автоматтандыруға мүмкіндік берген роторлық криптожүйе болды.
Сондай жүйелердің бірі болып 1790-жылы болашақ президент Томас
Джефферсонмен жасалынған механикалық машина болды. Көп әліппелі ауыстыру
роторлық машина көмегімен бір-біріне қарай айналым жасайтын роторлардың
вариациясы арқылы орындалады.
Роторлық машиналар практикалық жағынан сұранысқа XX ғасыр басында ие
болды. Алғашқы қолданысқа енген машина болып 1917-жылы Эдвард Хебернмен
жасалынып, Артур Кирхпен жаңартылған неміс Enigma машинасы болды. Роторлық
машиналар ІІ дүниежүзілік соғыс кезінде кең қолданды. Неміс Enigma
машинасынан өзге Sigaba, Турех, Red, Orange ,Purple2 қолданды. Роторлық
жүйелер- ресми криптографияның шырқау шегі, себебі салыстырмалы түрде
тұрақты шифрлар таратты. Роторлық жүйелерге сәтті криптошабуылдар 40-
жылдары ЭЕМ-нің пайда болуымен мүмкін болды.
Ғылыми криптографияның айрықша белгісі (XX ғасырдың 30-60-жылдары)
Криптожүйелердің алғашқы класы болып қолдану кезінде қуатты әрі
жинақты есептеу құралдарының пайда болуына байланысты шыққан блоктық
шифрлар болды. 70-жылдары шифрлеудің DES американдық стандарты жасалды.
Оның авторларының бірі болған Хорст Фейстел, ол блоктық шифрлар моделін
сипаттап, соның негізінде жасалынған аса тұрақты симметриялық
криптожүйелерді жасады.
DES-тің пайда болуымен криптоанализ байыды, американдық алгоритмдерге
шабуыл үшін был криптоанализдің бірнеше тәсілдері жасалды (сызықтық,
дифференциалды және т.б.), практикалық қолданылу жағынан тек есептеу
машиналардың пайда болуымен мүмкін болды.
70-жылдардың ортасында қазіргі заманғы криптографияда төңкеріс болды –
асимметриялық криптожүйелер пайда болды, ол жақтар арасында бір-біріне
құпия кілттің таратылуын қамтамасыз етті. Мұндай негізгі еңбек Уитфилд
Диффимен және Мартин Хеллманмен 1976-жылы жарияланған Қазіргі заманғы
криптография бағыттары болып табылады. Мұнда ең алғаш болып шифрлік
ақпараттың кілтсіз таратылу принциптері негізделген болатын. Асимметриялық
криптожүйелер идеясына тәуелсіз қатысты Ральф Меркли. Бірнеше жылдардан
кейін Рон Ривест, Ади Шамир және Леонард Адлеман RSA жүйесін ашты, ол
алғашқы практикалық асимметриялық криптожүйе болып табылады, оның
тұрақтылығы үлкен сандардың факторизациясы мәселесіне негізделген.
Асимметриялық криптография бірден бірнеше қолданбалы бағыттар ашты,
негізінен электронды сандық қолтаңба және электронды ақша.
Ауыстыру кезінде ашық мәтіннің жеке әріптері басқа әріптер, сандар
немесе басқа таңбалармен айырбасталады. Егер ашық мәтін биттер тізбегі
ретінде қарастырылса, онда ауыстыру ашық мәтіннің биттер тізбегін
шифрланған мәтіннің биттер тізбегіне айырбастауға сәйкес келеді. Араб
мемлекетінде б.з.д. VIIIғ. криптография жаңа дамуды алды.
Айырбастау әдісімен шифрлеу. Бұл шифрлеу әдісінің ең оңай түрі.
Шифрленген мәтіннің символдары бір алфавиттен немесе көп алфавиттен алынған
басқа символдармен айырбасталады.
Біралфавитті қою. Ең оңай қою – шифрленген хабардың символдары сол
алфавиттің басқа әріптерімен тікелей айырбастау.
Кестені айырбастау мысалы:
А Б В Г Д Е Ж З И Й К Л М Н О П Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Щ Ь Ы Ъ Э Ю Я
М Л Д О Т В А Ч К Е Ж Х Щ Ф Ц Э Г Б Я Ъ Ш Ы З И Ь Н Ю У П С Р Й

А Б В Г Д Е Ж З И Й К Л М Н О П Р С Т У Ф Х Ц Ч Ш Щ Ь Ы Ъ Э Ю Я
Q W E R T Y U I O P [ ] A S D F G H J K L Z X C V B N M @ %
Жай айырбастаудың беріктік әдісі төмен.
Көп алфавитті бір контурлы қарапайым ауыстыру. Символдарды ауыстыру
үшін бірнеше алфовит қолданылады, алфавиттар ауысымы ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.