Автомобильдерге техникалық қызмет көрсету
Пән: Автоматтандыру, Техника
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 22 бет
Таңдаулыға:
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 тарау. Автомобильдің қысқаша тарихы
1.1. Автомобильдерге техникалық қызмет
көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Автомобильдердің қозғалтқыш
механизмдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2 тарау. Қозғалтқыштарға техникалық қызмет көрсету
2.1. Іштен жану қозғалтқышын
жіктеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2. 2. Автомобиль қозғалтқышының
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...19
2.3.Төрт цилиндрлі іштен жану
қозғалтқышы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..25
Кіріспе
Қазіргі таңда автомобиль пиасасында атқаратын қызметі, техникалық
сипаттамасы, бағасы және басқа да өзгешеліктері бар көп мөлшерде автомобиль
модельдері кездеседі. Оның негізгі себебтерінің бірі автомобиль өндіруші
фирмаларының арасындағы бақталастық болып табылады. Автомобиль өндірушілері
әлеуетті сатып алушыларды өзіне тарту мақсатымен жеке тұтынушылар
топтарының талаптарын барынша қанағаттандыратын өнім ұсынуға, автомобильдің
пайдалы әсер ету коэффициентін көбейте тұра қоршаған ортаға зиянын
азайтуға, жүргізуші және жолаушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге,
автомобильді қолдануды жеңілдету және де құрылысына ең озат техникалық
шешімдер еңгізілген жаңа модельдер жасап шығару уақытын қысқартуға
тырысады. Бұл ретте қазіргі автомобильдер экономикалық, экологиялық және
әлеуметтік себептермен анықталатын жалпы заңдарға қарай жетілдіріледі.
Қозғалтқыш, мотор (лат. motor – қозғалысқа келтіретін) – қандай да бір
энергия түрін механикалық жұмысқа түрлендіретін күш-қуат машинасы. Энергия
механикалық жұмысқа қозғалтқыш тегіне (типіне) қарай қайталамалы-
ілгерілемелі қозғалыстағы піспек (поршень), айналмалы қозғалыстағы ротор
немесе реактивті қозғалыс тудыратын аппарат арқылы түрленеді. Оны жердегі,
судағы, аспандағы, ғарыштағы көлік құралын қозғалысқа келтіру, өндірістің
әр саласындағы жұмыс машинасын, тұрмыс техникасын,тағыда басқа іске қосу
үшін қолданады. Қозғалтқыш бірінші реттік (бастауыш) және екінші реттік
(қостауыш) Қ. болып бөлінеді. Бірінші реттік қозғалтқыш (бу, газ, жел
қозғалтқыштары) табиғи энергетикалық ресурстарды (отын, су, жел энергиясын,
ядролық энергияны) механикалық энергияға тікелей түрлендіреді. Оған жылу
қозғалтқышы, бу қозғалтқышы, газ қозғалтқышы, жел қозғалтқышы,
гидравликалық қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Олардың ішінде отын немесе
атом энергиясын механикалық жұмысқа айналдыратын жылу қозғалтқышы ең басты
топты құрайды. Ал екінші реттік қозғалтқыш бірінші реттік қозғалтқыш
көмегімен алынған энергияны түрлендіреді. Олардың қатарына электрикалық
қозғалтқыштар, пневматик. (сығылған ауаның қысымын пайдаланатын)
қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Жинақталған механикалық энергияны беретін
құрылғылар да қозғалтқыш (инерциялық, серіппелі, гірлі механизмдер)
қатарына кіреді. Атқаратын қызметіне қарай қозғалтқышты орнықты, мобильді
(көшпелі, жылжымалы) және көліктік қозғалтқыштар деп бөледі. Адамзат
тарихындағы тұңғыш механикалық қозғалтқыш су дөңгелегі болды. Оны ертеде
суландыру жүйесінде өзен-көлден су тартуға, кейін келе мануфактура
өндірісінің күш құралы ретінде қолданды.
1 тарау. Автомобильдің қысқаша тарихы
1.1. Автомобильдерге техникалық қызмет көрсету
XXI ғасырда автомобиль негізгі технологиялық құрал есебінде саналады.
Жүздеген миллион тонна жүк, миллиондаған адам, т.б. жүктер автомобильдермен
тасымалданады. Барлық алдыңғы қатардағы мемлекеттер өте тиімді саналатын
автомобильдер шығарумен айналасады. Олар дарынды адамдардың бірнеше
ұрпақтарының ғылыми ізденісі нәтижесінде шығарылуда.
Автомобильдердің республика үшін ерекше маңыздылығы Қазақстанның кең
байтақ аумағы және халық тығыздығының сиректігі алдын ала анықтайды. Бұл
жекелеген өңірлер үшін жүктерді және жолаушыларды жеткізудің бірден-бір
құралы болып табылады.
Адам баласы ежелгі кезеңдерден бері қысқа мерзімде ұзақ қашықтықтарға
жету, өз жұмысын жеңілдетумен қатар өнімділігін арттыру үшін ізденістерде
болып келеді. Әуелгі кезде жануарлар қолданылып, кейінірек жолаушы және жүк
тасымалдау үшін механикалық құрылғылар жасала бастады. Біздің дәуірімізде
ең көп тараған көлік түрі автомобиль болып табылады.
Автомобиль сөзінің мағынасы өздігінен қозғалатын, жолаушыларды және
жүкті, сондай-ақ өз қозғалтқышын тасымалдауға арналған дөңгелекті көлік
түрі болып табылады. Автомобильдің тек бір өнертапқыш тарапынан тек бір
күнде ойлап шығарылмағаны бізге белгілі. Автомобиль тарихы бүкіл дүние
жүзінде болған эволюцияны қамтиды. Қазіргі автомобильді жүз мыңнан астам
патенттер жасап шығарғаны жорамалданады. Дегенмен бірінші болып келгендерді
атап өтуге болады. Солардың ішінде алғашқы рет қозғалтқышты көліктің
теориялық есептеулерін суреттеген Леонардо да Винчи мен Исаак Ньютоннан
бастасақ болады.
Өздігінен қозғалатын көлік түрлерін жасап шығару талаптары XVII ғ.
басталғаны белгілі. 1769 ж. Францияда әскери инженер Никола Кюньо тарапынан
бумен жұмыс істейтін қозғалтқышы бар үш дөңгелекті арба жасалды. Осы 2 а.к.
қуаты бар бу машинасымен 3 т. жүкті 2-4 кмсағ жылдамдығында тасымалдауға
болатын еді. Бірақ керекті бу қысымын қамтамасыз ету үшін жүріс кезінде жиі
аялдамалар жасау қажеттігі бұл көліктің негізгі кемшілігі болып кең
таралмағанына себеп болды.
Дегенмен алғашқы жасап шығарылған автомобиль құрылысы жағынан қазіргі
автомобильдерге ұқсас болғандығынан неміс инженерлері Готлиб Даймлер мен
Карл Бенц тарапынан жеке-жеке жасалған автомобильдер болып табылады. Осыны
1876 жылы Алманияда Николаус-Август Отто-ның жасаған іштен жанатын төрт
тактілі айналыммен жұмыс істейтін қозғалтқыш құрылысы мүмкін қылған.
XIX ғ. соңы – XX ғ. басында электр және бу қозғалтқышты автомобильдер
бензинді автомобильдермен жетістікті түрде бақтас болғанын айтып өтуге
болады. Бірақ іштен жанатын қозғалтқыштардың артықшылықтары электр және бу
автомобильдерінің шығарылуын минимумға дейін шектеді.
XIX ғ. соңы – XX ғ. басы дүниенің көптеген мемлекеттерінде
автомобильдердің өнеркәсіптік өндірісінің басталуымен сипатталады. Осы
кезеңде шығарылған автомобильдердің құрылысында ортақ техникалық шешімдер
болған. Пневматикалық шиналармен жабдықталған алдыңғы дөңгелектері
басқарушы, артқы дөңгелектері жетекші төрт дөңгелекті (екі білікті)
көліктің трансмиссиясы фрикционды іліністен, бір немесе бірнеше тісті
редуктордан құрылған және рульдік басқару жүйесінде алдыңғы басқарушы
дөңгелектермен редуктор арқылы жалғанған рульді дөңгелегі болған. Сол
жылдары автомобильдерде қолданылған көптеген техникалық шешімдер қазіргі
уақытта да жетісті қолданылып келеді.
Көрсетілген кезеңде автомобильдің қарқынды дамуын шығарылып жатқан
автомобильдердің бағасының жоғары және сенімділігі төмен болғаны тежеп
отырды. Олар тек ауқатты кісілер тарапынан және әскерді жабдықтандыру
мақсатымен сатып алынатын болған.
Автомобильдерді көптеп өндірудің басталуына Америкалық кәсіпкер Генри
Форд тарапынан қолайлы құрылысы бар Форд-Т моделінің жасап шығарылуы және
1913 ж. оны жинап шығару үшін қолданылған арнайы конвейердің өндіріс
көлемін арттыруға және соның есебінде автомобильдің өзіндік құнын түсіруге
себеп болған деуге болады. Тап сол кезде автомобиль бағасы арзандап
көпшілікке жетімді көлік түріне айналды.
Автомобиль өнеркәсібінің тарихында елеулі кезең деп жанармай
қоспасының қысылуынан тұтанатын іштен жанатын қозғалтқыштардың қолданыла
бастауы болып саналады. Осы қозғалтқыштардың үлгісі неміс инженері Рудольф
Дизель тарапынан 1892 ж. патенттеліп, бірақ автомобильдерде (көбінесе жүк
автомобильдерінде) сериялы түрде XX ғ. 20 ж. қолданыла бастады.
20 ж. басынан екінші дүниежүзілік соғыстың басталуына дейінгі кезең
автомобильдің жеке жүйелерінің жетілдірілуі, қозғалтқыштардың қуатының және
жүріс жылдамдығының көбейтілуімен сипатталады. Өндіруші фирмалар
қозғалтқыштың орналасуы, аспа және трансмиссияның құрылғыларымен
эксперименттеген. Әскердің тапсырмасымен көп білікті және жоғары өткіштік
автомобильдер жасалды. Арнайы автомобильдердің құрылыстары едәуір
ерекшелене бастады.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін (50-60 жж.) автомобильдердің
өндіріс көлемі кенеттен артты. Осы кезеңнің революциялық шешімі болып жеңіл
автомобильдер мен автобустардың құрылысында тіректі (қаңқасыз) кузовтардың
көптеп қолданылуы болып табылады. Бұл шешім автомобильдерді жеңілдетуге,
автомобиль кузовының пішінімен эксперименттеуге, қозғалтқышты автомобильге
көлденең орналастыруға, алдыңғы дөңгелектерді жетекші қылуға және т.б.
мүмкіндіктер тудырды.
Бірақ автомобильдер санының кенеттен артуы жолдарда қаза тапқандар мен
жараланғандардың санының артуы, қоршаған ортаның ластануы, көмірсутек
жанармайының жетіспеушілігінің басталуы сияқты негативті салдарға алып
келді.
Осы оқиғаларды азайту үшін автомобиль өндіруші фирмалар әлеуметтік
қауым және өкіметтің қысымымен автомобильдердің құрылысына едәуір
өзгерістер енгізді. Автомобиль құрылысының жетілдірілуінің төрт кезеңін
байқауға болады.
1. Құрылысының қауіпсіздігінің арттырылуы (60 ж. басынан) Бұл кезеңде
автомобильдерде қауіпсіздік белдіктері және жастықтары, қауіпсіз әйнектер.
Соққы жұтушы бамперлер және т.б. қолданыла бастады.
2. Жанармай шығынының азайтылуы (70 ж. мұнай дағдарысынан кейін) Бұл
кезеңде автомобильдің өзіндік салмағын азайту және аэродинамикалық пішін
беру үшін күрес басталады. Қозғалтқыштардың, шиналардың құрылысы
жетілдіріліп, альтернативті (мұнайдан жасалмаған) автомобиль жанармай
түрлері зерттеледі.
3. Қоршаған ортаға негативті әсерінің азайтылуы (80 ж. ортасынан) Бұл
кезеңде қозғалтқыштардың жұмыс процестері жетілдіріледі, пайдаланылған
газдар үшін автомобильдің зиянды шығарындыларын азайтатын түрлі сүзгілер
мен бейтараптандырғыштар қолданылады.
4. Автомобильді қолдануды қауіпсіздендіру және қолайлату (90 ж.
соңынан) Бұл кезеңде тұтынушыларды барынша қанағаттандыратын өнім ұсыну
үшін автомобиль өндіруші фирмаларының арасындағы бақталастықтан
автомобильдер компьютерлермен басқарылатын күрделі активті қауіпсіздік және
автомобильді қолдануды қолайлататын қондырғылармен жабдықтала бастады.
Техникалық қызмет (ТҚ) жұмыстарының арналымы. Көлік қозғалысының
қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған жалпы бақылау автомобильдің
қалыпты сыртқы қалпын сақтау; автомобильге жанар май құю, жағармай және
салқындату сұйығын құю, ал қозғалыс құрамының кейбір түріне кузовын
санитарлық өңдеуден өткізу күнделікті техникалық қызметтің міндеті болып
табылады. ТҚ қозғалыс құрамының жұмысынан соң және жолға шығар алдында
орындалады. Автомобильдің техникалық жағдайын жолға шықпас бұрын және
ауысым кезінде жүргізушінің өзі бақылайды.
ТҚ-1 және ТҚ-2 міндеттері - автомобильдің механизмдері мен
агрегаттарының техникалық қалпының жұмыс барысында өзгеруін азайту,
ақауларды анықтау мен алдын алу шаралары, тиімді жұмысын, қозғалыс
қауіпсіздігін, қоршаған ортаны қорғауды өз уақытында бақылау, майлау,
бекіту, реттеу және басқа жұмыстарды атқару жолымен қамтамасыз ету.
Диагностикалық жұмыс (диагностикалау үдерісі) автомобильдерге ТҚ және
жөндеу технологиялың элементі болып табылады және сәйкес жұмыстарды
орындағанда оның техникалық жағдайынан хабар береді.
Қызметі мен мерзімділігіне, диагностикалық жұмыстардың тізбегі мен
орнына байланысты екіге бөлінеді: (Д-1) жалпы және (Д-2) бөлшекті
тереңдетілген диагностикалау. ТҚ автомобильдердің агрегаттары мен
буындарын, жүйелерінің қауіпсіз жұмыс атқаруын, тізбектегі процестерді
бақылағанда, қалпына келтіргенде белгіленген мерзім аралығында қамтамасыз
етілуі тиіс.
Мезгілдік қызметтің (МҚ) міндеті жылына 2 рет жүргізілетін, қозғалыс
құрамын пайдаланудың жыл мезгілі ауысымына дайындау болып табылады.
МҚ еңбек сыйымдылығы көрсеткіші (нормативі) өте суық және өте құрғақ
ыстық климатты аудандар үшін ТҚ-2 еңбек сыйымдылығының 50%-на сәйкес; ал
суық және өте құрғақ ыстық климатты аймақ үшін 30% -ды, ал басқа аймақтарда
20% -ды құрайды. Басқа жағдайларда МҚ жұмыстарын ТҚ-2 жұмыстарымен қосып,
еңбек сыйымдылығын шамамен 20%-ға арттырады.
Автомобильдерге техникалық қызмет көрсетуде қойылатын талаптар.
Автомобильдерге техникалық қызмет көрсеткенде, өндіріс құралдарына
технологиялық процестерді ұйымдастырғанда қойылатын санитарлық ереже мен
гигиена талаптарын, сондай-ақ мемлекетттік стандарт талаптарын дұрыс
орындау керек.
Автомобильдер мен тіркемелерге маусымдың техникалық қызмет көрсету
(ТҚК) кезінде байңалған сынықтарды жөндеу керек. Автомобильдерді
пайдалануға бермес бұрын тексеруге бағытталған техникалық қызмет көрсету
бөлімшелерінде жүргізіп байқайды.
Автомобильдер мен тіркемелерге ТҚ-1 және ТҚ-2 техникалық қызмет
көрсету ауыспалы агрегаттардың көмегімен жұмыс орнында жасалады, отын және
жағармай құю операцияларын жүргізгенде автомобильдің негізгі бөлімдеріне
шаң, топырақ және ылғал түспеуі керек. Жұмыстан кейін автомобильдің
картерінен алынған майларды, гидравликалық жүйенің сұйықтарын, техникалық
қызмет көрсету кезінде алынған басқа да мұнай өнімдерін арнайы ыдысқа
жинап, есебін жүргізеді. Жұмыстан шыққан мұнай өнімдерін жерге төгуге
болмайды. Күрделі немесе ағымдағы жөндеу алдында ТҚ-2 техникалық қызмет
жүргізбей, диагностикаға жіберіп, оны жұмысқа пайдалануға немесе жөндеуге
қойылатыны анықталады.
1.2. Автомобильдердің қозғалтқыш механизмдері
Қозғалтқыш, мотор (лат. motor – қозғалысқа келтіретін) – қандай да бір
энергия түрін механикалық жұмысқа түрлендіретін күш-қуат машинасы. Энергия
механикалық жұмысқа қозғалтқыш тегіне (типіне) қарай қайталамалы-
ілгерілемелі қозғалыстағы піспек (поршень), айналмалы қозғалыстағы ротор
немесе реактивті қозғалыс тудыратын аппарат арқылы түрленеді. Оны жердегі,
судағы, аспандағы, ғарыштағы көлік құралын қозғалысқа келтіру, өндірістің
әр саласындағы жұмыс машинасын, тұрмыс техникасын,тағыда басқа іске қосу
үшін қолданады. Қозғалтқыш бірінші реттік (бастауыш) және екінші реттік
(қостауыш) Қозғалтқыш болып бөлінеді. Бірінші реттік қозғалтқыш (бу, газ,
жел қозғалтқыштары) табиғи энергетикалық ресурстарды (отын, су, жел
энергиясын, ядролық энергияны) механикалық энергияға тікелей түрлендіреді.
Оған жылу қозғалтқышы, бу қозғалтқышы, газ қозғалтқышы, жел қозғалтқышы,
гидравликалық қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Олардың ішінде отын немесе
атом энергиясын механикалық жұмысқа айналдыратын жылу қозғалтқышы ең басты
топты құрайды. Ал екінші реттік қозғалтқыш бірінші реттік қозғалтқыш
көмегімен алынған энергияны түрлендіреді. Олардың қатарына электрикалық
қозғалтқыштар, пневматик. (сығылған ауаның қысымын пайдаланатын)
қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Жинақталған механикалық энергияны беретін
құрылғылар да қозғалтқыш (инерциялық, серіппелі, гірлі механизмдер)
қатарына кіреді. Атқаратын қызметіне қарай қозғалтқышты орнықты, мобильді
(көшпелі, жылжымалы) және көліктік қозғалтқыштар деп бөледі. Адамзат
тарихындағы тұңғыш механикалық қозғалтқыш су дөңгелегі болды. Оны ертеде
суландыру жүйесінде өзен-көлден су тартуға, кейін келе мануфактура
өндірісінің күш құралы ретінде қолданды.
1-сурет. Жану қозғалтқышының төрт сатылы жұмыс циклы:
✓ Интукция(Жанармай толтырылады)
✓ Компрессия немесе сығылу.
✓ Жану (Жанармай жанады).
✓ Эмиссия (Сыртқа шығару)
Жел қозғалтқышы да ертеден белгілі болған. 18 ғасырдың орта шенінен
өндірістің машиналы технологияға көше бастауына байланысты жергілікті қуат
көзі – суға, желге, тағыда басқа тәуелді бола бермейтін қозғалтқыш жасау
қажеттігі туды. Осы кезде отын энергиясымен қазанда бу өндіріп, онымен
жұмыс істейтін бірінші жылу қозғалтқышы – бу машинасы жасалды. 19 ғасырдың
2-жартысында жылу қозғалтқышының бу турбинасы және іштен жанатын қозғалтқыш
(ІЖҚ) атты жаңа екі типі өмірге келді. Бу турбинасында бу энергиясын
біліктің айналысына түрлендіру үшін бу машинасындағыдай кривошипті-шатунды
(айналшақты-бұлғақты) механизмнің қажеті болмады. Бұл қозғалтқыш
тарихындағы ірі техникалық жетістік еді. ІЖҚ да арзан мұнай өніміне көшіп,
бу өндіретін ауыр да қолапайсыз бу қазанынсыз жұмыс істейтін болды. 19
ғасырдың аяғында карбюраторда жанғыш қоспа дайындап, оны қозғалтқыштың жану
камерасында электро білтемен тұтататын ІЖҚ емес, сорған суық ауаны
цилиндрде піспекпен қатты қысып қыздырып, оған сұйық отын бүркіп жағатын
жаңа жылу қозғалтқышы (қ. Дизель) жасалынды. Нәтижесінде ІЖҚ-тың п. ә.
коэффиценті өсті, үнемділігі артты, құралымы қарапайым да ықшам түрге
келді. Бүгінгі күні көлік құралы түгелдей дерлік ІЖҚ-пен жарақталады. Жылу
қозғалтқышы сияқты осы кезеңде гидравлик. қозғалтқыш, оның кең тараған түрі
– гидравликалық турбина (гидротурбина) құралымы да ұдайы жетілдірілумен
болды. Соның арқасында негізгі гидротурбинадан тұратын аса қуатты (600 МВт-
қа дейін) гидроэнергет. агрегаттар жасалып, ірі-ірі су электр стансалары
салына бастады. 19 ғасырдың аяғы және 20 ғасырдың басында электро
энергиясын механикалық жұмысқа түрлендіргіш машина – электрлік қозғалтқыш
(электр моторы), оның тұрақты токпен, айнымалы токпен жұмыс істейтін
нұсқаларының пайда болуы және іс жүзінде қолданылуы өнеркәсіптің
энергетикалық базасын күрт дамытуға мүмкіндік берді. Сондай-ақ, қуаты Вт-
тың шағын бөлігінен ондаған МВт-қа жететін синхронды электро қозғалтқыш пен
асинхронды электро қозғалтқыш тіршіліктің барлық дерлік саласында кең
қолданыс табуда. 20 ғасырдың 1-жартысында жылу қозғалтқышының жаңа түрлері
– газ турбиналық қозғалтқыш, реактивті қозғалтқыш, ядролық қозғалтқыш
(қозғалтқыш Ядролық күш қондырғысы) жасалды. Қазіргі таңда авиация
қозғалтқышының көпшілігін газ турбиналық қозғалтқыш құрайды. Ол сонымен
бірге локомотивте (газ турбиналық тасығыш), автомобильде қолданылады. [1]
2 тарау. Қозғалтқыштарға техникалық қызмет көрсету
2.1. Іштен жану қозғалтқышын жіктеу
Қазіргі кезде көлік және ауыл шаруашылығы техникаларының барлығы
механикалық энергия негізінен, органикалың отынның қызуынан қозғаушы күш
алады. Осы мақсатта қолданылатын жылу моторларының басым көпшілігі мұнайдан
өндірілетін сұйық отынмен жұмыс істейді.
Іштен жану моторының, яғни отыны цилиндр ішінде жанатын мотордың
дүниеге келуі - көптеген ғалымдар мен өнертапқыштар еңбегінің жемісі.
Бұған, әсіресе, бу машинасын жасаушылардың тәжірибесі тікелей әсер етті.
Алғашқы ІЖМ жасалғанға дейін көп уақыт бұрын (1824 ж.) француз инженері С.
Карно өзінің "От қызуының қозғаушы күші туралы толғану" атты еңбегінде
осындай мотордың толың сипаттамасын берген болатын. Бірақ сол кездегі
техниканың жалпы даму деңгейі мен өндірістік сұраныстың төмендігіне
байланысты бұл ұсынысты іске асыру әрекеті болмады.
Тек 1860 ж. ғана француз механигі Ж. Ленуар өндірістік талаптарға
бейімделген алғашқы іштен жану моторын жасап шығарды. Бұл екі тактілі цикл
бойынша (сығылусыз) жарықшам газымен жұмыс істейтін мотор еді. Сығылу
процесінің жоқтығына байланысты оның қуаты мен пайдалы әсер коэффициенті бу
машинасының деңгейінен аспады, бірақ көлемі әлдеқайда ықшам болатын.
ІЖМ-ын жетілдіру барысындағы елеулі жетістік - оның жұмысына сығылу
процесін енгізу, яғни төрт тактілі циклге көшу болып табылады. Кезінде іске
аспаған бұл идеяны әр жылдары Ф.Лебон, С.Карно, А.Бо де Роша, т.б.
өнертапқыштар ұсынған болатын. Дегенмен, төрт тактілі моторды жасап, оны
өндіріс жағдайына бейімдеуде неміс механигі Н.Отгоның еңбегі өте зор. Оның
1876-1878 жылдары жасаған төрт тактілі газ моторының алғашқы нұсқаларының
өзі-ақ қуаттылығымен, отын үнемділігімен ... жалғасы
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1 тарау. Автомобильдің қысқаша тарихы
1.1. Автомобильдерге техникалық қызмет
көрсету ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Автомобильдердің қозғалтқыш
механизмдері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .11
2 тарау. Қозғалтқыштарға техникалық қызмет көрсету
2.1. Іштен жану қозғалтқышын
жіктеу ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... 14
2. 2. Автомобиль қозғалтқышының
дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ...19
2.3.Төрт цилиндрлі іштен жану
қозғалтқышы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..23
Пайдаланылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
..25
Кіріспе
Қазіргі таңда автомобиль пиасасында атқаратын қызметі, техникалық
сипаттамасы, бағасы және басқа да өзгешеліктері бар көп мөлшерде автомобиль
модельдері кездеседі. Оның негізгі себебтерінің бірі автомобиль өндіруші
фирмаларының арасындағы бақталастық болып табылады. Автомобиль өндірушілері
әлеуетті сатып алушыларды өзіне тарту мақсатымен жеке тұтынушылар
топтарының талаптарын барынша қанағаттандыратын өнім ұсынуға, автомобильдің
пайдалы әсер ету коэффициентін көбейте тұра қоршаған ортаға зиянын
азайтуға, жүргізуші және жолаушылардың қауіпсіздігін қамтамасыз етуге,
автомобильді қолдануды жеңілдету және де құрылысына ең озат техникалық
шешімдер еңгізілген жаңа модельдер жасап шығару уақытын қысқартуға
тырысады. Бұл ретте қазіргі автомобильдер экономикалық, экологиялық және
әлеуметтік себептермен анықталатын жалпы заңдарға қарай жетілдіріледі.
Қозғалтқыш, мотор (лат. motor – қозғалысқа келтіретін) – қандай да бір
энергия түрін механикалық жұмысқа түрлендіретін күш-қуат машинасы. Энергия
механикалық жұмысқа қозғалтқыш тегіне (типіне) қарай қайталамалы-
ілгерілемелі қозғалыстағы піспек (поршень), айналмалы қозғалыстағы ротор
немесе реактивті қозғалыс тудыратын аппарат арқылы түрленеді. Оны жердегі,
судағы, аспандағы, ғарыштағы көлік құралын қозғалысқа келтіру, өндірістің
әр саласындағы жұмыс машинасын, тұрмыс техникасын,тағыда басқа іске қосу
үшін қолданады. Қозғалтқыш бірінші реттік (бастауыш) және екінші реттік
(қостауыш) Қ. болып бөлінеді. Бірінші реттік қозғалтқыш (бу, газ, жел
қозғалтқыштары) табиғи энергетикалық ресурстарды (отын, су, жел энергиясын,
ядролық энергияны) механикалық энергияға тікелей түрлендіреді. Оған жылу
қозғалтқышы, бу қозғалтқышы, газ қозғалтқышы, жел қозғалтқышы,
гидравликалық қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Олардың ішінде отын немесе
атом энергиясын механикалық жұмысқа айналдыратын жылу қозғалтқышы ең басты
топты құрайды. Ал екінші реттік қозғалтқыш бірінші реттік қозғалтқыш
көмегімен алынған энергияны түрлендіреді. Олардың қатарына электрикалық
қозғалтқыштар, пневматик. (сығылған ауаның қысымын пайдаланатын)
қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Жинақталған механикалық энергияны беретін
құрылғылар да қозғалтқыш (инерциялық, серіппелі, гірлі механизмдер)
қатарына кіреді. Атқаратын қызметіне қарай қозғалтқышты орнықты, мобильді
(көшпелі, жылжымалы) және көліктік қозғалтқыштар деп бөледі. Адамзат
тарихындағы тұңғыш механикалық қозғалтқыш су дөңгелегі болды. Оны ертеде
суландыру жүйесінде өзен-көлден су тартуға, кейін келе мануфактура
өндірісінің күш құралы ретінде қолданды.
1 тарау. Автомобильдің қысқаша тарихы
1.1. Автомобильдерге техникалық қызмет көрсету
XXI ғасырда автомобиль негізгі технологиялық құрал есебінде саналады.
Жүздеген миллион тонна жүк, миллиондаған адам, т.б. жүктер автомобильдермен
тасымалданады. Барлық алдыңғы қатардағы мемлекеттер өте тиімді саналатын
автомобильдер шығарумен айналасады. Олар дарынды адамдардың бірнеше
ұрпақтарының ғылыми ізденісі нәтижесінде шығарылуда.
Автомобильдердің республика үшін ерекше маңыздылығы Қазақстанның кең
байтақ аумағы және халық тығыздығының сиректігі алдын ала анықтайды. Бұл
жекелеген өңірлер үшін жүктерді және жолаушыларды жеткізудің бірден-бір
құралы болып табылады.
Адам баласы ежелгі кезеңдерден бері қысқа мерзімде ұзақ қашықтықтарға
жету, өз жұмысын жеңілдетумен қатар өнімділігін арттыру үшін ізденістерде
болып келеді. Әуелгі кезде жануарлар қолданылып, кейінірек жолаушы және жүк
тасымалдау үшін механикалық құрылғылар жасала бастады. Біздің дәуірімізде
ең көп тараған көлік түрі автомобиль болып табылады.
Автомобиль сөзінің мағынасы өздігінен қозғалатын, жолаушыларды және
жүкті, сондай-ақ өз қозғалтқышын тасымалдауға арналған дөңгелекті көлік
түрі болып табылады. Автомобильдің тек бір өнертапқыш тарапынан тек бір
күнде ойлап шығарылмағаны бізге белгілі. Автомобиль тарихы бүкіл дүние
жүзінде болған эволюцияны қамтиды. Қазіргі автомобильді жүз мыңнан астам
патенттер жасап шығарғаны жорамалданады. Дегенмен бірінші болып келгендерді
атап өтуге болады. Солардың ішінде алғашқы рет қозғалтқышты көліктің
теориялық есептеулерін суреттеген Леонардо да Винчи мен Исаак Ньютоннан
бастасақ болады.
Өздігінен қозғалатын көлік түрлерін жасап шығару талаптары XVII ғ.
басталғаны белгілі. 1769 ж. Францияда әскери инженер Никола Кюньо тарапынан
бумен жұмыс істейтін қозғалтқышы бар үш дөңгелекті арба жасалды. Осы 2 а.к.
қуаты бар бу машинасымен 3 т. жүкті 2-4 кмсағ жылдамдығында тасымалдауға
болатын еді. Бірақ керекті бу қысымын қамтамасыз ету үшін жүріс кезінде жиі
аялдамалар жасау қажеттігі бұл көліктің негізгі кемшілігі болып кең
таралмағанына себеп болды.
Дегенмен алғашқы жасап шығарылған автомобиль құрылысы жағынан қазіргі
автомобильдерге ұқсас болғандығынан неміс инженерлері Готлиб Даймлер мен
Карл Бенц тарапынан жеке-жеке жасалған автомобильдер болып табылады. Осыны
1876 жылы Алманияда Николаус-Август Отто-ның жасаған іштен жанатын төрт
тактілі айналыммен жұмыс істейтін қозғалтқыш құрылысы мүмкін қылған.
XIX ғ. соңы – XX ғ. басында электр және бу қозғалтқышты автомобильдер
бензинді автомобильдермен жетістікті түрде бақтас болғанын айтып өтуге
болады. Бірақ іштен жанатын қозғалтқыштардың артықшылықтары электр және бу
автомобильдерінің шығарылуын минимумға дейін шектеді.
XIX ғ. соңы – XX ғ. басы дүниенің көптеген мемлекеттерінде
автомобильдердің өнеркәсіптік өндірісінің басталуымен сипатталады. Осы
кезеңде шығарылған автомобильдердің құрылысында ортақ техникалық шешімдер
болған. Пневматикалық шиналармен жабдықталған алдыңғы дөңгелектері
басқарушы, артқы дөңгелектері жетекші төрт дөңгелекті (екі білікті)
көліктің трансмиссиясы фрикционды іліністен, бір немесе бірнеше тісті
редуктордан құрылған және рульдік басқару жүйесінде алдыңғы басқарушы
дөңгелектермен редуктор арқылы жалғанған рульді дөңгелегі болған. Сол
жылдары автомобильдерде қолданылған көптеген техникалық шешімдер қазіргі
уақытта да жетісті қолданылып келеді.
Көрсетілген кезеңде автомобильдің қарқынды дамуын шығарылып жатқан
автомобильдердің бағасының жоғары және сенімділігі төмен болғаны тежеп
отырды. Олар тек ауқатты кісілер тарапынан және әскерді жабдықтандыру
мақсатымен сатып алынатын болған.
Автомобильдерді көптеп өндірудің басталуына Америкалық кәсіпкер Генри
Форд тарапынан қолайлы құрылысы бар Форд-Т моделінің жасап шығарылуы және
1913 ж. оны жинап шығару үшін қолданылған арнайы конвейердің өндіріс
көлемін арттыруға және соның есебінде автомобильдің өзіндік құнын түсіруге
себеп болған деуге болады. Тап сол кезде автомобиль бағасы арзандап
көпшілікке жетімді көлік түріне айналды.
Автомобиль өнеркәсібінің тарихында елеулі кезең деп жанармай
қоспасының қысылуынан тұтанатын іштен жанатын қозғалтқыштардың қолданыла
бастауы болып саналады. Осы қозғалтқыштардың үлгісі неміс инженері Рудольф
Дизель тарапынан 1892 ж. патенттеліп, бірақ автомобильдерде (көбінесе жүк
автомобильдерінде) сериялы түрде XX ғ. 20 ж. қолданыла бастады.
20 ж. басынан екінші дүниежүзілік соғыстың басталуына дейінгі кезең
автомобильдің жеке жүйелерінің жетілдірілуі, қозғалтқыштардың қуатының және
жүріс жылдамдығының көбейтілуімен сипатталады. Өндіруші фирмалар
қозғалтқыштың орналасуы, аспа және трансмиссияның құрылғыларымен
эксперименттеген. Әскердің тапсырмасымен көп білікті және жоғары өткіштік
автомобильдер жасалды. Арнайы автомобильдердің құрылыстары едәуір
ерекшелене бастады.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін (50-60 жж.) автомобильдердің
өндіріс көлемі кенеттен артты. Осы кезеңнің революциялық шешімі болып жеңіл
автомобильдер мен автобустардың құрылысында тіректі (қаңқасыз) кузовтардың
көптеп қолданылуы болып табылады. Бұл шешім автомобильдерді жеңілдетуге,
автомобиль кузовының пішінімен эксперименттеуге, қозғалтқышты автомобильге
көлденең орналастыруға, алдыңғы дөңгелектерді жетекші қылуға және т.б.
мүмкіндіктер тудырды.
Бірақ автомобильдер санының кенеттен артуы жолдарда қаза тапқандар мен
жараланғандардың санының артуы, қоршаған ортаның ластануы, көмірсутек
жанармайының жетіспеушілігінің басталуы сияқты негативті салдарға алып
келді.
Осы оқиғаларды азайту үшін автомобиль өндіруші фирмалар әлеуметтік
қауым және өкіметтің қысымымен автомобильдердің құрылысына едәуір
өзгерістер енгізді. Автомобиль құрылысының жетілдірілуінің төрт кезеңін
байқауға болады.
1. Құрылысының қауіпсіздігінің арттырылуы (60 ж. басынан) Бұл кезеңде
автомобильдерде қауіпсіздік белдіктері және жастықтары, қауіпсіз әйнектер.
Соққы жұтушы бамперлер және т.б. қолданыла бастады.
2. Жанармай шығынының азайтылуы (70 ж. мұнай дағдарысынан кейін) Бұл
кезеңде автомобильдің өзіндік салмағын азайту және аэродинамикалық пішін
беру үшін күрес басталады. Қозғалтқыштардың, шиналардың құрылысы
жетілдіріліп, альтернативті (мұнайдан жасалмаған) автомобиль жанармай
түрлері зерттеледі.
3. Қоршаған ортаға негативті әсерінің азайтылуы (80 ж. ортасынан) Бұл
кезеңде қозғалтқыштардың жұмыс процестері жетілдіріледі, пайдаланылған
газдар үшін автомобильдің зиянды шығарындыларын азайтатын түрлі сүзгілер
мен бейтараптандырғыштар қолданылады.
4. Автомобильді қолдануды қауіпсіздендіру және қолайлату (90 ж.
соңынан) Бұл кезеңде тұтынушыларды барынша қанағаттандыратын өнім ұсыну
үшін автомобиль өндіруші фирмаларының арасындағы бақталастықтан
автомобильдер компьютерлермен басқарылатын күрделі активті қауіпсіздік және
автомобильді қолдануды қолайлататын қондырғылармен жабдықтала бастады.
Техникалық қызмет (ТҚ) жұмыстарының арналымы. Көлік қозғалысының
қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталған жалпы бақылау автомобильдің
қалыпты сыртқы қалпын сақтау; автомобильге жанар май құю, жағармай және
салқындату сұйығын құю, ал қозғалыс құрамының кейбір түріне кузовын
санитарлық өңдеуден өткізу күнделікті техникалық қызметтің міндеті болып
табылады. ТҚ қозғалыс құрамының жұмысынан соң және жолға шығар алдында
орындалады. Автомобильдің техникалық жағдайын жолға шықпас бұрын және
ауысым кезінде жүргізушінің өзі бақылайды.
ТҚ-1 және ТҚ-2 міндеттері - автомобильдің механизмдері мен
агрегаттарының техникалық қалпының жұмыс барысында өзгеруін азайту,
ақауларды анықтау мен алдын алу шаралары, тиімді жұмысын, қозғалыс
қауіпсіздігін, қоршаған ортаны қорғауды өз уақытында бақылау, майлау,
бекіту, реттеу және басқа жұмыстарды атқару жолымен қамтамасыз ету.
Диагностикалық жұмыс (диагностикалау үдерісі) автомобильдерге ТҚ және
жөндеу технологиялың элементі болып табылады және сәйкес жұмыстарды
орындағанда оның техникалық жағдайынан хабар береді.
Қызметі мен мерзімділігіне, диагностикалық жұмыстардың тізбегі мен
орнына байланысты екіге бөлінеді: (Д-1) жалпы және (Д-2) бөлшекті
тереңдетілген диагностикалау. ТҚ автомобильдердің агрегаттары мен
буындарын, жүйелерінің қауіпсіз жұмыс атқаруын, тізбектегі процестерді
бақылағанда, қалпына келтіргенде белгіленген мерзім аралығында қамтамасыз
етілуі тиіс.
Мезгілдік қызметтің (МҚ) міндеті жылына 2 рет жүргізілетін, қозғалыс
құрамын пайдаланудың жыл мезгілі ауысымына дайындау болып табылады.
МҚ еңбек сыйымдылығы көрсеткіші (нормативі) өте суық және өте құрғақ
ыстық климатты аудандар үшін ТҚ-2 еңбек сыйымдылығының 50%-на сәйкес; ал
суық және өте құрғақ ыстық климатты аймақ үшін 30% -ды, ал басқа аймақтарда
20% -ды құрайды. Басқа жағдайларда МҚ жұмыстарын ТҚ-2 жұмыстарымен қосып,
еңбек сыйымдылығын шамамен 20%-ға арттырады.
Автомобильдерге техникалық қызмет көрсетуде қойылатын талаптар.
Автомобильдерге техникалық қызмет көрсеткенде, өндіріс құралдарына
технологиялық процестерді ұйымдастырғанда қойылатын санитарлық ереже мен
гигиена талаптарын, сондай-ақ мемлекетттік стандарт талаптарын дұрыс
орындау керек.
Автомобильдер мен тіркемелерге маусымдың техникалық қызмет көрсету
(ТҚК) кезінде байңалған сынықтарды жөндеу керек. Автомобильдерді
пайдалануға бермес бұрын тексеруге бағытталған техникалық қызмет көрсету
бөлімшелерінде жүргізіп байқайды.
Автомобильдер мен тіркемелерге ТҚ-1 және ТҚ-2 техникалық қызмет
көрсету ауыспалы агрегаттардың көмегімен жұмыс орнында жасалады, отын және
жағармай құю операцияларын жүргізгенде автомобильдің негізгі бөлімдеріне
шаң, топырақ және ылғал түспеуі керек. Жұмыстан кейін автомобильдің
картерінен алынған майларды, гидравликалық жүйенің сұйықтарын, техникалық
қызмет көрсету кезінде алынған басқа да мұнай өнімдерін арнайы ыдысқа
жинап, есебін жүргізеді. Жұмыстан шыққан мұнай өнімдерін жерге төгуге
болмайды. Күрделі немесе ағымдағы жөндеу алдында ТҚ-2 техникалық қызмет
жүргізбей, диагностикаға жіберіп, оны жұмысқа пайдалануға немесе жөндеуге
қойылатыны анықталады.
1.2. Автомобильдердің қозғалтқыш механизмдері
Қозғалтқыш, мотор (лат. motor – қозғалысқа келтіретін) – қандай да бір
энергия түрін механикалық жұмысқа түрлендіретін күш-қуат машинасы. Энергия
механикалық жұмысқа қозғалтқыш тегіне (типіне) қарай қайталамалы-
ілгерілемелі қозғалыстағы піспек (поршень), айналмалы қозғалыстағы ротор
немесе реактивті қозғалыс тудыратын аппарат арқылы түрленеді. Оны жердегі,
судағы, аспандағы, ғарыштағы көлік құралын қозғалысқа келтіру, өндірістің
әр саласындағы жұмыс машинасын, тұрмыс техникасын,тағыда басқа іске қосу
үшін қолданады. Қозғалтқыш бірінші реттік (бастауыш) және екінші реттік
(қостауыш) Қозғалтқыш болып бөлінеді. Бірінші реттік қозғалтқыш (бу, газ,
жел қозғалтқыштары) табиғи энергетикалық ресурстарды (отын, су, жел
энергиясын, ядролық энергияны) механикалық энергияға тікелей түрлендіреді.
Оған жылу қозғалтқышы, бу қозғалтқышы, газ қозғалтқышы, жел қозғалтқышы,
гидравликалық қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Олардың ішінде отын немесе
атом энергиясын механикалық жұмысқа айналдыратын жылу қозғалтқышы ең басты
топты құрайды. Ал екінші реттік қозғалтқыш бірінші реттік қозғалтқыш
көмегімен алынған энергияны түрлендіреді. Олардың қатарына электрикалық
қозғалтқыштар, пневматик. (сығылған ауаның қысымын пайдаланатын)
қозғалтқыш, тағыда басқа жатады. Жинақталған механикалық энергияны беретін
құрылғылар да қозғалтқыш (инерциялық, серіппелі, гірлі механизмдер)
қатарына кіреді. Атқаратын қызметіне қарай қозғалтқышты орнықты, мобильді
(көшпелі, жылжымалы) және көліктік қозғалтқыштар деп бөледі. Адамзат
тарихындағы тұңғыш механикалық қозғалтқыш су дөңгелегі болды. Оны ертеде
суландыру жүйесінде өзен-көлден су тартуға, кейін келе мануфактура
өндірісінің күш құралы ретінде қолданды.
1-сурет. Жану қозғалтқышының төрт сатылы жұмыс циклы:
✓ Интукция(Жанармай толтырылады)
✓ Компрессия немесе сығылу.
✓ Жану (Жанармай жанады).
✓ Эмиссия (Сыртқа шығару)
Жел қозғалтқышы да ертеден белгілі болған. 18 ғасырдың орта шенінен
өндірістің машиналы технологияға көше бастауына байланысты жергілікті қуат
көзі – суға, желге, тағыда басқа тәуелді бола бермейтін қозғалтқыш жасау
қажеттігі туды. Осы кезде отын энергиясымен қазанда бу өндіріп, онымен
жұмыс істейтін бірінші жылу қозғалтқышы – бу машинасы жасалды. 19 ғасырдың
2-жартысында жылу қозғалтқышының бу турбинасы және іштен жанатын қозғалтқыш
(ІЖҚ) атты жаңа екі типі өмірге келді. Бу турбинасында бу энергиясын
біліктің айналысына түрлендіру үшін бу машинасындағыдай кривошипті-шатунды
(айналшақты-бұлғақты) механизмнің қажеті болмады. Бұл қозғалтқыш
тарихындағы ірі техникалық жетістік еді. ІЖҚ да арзан мұнай өніміне көшіп,
бу өндіретін ауыр да қолапайсыз бу қазанынсыз жұмыс істейтін болды. 19
ғасырдың аяғында карбюраторда жанғыш қоспа дайындап, оны қозғалтқыштың жану
камерасында электро білтемен тұтататын ІЖҚ емес, сорған суық ауаны
цилиндрде піспекпен қатты қысып қыздырып, оған сұйық отын бүркіп жағатын
жаңа жылу қозғалтқышы (қ. Дизель) жасалынды. Нәтижесінде ІЖҚ-тың п. ә.
коэффиценті өсті, үнемділігі артты, құралымы қарапайым да ықшам түрге
келді. Бүгінгі күні көлік құралы түгелдей дерлік ІЖҚ-пен жарақталады. Жылу
қозғалтқышы сияқты осы кезеңде гидравлик. қозғалтқыш, оның кең тараған түрі
– гидравликалық турбина (гидротурбина) құралымы да ұдайы жетілдірілумен
болды. Соның арқасында негізгі гидротурбинадан тұратын аса қуатты (600 МВт-
қа дейін) гидроэнергет. агрегаттар жасалып, ірі-ірі су электр стансалары
салына бастады. 19 ғасырдың аяғы және 20 ғасырдың басында электро
энергиясын механикалық жұмысқа түрлендіргіш машина – электрлік қозғалтқыш
(электр моторы), оның тұрақты токпен, айнымалы токпен жұмыс істейтін
нұсқаларының пайда болуы және іс жүзінде қолданылуы өнеркәсіптің
энергетикалық базасын күрт дамытуға мүмкіндік берді. Сондай-ақ, қуаты Вт-
тың шағын бөлігінен ондаған МВт-қа жететін синхронды электро қозғалтқыш пен
асинхронды электро қозғалтқыш тіршіліктің барлық дерлік саласында кең
қолданыс табуда. 20 ғасырдың 1-жартысында жылу қозғалтқышының жаңа түрлері
– газ турбиналық қозғалтқыш, реактивті қозғалтқыш, ядролық қозғалтқыш
(қозғалтқыш Ядролық күш қондырғысы) жасалды. Қазіргі таңда авиация
қозғалтқышының көпшілігін газ турбиналық қозғалтқыш құрайды. Ол сонымен
бірге локомотивте (газ турбиналық тасығыш), автомобильде қолданылады. [1]
2 тарау. Қозғалтқыштарға техникалық қызмет көрсету
2.1. Іштен жану қозғалтқышын жіктеу
Қазіргі кезде көлік және ауыл шаруашылығы техникаларының барлығы
механикалық энергия негізінен, органикалың отынның қызуынан қозғаушы күш
алады. Осы мақсатта қолданылатын жылу моторларының басым көпшілігі мұнайдан
өндірілетін сұйық отынмен жұмыс істейді.
Іштен жану моторының, яғни отыны цилиндр ішінде жанатын мотордың
дүниеге келуі - көптеген ғалымдар мен өнертапқыштар еңбегінің жемісі.
Бұған, әсіресе, бу машинасын жасаушылардың тәжірибесі тікелей әсер етті.
Алғашқы ІЖМ жасалғанға дейін көп уақыт бұрын (1824 ж.) француз инженері С.
Карно өзінің "От қызуының қозғаушы күші туралы толғану" атты еңбегінде
осындай мотордың толың сипаттамасын берген болатын. Бірақ сол кездегі
техниканың жалпы даму деңгейі мен өндірістік сұраныстың төмендігіне
байланысты бұл ұсынысты іске асыру әрекеті болмады.
Тек 1860 ж. ғана француз механигі Ж. Ленуар өндірістік талаптарға
бейімделген алғашқы іштен жану моторын жасап шығарды. Бұл екі тактілі цикл
бойынша (сығылусыз) жарықшам газымен жұмыс істейтін мотор еді. Сығылу
процесінің жоқтығына байланысты оның қуаты мен пайдалы әсер коэффициенті бу
машинасының деңгейінен аспады, бірақ көлемі әлдеқайда ықшам болатын.
ІЖМ-ын жетілдіру барысындағы елеулі жетістік - оның жұмысына сығылу
процесін енгізу, яғни төрт тактілі циклге көшу болып табылады. Кезінде іске
аспаған бұл идеяны әр жылдары Ф.Лебон, С.Карно, А.Бо де Роша, т.б.
өнертапқыштар ұсынған болатын. Дегенмен, төрт тактілі моторды жасап, оны
өндіріс жағдайына бейімдеуде неміс механигі Н.Отгоның еңбегі өте зор. Оның
1876-1878 жылдары жасаған төрт тактілі газ моторының алғашқы нұсқаларының
өзі-ақ қуаттылығымен, отын үнемділігімен ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz