Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметінің нысандары және түсінігі

Пән: Саясаттану
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Батыс Қазақстан инженерлік техникалық университеті

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

Қазақстан Республикасының сыртқы экономикалық қызметінің нысандары және
түсінігі

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2012ж.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

1-бөлім. Сыртқы экономикалық қызмет субъектілерінің құқықтық жағдайы
1.1. Сыртқы экономикалық қызмет
нысаны ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... 6
1.2. ҚР-ның сыртқы экономикалық
қызметі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .7
1.3. Мемлекеттің сыртқы сауда саясатын
жүргізу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14

2-бөлім. Қазақстанда сыртқы экономикалық қызметті басқаруды ұйымдастыру
2.1.Мемлекет деңгейінде сыртқы экономикалық қызметті
басқару ... ... ... ... 18
2.2. Аймақтар деңгейінде сыртқы экономикалық қызметті
басқару ... ... ... ... 21
2.3. Кәсіпорындар деңгейінде сыртқы экономикалық қызметті
басқаруды
ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ..23

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .25

Пайданылған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... .27
Кіріспе
Сыртқы экономикалық қызмет деп сыртқы экономикалық байланыстың белгілі
бір аспектісі, кәсіпорындар мен ұйымдардың дербес өндірістік-коммерциялық
қызметінің саласы түсініледі. Дербестік шетелдік әріптесті, экспорттық-
импорттық мәміле үшін тауар номенклатурасын таңдаудан, баға белгілеуден,
сыртқы экономикалық қызметтің түрлерін анықтаудан көрінеді. Сыртқы
экономикалық қатынастардың түрлеріне сыртқы сауда, халықаралық
инвестициялық ынтымақтастық, халықаралық өндірістік кооперация, халықаралық
ғылыми-техникалық ынтымақтастық, валюталық-қаржылық және несиелік
операциялар жатады.
Сыртқы экономикалық қызметтің әрбірі белгілі бір түрде іске
асырылады. Сыртқы сауданың түрлері:
- экспорт;
- импорт;
- тауарлар мен қызметтің кері экспорты мен кері импорты.
Сыртқы экономикалық қызмет барлық елдерде бірнеше функциялар
атқарады:
- ұлттық және әлемдік экономикалық дамудың деңгейін теңестіруге әсер
етеді;
- ұлттық және әлемдік өндіріс шығындарын салыстыруға мүмкіндік
береді;
- халықаралық еңбек бөлінісінің артықшылықтарын іске асырады және
соның негізінде ұлттық экономиканың тиімділігінің артуына әсер етеді.
Бұл функциялар ҚР-ң сыртқы экономикалық қызметіне де тән. Сонымен
бірге олардың Қазақстанда өзіндік ерекшеліктері бар. Олар, бір жағынан,
ұлттық экономиканың осы заманғы даму кезеңімен, оның реформалануымен,
нарықтық қатынастардың дамуымен, екінші жағынан- Қазақстанның әлемдік
экономикаға интеграциялау үдерісінің тереңдеуімен анықталады. Оған тек қана
шикізаттарды экспорттау және дайын өндірістік тауарларды импорттау
негізінде сыртқы сауда айналымын кеңейту ғана емес, сонымен қатар
халықаралық өндірістік, ғылыми-техникалық, инвестициялық ынтымақтастыққа
кіруі, әр түрлі меншіктегі кәсіпорындардың сыртқы экономикалық қызметке кең
түрде қатысуы тән.
Сыртқы экономикалық қызмет елдің экономикасының дамуына мына жолдар
арқылы әсер етеді:
1. экспорттан валюталық түсім алу жолымен;
2. инвестициялық ынтымақтастықты дамыту жолымен шетел инвестициясын
тартуға жағдай жасайды;
3. осы заманғы техника мен технологияны импорттау жолымен өндірістің
техникалық базасын жақсартуға жағдай жасайды;
4. ұзақ мерзімді өндірістік ынтымақтастық және шетелдік әріптестермен
бәсекеге қабілетті өнім өндіру мен сол өніммен әлемдік нарыққа шығу үшін
тұрақты бірлескен қызмет жасау жолымен.
Бұндай импортты мемлекет тарапынан қолдау күшейіп келеді. Қазақстан
Республикасының "Шетелдік инвестициялар туралы" 27.12.94ж. №226 Заңы
өзгертулерімен және толықтыруларымен, "Тікелей инвестицияларды мемлекеттік
қолдау туралы" 28.02.97ж. №75-1 өзгертулерімен және толықтыруларымен
02.08.99ж. №466-1 және Қазақстан Республикасының Жарлығымен 06.03.2000ж.
№349 инвесторларды құрал-жабдықтарды импорттағанда толық және ішінара
кедендік баждан босату қарастырылған.
Сыртқы экономикалық қызмет елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуына
әсер етеді және маңызды құрылымды қалыптастырушы, халықтың өмір сүру
деңгейі мен сапасын жақсартуға әсер етуші фактор ролін атқарады.
Сыртқы экономикалық қызмет субъектісі- ол шетел инвесторы. Шетел
инвесторы- ол:
- шетел заңды тұлғалары;
- шетел азаматтары, азаматтығы жоқ адамдар, шекарадан тыс жерлерде
тұрғылықты мекен-жайы бар, сол елдерде шаруашылық қызметті жүргізу үшін
тіркелген Қазақстан Республикасының азаматтары;
- шетел мемлекеттері;
- халықаралық ұйымдар;
- заңды тұлғаларға қатысты шешім қабылдауын анықтайтын ҚР заңды
тұлғалары.
Шетел инвестициялары- Қазақстан Республикасының заңды тұлғаларының
жарғылық капиталына қатысу формасындағы инвестициялар, сонымен қатар заңды
тұлғаларға несие (займдар) ұсыну формасындағы инвестициялар.
Шетел инвестициялары кез келген, ҚР заңнамасына қайшы келмейтін,
объектілері мен қызмет түрлеріне салына алады. Шетел инвестицияларына
қатысты мәселелер ҚР "Шетел инвестициялары туралы" Заңымен және басқа да
оған қатысты заңдармен реттеледі.
Инвестор:
а) өзінің қызметінен түскен, барлық салықтар мен басқа да міндетті
төлемдерді төлегеннен кейінгі табысты өзінің қалауы бойынша қолдануға;
б) ҚР аумағындағы банктерде есеп айырысу шоттарын ұлттық немесе шетел
валютасында ҚР банктік және валюталық заңнамасына сәйкес ашуға құқылы.
1-бөлім. Сыртқы экономикалық қызмет субъектілерінің құқықтық жағдайы
1.1. Сыртқы экономикалық қызмет нысаны
Сыртқы экономикалық қызмет - мемлекеттік түрлі меншіктегі
субъектілердің және жалпы ұлттық шаруашылықтың неғұрлым жоғары тиімділікпен
жұмыс істеуіне қол жеткізу үшін халықаралық еңбек бөлінісінің
артықшылықтарын пайдалану мақсатымен әлемдік нарықта жүргізетін сауда-
экономикалық және қаржылық-өндірістік өзара іс-қимылының түрлі нысандары
мен әдістерінің жиынтығы. Сыртқы экономикалық қызмет кәсіпорынның
шаруашылық қызметінің аясы болып табылады және ол кәсіпорынын өнім немесе
қызметтер экспорты жәненемесе импорты арқылы халықаралық кооперацияға
енуіне байланысты. Қазіргі әлемдік нарықтың дамуы барысында ғылыми-
технологиялық алмасудын түрлі нысандары, зияткерлік қызметтің нәтижелеріне
айрықша күкыктарымен сауда жасау кеңінен таралуда, тұрақты өндірістік-
технологиялық секторға, ең алдымен жоғары технологиялар секторына қызмет
көрсететін тауар айналымының үлесі арта түсуде. Сыртқы экономикалық
қызметті реттеу мақсатымен мемлекет экспорттық бажды енгізеді, экспорттық
тауарларға лицензия береді, шекара арқылы жеткізілетін тауарлардың кедендік
бақылауын қамтамасыз етеді.
ХХ ғасырдың 90 жылдары әлемдік сахнада болған үлкен өзгеріске Кеңес
Одағының құлауы жатады. Соның нәтижесінде 15 жаңа тәуелсіз мемлекет пайда
болды. Солардың бірі – Қазақстан Республикасы. Еліміз 8 жыл ішінде өзін
барша әлемге тәуелсіз әрі экономикасы өтпелі демократиялық мемлекет екенін
танытты. Қазақстан мемлекеті толық тұрақты даму үшін біржағынан өнеркәсібі
дамыған мемлекеттермен, екінші жағынан ТМД бойынша әдеттегі серіптестермен
белсенді сыртқы сауда саясатын жүргізуі қажет.
Сонымен қатар, Қазақстан өзінің транспорттық жүйесін, яғни теңіз,
өзен, теміржол, автомобиль және құбыр сияқты көлік түрлерін транспорттық
инфрақұрлымын дамыту керек.
Сыртқы сауда операцияларын кеден тарифтік реттеу әлемдік экономикада
маңызды орынға ие, өйткені түрлі елдердің тауарларымен қызметтері арқылы
экспорты мен импортының азаюына да, өсуге де нақты әсер етуге болады.
Қазақстанның сыртқы сауданы реттеуде әлемдік тәжірибемен танысуы, одан
сабақ алуы оның болашақта өз саясатын белсенді және тиімді жүргізуіне жол
ашады.
Әлемдік қауымдастықтағы елдердің қазіргі кездегі тәжірибесіндегі
сыртқы экономикалық байланыстарды кеден тарифтік реттеу бір – бірімен өзара
байланысты қалыптасқан екі түрлі реттеуден тұрады. Халықаралық немесе көп
жақты жеке ұлттық реттеулер.

1.2. ҚР-ның сыртқы экономикалық қызметі
Сыртқы сауда – тауарлармен қызметті ішке енгізуден (импорттан) және
сыртқы шығарудан (экспорттан) тұратын елдер арасындағы сауда. Сыртқы
экономиканың басты көздерінің бірі - сыртқы сауда. Ал сыртқы сауда
саясатына келетін болсақ – белгілі бір елдің немесе елдер тобының сыртқы
сауда қатынастарын дамыту жөніндегі экономикалық, саяси, ұйымдық шаралар
жүйесі және де экспортпен импорттың географиялық және тауарлық құрылымының
көлемін анықтауды қамтиды. Сыртқы сауда айналымы – сыртқы сауда дамуының
жинақталған көрсеткіші, алыс-беріс арқылы жүзеге асырылады.
Жалпы сауда саясаты бұл – ұлттық өнеркәсіпті шетелдік бәсекелестерден
қорғау, экспортты ынталандырумен диверсификациялау, елде жұмыс орындарды
құру сондай-ақ т.б. елдің дамуын жетілдіретін шараларды іске асыру
жөніндегі саясатты айтамыз.
Сыртқы экономикалық қызмет – сыртқы экономиканың байланыстарды реттеу
тәртібін анықтау және елдің халықаралық еңбек бөлінісіне қатысуын
оңтайландыру бойынша мемлекет пен оның органдарының нысаналы түрде
бағытталған іс-әрекеті.
Сыртқы экономиканың негізін құраушыларға жататындар:
- сыртқы сауда саясаты (құрамына экспорттық және импорттық саясат
кіреді)
- шетел инвесторларын тарту және шетелдегі ұлттық капитал
салымдарын реттеу саласындағы саясат.
- Валюталық саясат.
Сонымен бірге, сытқы экономикалық саясат жекелеген мемлекеттермен,
аймақтармен сыртқы экономикалық операцияларды жүргізудің географиялық
теңестірілуі міндеттерін де шешеді, бұл іс елдің экономикалық қауіпсіздігін
қамтамасыз етумен байланысқан.
Сыртқы экономикалық саясат – сыртқы экономикалық қасиетті де (СЭҚ)
реттейді, оның айрықша белгілеріне мыналар жатады:
- тауарлар мен қызметтердің халықаралық сауда саттығы.
- Материалдық, ақша, еңбек және интеллектуалдық ресурстардың
халықаралық қозғалысы.
Сыртқы экономиканың құраушыларының бірі болып сыртқы сауда
саясатытабылады.
Ал сыртқы сауда саласындағы саясатты жүзеге асыру құралдарына:
кедендік тарифтер, шеттен әкелу және шетке шығаруды реттеудің бейтарифтік
шаралары; саудалық эмбарго; кедендік одақтар және еркін сауда аймағы;
валюталық қатынастар саласын: валюталарды сатып алу – сату операциялары,
коммерциялық және басқа мақсаттардағы валюталық операйияларға шектеулік
белгілеу жатады. Төлемдік қатынастар мен несиелік саясат сферасында займдар
(қарыз) экспорттық несиелер және экспорттық несиелерді сақтандыру бойынша
есептеу мөлшерлемелері мен проценттерінің деңгейлері реттеледі.
Көптеген мемлекеттерде сыртқы экономикалық саясат құралдарының кең
ауқымды жиынтығының болуы - өздерінің сыртқы экономикалық байланысының
құрылымымен даму бағыттарын құруға ғана емес, сонымен бірге басқа елдермен
сыртқы экономикалық байланысы мен сыртқы экономикалық саясатына да белсенді
түрде ықпал етуге мүмкіндік береді. Сыртқы экономикалық саясат құралдарының
бұл жиынтығын саудалық саяси механизм ретінде қарастыруға болады.
Қазақстан Республикасының қазіргі кездегі дамуы өзара бағыныштылық
және өзара араласу процесінің күшейген кезеңінде жүріп жатыр. ҚР-ның
геосаяси орны, жалпы шекарасы, басқа аймақтармен байланыс жасайтын көлік
қатынасы, сондай-ақ бай табиғи ресурс қуаты өндірістік өнеркәсіпті
кооперацялауға, біріккен кәсіпорындар ұйымдастыруға, агроөнеркәсіптік
кешендердің қызметінің дамуына алғы шарттар жасайды. Айта кететін жәйт,
жаңа жағдайда бұрынғы одақ мемлекеттерінің арақатынасындағы стиль де
өзгереді. Қазақстан ТМД елдері мен сауда-экономикалық байланыстарында дүние
жүзінде белгіленген сауда-құқық негіздеріне, сауда және тариф жөніндегі бас
ассосация ұйымының принциптеріне сүйенеді. Саудадағы әртүрлі лицензия
түрінде квота, баж салығы, т.б. кедергілерден құтылуға алғашқы қадамдар
жасауда.
Қазіргі кезде жалпы экономикалық бірігудің әртүрлі жолдары бар екені
белгілі болды: ТМД елдерімен екі жақты келісімдер негізінде, көпжақты
келісімдерді тереңдету, аймақтық интеграциялық бағдарламаларды іске қосу
(Қазақстан, Өзбекстан, Қырғызстан). Сыртқы сауданы либерализациялау және
оның еркін іс-әрекетіне жағдай жасау сыртқы сауда айналымының дамуына ықпал
етеді. Шетел мемлекеттерімен сыртқы сауда саясатын іске қосу құралдарына
мемлекетаралық комиссиялар жатады, олар екі жақты байланыстардың дамуы мен
ұйымдастыру жұмыстарын, сондай-ақ ынтымақтастық көлемінде туындаған кезек
күттірмейтін мәселелерді.
Сыртқы экономикалық қызметті әрі қарай либерализациялау Қазақстан
экономикасына шетел инвесторының қатысуы, Қазақстанның интеграциялық
мүддесі және тағы басқалар кедеңдік саясат құралы мен кеден мақсаттарын
сақтай отырып, кеден ісінің элементтерін унификациялауды, жетілдіруді қажет
етеді.
Мемлекеттік жоғарғы билік органдарының кеден саясаты мен сыртқы
экономикалық қызметті мемлекеттік реттеу саласында дұрыс шешім қабылдауы
үшін оның макроэкономикалық жағдайларын зерттеудің, сыртқы сауда
динамикасына, құрылымына, деңгейіне негізделген нақты талдаудың маңызы зор.
Кеден статистикасын құруға кіретін мемлекеттерге тауарларды
декларантпен рәсімдеуде толтырылған кеден декларациясындағы жүк жөнінде
белгіленген ақпарат жатады.
Сыртқы экономикалық қатынас жүйесіндегі сыртқы сауда саясаты.
Халықаралық экономикалық қатынастың дәстүрлі және ең кең дамыған нысанына –
сыртқы сауда жатады. Дүниежүзіндегі елдердің барлығы үшін сыртқы сауданың
ролі ерекше маңызды.Американ ғалымы Дис Сакстың пікірнше: қандай бір ел
болмасын, оның экономикалық жетістігі сыртқы саудаға байланысты.
Дүниежүзілік экономикадан оқшауланың, ешқандай ел дені сау, жөні түзу
экономика жасай алған жоқ.
Халықаралық сауда – еңбек бөлінісі негізіңде әр түрлі елдердің
тауар өңдірушілер арасында пайда болатын байланыстардың нысаны және
олардың өзара экономикалық тәуелділігі.Ғылыми – техникалық прогрестің
ықпалын экономикада жүріп жатқан құрылымдық өзгерістер, өнеркәсіп
өңдірісінің мамандануы мен кооперациялануы ұлттық шаруашылықтардың қарым
- қатынасын күшейтеді. Мұның өзі халықаралық сауданың мейлінше дамуына
мүмкіндіктер туғызады.
Сыртқы саудада фритретерствоны еркін сауда немесе
протекционизмді өз тауар өңдірушілерін қолдау талдап алудағы
ымырасыздық өткен уақыттардың еншісінде қалды. Қазіргі кезде бұл екі
бағыт өзара кірігіп, араласып кетті.
Фритретерство саясатың ең алғаш А.Смит өзінің Салыстырмалы
артылықшылықтар теориясында анықтаған. Ол: айырбас қандай елге болса да
қолайлы; әрбір ел одан абсолютті артықшылықтар табады - деп жазған.
ХХ ғ. екінші жартысынан бастап халықаралық сауда жоғары қарқынмен
жедел дами бастады. Халықаралық сауданың жедел өсуіне мынадай факторлар
әсер етті.
1 халықаралық еңбек бөлінісі мен өндірісті интернационалданудың
дамуы;
2 экономикада жаңа салалардың пайда болуына және негізгі капиталды
жаңартуға игі әсерін тигізетін ғылыми – техникалық революция;
3дүниежүзілік нарықтағы трансұлттық корпорациялардың белсенді
қызметі;
4тарифтер мен сауда туралы. Бас келісімнің шаралары арқылы
халықаралық сауданың реттелуі;
5 көптеген елдердің импортына кедергілердің жойылып, кедең бағасы
төмеңдеп, еркін экономикалық аймақтардың құрылуы;
6 сауда – экономикалық интеграция процестері дамып, жалпыға бірдей
нарықтың қалыптасуы;
7 сыртқы нарыққа бейімделген, экономикасы бар жаңа индустриалды
елдердің пайда болуы т.б.
Соңғы онжылдықтарға сыртқы сауда динамикасының әркелкілігі біліне
бастады. Бұл дүниежүзілік нарыққа белсенді қатысушы елдердің өзара сауда
– экономикалық қатынастарына әсерін тигізеді. АҚШ дүниежүзілік
нарықтағы басымдығынан айырыла бастады.
Егер 1950 жылы АҚШ үлесіне дүниежүзілік экспорттың 31 тиген болса,
өз кезегінде Алманияның экспорты АҚШ деңгейіне жақындады. Сөйтіп, 90-
шы жылдары Батыс Еуропа халықаралық сауда – саттықта Испания едәуір
жетістіктерге жетті. Бұл жылдары машина мен жабдықтарды экспорттауда
Испания дүниежүзінде бірінші орынға шықты. Сол кезеңде өз тауарларының
бәсекелік мүмкіндіктері бойынша Жапонияға Азияның жаңа индустриалды
елдері - Сингапур, Гонконг және Тайвань жақындады.
Бәсекеге қабілеттіліктің дүниежүзілік классифкациясы төрт жүзге
жуық критерийлерден тұрады. Олардың негізгілеріне жан басына шаққандағы
табыс, инфляцияның деңгейі және сыртқы сауда балансы жатады.
Классификацияда, аталғандарда басқа қазба байлықтар, инфрақұрылым,
байланыс құрал – жабдықтар т.б. факторлар ескеріледі.
Женевада өткен дүниежүзілік экономикалық форумның баяндамасында,
бәсекелікті нақты мемлекеттің дүниежүзілік нарыққа салыстырмалы түрде
бәсекелестерінен артық байлық шығаруы деп анықтады.
Мамандардын болжауы бойынша ХХІ ғ. алғашқы жылдарында бәсекеге ең
қабілетті елдер сипатына АҚШ пен Азиялық мемлекеттер болады. 2030-шы
жылы бәсекеге ең қабілетті үш мемлекеттің қатарында АҚШ, Жапония, Қытай
болмақ. Бұлардан соң Алмания, Сингапур, Оңтүстік Корея, Индия, Тайвань,
Малайзия және Швейцария мемлекеттерінің мүмкіндіктері мол.
Дамушы елдердің өз экспортын диверцификациялауға шаруашылық
қызметіне жаңа өріс табуға ұмтылыстары өнеркәсібі дамыған елдер
тарабынан қандай нысанда болмасын, қарсылыққа кездесуде. Дегенмен, кейбір
дамушы елдер ең алдымен жаңа индустриалды елдер өз экспорттарының
құрылымын өзгерту ісінде айтарлықтай жетістіктерге жетті. Олардың
экспорттарында дайын өнімнің, өнеркәсіп бұйымдарының, соның ішінде
машиналар мен жабдықтардың үлесі артты.
Женевадағы дүниежүзілік сауда ұйымының деректеріне сәйкес 1994
жылы ең үлкен экспорттаушы мемлекеттердің қатарына мыналар кіреді:
ХХ ғ. соңғы ширегінде халықаралық экономикалық қатынастар жүйесінде
Азия-Тынық мұхит аймағының ролі күшейді. Дүниежүзілік банктің есептеуі
бойынша 2000 жылы дүниежүзілік сауда көлемінің 40%-і Тынық мұхит
бассейнінде шоғырланады.
Өнеркәсібі дамыған елдер арасындағы халықаралық еңбек бөлінісінің
тереңдеуі, олардың өзара қарым-қатынастарын ұлғайтып, дамушы елдердің
үлестерін азайтады.
Кедендік тарифтер түрлері және іс-әрекеті.Кеден тарифтік жүйесі
көптеген элементтерді қамтиды. Кедендік тарифтік шаралар дегеніміз – сыртқы
экономикалық қызметті реттеуге бағыталған және мемлекеттік органдармен
заңға көрсетілген реттерде жүзеге асырылатын ұйымдастырушылық,
экономикалық, құқықтық шаралардың жиынтығы. Кеден тарифтері және баж
туралы ҚР-ның Заңы 1991 ж. 24 желтоқсанда белгіленді.
Кеден тарифтік реттеу дамуындағы жаңа кезең – Кеден тарифтері және
баж туралы заңның қабылдануы. Бұл заңға сәйкес сыртқы экономикалық
қызметті реттеудің негізінде тарифтік шаралар жатады.
Кеден тарифтері механизмді пайдалану барысында келесі негізгі
мақсаттарда шешілені: реттеуші, сауда-саяси, фиксальды. Оның тиімділігі
көбінесе реттеудің нормативтік тәртібіне және ережелеріне байланысты.
Мұндай реттеудің заңдылық негізіне 1995 ж. 20 шілдедегі Қазақстан
Республикасы Президентінің Қазақстан Республикасы Кедендік іс туралы
Қаулысы жатады.
Қазақстан Республикасында мынадай кедендік төлемдер қолданылады:
1. Кедендік баж
2. Кедендік алымдар
3. Алымдар
4. Алдын ала шешім үшін төлемақы.
1.3. Мемлекеттің сыртқы сауда саясатын жүргізу
Мемлекеттің сыртқы сауда саясаты екі типте жүргізіледі.
1. Протекционизм - жергілікті тауар өндірушілерді шетелдік
бәсекелестерден қорғау саясаты. Импортты шектеу негізінде үш негізгі
шаралар қолданылады:
- Кеден, баж салығы немесе тарифтік кедергілер жүргізу. Шетел
тауарларына салық арқылы олардың бағасын көтеріп, сұранысты азайту.
- Тарифтік емес кедергілер (импортқа тыйым салу немесе шектеу қою:
квота, лицензия және т.б. шаралар арқылы).
- Экспортты қолдау. Артықшылықтары: Төлем балансын теңдес-тіреді,
демпингтен қор-ғайды. Жаңа салаларды қорғайды, өндіріс көле-мінің өсуін
ынталан-дырады.
2. Фритредерство немесе еркін сауда саясаты, яғни ішкі нарықта шетел
капиталы мен қызметтерді енгізуді қолдау. Артықшылықтары: Бәсекені
ынталандырады, монополияны шектейді, өндіріс тиімділігі өседі, бағалар
төмендейді. Тауарларды таңдау мүмкіндігі еді, мемлекет арасында жақындасу,
бірігу процесі өседі.
Мемлекеттің сыртқы экономикалық байланыстарын сипаттауға төлем балансы
қолданылады. Төлем балансы дегеніміз белгілі бір кезендік статистикалық
есеп беру және келесі құбылыстарды көрсетеді:
- белгілі бір елдің басқа елдер арасындағы тауарлық, қызметтік,
табыстық операциялар;
- меншіктегі өзгерістер және сол елдің қаржылық талаптар мен
міндеттемелеріндегі өзгерістер;
- бір жақты аудармалар.
Төлем балансына сыртқы саудадан, тасымал құралдары төлемінен, шетелге
капитал шығарудан, шетел туризмінен және валюталық несиелік операциялардан
және т.б. түскен табыстар кіргізіледі. Дәл осындай баптар төлем балансының
шығын бөлімінде көрсетіледі. Төлем балансының көрсеткіштері сол елдің
белгілі бір кездегі экономикалық жағдайы туралы мәлімет береді. Егер төлем
балансында теріс сальдо болса, онда сол ел дүниежүзілік нарықта
сенімсіздікке ұшырайды, мұның өзі ұлттық валютаның басқа елдердің ұлттық
валютасымен салыстырғанда, төмендеуіне әкеліп соғады.
Халықаралық несие – бұл қайтарымдылық, жеделдік, процент ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.