Құстарды бонитировкалау

Пән: Экология, Қоршаған ортаны қорғау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 37 бет
Таңдаулыға:

Жәңгір-хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлы-техникалық университеті

«Құс шаруашылығы» пәнінен

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

«Құстарды бонитировкалау»

Орындаған:

Тексерген:

Орал, 2013ж.

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

Әдебиетке шолу . . . 4

І. Құстардың жалпы сипаттамасы . . . 9

1. 1. Құстар класының сипаттамасы . . . 9

1. 2. Құстардың шығу тегі және үйге үйрету . . . 17

ІІ. Құстарды бонитировкалау . . . 20

2. 1. Құстарды шығу тегі бойынша бағалау . . . 20

2. 2. Құстар - жылықанды омыртқалы жануарлар . . . 25

Қорытынды . . . 32

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 33

Кіріспе

Құстар жоғарғы сатыдағы омыртқалылардың ұшуға бейімделген ерекше маманданған бұтағы деуге болады. Құстар генетикалық жағынан рептилилерге жақын, оның прогрессивті бұтағы. Құстарды рептилилерден ажыратуға болатын белгілері: а) құстардың орталық нерв системалары жақсы жетілген, сондықтан олар әртүрлі жағдайларға бейімделіп, мінез-қылықтарын өзгертеді. б) денесінде зат алмасу процесінің жылдамдығы мен дене жылуының реттелуінің дұрыс болуына байланысты температурасының жоғары және тұрақты болуына әкеліп соққан. в) ауа кеңістігінде ұшу қабілеті көпшілігінің қозғалу, я өрмелеу қабілетін жоймаған. г) көбею біршама жетілген (жұмыртқаларын басуы және балапандарын қоректендіруі) .

Құстардың көрсетілген прогрессивтік белгілері, кластың жастығына қарамай олардың жер шарының алуан түрлі тіршілік орталықтарына тарауына мүмкіндік туғызған. Қазіргі уақытта құстардың 31 отрядқа топтасатын 8000-нан аса түрі бар.

Қазіргі кезде жер бетінде құстардың 9000-ға тарта түрлері, бұрынғы КСРО-да шамамен 800-дей және Қазақстанда 498 түрі мекендейді. Осы заманғы құстар 28 отрядқа топтастырылады. Жойылып кету қауіпі бар және, сирек кездесетін құстардың 200 түрі мен 83 тұртармақтары ХТҚО-ның, 80 түрі бұрынғы КСРО-ның және 56 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына (1996) тіркелген.

Құс шаруашылығы - мал шаруалығының жоғары сапалы мол өнім беретін ұтымды саласы. Қазіргі кезде үй құстарын өсіру кәсіптік негіз алып отыр. Осы заманғы құс фабрикасы деп - орталықтан жылу берілетін, электр жарығы мен жұзеге асырылатын жақсы жабдықталған үй-жай. Мұнда құстар арнаулы үйшіктерде күтіледі. Үйшіктердің қабырғасымен едені торланған және бірнеше қабатты болып келеді. Құстарды жемдеу күту кезеңдері толық механикаландырылған. Балапандар белгілі температурамен ылғалдылық сақталатын - инкубаторлардан шығады.

Ауылшаруашылығы құстарына тауықтар, курке тауықтар, үйректер, қаздар, мысыр тауықтар жатады. Еліміздің құсшаруашылық өнеркәсібі үшін мәні зор құстар: тауық, үйрек, күрке тауық және қаз болып саналады. Ауылшаруашылығының басқадай жануарлары секілді құстар өзінің күрделі құрылымы мен биологиялық ерекшеліктерімен, сыртқы пішіні мен өнімділігі арқылы ерекше көзге түседі. Құстардың сырттай көрінісі біріне-бірі өте ұқсас, ұшуға бейімделгендіктен, олардаң тұлғасы жинақы да, жұмыр болып келеді. Қоректену тәсілі және қимыл түрлеріне байланысты олардың дене мөлшері тұмсық пішіні мен басы, мойнының ұзын - қысқалылығы, қанаттары мен құйрығының пішіні, аяқтарының ұзындығы, саусақтарының пішіні түрліше нұсқаларда кездеседі. Құс шаруашылығы өнімдерінен яғни, етінен, меланж жұмыртқадан ұлпа алу жолдары да жетілдірілу үстінде. Ғалымдармен мамандардың ең басты мақсаты құс өнімдерін тұтынушыларға сапалы да жеткілікті мөлшерде дайындау болып табылады. Осы мақсатта құс шаруашылығы жоғарғы деңгейде дамиды деген сенімдемін.

Әдебиетке шолу

Абдыкаримова Қ. (2001) Сыртқы пішім бойынша құс өнімділігінің деңгейін нақты анықтауға болмайды, әйтседе ол бойынща құстың жұмыртқалайтыны немесе жұмыртқаламайтыны, мекненнің жаксы немесе жаман екендігі жайында жорамалдауға болады. Осыған байланысты асыл-тұқымды фермаларда, өнеркәсіптік кешендерде құсгы іріктеп, бағалау ушін сыртқы пішінді үйренудің тәжірибелік зор мәні бар. Кейбір сыртқы пішімдік белгілср жыл маусымынадұсты азықтандырып күту жағдайынын деңгейіне, сондай-ақ оның физиологиялық жағдайына байланысты озгеріп отырады. Көбею мушелерінің қызметіне байланысты сыртқы пішімдік белгілер анағурлым елеулі өзгереді. Мысалы, жұмыртқалау кезінде ұрғашы құстың салмағы мен аналык безінін урық жолының, ас қорыту жүйесі мүшелерінің көлемі едәуір улғзяды. Сондықтан жеделдете жұмыртқалайтын тауыісгың карны кдмпиын, жүмсақтау келеді, лондык сүйектерінің ұштары қозғалып тұрады, сондай-ақ киль мен лондық сүйектердің аралығындағы қашықтық та ұзара түседі.

Беркінбай Омархан (2008) зерттеулерінде Табан сүйектері мен түмсығы сарғайған кейбір тауық тұқымының жеделдете жұмыртқалайтындығы жайында айтуға болады. Өйткені жұмыртқа салу процесінде құс денесіндегі пигмент жұмыртқаның сары уызына ауысып, құстың терісі пигментсізденеді. Әуелі қатпаршақтың, көздің айналасы, содан соң түмсығы мен табан сүйектерінің бояуы айқыңдала түседі. Дененің жоғарыда көрсетілген бөліктерін барлай отырып, жұмыртқалау ұзақтығы мен жеделдігін анықтайды. Жұмыртқа салу аяқталғаннан кейін терінің пигменттенуі қалпына келеді. Айдарына қарап, тауықтың жұмыртқалау қарқындылығын сол мезетте анықтауға болады. Жұмыртқа салар алдында жеделдете жүмыртқалайтын тауықтың айдары үлкейіп, айқын қызарып, жүмсара түседі, ал жұмыртқалауы бәсеңдеген сайын ол сүреңсізденіп, тырысып, Қарайып кетеді. Қауырсын түсі мен басқадай сыртқы пішімдік белгілері бойынша °ның қандай тұқымға жататынын анықтауға болады. Қауырсындану жағдайы, оның жаркылдауы, үйысу тығыздығы бойынша құсшң денсаулық жағдайым болжауга болады. Күрделі түсті қауырсынды сипаттап жазған кезде жекелеген мақалаларда қауырсындардың негізгі бояуы мен түсім атап көрсетеді. Қауырсындардың кейбір топтары бойынша құстың тыныеыи да шіыруға болады.

О. Беркінбай, Б. Есжанов, Б. Ташенов, Г. Құлманова (2008) деректерінде етті тұқымның көкірегі жұмыртқа беретін тұқымға қарағанда әлдеқайда жақсы дамыған. Етті тұқымға кең апайтөс, тік төс, күшті дамыған твс бұлшық еттері тән болады; жұмыртқалайтын тұқымның төсі шағын келеді. Барлық тұқымды құстардың жауырыны мен өнімділік бағьптары тік және тегіс болуы тиіс. Әр түрлі құстардың жауырьтыйъщ ұзындығы мен кеңдігі бірдей болмайды. Жұмыртқа беретін тукымдікі жіңішке, етті тұқымдікі кеңдеу. Жауырыны ширақ болуы тиіс. Қанаттардың ұзындығы мен орналасуы тұқымдык ерекшеліктері болып табылады. Жұмыртқа беретін тұқымды тауықтың құйрығы етті немесе етті-жұмыртқалы тұқымды тауық құйрығынан ұзын келеді. Суда жұзетін құстың құйрығы біршама кысқа қазда бурым болмайды, ата үйректің бұрымы жетілмеген (шамалы ғана бұйрасы болады) . Негізінде төс сүйегінде болзтын кеуденің төменгі бөлігін хлуп, ал төс сүйегінің артқы ұшы мен құйрыктың аралығына орналасқан артқы бөлігін кочен деп атайды.

Қайымов Қ. (1979) зерттеулерінде Етті тұқымды құс тірілей үлкен салмақтылығымен. комақты басымен, терең де кең кеудесімен, томпақ та тым керілген тосімен, кең, бірақ салыстырмалы турде қысқа жауырынымен, алшаң орналасқан аяктарымен, аяқтың табан сүйектерімен, мамық та, борпылдақ қауырсындарымен, қысқа құйрығымен ерекше көзге түседі. Етті жұмыртқа тұқымды құстын басы орташа шамада, тұмсығы қысқа, көздері үлкен әрі томпақ, айдары орташа, сүйектері нығыз, бірақ көлемі шағын, аяқтары тік, біршама толықтау алшақ орналасқан, мамық жүні тығыз немесе шамалы борпылдак келеді.

Раушанов Е. (2009) деректерінде құс экстерьерін жете талдай үйрену үшін оның дамуын сипаттайтын өлшемдерді алады. Тұрқының ұзындығын тұтасқанның алдыңғы ұшынан құйымшақ сүйектің артқы жоғарғы ұшына дейін лентамен өлшейді. Төстің терендігі кішкентай кронциркульмен соңғы мойын омыртқа мен кеуде клеткасындағы кильдің алдыңғы ұшы аралығы өлшенеді. Кеуде кеңдігін буындарының бүйір нүктелері аралығын кішкентай кронциркульмен өлшейді. Кеуде орамын лентамен анықтайды. Онымен қырлы тестін алдыңғы ушы мен соңғы мойын омыртқасы аркылы қанаттарының үстімен құсты байлайды. Қырлы тестің ұзындығы оның алдыңғы ушы мен соңғы ұшына дейін лентамен, ал төс бұрышын арнаулы құралмен - бұрыш өлшегішпен (градус) өлшейді. Оны төс етіне перпендикуляр турде тес сұйектегі кырлы төстің алдыңғы ұшынан Ісм қашыктыкка қояды. Саннын, сирақтың, табан сүйектерінің ұзындығын лентамен немесе кронциркульмен сәйкес сүйектердің шеткі нүктелерінен елшейді.

Тереходжаев Ж. М. (1985) мағлұматтары бойынша Үйректердің еркек, ұрғашыларын дауысынанақ айыруға болады, ата үйрек шыжылдайды, ал ұрғашы үйректер барындайды. Қаздарды катпаршағын көрген кезде айны қатесіз анықтайды. Бақылаушы қазды сол жақ тізесіне құйрық жағы салбырап түратындай етіп шалқасынан жатқызады. Қаздың мойнын сол жақ қолтығына тығып, құйрығын томен қарай сәл қайьфады, ал екі колдың бас бармақтарымен және сүқ саусақтарымен қатпаршақты ашады:еркек қаздың жынысы бірден көрінеді, ал ұрғашысының қатпаршағы енді ғана қалыптаса бастайды. Қатпаршағын бірден ашудың сәті туспеген қазды отырғызады, шамалы уақыттан кейін оны кайтадан байқайды.

Альпейсов Ш. А., (2001) зерттеулерінде құстың жасын жұмыртқадан шыққан кунінің жазылуымен, аяк сақиналарындағы немесе қанат белгілерімен белгіяейді, және шамамен интерьері бойынша, мысалы топшының ұзындығы бойынша аныктайды. Шапшаң жетілетін тұқымды әтештердің топшысы алты айлығында шамалы шодырайып шығып тұрады, ал бір жаска толғанда топшының ұзындығы I см-ге жетеді; бір жылда ол құстың тукымдық ерекшеліктеріне байланысты 1-2 см-ге ұзарады. Жас гауықтарды жылтыраған тығыз мамық жүні мен нәзік терісі бойынша сақа тауықтардан жеңіл ажыратып алуға болады. Сақа қаздардың кейбір тұқымдарын (холмогорлык және басқалар) жастарынан 6-8 айлығыда қалыптасып, одан әрі біртівдеп өсіп отыратын маңдайындағы томпағы (маңдай сүйегінің дөні) бойынша ажыратуға болады.

Танатаров А. Б. (2005) мағлұматтары бойынша Құстың жеделдете жұмыртқалауы ұрғашысының жыныс жолдарында жұмыртқа тұзілуге қажетті уақытқа байланысты. Жұмыртқа қалыптастыруға уақытты неғұрлым көбірек шығындаса, беліілі бір кезевде құс жұмыртқаны соғүрлын азырақ табады. Егер жұмыртқа 24 сағатта немесе одан да қысқалау мерзімде қалыптасса онда тауық күнде жұмыртқалайды; егер жұмыртқа т\'зуге уақыт көбірек жүмсалса, онда жұмыртқа салуда ұзіліс байқалады. Мысалы, 24 сағатта жұмыртқасы қалыптасатын тауық одан кейінгі күндерде 8, 12, 16 сағаттардан кейін жұмыртқалайды да, одан кейін ұзіліс жасайды. Бір немесе 2-күндік ұзілістен кейін тауық қайтадан бірнеше күн қатарынан жұмыртқкалай бастайды. Құстың қатарынан ұзіліссіз белгілі бір санды жұмыртқа тапқан кезеңін жұмыртқалау цикді деп атайды. Цикл ұзақ болуы да (10-15 күн және одан да ұзағырақ) қыска болуы да (2-4 күн) ықтимал. Құс жұмыртқаламаған циклдер аралығындағы күндерді интервалдар деп атайды.

Петухова Г. А., Емелина Н. Т., Крылова B. C., Мартяиов И. М., Антонова О. А. (1990) зерттеулерінде Балапан құстарда жұмыртқалаудың биологаялық кезеңнің басталуы оның жынысының жетілуіне тұспа-тус келеді. Жыныстың жегілуі-тукым қуалайтын белгі. Ол алғашкы жұмыртқалау уақьпына дейінгі құстың жасымен анықталады. Тауықтар жыныстық жетілуге 120-180 күндігінде, күрке тауық тар 180- 250, үйректер мен қаздар 200-300 күндігінде жетеді. Бүкіл құс тобының жыныстық жетілуі құстың жұмыртқадан шыққан уақытынан бастап, жұмыртқалаудың 50 пайызына дейін жеткен күндердегі, күніне 100 тауықтан 50 жұмыртқа алатын кезге жеткендегі жасынан білінеді.

Құстың түріне, өнімділік бағыты мен тұқымына байланысты жыныстың жетіле бастауында белгілі бір заңдылық болады, мәселен жұмыртқалағыш тұқымды тауықтар еіті жане етті жұмыртқалағыш тұқымды тауықтармен салыстырғанда ергерек жұмыртқалай бастайды. Жыныс жетілуін, сәулелендіру ұзақтығын, азықтандыру деңгейін және басқадай факторларды өзгерте отырып реттеуге болады.

Богданов Г. А. (1981) деректерінде Халықты үй құстарынан алынатын тағамдық өнімдермен ұздіксіз қамтамасыз етуде құсшаруашылық өндірісі ҮЙ құстары қолтұқымының сан алуані түрлерін пайдаланады 4Р- Қазір республикамызда құс шаруа-' шылығы жүйесінде 28 құс фабрикасы мен совхоздары, 6 ет өндіре-тін құс фабрикасы, 6 қолтұқым өсіретін кәсіпорын, 2 үйрек өсіретін фабрика, күркетауық өсіретін 2 кәсіпорын және 16 инкубатор станциялары, жиыны 60 кәсіпорын жұмыс істейді. Қолтұқым шығаратын тәжірибе фабрикалары мен ғылыми институттар үй құстарының жаңа қолтүқымын шығарып, жетілдірумен шұғылданады.

Петухова Е. А., Бессербова Р. Ф., Халенова Л. Д., Антонова О. А. (1989) зерттеулері бойынша Тағамдық азық-түлікте тауық жұмыртқасы жоғары бағаланатыны мәлім. Аулада «қыт-қыттап», аяғымен жер тарпып, жемін іздейтін асыранды тауықтың арғы тегі - жабайы банкив тауығы екенін бұдан бұрын баяндалды. Жабайы тауықты адамның қолға үйреткеніне де 4 жарым мыңнан астам жыл өтті, қазір тауықтар бастапқы тегінен мүлде өзгеріп, көп жұмыртқалайды, салмағы да ауыр, мінез-қылығында, түр-түсінде де өзгерістер өте көп. Адам-дар қолдан сұрыптау арқылы тауықтардың сан алуан қолтұқым-дарын шығарды. Мысалы орыстың ақ тауығы және летторн тауығы бір жылда 200-240 жұмыртқа береді, тіпті 300 жұмыртқа сый-лайтын да кездері болады. Ал ?кохинхин деп аталатын қолтұқым-ның қоразы 5 кг, мекнені 4, 5 кг тартады, бұл - етті тауықтар қол-тұқымы, жылына 130-150 жұмыртқадан артуқ бере алмайды. Нью-гемпшир, род-айланд, орловтық тауықтардың қоразы 4, 5 кг, мекнені 3 кг тартады да бір жылда 160-200 жұмыртқа береді (етті-жұмыртқалы қолтұқым) .

Калашникова А. К., Клейманов А. К. (1985) деректеріне қарағанда Тауықтардың сәндік үшін өсірілетін (феникс), сондай-ақ тө-белескіш (тапалтақ төбелескіш) қолтұқымдары да бар. Сөйтіп, та-уық қолтұқымдары жұмыртқалағыш, етті, етті-жұмыртқалы, тө-белескіш, сәндік үшін өсірілетін қолтұқымдарға жіктеледі. Тауықтәрізділерге жататын күркетауық - асыранды құстардың ең үлкені. Оның аппақ балғын еті кімді болса да тұшындырмай қоймайды. Асыранды күркетауықтың арғы тегі - солтүстік америкалық жабайы күркетауық. Бізде мөскеулік ақ күркетауық пен қолареңді күркетауықтардың қолтұқымдары тараған, олардың кораздарының салмағы 10-16 кг, мекнені - 6-8 кг тартады. Күркетауықтардың басы мен мойын бөлігінде қауырсын жок, сондықтан бұдыр-бұдырлы қатпарланған терісі кезге оғаш көрінеді. Тұмсығының үстіңгі жағынан етті өсінді салбырап тұрады, ол аталығында едәуір ұзын болады. Мекнені кәп жұмыртқа бермегенмен (жылына 30-50 жұмыртқа), тауық пен үйректің жұмыртқасын басып, балапандарын өрбітуге жәрдемін тигізеді, яғни жүмыртқа басатын күрік ретінде пайдалануға болады. Үйрек те - пайдалы құстардың бірі. Жұмыртқасы онша дәмді болмағанымен еті, қауырсыны мен мамығы шаруашылыққа көп пайда келтіреді. Асыранды үйректің арғы тегі - жабайы барыл-дауық үйрек. Үйректің аталығы кежек деп аталады. Жабайы үй-ректің аналығы ұя жасағанда өз төсінен мамық жұлып төсейді де, жұмыртқа басқан кезде, өзі ұядан кеткенде жұмыртқаларды ма-мықпен орайды, сөйтіп жұмыртқа жылуын сақтап қалады. Асы-ранды үйректің барлық қолтұқымдары жабайы барылдауық үйрек-тен шығарылды. Ең көп таралған үйрек қолтұқымы - пекиндік үйрек. Ол тез семіріп, шапшаң өседі, кежегінің тірілей салмағы - 4 кг, аналығы - 3-3, 5 кг болады. Қаз - үйрек тәрізді суда жұзетін құс. Адамдар асыранды қазды ежелден бері жабайы сұр қаздан қолға үйретіп, өсіріп келеді. Қаздардың қолдан сұрыптау арқылы алынған қолтұқымдары өте көп. Қаздың аталығы атақаз деп аталады. Кең тараған холмогорлық қаздың тірілей орташа салмағы 7, 5-8 кг, кейде 9-12 килограмға да жетеді, ал жылына 20-25 жүмыртқа туады. Қазды семірту оңай, оның еті мол болады. Каздың балапанын мамыр деп атады.

Жебровский Л. С (1987) мағлұматтары бойынша құс шаруашылығы - мал шаруашылығының жоғары сапалы мол өнім беретін ұтымды саласы. Қазіргі кезде үй құстарын өсіру кәсіптік негіз алып отыр. Осы заманғы құс фабрикасы дегеніміз - орталықтан жылу берілетін, электр жарығы мен желдету жұзеге асырылатын жақсы жабдықталған үй-жай. Мұнда құстар арнаулы үйшіктерде күтіледі. Үйшіктердің қабырғасы мен едені торланған және бірнеше қабатты болып келеді. Құстарды жемдеу, куту кезеңдері толық механикаландырылған. Балапандар белгілі температура мен ылғалдылық сақталатын құрылғылардан - инкубаторлардан шығады.

Федровский Н. П. (2002) мағлұматтарына сәйкес Келешекте жұмырқа және құс етін өндіру технологияларын жетілдіру, әрі шаршы метр жерден өнім шығымын көбейтіп, оның өзіндік құнын төмендетуді көздейді. Бұл жағдайдағы негізгі мақсат және міндет, бүкіл шығынды барынша азайту болып табылады. Құсты дұрыс тиімді пайдалануға бағытталған ортаның жан-жақты көрсеткіштерін құстың тұқымдык ерекшеліктерін түгел қамтитын технологиялық процестің басты мақсаты - құстың күнделікті тіршілігіне қажет жем мөлшерін барынша азайтып, оларды адамға қажет өнімдер алуға (жұмыртқа ет, мамық) пайдалану. Келешекте құс шаруашылығының үдемелі дамуы, өте жотары мамандандырылған әрі шағылыстырғанда мол енімді будан алынатын құс тұқымдары мен тізбектері болса ғана үдемелі дамытуға болады. Болашақта диірмен, сүт, ет және тері - терсек өңдеу шаруашылықтарының қалдықтарын құстарға азық ретінде қолдану кеңінен жол табады, сондай-ақ әлі кунге дейін бұл бағытта колданылмаған азықтың қосымша қорының бірі - құс сою цехтарындағы қалдықтардан дайындалатын азыктық ұн болып табылады. Инкубацияның бокстық технологиясын, оның жаңа дезинфекциялық заттармен қоса қолдану әдістерін, инкубациялық жұмыртқаларды сақтау мерзімін уқарту жолдарын, тұқымдық және тағамдық жұмыртқаларын өндейтін құралдар мен препараттар, оларды өндіріскс енгізудің ғылыми және тәжірибелік маңыздары өте зор. Өндірістік құс шаруашынығында жаңа ғылыми әдістерді, жетістіктерді шытарып, оларды шаруашылықта пайдалануды тездету компьютерлік технологияны кеңінен қолдануға байланысты. Казіргі таңда құс щаруашылығының негізгі даму бағытын жобалап, ұйымдастыру жұмыстарын жетілдіру, басқару, еңбек өнімділігін арттырудың қосымша жолдарын табу, құс шаруашылығы өнімдерінін өзіндік құнын төмендету мәселелері компьютерлік технологияларды кеңінен қолдану жолымен ғана дұрыс шешілуде.

І. Құстардың жалпы сипаттамасы

1. 1. Құстар класының сипаттамасы

Қазақстан құстарға өте бай. Елімізде 488 құс түрі тіркелген. Олар еліміздің барлық бөлігіңде кездсседі. Әртүрлі алқаптарда мекендейді.

Құстардың маңызы өте зор. Олардың көпшілігі ауыл және орман шаруашылығына әртүрлі өсімдіктер зиянкестерін жойып өте үлкен пайда келтіреді.

Кейбір түрлері әуесқой және кәсіптік аңшылық нысаналары болып келеді.

Көптеген құстардың этикалық және эстетикалық маңызы үлкен.

Ал кейбір түрлері шектен тыс пайдаланғандықтан сандары күрт кемуде. Сирек кездесетін және құрып кету қаупі бар құстар Қазақстанның Қызыл Кітабына енгізілген.

Құстардың Қазақстанның Қызыл Кітабындағы (1978, 1991, 1996) санаттары.

1 санат - жойылып бара жатқандар (жойылып кету қаупі бар түрлер мен түршелер, соның ішінде жойылып кеткендер болуы мүмкін, себебі олар туралы бірнеше жылдар - 50 жылдан астам уақыт бойында ешқандай деректер жоқ) .

2 санат - саны азайып бара жатқандар (саны әлі де болса салыстырмалы түрде жоғары, бірақ өте күрт төмендеп, жақын арада жойылып кетушілер санатына қосылатын түрлер) .

3 санат - сирек (қазіргі кезде жойылып кету қаупі жоқ, бірақ өте аз кездесетін немесе аймақтары шектеліп табиғи және адам қызметінің әсерінен тіршілік ортасының қолайсыз өзгеру нәтижесінде тез жойылып кететін түрлер) .

4 санат - белгісіздер (тіршілігі толық зерттелінбеген, ал саны мен қауымдастық жағдайы алаңдатушылық туғызатын, бірақ мәліметтердің жетіспеушілігінен оларды жоғарыда айтылған санатқа жатқызуға болмайтын түрлер) .

5 санат - қалпына келгендер (қорғау жұмыстарын қолға алу нәтижесіңде енді қауіп туғызбайтын, бірақ оларды кәсіпшілік пайдалануға болмайтын және қауымдастықтары тұрақты бағдарлауды қажет ететін түрлер) .

Құстар класы - шыққан тегі бауырмен жорғалаушылардың көптеген морфологиялық ерекшеліктерін сақтаған және сонымен бірге, бүкіл мүшелері түгелімен дерлік майда морфологиялық өзгерістерге ұшыраған, жалпы тіршілігі күрт өзгерген омыртқалы жануарлардың оқшауланған тобы.

Үлкен суда жүзетін құстар. Бұлар солтүстік жартышардың тундралық және тайгалық аймақтарында кең тараған. Бір түрі оңтүстікте Балқашта және Ыстық көлде ұялайды. Бұл отрядқа жататын құстар ірі болып келеді: ең кішкентайының салмағы (қызылжемсаулы маймаққаз) 2 кг, ал ақтұмсықты маймаққаздың салмағы 4, 5 кг асады.

Дене тұрқы ұзынша, аяқтары денелерінің артына қарай орналасқан. Ал саусақтары толықтай жарғақпен біріккен. Сол себепті олардың жерде жүруі қиын. Қанаттары жіңішке және үшкір, салыстырмалы түрде қысқа. Қауырсындануы тығыз, денесіне тығыздалып орналасқан қатты қауырсындардан тұрады. Құйрықтары қысқа, бірақ қатты қауырсындардан құралған. Тұмсығы ұзын, тік, үшкір және езуіне қарай тегіс.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.