Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеу нысандары

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 36 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
Ж.Досмұхамедов атынағы педагогикалық колледжі

Педагогика және психология
кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту мен тәрбиелеу нысандары

Пәні: Тіл дамыту

Орындаған: 3пКДО тобының
студенті Бойханақова З.М.
Жетекші: Калмурзина Р.С.

Орал-2013

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
І-бөлім. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту ерекшеліктері
1.1.Балаларға ақыл-ой тәрбиесі туралы түсінік беру
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...6
1.2.Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн
оқу
бағдарламалары ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ..8
1.3. Мектепке дейінгі оқытудың теориялық және әдістемелік
негіздері ... ... .10
1.4. Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
әдістемесі ... ... ..14
ІI – Бөлім. Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаға экологиялық тәрбие беру маңыздылығы.17
2.2. Мектеп жасына дейінгі балаға адамгершілік және эстетикалық тәрбие беру
арқылы жан дүниесін
дамыту ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
22
2.3. Мектеп жасына дейінгі балаларға еңбек және дене тәрбиесі туралы
түсінік
беру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ..25
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..34
Пайдаланған әдебиеттер
тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ...36
Қосымшалар ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..37
Кіріспе
Зерттеудің өзектілігі. Тәуелсіздікке қол жеткізгенге дейін Қазақстанда
Орталық Азиядағы ең үздік мектепке дейінгі білім жүйесі болды, ол 7 жасқа
дейінгі балалардың шамамен 70 %-ын қамтыды.
Республиканың тәуелсіздік жылдарында мектепке дейінгі білім жүйесі
қайта жандана бастады: балабақшалар саны өсуде, мектепке дейінгі жастағы
балаларға арналған ұйымдардың жаңа түрлері құрылуда.
Жаңа онжылдық –жаңа экономикалық өрлеу –қазақстандықтардың жаңа
міндеттері атты Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың
Қазақстан халқына Жолдауында - Адам – елдің басты байлығы,елді жаңғырту
стратегиясын іске асырудың табыстылығы,ең алдымен, қазақстандықтардың
біліміне,әлеуметтік және дене болмысы,көңіл-күйлеріне байланысты.2050 жылға
қарай орта білім беруде 12 жылдық оқыту моделінің табысты жұмыс істеуі үшін
Үкімет барлық қажетті шараларды қабылдауы тиіс - делінген.
Сөйлеу, ойлау қабілеттері, еркі жағынан және мінез-құлқы бұзылған және
дамуында басқа да ерекшеліктері бар мектеп жасына дейінгі балаларды топтық
және жеке психологиялық-педагогикалық алып жүру бағдарламалары әзірленді
және сынақтан өткізілді.
Мектепке дейінгі білім беру жүйесін дамытудың қазіргі жағдайларында
көбінесе педагог кадрларды даярлау және қайта даярлау мәселесі қаншалықты
тиімді жүзеге асырылып жатқанына негізделген.
Қазақстан балаларының мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқыту құқығы
мектепке дейінгі ұйымдардың әртүрлі үлгілерімен және түрлерімен қамтамасыз
етіледі.
Мемлекет мектепке дейінгі білім беру саласындағы жеке меншік
жеткізушілердің қызметін қолдау шараларын қабылдауда. Қызылорда, Жамбыл,
Шығыс Қазақстан, Ақмола облыстарында жеке меншік мектепке дейінгі
ұйымдарда мемлекеттік білім беру тапсырысын орналастыру
Мектепке дейінгі ұйымдар қызметінің үлгілік ережелеріне сәйкес
балабақшаға 3 жастан бастап қабылданады.
Бағдарламаның басты басымдығы 3-6 жасқа дейінгі балаларды
ұйымдастырылған тәрбиемен және оқумен қамту, оқу қызметіне балаларды сапалы
дайындау үшін жағдайлар жасау болып табылады.
Мектепалды даярлықтың негізгі мақсаты – 5-6 жасар баларды жалпы,
интеллектуалды, физикалық дамыту, олардың білімді игеру дайындығын
қамтамасыз ету, оқу іс-әрекетін меңгеру үшін баланың тұлғалық қасиеттерін
қалыптастыру.
Мектепалды даярлықта тәрбие беру міндеттерін ойдағыдай шешу үшін
балалардың ой өрісін, танымын, оқуға деген қабілетін жетілдіру және
денсаулығын сақтау басты талаптардың бірі болып табылады. 5-6 жастағы
баланың оқу, тәрбие жұмыстарын меңгеріп кетуі оның денсаулығы мен жалпы
даму дәрежесіне байланысты. Баланың оқуға даярлығы мен денсаулығын алдын
ала анықтап алу оған алдағы уақытта көрсетілетін қамқорлықтар қандай болуы
керек екенін нақты белгілеуге мүмкіндік береді. Баланың оқуға даярлығы
медициналық, психо-физиологиялық, психологиялық көрсеткіштер жиынтығы
арқылы анықталады. Әр баланың жеке ерекшелігіне қарай оқуға даярлығы да әр
түрлі болады. Медициналық көрсеткіштерге баланың биологиялық жетілу
дәрежесі, денсаулығында ауытқудың болу – болмауы; психо-физиологиялық
көрсеткіштерге Керн – Ирасек тестін орындау нәтижелері, қозғалу мүшелерін
басқара білу дәрежесі, сөйлей білу; ал психологиялық көрсеткіштерге оның
айнала туралы түсінігі, өзін - өзі күте білудің қарапайым дағдыларын
меңгеруі, берілген тапсырмаға біршама зейін қоя алуы, оқуға деген ынта –
ықыласы, көпшілікпен қарым – қатынас жасай білуі, тәртіпке мойын ұсынуы
жатады.
5-6 жастағы баланың ойлау қабілетін дамытып, оны тұрақтандырудың мәні
зор. Ақыл – ой, еңбек қабілеттерінің өсуі барысында олар білім, білік,
дағды түрлерін тез игереді. Жасына лайық берілген тапсырманы дұрыс, сапалы
орындау баланың даму деңгейін көрсетеді. Оқу жылының бірінше жартысында
оқудың ақыл – ойға тигізетін әсерін, баланың игерген білім сапасы мен
қалыптасқан дағдыларын байқауға болады.
Зерттеу обьектісі. Мектепке дейінгі білім беру процесі.
Зерттеу болжамы – мектепке дейінгі балаларды тәрбиелеу және оқыту
арқылы балаларды үлкен өмірге тәрбиелейді, баланың ойлау қабілетінің дамуы
жақсарады деген болжам бар. Сондықтан балабақшада, мектепке дейінгі
ұйымдарда баланы тәрбиелеу маңызды міндет болып табылады. Балалардың
біліміді, тәрбиелі болуы отбасыдан және мектепке дейінгі ұйымдардан
басталады. Егер тұлға өзін жақсы қасиеттерге тәрбиелеу үшін ең алдымен өзін
тани білуі тиіс болса, оған ұстазы өзін - өзі тани білу өзіндік сананың
қалыптасуына көмектессе онда дұрыс тәрбиелі баланы болашақта көретін
боламыз. Оларды адамгершілік рухани тұрғысынан тәрбиелеудегі ерекшелігі,
өзімізді тану арқылы біз өзгені танитын артықшылыққа ие боламыз. Әрбір
ұрпақ ең алдымен туған халқының әдеп – инабат тағылымын бойына сіңіріп
өсуге тиіс. Сонда ғана бәріміз ғұмыр кешіп, еңбек ететін, аялап ұл – қыз
өсіріп, бақытқа талпынатын қоғамдық ортада ізгілік салтанат құрады.
Зерттеу пәні. Мектепке дейінгі мекемелерде балаларды оқыту мен
тәрбиелеу әдістемесі.
Зерттеу мақсаты. Мектепке дейінгі жастағы баланың оқу, тәрбие
жұмыстарын меңгерумен ақыл-ойының дамуын жетілдіру.
Зерттеу міндеттері. Мектепалды жасындағы балаларға оқыту әдістері мен
тәрбие беру талабына сараптама жасау.
Жұмыстың практикалық маңыздылығы зерттеу нәтижелерін мектепке дейінгі
мекемелердегі оқу – тәрбие процесінде практикалық тұрғыдан пайдалана білуде
болып отыр.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен және
қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І-бөлім. Мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту ерекшеліктері
1.1.Балаларға ақыл-ой тәрбиесі туралы түсінік беру
Белгілі психологтар мен педагогтардың еңбектерінде ойлаудың түрлері,
олардың мәні, мазмұны жеткілікті зерттелген мәселелердің бірі. Сондықтан
біз жеке-жеке ойлаудың түрлеріне тоқталамыз. Бірақ кейбіреулерін кейінірек
атап кеткен жөн.
Жалпы айтқанда ойлау дегеніміз не? Ойлау деп заттар мен құбылыстардың
арасындағы табиғи байланыстарды және қатынастарды бейнелейтін психикалық
процесті атайды. Ойлау таным іс-әрекетіндегі күрделі процесс. Ал таным —
бұл әржақты процесс. Ол білмеуден білуге қарай бағытталған ой қозғалысының
адам миында бейнеленуі.
Ақыл-ой тәрбиесі — балалардың ойлау қабілетін дамыту, интеллектуалдық
ақыл-ой санасын, дүниеге ғылыми көзқарасын жетілдіру, ой еңбегі мәдениетін
қалыптастыруға бағытталған іс-әрекет. Ақыл-ой тәрбиесі жеке тұлғаны
қоғамның өркениетті даму бағытына сай жан-жақты тәрбиелеудің құрамды
бөліктерінің бірі. Ол білім жүйесін меңгеруге, балалардың рухани күшінің
дамуына ықпал жасайды.
Адамның қабілетін жан-жақты жетілдіре тәрбиелеу үшін дене еңбегімен
қатар, ақыл-ой тәрбиесін өрістету аса қажет. Өйткені қоғамның дамуы еңбек
пен ғылымның, ұштаса өрістеуімен тығыз байланысты. Қорамдағы барлык байлык,
— ой еңбегі мен дене еңбегінің, ғылым мен техника жетістіктерінің ортақ
жемісі.
Ақыл-ой тәрбиесі, көріп-білу, жүрекпен терең сезіну — біртіндеп
толыға, молыға қалыптасатын тәжірибеден туатын үздіксіз жаттығудың жемісі.
Көрген-білгенді ой елегінен өткізіп, оны түйіндеп миға тоқу, үнемі сарапқа
салу ынта-жігерді, күшті қажыр-кайрат пен талапты керек етеді. Білімдіден
шыққан сөз, талаптыға болсын кез— деп тектен-текке айтпаған, шешендік
өнерді құрметтеп оған жастарды ерте жаттықтыруға ерекше мән беріп, өнерлі
азаматтарға жиын-тойларда орын беріп, ерекше қошемет көрсеткен. Сөз
бастаған шешенді қол бастаған батырмен пара-пар қойған, шешендікті тапқыр
ойдың тұтқасы деп санаған.Орыс ғалымы И. П. Павлов: Фактілер — ғылымның
ауасы десе, ғұлама ғалымдардың осынау ой-пікірлеріндей тұжырымдарды өз
өмір-тәжірибесіне сүйеніп, ой топ-шылаған ата-бабаларымыз: Тәрбие негізі —
ғылым, даналық негізі — білім деп қорытынды жасаған. Ал сол ғылымды
меңгеру, даналық ойға ие болу оқумен, оқығанды көңілге терең тоқумен
байланысты деп дұрыс түсінген қазақ халқы.
Балаларға ақыл-ой тәрбиесін беруде, ой-санасын өрістетуде ауыз
әдебиетінің айтыс жанры, оның ішінде әсіресе жұмбақ айтысы ерекше рөл
атқарған. Қазақ халкының әдет-ғұрпынан, салт-санасынан туған ойын-сауық
кештерінде өлең-жырмен айтысу, өнер сайысына түсу, сөйтіп, жиналған жұртты
күлдіру, жастарды тапқырлыққа тәрбиелеу дәстүрі ертеден орын алған. Жастар
ән шырқап, күй шертісіп, жаңылтпаш, жұмбақ айтысып, өнер сайысына түскен.
Бұрын қазақта күйеу таңдаған дана қыз жігітке жұмбақ арқылы талап қойып,
оны шешіп, сертке жеткен, ақылды, тапқыр жігітке тұрмыска шығатын болған.
Бертін келе жұмбақ ақындар айтысынан ерекше орын алған. Мәселен, Әсет пен
Рысжанның, Отарқұл мен Тәрбияның айтыстары жұмбақтасу түрінде жырланған.
Сондай-ак. ойын-тойда қыздар мен жігіттер жұмбақ айтысып, жеңілгендерін
жазаларын алған. Жұмбақ айтысу жастардың логикалық ой-өрісінің дамуына
әсер еткен, оларды тапқырлыққа тәрбиелеген. Академик-жазушы М. Әуезов:
Жұмбақ — халық шығармаларының ішіндегі ең ескі түрінің бірі. Жұмбақ —
өткір, ұшқыр ой түйінін топшылаған, поэтикалық қасиеті күшті, тәрбиенін
тамаша кұралы. Ол бүгінгі біздің, дәуірімізде де өзінің керектілік
қасиетін жойған жок деген болатын. Жұмбақ адам баласы санасыньщ даму
сатысында әр алуан өмір құбылыстарын түсініп-білу үшін ойды жетектеу,
талпындыру, әсіресе жастардың ой-өрісін, қиялын кеңейту мақсатынан туған.
1.2.Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн
оқу бағдарламалары
1. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу
бағдарламалары iс-әрекет түрлерiнiң мектеп жасына дейiнгi балалар үшiн
ерекшелiктерiн ескере отырып, мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың
мемлекеттiк жалпыға мiндеттi стандартының негiзiнде әзiрленедi.
2. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу
бағдарламалары:
1) балаларды тәрбиелеу, оқыту, дамыту және сауықтыру тұтастығы
принциптерiн ескере отырып, мектепке дейiнгi және бастауыш бiлiм берудiң
сабақтастығы мен үздiксiздiгiн қамтамасыз етедi;
2) әр баланың талабын, бейiмдiлiгiн, қабiлеттiлiгiн, дарындылығын iске
асыруға және оның даму ерекшелiктерi мен денсаулық жағдайын ескере отырып,
дара әдiс негiзiнде оны бастауыш бiлiм берудiң бiлiм беру бағдарламасын
меңгеруге даярлауға бағдарланады.
3. Мектепке дейiнгi оқытудың жалпы бiлiм беретiн оқу бағдарламалары
оқудың, жазудың, есептеудiң және тiлдiк қатынас тәжiрибесiнiң қарапайым
дағдыларын қалыптастырады және бастауыш бiлiм берудi меңгеру үшiн бiрдей
бастапқы жағдайларды жасауды көздейдi.
Бiлiм алушылар мен тәрбиеленушiлердi бiлiм беру ұйымдарына қабылдауға
қойылатын жалпы талаптар:
1. Мектепке дейiнгi, бастауыш, негiзгi орта, жалпы орта, техникалық
және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi, жоғары және жоғары оқу орнынан
кейiнгi бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбi тиiстi үлгiдегi оқу
орындарына қабылдаудың үлгiлiк ережесiмен белгiленедi.
2. Бiлiм беру ұйымдарының қызмет көрсету аумақтарында тұратын барлық
балаларды қабылдауды қамтамасыз ететiн мектепке дейiнгi, бастауыш, негiзгi
орта және жалпы орта бiлiм беру ұйымдарына оқуға қабылдау тәртiбi үлгiлiк
қабылдау ережелерiнiң негiзiнде жергiлiктi атқарушы органдары бекiткен
қабылдау ережесiмен белгiленедi.
Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту ұйымдарында орналастырылатын
мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы тәрбиеленушiлер санын және бiр
тәрбиеленушiге жұмсалатын шығыстардың орташа құнын қамтуға тиiс.
Алты (жетi) жасқа дейiнгi балаларды мектепке дейiнгi тәрбиелеу
отбасында немесе бiр жастан бастап мектеп жасына жеткенге дейiн мектепке
дейiнгi ұйымдарда жүзеге асырылады.
Мектепке дейiнгi оқыту балаларды мектепте оқытуға мектеп алды даярлық
түрiнде бес жастан бастап жүзеге асырылады. Мектеп алды даярлық мiндеттi
және отбасында, мектепке дейiнгi ұйымдарда, жалпы бiлiм беретiн
мектептердiң, лицейлердiң және гимназиялардың мектеп алды сыныптарында
жүзеге асырылады.
Мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарындағы мектеп алды даярлық тегiн болып
табылады.
Мектепке дейiнгi ұйымдар және мектепке дейiнгi тәрбие берудiң
мектепалды топтары және бiлiм беру ұйымдарының мектеп алды сыныптары үшiн;
балалар мен жасөспiрiмдердiң спорттық бiлiм беру ұйымдары үшiн 24
сағатбөлінген.
Жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi жоғары
және жоғары оқу орнынан кейiнгi бiлiм беру ұйымдарының педагог
қызметкерлерi мен оларға теңестiрiлген адамдар үшiн ұзақтығы күнтiзбелiк 56
күн; оқу-әдiстемелiк қызметкерлерi қамтамасыз ету, мектепке дейiнгi және
қосымша бiлiм беру ұйымдарының педагог қызметкерлерi мен оларға
теңестiрiлген адамдар үшiн - күнтiзбелiк 42 күн ақы төленетiн жыл сайынғы
демалыс алудың әлеуметтiк кепiлдiктерiн иеленедi.
Мектепке дейiнгi ұйымдарда және қосымша бiлiм беру ұйымдарында үш
жылдан кейiн өткiзiледi. Мектепке дейiнгi тәрбие мен оқыту ұйымдарында
орналастырылатын мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы тәрбиеленушiлер санын
және бiр тәрбиеленушiге жұмсалатын шығыстардың орташа құнын қамтуға тиiс.
1.3. Мектепке дейінгі оқытудың теориялық және
әдістемелік негіздері
Дидактика - бұл ежелгі грек сөзі, яғни - үйретуші мұғалім деген ұғымды
білдіреді. Дидактика білім беру мен оқытудың теориялық және әдістемелік
негіздерін зерттейтін педагогика ғылымының саласы.
Дидактика білім беру мен оқытудың мазмұнын, оқыту принциптерін,
оқытуды ұйымдастыру әдістерін және формаларын қарастырады. Дидактиканың
негізінде жеке пәндерді оқыту ерекшеліктері те зерттелген.
Қалай оқыту керек? Тұтас педагогикалық процесте оқыту мен тәрбиенің
казіргі кездегі әдістерін тиімді пайдалану. Ол үшін оқыту әдістерін,
формаларын жетілдіру және дәлелдеу керек.
Не үшін оқыту керек? Қоғамдық өмірдің барлық саласында оқушьшарды
белсенді қатысуға даярлау. Ол үшін мектепте оқытудың мақсатын міндеттерін,
принциптері мен заңдылықтарын дәлелдеу және жүзеге асыру.
Дидактиканың негізгі категориялары: білім беру, оқьггу, білім беру,
оқу, оқыту принциптері, оқыту процесі жәнс оның компоненттері, міндеттері,
мазмұны, формалары, әдістері, құралдары, оқытудың нәтижесі.
Дидактиканың дамуы білім беру мен оқыту проблемаларын терең зерттеуге,
педагогикалық озат төжірибені зерттеп жинақтауға және оны оқыту мен тәрбие
процесіне енгізуге байланысты.
Дидактика коптеген проблсмаларды зерітейді. Солардың інінде жалпы орта
білім беру тұжырымдамасы, үздіксіз халыққа білім беру жүйесі. Бұл жерде
оқыту тұжырымдамасына сәйкес кейбір көкейтесті мәселелер қарастырылады.
Білім берудің мазмұны қазіргі кездегі жоғары талаптарға сай жазылған
оку бағдарламалары мен оқулықтарға байланысты. Жалпы білім беру мазмұнына
оқылатын пәндердің үш негізгі цикілдері кіреді: гылыми жаратылыс,
гуманитарлық циклдер, еңбек және дене шынықтыру дайындығы.
Білім беруді жетілдірудің негізгі талаптарының бірі - оқу пәндері
бойынша білім беру деңгейін арттыру, оқу пондерінің негізгі ұғымдары мен
жетекші идеялары барынша айқып баяндалатын болсын, оларда ғылым мен
практиканың жаңа жетістіктерінің қажетті түрде көрініс табуы қамтамасыз
етілсін, деп мектеп реформасында жазылған.
Оқыту процесінің табысты болуы: біріншіден, мұғалімнің өз пәнінен
теориялық және практикалық дайындығына, оқу процесін ұйымдастыра және
басқара білуіне; екіншіден, білім дағдысына, жоғары мәдениеттілігіне, ғалым
мен техника жетістіктеріне пайдалана білуіне; үшіншіден, мұгалім мен
балалар арасындағы адамгершілік озара қатынас және бірлікке байланысты.
Қәзіргі кезде еңбек тирбиесі және оқыту, кәсіптік бағдар,
политехникалық білім беру мәселелеріне ерекше мән берілуде. Осы-мақсатқа
лайық мектептің, кәсіптік-техникалық училищелердің базасын толық
пайдалануды қамтамасыз ету керек. Негізгі базалар мектеп лабораториялары,
оқу кабинеттері, шеберханалар оқу тәжірибе учаскелері, окушылардың
өндірістік бригадалары, мектепаралық балалардың өндірістік комбинаттары,
орта кәсіптік-техникалық училищелер т.с.с.
Адам баласының іс-әрекетінде процесс термині жиі кездеседі. Мысалы,
еңбек процесі, технологиялық процесс, биологиялык, процесс т.б. Олай болса,
жалпы процесс, сонымен бірге оқыту процесі дегеніміз не?
Процесс бұл ілгері қарай қозғалыс және қандай болса да нәтижесінің
жетістігіне бағытталған бірізділік әрекетінің жиынтығы болып табылады.
Оқыту процесі терең берік және дәл білім алу таным жолындағы
балалардың қимылына байланысты. Оқыту процесі — бұл мұғалім мен балалардың
мақсатқа бағытталған озара әрекеттесуінің барысында шәкірттерге білім беру
міндеттерін шешу. Оқыту процесі – тұтас педагогикалық процестің бір бөлігі.
Оқыту процесінде балалардың ақыл-ойы дамиды, танымы, практикалық іскерлігі
және дағдысы қалыптасады. Оқыту процесін басқару үшін оның жүйесін,
құрылымын, бөліктерін және заңдылықтарын, олардың озара байланысын жете
білу керек. Оқыту процесі жүйе ретінде қарастырылады, ол өзінің белгілі
құрылымы және бөліктерімен сипатталады.
Педагогикалық процес - тәлім-тәрбиелік қарым-қатынастарды
ұйымдастырудың тәсілі. Педагогикалық процесті ұйымдастыратын педагог.
Педагогикалық процес - бірнеше элементтен құрылатын жүйе. Педагогикалық
процестің үш құрылымы болады: педагогикалық, әдістемелік, психологиялық.
Педагогикалық процестің әдістемелік жүйесін жасау үшін мақсат бірнеше
міндеттерге бөлінеді. Әрбір міндет ұстаз бен шәкірт іс -әрекеттерінің
кезеңдерін анықтайды. Мысалы, оқу іс әрекетінің әдістемелік құрылымы:
экскурсияның әдістемелік құрылымы: дайындық, керекті жерге бару, бақылау,
көргенді бекіту, нәтижені талдау.
Педагогикалық процестің психологиялық құрылымы: танымдық процестер
(қабылдау, ойлау, есте сақтау, ақпарат сіңіру), оқуға қызығушылық (оқуға
қызығуды, қабілетті, ынтаны айқындау), қуат (көтеріңкі не түсіңкі дене мен
жан күш-қуаты, белсенділік, еңбекқорлық не шаршау динамикасы).
Оқыту адамның қызметінің бір ғана түрі, ол екі жақты сипатта болады.
Ол мұғалім мен балалар арасында оқудың мақсат - міндеттерін жүзеге асыруға
байланысты бір мезгілде өзара қарым-қатынастары мен оқу әрекеттерінен
тұрады. Оқу әрекеті дегенде: мұғалімдер тарапынан білім беру қызметіне
басшылық болса, оқу - бұл балалар тарапынан білімдерді белсенді түрде
меңгеруі, таным әрекеті. Мұғалім балаларға білім беруде қаншалықты
белсенділік танытқанымен, егерде ондай белсенділік балалар тарапынан қолдау
таппаса оқыту нәтижелі болмайды. Сондықтан, белгілі бір мақсатқа
бағытталған бұндай өзара қарым-қатынаста біржақты көзқарас болмауы тиіс.
Оқыту процесі тек мұғалім мен балалар арасындағы оқу әрекетінен құралмайды,
сонымен бірге оқытудың басқа да элементтері бар.
Білім алудың мотиві мен мақсатын анықтау -белгілі бір мақсатқа жетуге
бағытталады. Сөйтіп, ол баланың білім алудағы әрекеті де мотив пен мақсатқа
сәйкес іске асады.
Оқыту процесінде балалардың алған білімдерін бекітіп отырудың маңызы
ерекше. Бекіту - бұл балалардың білімді берік ұғынуының тиімді әдіс-
тәсілі.Жаңа материалды қабылдаудан кейін, бекіту әр түрлі практикалық,
лабораториялық жұмыстар негізінде жүзеге асады.
Бекітудің бұдан да басқа әдіс-тәсілдері бар. өтілген оқу материалын
бөліктерге бөліп қайталап отыру: күнделікті қайталау, тақырыптық қайталау,
есте қалдырудың тәсілдерін үйрету т. с. с.
Білімді жан-жақты меңгеру, оны практикада қолдануды қажет етеді..
Білім мен дағдының сапасы мен нәтижесінің көрсеткіші практика. Егер бала
білімді практикада қолдана алмаса, бұл оның білімді үстірт
қабылдағандығынан, жете түсінбегенінен болады. Білімді практикада
қолданудың оқу процесінде екі түрі жиі кездеседі. Бірінші - білімді жаңа
материалды ұғыну үстінде қолдану, екіншісі - жаңа оқу міндеттерін шешу
үстінде қолдану. Бұл кезде бала бұрын алған білімін жаңа мәселелерді шешуге
байланыстырып, өздігінен әрекет жасай алады.
Білім мен дағды оқыту процесінде түрлі практикалық және лабораториялық
жұмыстарда кеңінен қолданылады. Мұндай жағдайда балалар өздігінен бақылау,
тәжірибе жасау, іздену әрекеттеріне негізделген жұмыстарды орындайды.
Балалардың білімі мен дағдысын тексеру, оны талдау және бағалау. Оқыту
процесінде бұл жұмыс өз алдына дербес практикалық буын болып табылады және
оқытудың әрбір кезеңінің құрамынан да орын алады.
Оқытудың білім алудағы жетістіктерін, табыстарын және мүмкіндіктерін
талдап, айтып берудің және оны бағалаудың маңызы ерекше. Мұғалім мен бала
үшін мұндай жұмыс, кибернетикалық тілмен айтқанда кері байланыс болып
табылады.
1.4. Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
әдістемесі
Қазіргі заман талабы болашақ ұрпақтың эстетикалық тәрбиесі мен
көркемдік білімін жетілдіру кажеттілігін тудырып отыр. Сұлулық. қоғамдық
тәжірибеде, адамдар қарым-қатынасында, олардың қажеттіліктерінде,
эстетикалық көзқарастар мен коркемдік талғамдарына бірте-бірте еніп келеді.
Осыған байланысты мектепалды жасындағы балаларға эстетикалық. тәрбие беру
талабы өсіп отыр. Бейнелеу енері балаларға эстетикалық тәрбие беруді,
шығармашылық тәжірибе мен балалардың эстетикалык козқарастарын
қалыптастыруды, көркемдік шығармашылықтарын дамытуды көздейді.
Өнердің негізінде көркемдік шындық көрсетілген, сондықтан да
болашақтағы Мектепке дейіңгі оқыту және тәрбиелеу пәнінің мамандары
адамдардың көркемдік бейнесін, олардың сезімін, ойын, көзқарастарын
қалыптастыратын, оларды тәрбиелейтін , ой-өрістерін дамытатын, пәнді терең
біліп бағалайтын маман болуы қажет.
Қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру әдістемесі
балалардың психикалық ойлау қабілетін жетілдіреді. Мектепке дейінгі білім
беру стандартының мазмұны және қарапайым математикалық түсінігін
қалыптастыруда балалардың логикалық ойлау қабілеттерін жетілдіруге
көмектеседі. Математикалық ұғымдар: сан, санның натурал қатары, сан және
санаудың даму тарихы, санақ жүйесі және оның дамуын балаларға ерекше
ықыласпен тындата білу керек. Мектепке дейінгі ұйымда қарапайым
математикалық түсінігін қалыптастыру әдістемесінің кұрылымы өте қарапайым
және түсінікті болу шарт. Е.И.Тихееваның мектеп жасына дейінгі
балаларда қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыруға орасан зор
үлес қосты. Ф.Н.Блехердің балабақшада қарапайым математикалық түсініктерін
қалыптастыру туралы бағдарламасын ұсынған болатын. Мектеп жасына
дейінгі балалардың қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
әдістемесі мен теориясына А.МЛеушинаның қосқан үлесін де ерекше атауға
болады. 1950-1980 жылдардағы мектепке дейінгі балаларда математикалық
түсініктерін қалыптастыру мәсслелері жөніндегі педагогикалық-психологиялық
ізденістер 1980-1990 жылдардағы мектеп жасына дейінгі балалардың
математикалық түсінігін қалыптастыру мазмұнынан әлдеқайда ерекше болып
келеді. . Қазақстандағы мектеп жасына дейінгі балалардың қарапайым
математикалық түсінігін қалыптастыру әдістемесінің дамуына Н.Құлжанова,
М.Сәтімбекова оқу-әдістемелік кешендері мен "Балбөбек" бағдарламасының
құрылысы және қарапайым математикалық түсініктерді қалыптастыру
әдістемесінің мазмұны зор. Сондай-ақ Сорос бағдарламасы - балалардың
шығармашылығын дамытудың негізгі кұралы болып табылады. Мектеп жасына
дейінгі балаларда математикалық түсініктерін қалыптастыру мен оқытудың
дидактикалық принциптері ерекше маңызға ие. Мектеп жасына дейінгі
балаларда қарапайым математикалық түсініктерді дамыту мен бастауыш
мектепте математиканы оқытудың сабақтастығы арасындағы байланыстар
қарапайым математикалық түсініктерді дамытуда қолданылатын әдістер,
ұйымдастыру түрлерінің жалпы сипаттамасы бір-бірімен сабқтасып жатыр.
Мектеп жасына дейінгі балаларға математиканы үйретудегі ойын
және логикалық жаттығулар баланың психикасын жетілдіреді. Мектеп жасына
дейінгі балаларда қарапайым математикалық түсініктерді дамыту
барысында пайдаланатын құралдар: жабдықтар, көрнекіліктер, оқулықтар,
тапсырмалар (жаттығулар) болып табылады.
Оқу іс әрекеті үстінде тәрбиешілерге қойылатын талаптар: 1-6 жас
аралығындағы балаларда математикалық түсініктерді қалыптастыру сабағын
ұйымдастыру ерекшеліктеріне аса көніл бөле отырып олардың ойлау
ерекшеліктеріне де назар аударған жөн. Мектеп жасына дейінгі
балалардың қабылдау ерекшеліктері және заттарды қайта жаңғырту
жолдарындағы балалардың жетістіктерін бағалай білу керек. 2-3 жаста
айналадағы заттар туралы сезім әрекетін қалыптастырса, 3-4 жастағы балалар
үш көлеміндегі сандар туралы түсініктерін қалыптастырады.
Сандарды ауызша санай білуге, сан, сана, көп, аз деген ұғымдарды
үйрету арқылы 4-5 жастағы балаларға бес көлеміндегі сандарды тура және
кері санауга үйрету болды. Санның натурал қатары туралы түсініктерін
қалыптастыра отырып ересек топтағы он көлеміндегі сандарды дұрыс санай
білуге үйрету, көп, артық, аз, кем, ұғымдарын қолдануға және сандардың peт
қатарын жаңылмай айтып, топтастыра білуге машықтандыру арқылы балалардың
ойлау ерекшеліктерін байқаймыз. 6-7 жаста жиырмаға дейінгі сандарды тура
және кері санау, 10 көлеміндегі сандарды ауызша есептеп шығаруға үйрету
балалардың ойлау қабілетінің жетілгенін аңғартады. Есептеу, өлшеу барысында
балалардың сандардың қатары туралы ұғымдарының даму ерекшеліктері мен
есептеу іс-әрекеттерінің даму кезеңдеріне тоқтала отырып, әр жас топтарында
балаларды есептеуге үйретудің міндеттерін ескерген жөн.
ІI – Бөлім. Мектеп жасына дейінгі балаларды тәрбиелеу
2.1. Мектеп жасына дейінгі балаға экологиялық тәрбие беру маңыздылығы
Мектепке дейінгі жастағы балаларға адам мен табиғат арасындағы қарым-
қатынасты анықтайтын экологиялық тәрбие беруге байланысты мектепке дейінгі
тәрбие мекемелердің алдында негізінен мына төмендегі міндеттер тұр. Атап
айтқанда:
- педагогикалық мамандардың экологиялық тәрбие беру жөнінде білім
деңгейін көтеру;
- балаларды айналамен таныстырудың бағдарламасын олардың ата-аналарына
насихаттау;
- әртүрлі жастағы балалар топтарындағы оқу-тәрбиелік жұмыстар;
Қоршаған ортаны аялауға деген адамның саналы көзқарасын қалыптастыру
оның бала кезінен ерте басталуы тиіс.
Баланың дүниеге келгеннен кейінгі алғашқы 7 жылы оны тәрбиелеу мен
оқытудағы ең басты кезең болғандықтан оны ескерусіз өткізіп алуға болмайды.
Баланың болашағы сол кезеңде алған тәрбиесіне өте байланысты. Олай болса,
адамзаттың рухани және материалдық жағдайы осы кезеңде алған тәрбие
негіздеріне тәуелді.
Сұлулыққа тәрбиелемей тұрып жақсы ниеттегі, адамгершілігі бар,
шығармашылықпен жұмыс істейтін адамды қалыптастыру мүмкін емес. Сұлулық
бала бойында қуаныш сияқты ең жақсы сезімдерді тудыра отырып, баланың
белсенді түрде шығармашылықпен жұмыс істеуі мен денсаулығына оң ықпалын
тигізеді. Бірақ бала мұның бәрін сезіну үшін сұлулықты өз көзімен көріп,
оны қабылдай білуі керек.
Балалар тәрбие арқылы, ересектердің өнегесі арқылы дүниені таниды,
көруді, сезінуді, тыңдауды үйренеді... Тәрбиелеуші жақсы өнегені беруге
неғұрлым қабілетті болсақ, балада соғырлым көбірек үйренеді.
Баланың өміріндегі алғашқы қабылдаған қуанышты сәттер оның болашақтағы
өміріне жағымды бағыт бере отырып, өмір бойы есінде қалады.
Жаңа ғасырда табиғатсыз баланы тәрбиелеуді көз алдымызға елестете
аламыз. Сондықтан да балабақшамыздағы тәрбие ісінің негізгі міндеттерінің
бірі - Балаларды айналамен таныстыра отырып, оларға экологиялық тәрбие
беру болып табылады. Баланы өз туған өлкесінің табиғатын сүюге, оны аялай
білуге, оны қорғауға қызығушылығын арттырып, жауапкершілігін күшейтуге,
табиғатпен бірге өмір сүретінін сезінуге үйрету мақсат.
Балалармен жұмыс істеу барысында оқу іс әрекеті өтілетін бөлме ғана
емес, сонымен қатар мекеме орналасқан ғимарат та әсем болуы керек. Егер
балалар сұлулықты өмірден өз көздерімен көре отырып, оның өмірімен
байланысын сезіне білсе, онда олар сұлулықтың бар екеніне сенеді.
Балаларды табиғатқа деген сүйіспеншілікке тәрбиелеу барысында оларды
сұлулықты көріп қана қоймай, сол сұлулық жолында еңбектене білуге үйретудің
маңызы зор.
Табиғат - баланың ақыл-ойының балалық деңгейден нақты түсініктер
бойынша қалыптасқан жоғары деңгейге жеткізетін қор болып табылады. Ол
әртүрлі табиғи құбылыстарды жете түсінуді өз ойын жеткізе білу өнерін
бірге дамытады.
Табиғатты танып, білу - мектепке дейінгі жастағы баланың бойында
табиғатпен эстетикалық қарым-қатынас жасаудың базасын құрайтын экологиялық
тәрбиені бере отырып, сонымен бірге оны қорғай, аялай білуге үйретеді.
Мектепке дейінгі жастағы балаға экологиялық мәдениеттің алғашқы
түсініктерін қалыптастыру үшін:
1.Мектепке дейінгі мекемелерде балаларға экологиялық тәрбие берудің
алғы шарттарын құру;
2. Балалардың экологиялық сауығуының дамуы үшін атқарылатын жұмыстарға
көгалдандырылған зоналар құру және ұйымдастыру;
3.Тірі объектілерді күтіп-баптауға қолайлы ортаны іс жүзінде құру үшін
іс-шаралар ұйымдастыру;
4. Оқу іс әрекетінде көркем құралдарды, әдістемелік және материалдық
құралдарды, ойындарды, ойыншықтарды, түрлі ертегілер кейіпкерлерін жүйелі
түрде қолдану;
5.Педагог мамандардың білім деңгейі мен олардың біліктілігін арттыру.
Тәрбиеші - педагогикалық үрдістің ең басты тұлғасы және экологиялык тәрбие
берудегі шешуші фактор болып табылады. Ол экологиялык ақпараттар және
арнайы материалдармен кең көлемде таныс болуы тиіс, сонымен қатар балаларды
тәрбиелеу тәсілдерін қолдана білуі керек.
Бала жүрегіне табиғаттың әсері өте зор, сол себептен де ол тәрбиелеу
мен дамыту әрекетінде кеңінен пайдаланылады. Дегенмен, табиғат өздігінен
бала бойына қажетті жеке тұлғалық сапаларды қалыптастыра алмайды, оған
міндетті түрде ересектер тарапынан басшылық жасау қажет. Балалардың
табиғатқа қызығушылығы оның құбылыстары арасындағы өзара байланыс пен
олардың пайдасын жете түсінгенде ғана арта бастайды.
Мектеп жасына дейінгі ересек топ балаларының табиғатқа қарым-қатынасын
бақылау барысында біздің байқағанымыз: табиғат құбылыстарының барлығы тең
дәрежеде балаларды қызықтыра алмайды. Мысалы: табиғаттың кейбір
құбылыстары, өзінің қабылдауға жеңілдігіне қарамастан, балалардың сәндік ою-
өрнектерін жасау әрекетіндегі еңбектерінде мүлдем көрініс таппады деуге
болады. Сондай-ақ солар шеңбері, жұлдыздар, найзағай, толқын, ай т.б.
бейнелеуге де жете көңіл бөлмегені байқалды. Табиғаттың нақ осы құбылыстары
мен объектілері қазақ халқының күнтізбесінің негізіне жатады, ал жұлдызды
аспан сырын жете ұғыну көшпелі өмір тіршілігі үшін аса қажет болды.
Жалпы алғанда осындай нысаналы, жүйелі тәсілдер арқылы балалардың
көркемдік тәрбиесін жолға қоя отырып, адамгершілік қасиеттерін, жан
дүниесінің баюын, көркемдік талғам мен шығармашылық қабілеттерін оятуға
мүмкіндік туары кәміл.
Эстетикалық тәрбие - дегеніміз баланың ақыл-ойы мен сезімін, ұшқыр
қиялы мен ойлау қабілетін дамытуға көмектеседі. Эстетикалық тәрбиені жүзеге
асыру үшін балалардың әсемдік сезімі мен ұғымын, көркемдік, шығармашылық
қабілетін үздіксіз дамытып, эстетикалық талғамын қалыптастыруға
дағдыландыру қажет.
Бала ес біле бастағаннан-ақ өзі жете түсінбес жарқын, тартымды
нәрсенің бәріне ұмтыла бастайды, мәселен, жылтыраған ойыншықтарды, әдемі
гүлдер мен заттарды көрсе қуанады. Осының бәрі оның рахаттану, қызығу
сезімін туғызады. Жиі ән, ертегі тыңдап, суреттерді қараған балалардың
өнер қуаныш сезімдерінің қайнар көзіне айналады. Эстетикалық тәрбие алған
балалар жарқын, әсем атаулының бәріне жәйғана ұмтылып қана қоймай,
сұлулықты жан дүниесімен қабылдайтын болады.
Тегінде бала сұлулықты форма мен мазмұнның бірлігі ретінде
қабылдайды. Эстетикалық қабылдау сезім мен тебіренумен тығыз байланысты.
Әсемдікке қызығудан туатын қуаныш, жайдары жан толғанысы эстетикалық
сезімнің ерекшелігі болып табылады.
Тәрбиеші баланың сұлулықты қабылдауынан бастап, оған эмоциялық жауап
қату, оны түсіну, эстетикалық ұғым, эстетикалық пікір, эстетикалық баға
беру қасиетін қалыптастыруға дейін жетелеп отыруы тиіс.
Мектеп жасына дейінгі балаларға тән ерекшелік - бұл шындықты
соншалықты пәк, тікелей бейнелейтіндігінде, ғаламат шынайылығында,
бейнелейтін заттың шындығына сенетіндігінде. Балалардың ойын әрекетінде
қоршаған ортадан алған әсерін бейнелі түрде жеткізе білуіне тәрбиеші үнемі
көмектесіп отыруы керек.
Мектепке дейінгі балаларда шығармашылық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.