Өзін-өзі тану шығармашылығы

Пән: Педагогика
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

Педагогика факультеті

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Өзін-өзі тану шығармашылығы

Орындаған: Әлеуметтік педагогика
және өзін-өзі тану мамандығының
3 курс студенті Өтегенова А.А.
Тексерген: Ергалиева Г.А.

Орал, 2014ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..3
1. "Өзін-өзі тану" пәні - білім беруді мәдени-әлеуметтік жаңарту жолы
1.1 Тұлғаның өзін-өзі тану мәселесінің психологиялық ерекшелігі ... ... ... ..5
1.2 Тұлғаның өзін-өзі тануының негізгі құрамдас бөліктері ... ... ... ... ... ..10
2. Өзін-өзі тану шығармашылығы
2.1 Шығармашылық туралы түсінік ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...15
2.2 Өзін-өзі тану: Махаббат пен Шығармашылық педагогикасы ... ... ... ...18
Қорытынды ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .. ...25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..27

Кіріспе
Тақырыптың өзектілігі. Рухани-адамгершілік білім беруді басты идея
етіп ұстанатын Бөбек қорының Президенті Сара Назарбаеваның Өзіңді өзің
тану – рухани өркендеудің түп тамыры және адамгершілік құндылықтардың
негізі, — дегендей Өзін-өзі тану авторлық бағдарламасының оқу-тәрбие
үрдісіне енгізілуі жақсы бастама десек қателеспейміз. Еліміздің дамуын,
болашақ ұрпақты ізгілікке бағыттайтын жаңа қадамы Өзін-өзі тану жобасын
дүниеге әкелуі, оны мектептерде Өзін-өзі тану пәні арқылы жүзеге асыруы
құнды да қажетті іс. Бұл Сара Алпысқызының еліміздің дамуын, болашақты
ойлаған көрегендігінің белгісі. Пәннің ерекшелігі – әр баланың өзін-өзі
танып, ішкі дүниесін, өзгені танып, білуі болып табылады. Аталмыш пән
оқушыны тек махаббатқа, шығармашылыққа, адамгершілікке баулиды.
Адамгершілік адам өмірінің рухани негіздерін құрайды десек, адамгершілік
мәселелеріне ойшылдар өте ерте кезден-ақ назар аударған. Әл-Фараби,
Ж.Баласағұни, М.Қашқари, Асан Қайғылар бүгінгі ұрпақ тәрбиесіне қайталанбас
мол мұра қалдырды. Қазіргі таңда оқу, білім алу адамзатқа осы өмірде барлық
жауапкершілікті сезінуге септігін тигізіп отыр. Қоғам қарқынды дамыған
сайын адам баласына деген тәрбиенің мақсаты мен міндеті жаңаратыны мәлім.
Ғылым мен білімнің жаңалығын игертумен қатар бала брйына рухани –
адамгершілік құндылықтарды: мейірімідлікті, қайырыырымдылықты, адалдықты,
әділдікті, махаббаты, сұлулықты, бақытты бағалай білуді бойына сіңіріп,
тәрбиелеуді талап ету – қазіргі өмірде басты мақсаттардың бірі. Осыған орай
2010 жылдың қыркүйек айынан бастап жаппай білім ордалары мен мектепке
дейінгі білім беру мекемелерінде өз орнын ойып тұрып алып келе жатқан Өзін-
өзі тану пәні әр адамның көңілінен шыққанына көзіміз жетіп отыр.
Өзін – өзі тану пәнінің мұғалімі ретінде 2010 жылдың қыркүйек
айынан бастап Қазақстанның барлық мектептерінің білім беру жүйесіне енген
Өзін – өзі тану пәнінің балалардың бойындағы рухани адамгершілік
құндылықтарды тәрбиелеуде өте құнды, пайдалы екенін айтқым келеді.
Өзін-өзі тану пәні – қазіргі қоғамда өте керекті пән. Атынан
көрініп тұрғандай, адам өзгені тану үшін біріншіден өзін жақсы танып білу
шарт. Біздің негізгі бағытымыз осы болмақ.
Күн тәртібіне қойылып отырған ұрпақ тәрбиесін жан-жақты дамытып,
баланың ішкі жан дүниесін тану арқылы өмірдің маңызы мен мәнін пайымдауға,
өзіндік менін қалыптастыруға үйретуді мақсат ететін Өзін-өзі тану
қайнар бұлағы – ұлттық, жалпыадамзаттық құндылықтардан нәр алады.
Құрылымымен дара Шаттық шеңберімен бастау алып, Жүректен жүрекке
кезеңімен аяқталатын бұл пән қырық бес минут ішінде әр баланың бойына
жылылық, мейірімділік, сүйіспеншілік сынды асыл қасиеттерді орната біледі.
Сонымен қатар сабақтың өзіндік ерекшелігін байқататын Армандайық,
Өзіммен өзім, Әңгімелесейік, Сергіту сәті, Сахналау, Ойын-
жаттығуы балаларды еркіндікке (ойын еркін айтуға), достыққа, сыйластыққа
үйретеді, яғни сабақ барысында кездесетін әр айдар бала бойына жалпы
адамзаттық құндылықтардың дәнін себеді. Бұл құндылықты қайдан аламыз деген
сұраққа халқымыздың аңыз – әңгімесі, ертегісі, мақал-мәтелі, нақыл сөздері,
ұлылардың ұлағаты, ақын-жазушыларымыздың шығармаларындағы тәрбие қаймағы
еріксіз қалқып шығады. Бұл пән адамды жеке тұлға ретінде тәрбиелеуге бағыт
ұстайды. Әрбір жеке тұлға, жеке адамзат өмірдің мәнін түсініп, өзіндік
орнын табуы үшін ішкі мүмкіндіктерін аша білуі қажет. Осыған орай әрбір
сабақ баланы өзінше ойлауға, шешім шығаруға, өз ісіне жауапты болуға
баулиды.
Курстық жұмыстың мақсаттары: өзін өзі тану шығармашылығы туралы
түсінік беру.
Курстық жұмыстың міндеттері: өзін өзі тану пәні туралы және
шығармашылығы туралы толық мағлұмат беру.
Курстық жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды пен
пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. "Өзін-өзі тану" пәні - білім беруді мәдени-әлеуметтік жаңарту жолы
1.1 Тұлғаның өзін-өзі тану мәселесінің психологиялық ерекшелігі
Жас ұрпаққа тәлім-тәрбие беруде, оларды адами ізгі қатынастарға
үйретуде Өзін-өзі тану пәні мұғалімінің орны ерекше. Ғұлама ғалым Әбу-
Насыр әл-Фараби: Ұстаздық мінез – құлық нормасы мынадай болуға тиіс: ол
тым қатал да болмауға тиіс, тым ырыққа да жығыла бермеуі керек, өйткені тым
қаталдық шәкіртті өзінің ұстазына қарсы қояды, ал тым ырыққа көне беру
ұстаздық қадірін кетіреді, оның берген сабағы мен оның ғылымына, шәкірті
селқос қарайтын болады. Ұстаз тарапынан барынша ынталылық пен табандылық
қажет. Өйткені бұлар, жұрт айтқандай, тамшысымен тас тесетін бейнебір су
тәрізді,-деп нағыз ұстаздың бейнесін осылай береді.
Жас ұрпақтың рухани бай, адамгершілігі мол, жан-жақты үйлесімді
дамыған, елін сүйер абзал азамат болуына да себепші нағыз ұстаз. Сол
себепті жүрегі жалындаған әр баланың бойынан ата-аналардың нендей адами
қасиет күтетінін өзім сабақ беретін кластардың ата-аналарынан сауалнама
жинау арқылы қорытындылаған едім. Сауалнама жүргізуімнің басты мақсаты –
әрбір ата-ананың өзін – өзі тану арқылы бала бойынан қандай адамгершілік –
рухани қасиеттердің басым болғанын қалайтынын байқау. Әрине адам бойындағы
барлық адамгершілік қасиеттердің болғанын қалаймыз деген жауапты есепке
алмағанда, мейірімділік пен қайырымдылық – 23, отансүйгіштік пен патриоттық
сезім – 25, еңбексүйгіштік пен білімділік – 19, сұлулық пен әсемдікке
құштарлық – 17, адалдық пен шыншылдық – 16 пайызды құрап отырғанына көзім
жеткен болатын. Бұл кестеге қарай отырып әр ата-ананың бала болашағынан
күтетін үміт шырағының жалынын байқадық. Осы жалын отын лаулату біздің,
яғни, Өзін-өзі тану мұғалімінің көтерер жүгі екендігін еш уақыт естен
шығармауымыз керек.
Өмірдің мағынасы – ол адамның санасындағы субьективті ең маңызды
құндылық және оның мінез-құлқының басты реттеушісіне айналған құндылық.
Адам дамуының шыңы - осы процесте өз денсаулығының белгісі бойынша адам
организімінің, құратын қатынастардың адамгершілік нормаларға сәйкестілік
белгісі бойынша тұлғаның еңбектегі және қарым-қатынастағы, сондай-ақ
қоршаған орта мен өзін-өзі танудағы сәттіліктер белгісі бойынша іс-әрекет
субьектісі ретіндегі қабілеттерінің жететін ең жоғарғы көрсеткіші.
Өзгелермен қарым-қатынас барысында қайталанбас тұлға ретінде қалыптасу,
басқалармен дұрыс қарым-қатынас жасай білу - баға жетпес байлық. Осы
байлыққа ие болған адам қоғамда өз орынын тауып, үйлесімді өмір сүре алады.
Оған жету жолы сан түрлі. Соның бірі - өзін-өзі тану.
Өзін-өзі тану курсы қазіргі таңда ғылыми жаңа бағыт болып табылады.
Оның стратегиялық бағдары, тұлға болып қалыптасуы, дүние жүзілік көзқарасын
кеңейту, әлеуметтік – экономикалық тапсырмаларды, күнделікті өмірдегі
көкейкесті мәселелерді шешу, қарым-қатынас жасауға тағы басқа бағытталған.
Өмірдің мағынасы – ол адамның санасындағы субьективті ең маңызды
құндылық және оның мінез-құлқының басты реттеушісіне айналған құндылық.
Адам дамуының шыңы - осы процесте өз денсаулығының белгісі бойынша адам
организімінің, құратын қатынастардың адамгершілік нормаларға сәйкестілік
белгісі бойынша тұлғаның еңбектегі және қарым-қатынастағы, сондай-ақ
қоршаған орта мен өзін-өзі танудағы сәттіліктер белгісі бойынша іс-әрекет
субьектісі ретіндегі қабілеттерінің жететін ең жоғарғы көрсеткіші.
Өзгелермен қарым-қатынас барысында қайталанбас тұлға ретінде қалыптасу,
басқалармен дұрыс қарым-қатынас жасай білу - баға жетпес байлық. Осы
байлыққа ие болған адам қоғамда өз орынын тауып, үйлесімді өмір сүре алады.
Оған жету жолы сан түрлі. Соның бірі - өзін-өзі тану.
Өзін-өзі тану курсы қазіргі таңда ғылыми жаңа бағыт болып табылады.
Оның стратегиялық бағдары, тұлға болып қалыптасуы, дүние жүзілік көзқарасын
кеңейту, әлеуметтік – экономикалық тапсырмаларды, күнделікті өмірдегі
көкейкесті мәселелерді шешу, қарым-қатынас жасауға тағы басқа бағытталған.
Тұлғаның өзін-өзі тануының негізгі құрамдас бөліктерін эксперименттік
түрде анықтау мақсатымен оның төрт негізгі аумағын және олардың
параметрлерін бөліп қарастырсақ, оларды төмендегідей көрсетуге болады.
1. Тұлғаның мотивациялық аумағы: мінез-құлықтың және іс-әрекеттің
мотивтері, әлеуметтік қажеттіліктер.
2. Белсенділік аумағы: интерналдылық, инициативтілік, өзіне-өзі
сенімділік, өзін-өзі таныту.
3. Тұлғаның құндылықтық-мағыналық аумағы: құндылықтық бағдарлар,
өмірдің мағынасы мен мақсаттары.
4. Тұлғаның этникалық өзіндік санасының аумағы – этникалық жаңсақ
нанымдардың негізінде қалыптасатын этномәдени сәйкестілік [1, б. 90].
Өзiн-өзi тану сияқты күрделi психологиялық феноменнiң мазмұнына
қатысты әр-түрлi көзқарастар бар. Тұлғаның өзiн-өзi тану теориясының
негiзiн салушы К. Маслоудың анықтамасы бойынша, өзiн-өзi танып білуі -
адамның өзiнiң барлық тұлғалық мүмкiндiктерi мен шығармашылық қабiлеттерiн
толық ашуға және дамытуға үздiксiз ұмтылысы [2, б. 45].
Р.С. Немов өзiн-өзi тануды психологиялық бiлiм негiзiнде қарастыра,
маңызды қайнар көздерiн атап көрсетедi:
1. Қоршаған орта: ата-ана, туған-туыс, достар т.б баланың іс-әрекетiне
қарап баға берiп, ал бала сол берген бағаны сенiм ретiнде қабылдап, қандай
да бiр өзiндiк баға бала бойында қалыптасады.
2. Адам өз iс-әрекетiн өзгелердiң iс-әрекетiмен салыстыра бағалауы.
3. Өзiн-өзi тану мен өзгенi тану көбiнесе әртүрлi өмiрлiк
жағдайлардан, әртүрлi тесттер арқылы жүзеге асыруға болады.[3, б. 9-19].
С.В. Кондратьева бойынша өзiн-өзi тануды зерттеуде әртүрлi бағыттар,
психологиялық механизмдер жайлы сұрақтар, басқа жеке адамды тануда өзара
байланыс ерекшелiгi және өзiн-өзi тануы жеткiлктi дәрежеде зерттелiнбеген.
Өзге адамды түсiнуде және өзара байланыс механизмiн, мазмұнын айқындауы,
мiнез-құлық рефлексивтi қасиетiн анықтауға жол ашады деп көрсетедi [4, б.
36].
Л.Н. Десен тұлғаның өзiн-өзi тануы мен өзге адамдардың ол жайлы бiлуi,
тануының арасындағы өзара байланысын зерттеуде, ең алдымен қоршаған адамдар
ортасында қарым-қатынастың деңгейiн анықтау. Зерттеу мазмұнында тұлғаның
қарым-қатынасы өзiнiң құрбыларымен, қарама-қарсы жынысты адамдар арасындағы
қарым-қатынасы әсер етедi [5, б. 101].
Ж. Маралов бойынша, өзiн-өзi тану - бұл өзiнiң потенционалды және
жеке бас қасиетiн, интеллектуалды ерекшелiгiн, мiнез-құлқын, өзiнiң
қатынасын өзге адамдар арқылы өзiн тану процесi.
Өзiн-өзi танудың ғылыми тұрғыдан қарастырғанда, психологияда кеңiнен
ашылып көрсетiледi:
- өзiн-өзi тану – психологиялық кемелдi және iшкi үйлесiмдiлiктi
қабылдау құралы.
- өзiн-өзi тану - тұлғаның психикалық және психологиялық денсаулықты
қабылдау жағдайы.
- өзiн-өзi тану - тұлғаның өзiндiк дамуының бiрден-бiр жолы және оның
жүзеге асырылуы. Бұл мәндер өзара тығыз байланыста болып келедi және олар
бiр-бiрiн толықтырып отырады [6, б. 9-10].
Классикалық психоанализде өзiн-өзi тану бейсанада ығыстыру ұғымымен
сипатталынады. Австриялық психолог және психиатр З. Фрейд ығыстыруға
агрессивтi және сексуалды тенденцияны жатқызады. Психоаналитиктiң мұндағы
рөлi емделушіге (пациентке) арнайы психоанализ техникасын қолдана көмек
беру.
З. Фрейд шәкiртi австриялық психиатр А. Адлер өзін-өзі танудың мән-
мағынасын адамның өзінің алдына қойған шынайы мақсатын танудан көреді.
Гештальттерапияда өзін-өзі тану адамның тұлғалық кемелге жетудегі
жетістік құралы ретінде қарастырылады. Неміс психологы Ф. Перлз тұлғалық
кемел сапасындағы көрсеткішін мынандай түрге бөліп көрсетеді.
1. Басқаларға емес, өзіне демеулік, көмек көрсете алу.
2. Жауапкершілікті өз мойнына алу.
3. Қиын жағдайда өзіндік ресурсын жеделдету.
4. Дағдарыстан шығу үшін тәуекелге бару [6, б. 23].
Гуманистік психологияда өзін-өзі тану тұлғаның өзіндік даму
жағдайымен, өзін-өзі жетілдірумен қарастырылады. Бұл бағыттың өкілі
американдық ғалым К. Роджерс адам құрамын реалды Мен және идеалды Мен
деп бөліп көрсетеді, ал адам өміріне әсерін тигізетін әлеуметтік ортаны
қосымша етіп алады.
Реалды Мен - өзі туралы ой, сезімі, талпынысы тағы солсияқты
елестету жүйесі.
Идеалды Мен- адам болашақта қандай болғысы келетiнi, терең ойлауы
мен өзiнiң тәжiрибесi.
Әлеуметтік орта - бұл басқа адамдардың баға беруi (адамның құндылығы,
көзқарасы, iс-әрекетi, нормасы тағы сол сияқты).
Реалды мен және идеалды мен өзара сәйкес келмеуi мазасыздықты,
әрекеттiң бейiмделе алмауы, әртүрлi психологиялық мәселелер туындайды.
Позитивтi мәнi – кез келген жұмыс жағдайы, белгiлi бiр мақсатқа жету
үшiн, жұмыс сәттi болу үшiн талаптың қойылуы, қарым-қатынасты нығайтуда, өз
мүмкiншiлiгiн арттыру және бұл қасиеттердi адам өз бойынан тануы.
Негативтi мәнi - өзi жайлы жақсы танып бiле алмағандықтан, адам күштi
және әлсiз жақтарын мұттәйiм мақсатта қолдануы, өз амбициясын, өз
талаптарын қанағаттандыру тағы басқа.
Психологияда өзін-өзі тану саласын алғаш атап көрсеткен американдық
психолог У. Джеймс. Сыртқы дүние арқылы өзiн-өзi тану - қарым-қатынаста, iс-
әрекеттi орындауда өз қылығын бағалау, өз мүмкiншiлiгiн және қабiлеттiлiгiн
көрсете алу. Iшкi дүние арқылы өзiн-өзi тану - уайымдау, сезiм, арман, ой,
қалау тағы сол сияқты iшкi дүниенi сыртқа шығарып, тану үшiн қызықты
жұмыспен шұғылдану абзал [6, б.15].
1.2 Тұлғаның өзін-өзі тануының негізгі құрамдас бөліктері
Тұлғаның өзін-өзі тануының негізгі құрамдас бөліктерін эксперименттік
түрде анықтау мақсатымен оның төрт негізгі аумағын және олардың
параметрлерін бөліп қарастырсақ, оларды төмендегідей көрсетуге болады.
1. Тұлғаның мотивациялық аумағы: мінез-құлықтың және іс-әрекеттің
мотивтері, әлеуметтік қажеттіліктер.
2. Белсенділік аумағы: интерналдылық, инициативтілік, өзіне-өзі
сенімділік, өзін-өзі таныту.
3. Тұлғаның құндылықтық-мағыналық аумағы: құндылықтық бағдарлар,
өмірдің мағынасы мен мақсаттары.
4. Тұлғаның этникалық өзіндік санасының аумағы – этникалық жаңсақ
нанымдардың негізінде қалыптасатын этномәдени сәйкестілік [1, б. 90].
Өзiн-өзi тану сияқты күрделi психологиялық феноменнiң мазмұнына
қатысты әр-түрлi көзқарастар бар. Тұлғаның өзiн-өзi тану теориясының
негiзiн салушы К. Маслоудың анықтамасы бойынша, өзiн-өзi танып білуі -
адамның өзiнiң барлық тұлғалық мүмкiндiктерi мен шығармашылық қабiлеттерiн
толық ашуға және дамытуға үздiксiз ұмтылысы [2, б. 45].
Р.С. Немов өзiн-өзi тануды психологиялық бiлiм негiзiнде қарастыра,
маңызды қайнар көздерiн атап көрсетедi:
1. Қоршаған орта: ата-ана, туған-туыс, достар т.б баланың іс-әрекетiне
қарап баға берiп, ал бала сол берген бағаны сенiм ретiнде қабылдап, қандай
да бiр өзiндiк баға бала бойында қалыптасады.
2. Адам өз iс-әрекетiн өзгелердiң iс-әрекетiмен салыстыра бағалауы.
3. Өзiн-өзi тану мен өзгенi тану көбiнесе әртүрлi өмiрлiк
жағдайлардан, әртүрлi тесттер арқылы жүзеге асыруға болады.[3, б. 9-19].
С.В. Кондратьева бойынша өзiн-өзi тануды зерттеуде әртүрлi бағыттар,
психологиялық механизмдер жайлы сұрақтар, басқа жеке адамды тануда өзара
байланыс ерекшелiгi және өзiн-өзi тануы жеткiлктi дәрежеде зерттелiнбеген.
Өзге адамды түсiнуде және өзара байланыс механизмiн, мазмұнын айқындауы,
мiнез-құлық рефлексивтi қасиетiн анықтауға жол ашады деп көрсетедi [4, б.
36].
Л.Н. Десен тұлғаның өзiн-өзi тануы мен өзге адамдардың ол жайлы бiлуi,
тануының арасындағы өзара байланысын зерттеуде, ең алдымен қоршаған адамдар
ортасында қарым-қатынастың деңгейiн анықтау. Зерттеу мазмұнында тұлғаның
қарым-қатынасы өзiнiң құрбыларымен, қарама-қарсы жынысты адамдар арасындағы
қарым-қатынасы әсер етедi [5, б. 101].
Ж. Маралов бойынша, өзiн-өзi тану - бұл өзiнiң потенционалды және
жеке бас қасиетiн, интеллектуалды ерекшелiгiн, мiнез-құлқын, өзiнiң
қатынасын өзге адамдар арқылы өзiн тану процесi.
Өзiн-өзi танудың ғылыми тұрғыдан қарастырғанда, психологияда кеңiнен
ашылып көрсетiледi:
- өзiн-өзi тану – психологиялық кемелдi және iшкi үйлесiмдiлiктi
қабылдау құралы.
- өзiн-өзi тану - тұлғаның психикалық және психологиялық денсаулықты
қабылдау жағдайы.
- өзiн-өзi тану - тұлғаның өзiндiк дамуының бiрден-бiр жолы және оның
жүзеге асырылуы. Бұл мәндер өзара тығыз байланыста болып келедi және олар
бiр-бiрiн толықтырып отырады [6, б. 9-10].
Классикалық психоанализде өзiн-өзi тану бейсанада ығыстыру ұғымымен
сипатталынады. Австриялық психолог және психиатр З. Фрейд ығыстыруға
агрессивтi және сексуалды тенденцияны жатқызады. Психоаналитиктiң мұндағы
рөлi емделушіге (пациентке) арнайы психоанализ техникасын қолдана көмек
беру.
З. Фрейд шәкiртi австриялық психиатр А. Адлер өзін-өзі танудың мән-
мағынасын адамның өзінің алдына қойған шынайы мақсатын танудан көреді.
Гештальттерапияда өзін-өзі тану адамның тұлғалық кемелге жетудегі
жетістік құралы ретінде қарастырылады. Неміс психологы Ф. Перлз тұлғалық
кемел сапасындағы көрсеткішін мынандай түрге бөліп көрсетеді.
1. Басқаларға емес, өзіне демеулік, көмек көрсете алу.
2. Жауапкершілікті өз мойнына алу.
3. Қиын жағдайда өзіндік ресурсын жеделдету.
4. Дағдарыстан шығу үшін тәуекелге бару [6, б. 23].
Гуманистік психологияда өзін-өзі тану тұлғаның өзіндік даму
жағдайымен, өзін-өзі жетілдірумен қарастырылады. Бұл бағыттың өкілі
американдық ғалым К. Роджерс адам құрамын реалды Мен және идеалды Мен
деп бөліп көрсетеді, ал адам өміріне әсерін тигізетін әлеуметтік ортаны
қосымша етіп алады.
Реалды Мен - өзі туралы ой, сезімі, талпынысы тағы солсияқты
елестету жүйесі.
Идеалды Мен- адам болашақта қандай болғысы келетiнi, терең ойлауы
мен өзiнiң тәжiрибесi.
Әлеуметтік орта - бұл басқа адамдардың баға беруi (адамның құндылығы,
көзқарасы, iс-әрекетi, нормасы тағы сол сияқты).
Реалды мен және идеалды мен өзара сәйкес келмеуi мазасыздықты,
әрекеттiң бейiмделе алмауы, әртүрлi психологиялық мәселелер туындайды.
Сонымен, В.Г. Маралов бойынша өзiн-өзi тану - өзiндiк тәжiрибенi
меңгеру құралы: адам өзiн-өзiн тануда тұлғалық өсу қабiлетiн, өзiн-өзi
жетiлдiру, өмiр қуанышын сезiну, өмiр мәнiн түсiне алуы. Өзiн-өзi танудың
мәнi позитивтi және негативтi болып екiге бөлiнедi.
Позитивтi мәнi – кез келген жұмыс жағдайы, белгiлi бiр мақсатқа жету
үшiн, жұмыс сәттi болу үшiн талаптың қойылуы, қарым-қатынасты нығайтуда, өз
мүмкiншiлiгiн арттыру және бұл қасиеттердi адам өз бойынан тануы.
Негативтi мәнi - өзi жайлы жақсы танып бiле алмағандықтан, адам күштi
және әлсiз жақтарын мұттәйiм мақсатта қолдануы, өз амбициясын, өз
талаптарын қанағаттандыру тағы басқа.
Еліміздің егемендігі нығайып, ертеңіне сеніммен қадам басқан шағында
заманына сай адамын тәрбиелеу басты міндет. Осы өрелі жолда ұрпақ өнегесі,
олардың адамдық болмысы жайлы ой толғап, рухани - адамгершілік білім беруді
басты идея етіп ұстанатын Бөбек қорының президенті С. Назарбаеваның Өзін
- өзі тану авторлық бағдарламасының алға қойған мақсатының өзі ерекше.
Себебі өзін - өзі тану баланы өзінің қадірін өзі білуге, өзін сыйлауға,
өзгелердің талқы - талдауына тәуелді болмауға, өзін - өзі жетілдіруге,
рухани өмірде және қоршаған өмір жағдайларында өзінің бағыт - бағдарының
болуына, өз бетінше шешім қабылдай алуына және өз сөзі мен әрекеттері үшін
жауапкершілікті сезіне білуге тәрбиелейді. Сара Алпысқызының өскелең
ұрпаққа рухани адамгершілік білім берудің маңыздылығын күшейтуге
бағытталған. Өзін - өзі тану оқу орындарына пән ретінде кіргізілгеніне
көп уақыт өте қойған жоқ. Өзін - өзі тану - даналықтың бірінші белгісі –
деген екен. К. Маркс. Осы аз ғана уақыттың ішінде оқушылар бойына
даналықтың бірінші белгісін ұялатуға алғашқы қадамдар жасалды. Өзін - өзі
тану авторлық жобасы біздің мектеп - гимназияда да табысты іске асырылуда.
Әрбір жеке тұлға, өмірдің мәнін түсініп, өзіндік орнын табуы үшін ішкі
мүмкіндіктерін аша білуі қажет. Соған байланысты, жұмыс тәжірибемнен, бұл
пәннің үш жақты, Бала - Ата - ана - Мұғалім үшін тиімділігін аңғардым.
Өзін - өзі тану пәні сабақтарындағы Шаттық шеңбері кезеңі балалардың
көңіл - күйлерін көтеріп, сабаққа қызықтыруға, зейінін аударуға ықпал
етеді. Ал, Тыныштық сәті балаларға жағымды ойларға, сезімдерге берілуге
мүмкіндік береді. Олардың ойларынан тіпті кейде ересек адам ойламайтын
қызықты бейнелер елестейді. Ол баланың сезімі мен эмоциясын, жалпы
рефлексияға қабілеттерінің дамуын ынталандырады. Тіпті күнделікті
сабақтарда өзін ашық көрсете алмайтын тұйық балалар да өздерінің ойларын,
көргендерін қызығушылықпен ортаға салады. Сондай - ақ, бала өзінің бастаған
ісін соңына дейін сәтті және сапалы түрде орындауға тырысады. Ол аз
жұмысының орындалу дәрежесіне сырт көзбен қарап үйренеді және өз жұмысын
өзгелердің жасағандарымен іштей салыстырады. Әр жасаған сапалы жұмысының
нәтижесінде баланың қызығушылығы артып, келесі тапсырманы, бұдан да жақсы
жасасам деген ой туындап, әрбір сабақты қуанышпен күтеді Өзін - өзі тану
сабақтары барысында ұсынылған ойындар да балаларды мейрімділікке, достыққа,
сыйластыққа, сүйіспеншілікке баулиды.
Әрбір сабақта қойылған мақсатқа жету үшін өзімнің әрбір ойлаған ойымды
алдын - ала дайындап, жұптап, бала бойына өмірдің бар асыл қасиеттерін
құюға тырысамын. Бұл пәнді оқыта отырып, менің ұстанатын басты қағидам: Үш
- ақ нәрсе адамның қасиеті: ыстық қайрат, нұрлы ақыл, жылы жүрек - деп
Абай айтқандай, мұғалім жүрегінің жылуын, нұрлы ақылы мен білімін,
бойындағы қайрат - күшін оқушыларға бере отырып, адамгершілікке, бақытқа
жетелер арманға апарар қиын да қастерлі жолдарын нұсқап, еңбек етудің,
білім алудың, өмір сүре білудің қыры мен сырын үйретеді.
2. ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.