Салықтың экономикалық мәні және олардың жалпы сипаттамасы

Пән: Салық
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 34 бет
Таңдаулыға:

Жоспар

Кіріспе ----------------------------------- ---------------------
-----------------------3
I – бөлім. Салықтың экономикалық мәні және олардың жалпы сипаттамасы.
1.1 Салықтың экономикалық мазмұны ------------------------------
----------5
1.2. Салық салу принципі мен атқаратын қызметі -----------------
---------7
1.3. Салық салу механизмі-------------------------- -------------
-----------------9
II – бөлім. Салық түрлері.
2.1. Бағалы қағаздар мен жасалатын операцияларға салынатын
салық-11
2.2.Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы --------------------
--------13
2.3. Акцизді салық ----------------------------------- ----------
--------------------16
2.4. Қосымша құн салығы ----------------------------------- -----
----------------20
III – бөлім. Қазақстан Республикасының салық жүйесі.
3.1. Қазақстан Республикасының салық жүйесі. Лаффер қисығы------
-23
3.2. Қазақстан Республикасында салық жүйесін жетілдіру жолдары
---27
Қорытынды ----------------------------------- -------------------
--------------------30
Қолданылған әдебиеттер ----------------------------------- ------
-----------------31

Кіріспе.

Бұл курстық жұмыс Салық және салық салудың теориялық негізі деп
аталады.
Мемлекет өмірінің әр түрлі саласындағы қоғам мүддесін қорғай отырып,
экономикалық, әлеуметтік, демографиялық саясатын жасақтап, жүзеге асырады.
Экономика саласындағы мемлекеттің реттеуші қызметі бюджет-Қаржылық,
ақша-несиелік, бға механизмі көрінісінде бейнеленеді. Бюджет қаржылық
жүйесінің маңызды тетігі – салық.
Салықтар дегеніміз – мемлекеттік бюджетке заңды және жеке тұлғалардан
белгілі мөлшерде міндетті төлемдер.
Салықтар шаруашылық жүргізуші субьектінің мемлекет арасындағы
бюджет арқылы жүзеге асырылатын қаржы қатынастарын сипаттайды.
Шаруашылық жүргізуші субьектіден халық табысының белгілі бір
мөлшерін мемлекет үлесіне жинайды. Мемлекет құрлысының өзгеруі,
өркендеуі қашанда салық жүйесінің құрылуымен, жаңаруымен бірге
қалыптасады.
Салықтар – мемлекет үшін маңызды функцияларды орындауға қажетті
мемлекеттің ақшалай табысын қалыптастырумен байланысты қаржы
қатынастарының бір бөлігі. Өндірістік қатынастардың бір бөлігі
ретінде салық экономикалық негізге жатады. Салық обьективті
қажеттілік немесе қоғам дамуының негізінде реттеледі. Мемлекет осы
обьективті қажеттілікке сәйкес салық жүйесін қалыптастырады. Елдің
қаржы жүйесіне қызмет ету механизмін және оның құрылымын
жасақтайды. Әлеуметтік және экономикалық салық факторлары салыққа
байланысты өндірістік қатынастардың жаңаруына ықпал етеді. Яғни,
нарықтық жүйеге көшу мемлекеттің салық жүйесіне және бюджет
саясатына түпкілікті қайта құруды жүргізуді талап етеді. Еңбек
нарығының қалыптасуы, оның қызмет етуі жұмыспен қамтуға байланысты
мемлекеттік қорды құрмайынша мүмкін балмайды. Мұндай қорлар
шаруашылық жүргізуші субьектілерден алынған міндетті медициналық
сақтандыру қоры ретінде құрылады. Бұдан экономикалық базис, саяси
құрылымның арасындағы өзара байланысты көреміз.
Президентіміздің Қазақстан – 2030 деп аталатын халқымызға
арналған жолдауы бойынша алдағы жылда қоғамымыздың мемлекеттік –
саяси және әлеуметтік – экономикалық дамуының стратегиялық бағыттары
айқындалған.
Еліміздің басшысы бұл стратегиясында айтқандай: Егер салық пен
жарналарды толық жинай алмасақ, өзімізді біз қуатты мемлекет ретінде
сезіне аламыз ба? деген сұрақты ерекше атап көрсеткім келеді.
Яғни, салық пен салық саясатын мемлекеттік қолындағы ең күшті
ресурстардың факторы және экономикаға әсер ететін құрал ретінде
таңдап алуды жөн көрдім.
Курстық жұмыстың тақырыбына сәйкес курстық жұмыстың мақсаты –
салық мәнін ашу, салық салу механизмін талдау және Қазақстан
Республикасындағы салық жүйесін дамыту мәселелері. Менің пікірімше,
осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді шешу қажет:
- салықтың экономикалық мағнасын анықтау және олардың
жалпы сипаттамасын беру;
- салық түрлеріне талдау жасау;
- Қазақстан Республикасының салық салу жүйесін қарастыру;
Курстық жұмыс 3 бөлімнен тұрады. І-бөлім Салықтың экономикалық мәні
және олардың жалпы сипаттамасы деп аталады. Мұнда салық туралы жалпы
түсінік беріліп, оның экономикалық мазмұны, салық салу приципі мен
атқаратын қызметтері, салық салу механизмі қарастырылды. ІІ-бөлім Салық
түрдері деп аталады. Бұл бөлімде бағалы қағаздармен жасалатын
операцияларға салынатын салық, заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы,
акцизді салық, қосымша құн салығы сипатталған. ІІІ-бөлім Қазақстан
Республикасының салық жүйесі деп аталады. Бұл бөлімде Қазақстан
Республикасының салық жүйесі, оны жетілдіру жолдары толық қамтылып,
қарастырылды.
Курстық жұмысты орындау кезінде заңдар, нормативтік – құқықтық
актілер, теоретиктер мен тәжірибешілердің еңбектері мен көзқарастары,
сонымен бірге, зерттеу обьектісінің мәліметтері мен материалдарын
қолданамын.

I – бөлім. Салықтың экономикалық мәні және оның жалпы

сипаттамасы.
1.1. Салықтың экономикалық мазмұны.
Салық мәселесі мен салық салудың бай тарихы бар. Салыққа ғылыми
көзқарас XVII-XIX ғасырларда пайда болды. XV ғасырдан бастап ғалымдар
ақшалай қатынастың жүйесін, сонымен қатар мемлекет қызметінің экономикалық
негізін және қаржылық жүйесін зерттей бастағанда салықтар түсінігі пайда
болды. Салықтар мен салық салудың мәселері, олардың дамуы мен өзгеруі
әлемдік өркениет дамуының барлық сатысында экономистер, философтармен және
мемлекеттік қызметкерлерімен зерттелді. Оған дәлелді теориялық экономия
классикалық мектебі ағылшын өкілдері еңбегінен табамыз: Уильям Петти Салық
пен жиынтық трактаты - (1662 ж.), Давид рикардо Салық салу және саяси
экономияның басталуы - (1817 ж.), Адам Смит Халықтар байлығының себептері
мен табиғатын зерттеу - (1776 ж.).
Барлық экономикалық дамудың капиталистік сатысында қаржылық
концепциялар маңызды орын алады. Мемлекеттік шығындардың, салықтардың,
несиелердің және бюджеттің экономикаға әсерін Т.Ман, А. Монкретьен, У.
Петти, К. Макконеля, С. Брю, Д. Рикардо, А Смит, А. Вагнер, Ф. Кэне, Дж. М.
Кейнс, К. Маркс, Ф. Энгельс, А. Лаффер сияқты саяси экономияның классиктері
зерттеді.
Салық салу теориясының негізін қалаушылардың бірі шотландық экономист
А. Смит: Салықтар – төлеушілердің құлдық белгісі емес, еркіндік белгісі,
- деп айтқан.
Ф. Аквинский салықтарды рұхсат етілген тонау нышаны ретінде анықтады.
Салықтар мағынасын талдай келіп, Ф. Энгельс пен К. Маркс барлық
кызметкерлер үшін салықтар қосымша пайдаланудың қаруы болып табылады, -
деп айтып кеткен. К. Маркс: Салық – меншік, жанұя, тәртіп және дінмен
қатар жүретін бесінші құдай, - деп анықтады. Б. Франклин: Өмірде салық
пен өлімнен құтылатын ештеңе жоқ, - деп айтты.
Ш. Монтескье ризықтың қанша бөлігін бодандардан тартып алып, қаншасын
солардың сыбағасы етіп қалдырудың амалын табатын данышпандық пен
ақылгөйліктен асатын ештеңе жоғын толық сеніммен негіздеген.
Салықтар мемлекеттің құрылуымен бірге пайда болады және мемлекеттің
өмір сүріп, дамуының негізі болып табылады. Мемлекет құрылымының өзгеруі,
өркендеуі қашан да болса оның салық жүйесінің қайта құрылуымен, жаңаруымен
бірге қалыптасады.
Әрбір мемлекетке өзінің ішкі және сыртқы саясатын жүргізу үшін
белгілі бір мөлшерде қаржы қажет. Салықтар – мемлекеттің тұрақты
қаржы көзі. Мемлекет салықтарды экономиканы дамыту, тұрақтандыру
барысында қуат экономикалық тетік ретінде пайдаланады.
Адамзат қоғамында бірде – бір мемлекет салықсыз өмір сүрген
жоқ.
Нарықтық қатынас жағдайында салық жүйесі маңызды экономиканы
реттеушінің бірі болып табылады. Салықтың әр жылда өзінің анықталған
ставкасы болады. Мемлекет салық арқылы экономикалық, әлеуметтік,
экологиялық және тағы басқа саясатын жүргізіп отырады. Бұл жерде
әлеуметтік – экономикалық процесті мемлекеттік реттеудің негізгі
құралы болып қаржы – несие және құн механизмдері табылады. Салықтар
мемлекеттің қаражатын жинаудың ең ежелгі тәсілі болып табылады.
Салықтың экономикалық мәні мынада :
Салықтар шаруашылық жүргізуші субьектілері мен халық табысының
қалыптасудағы қаржылық қатынастың бір бөлігін білдіреді. Яғни,
салықтар – бір жақты қозғалыстағы ақшалай қатынастар.
Ал, материалдық жағынан салық белгіленген мөлшер мен мерзімде
ақша сомасын салық төлеушінің мемлекетке беруі.
Мемлекет салықтардың экономиканы дамыту, тұрақтандыру барысында
қуатты экономикалық тетігі ретінде пайдаланылады. Салықтың мәнін
толық түсіну үшін, оның экономикалық маңызын түсіну қажет.

1.2. Салық салу принципі мен атқаратын қызметі.

А.Смит салық салудың төрт принципін айқындаған, оның осы принциптері
дамыған елдерде салық салудың негізін құрайды:
1. Өзіне бекем мемлекет мүмкіндігіне қарай, қабілеті мен күшіне сай
үкіметті ұстауға (қаржыландыруға) қатысады. Мемлекеттің қорғауы мен
қамқорлығын пайдалана отырып қаржыландыру үкіметтің табысына сай жүзеге
асады.
Бұл ережені сақтау немесе сақтамау салық салудың тереңдігіне немесе
тепе-теңсіздігіне ұрындырады.
2. Жеке тұлға төлейтін салық міндетті түрде айқын болуы керек.
Салықтың төлеу мерзімі, төлем тәсілі, сомасы – барлығы дерлік төлем төлеуші
үшін анық әрі ашық болуы тиіс.
3. Әрбір алынатын салық белгілі уақытта немесе белгілі тәсілмен
төлеуші үшін ыңғайлы кезде төленеді.
4. Әрбір салық ой елегінен өткізіліп, толғағына толық жеткізілгені
дұрыс. Оның мемлекет қазынасына құйылуы, халық қалтасынан алғаны және
ұстағаны мүмкіндігінше аздау болғаны жөн.
Салық салудың мынандай принциптері бар:
- салық бар игіліктерге пропорционалды түрде қоғам
мүддесіне сай алынады;
- салық табыс мөлшері мен әл-ауқаттылық деңгейіне тәуелді
болады.
Салықтардың мәнін түсіну үшін, олардың экономикалық маңызын түсіну
қажет. Ал салықтардың экономикалық маңызы олардың атқаратын қызметіне
тікелей байланысты.
Салық төмендегідей қызметтерді атқарады:
Реттеушілік;
Фискалдық;
Бөлу;
Бақылау;
Шектеу;
Ынталандыру;

1. Реттеушілік қызметі – салықтың ең негізгі қызметі. Осы қызмет
арқылы салықтар ел экономикасына өз ықпалын тигізеді. Салықтың реттеудің ең
басты мақсаты - өндірістің дамуына ықпал ету салық түрлері, салық
ставкалары, салық жеңілдіктері, салық салу әдістері – салықтың реттеудің
тетіктері болып саналады. Реттеуші қызметі мемлекет салықтың көмегімен
тұтыну және қорлану арасындағы пропорцияны реттейді. Салықтың реттеудің
тетіктері тек қана өндірістің дамуын реттеп қана қоймайды. Салықтық
реттеудің тетіктері тиімді қызмет атқару үшін олардың басқа да экономикалық
тетіктермен тығыз байланысты болуы қажет. Салықтық реттеуде салық төлем
мөлшерлемесі мен салық жеңілдіктерінің алатын орны ерекше. Себебі ғылыми
негізделмеген шеттен тысжоғары қойылған төлем мөлшерлемесі кәсіпкерлердің
ынтасын төмендетіп, өндірістің қарқынын бәсеңдетеді. Ал, шеттен тыс төмен
қойылған ставкалар салық төлеушінің жауапкершілін азайтып, өндірістің
төмендеуіне, мемлекттік бюджет кірісін азайтуға әкеліп соқтырады.
2. Салықтың екінші қызметі – фискалдық немесе бюджеттік қызмет. Бұл
қызмет арқылы мемлекттік бюджеттің кіріс бөлімі құрылып, салықтың қоғамдық
міндеті артады. Себебі салықтар мемлекттік бюджеттің кірісін топтастыра
отырып, әлеуметтік-әскери қорғаныс және тағы басқа шаралардың іске асуын
қамтамасыз етеді. Фискалды (тіркелген) немесе жұмылдыру қызметінде мемлекет
бюджеттік шығындарды қаржыландыру үшін салық жинайды.
3. Бөлу қызметі арқылы түрлі субьектілер табысының бір бөлшегі
мемлекет пайдасына өтеді. Бұл қызметтің көлемі ішкі жалпы өнімде салықтың
алатын үлес салмағы арқылы анықталады. Бөлу қызметінде мемлекет қаржыны
қайта бөлуді әр түрлі топтардың арасында, территория, облыс, аудандар
бойынша жүргізеді.
4. Бақылау қызметтінің көмегімен салық механизмінің тиімділігі
бағаланып, қаржы ресурстарының қозғалысына бақылау жасалып, жалпы салық
жүйесімен бюджет саясатына өзгеріс енгізу қажеттілігі анықталады. Бақылап-
есептеу қызметінде кәсіпорын мен тұрғындар топтарының, қаржы қоры көлемінің
табысын есептеуді жүзеге асырады.
5. Шектеу қызметінде мемлект салық саясаты арқылы кейбір өндіріс
түрлерінің дамуын тежейді немесе шектейді.
6. Ынталандыру қызметінде мемлекет өндіріс пен техникалық прогресті
дамыту үшін әр түрлі ынталандыру шараларын жүзеге асырады.
Мемлекет осы көрсетілген салықтардың қызметін пайдалана отырып,
еліміздің салық жүйесін анықтайды.
Салықтардың анықтамасы, мәні және мазмұны жоғарыда айтылған болатын.
Оған тоқталмай, енді салықтарды топтастыру туралы айтып өтемін.
Салықтарды мынадай нышаны, белгілері бойынша топтастырамыз немесе
жіктейміз:
салық салу объектісіне байланысты;
қолданылуына қарай;
салық салу органына байланысты;
экономикалық ерекшелігіне байланысты;
салық салу объектісін бағалау дәрежесіне қарай;

1.3. Салық салу механизмі.
Нарықтық экономиканың қалыптасу кезеңінде салық саясатының негізгі
бағыты немесе салық саясатының басты мақсаты – салық жүйесін құру және оның
тиімді қызмет етуіне мүмкіншілік беретін компоненттерден тұратын күрделі
модель.
Салық жүйесі компоненттерінің құрамы мынандай: қаржы қатынастары және
осы қатынасты анықтайтын салықтар; салық механизмі, яғни салық салу
әдістері мен жолдары; нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар; салық салуды
басқару және салық қызметі органдары. Салық салудың әдістері мен жолдары,
нұсқаулар мен әдістемелік құжаттар, салық салуды ұйымдастыру, салық салудың
негізгі принциптері және тағы басқалар салық механизміне жатады. Салық
жүйесінің жақсы әрі тиімді қызмет істеуіне салық салу механизмінің тигізер
ықпалы өте зор.
Енді осы салық жүйесінің құрамы мен салық салу механизміне кеңірек
тоқталайық.
Қандай да бір механизмнің құрамында бірнеше тетіктер және элементтер
болады. Салық салу механизмі де сол сияқты белгілі бір салық элементтерінен
құралады.
Салық салу элементтері мыналар:
Субъект, объект, салық көзі, салық ставкасы, салық өлшем бірлігі,
салық оклады, салық жеңілдіктері, салық төлеу мерзімі мен тәртібі, салық
төлеушінің және салық қызметі органдарының құқы мен міндеттері, салықтың
төлеуінбақылау, салықтық жазалау шаралары.
Енді осы әрбір элементке қысқаша түсінік беріп өтсем деймін.
Салық субъектісі ( салық төлеуші ) дегеніміз – заң бойынша салық төлеу
міндеті жүктелген жеке және заңды тұлғалар.
Салық объектісі – табыс, мүлік, еңбек ету түрі, қызмет көрсету,
ақшамен жасалатын операциялар, мүлікті басқаға беру, табиғи қорларды
пайдалану, қосылған құн және тағы басқалар.
Салық көзі – салық салынатын табыс.
Салық ставкасы немесе бәсі өлшем бірлігінен алынатын салық мөлшері.
Ставкалар тұрақты салық объектісінен түсетін табыстың мөлшеріне
байланыссыз, өлшем бірлігіне тұрақты сомамен тағайындалады.
Проценттік ставкалар үш түрге бөлінеді: үдемелі немесе прогрессивті,
регрессивті және пропорционалды.
Үдемелі немесе прогрессивтік ставкалар салық салынатын табыстың өсуіне
сәйкес ұдайы үдеп, өсіп отырады.
Регрессивтік ставкалар, керсінше, салық салынатын табыстың төмендеуіне
сәйкес азайып отырады.
Пропорционалдық ставкалар салық салу объектісінің мөлшеріне
байланыссыз, тұрақты бір процентпен тағайындалады.
Салық оклады – салық төлеушінің белгілі бір салық объектісінен
төлейтін салық сомасы.
Салық жеңілдіктері дегеніміз – заңға сәйкес салық төлеушіні біртіндеп
немесе салық төлеуден түгел босату. Салық жеңілдіктеріне салықтан
босатылған, салық салынбайтын минимум, шегерістер, салық ставкасын
төмендету, салық төлеу мерзімін ұзарту жатады.
Салық төлеу мерзімі – салық төленетін уақыт.
Салық төлеу тәртібі – белгіленген мерзімде салықты төлеген кезде
алдымен бюджетке қандай салықтар төлеу керек екенін, яғни төлеу кезінде
белгілі бір дәйекілікті белгілейді.
Салық төлеудегі дәйектілік заң жүзінде бекітіледі де, мынандай
тәртіппен іске асырылады:
а) бірінші кезеңде барлық мүлікке салынатын салық төленеді, сонан соң
акциздер және баж салығы;
ә) екінші кезеңде жергілікті салықтар мен алымдар;
б) үшінші кезеңде басқа салықтар мен алымдар.

II – бөлім. Салық түрлері.
2.1. Бағалы қағаздар мен жасалатын операцияларға салынатын салық.

Бағалы қағаздар меншік құқығының ауысуына байланысты операциялар
жүргізуші, сондай –ақ олрдың эммисиясын жүзеге асырушы заңды және жеке
тұлғалар бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салық төлеушілер
болып табылады.
Акционерлік қоғам ұйымдастырылған кезде акцияларды шығару құны
міндетті түрде жарғылық қордың сомасына тең болуына тиіс.
Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салық салудың мынадай
объектілері кіреді:
Бағалы қағаздардың бастапқы және қосымша эмиссиясының құны;
Бағалы қағаздар бойынша мемлекет аумағында және одан тысқары жерлерде
оларды сату, сатып алу, өтемсіз беру, құрылтайшылар арасында орналастыру,
айырбастау, кепілге салынған бағалы қағаздарды ұстаушының меншігіне беру,
мұрагерлікке алу операциялары және оларға меншік құқығның ауысымен
байланысты бағалы қағаздардың нарықтық құны.
Мемлекет аумағында шетелдік эмитенттер айналысқа шығарған бағалы
қағаздарға, заңға сәйкес басқа да бағалы қағаздармен бірге тең жағдайлар
негізінде бағалы қағаздармен жүргізілетін салық салынады.
Айналысқа отандық және шетелдік эмитенттер материалдық, сол сияқты
материалдық емес түрде шығарған акциялар, облигациялар түріндегі бағалы
қағаздармен жүргізілетін аталған операцияларды салық салуға жатқызамыз.
Сатып алу бағасы көрсетілген құнынан төмен болған жағдайда немесе
ақысыз – пұлсыз басы бүтін беру, сыйға тарту, мұраға қалдыру кезінде бағалы
қағаздардың көрсетілген құнынан сол мөлшерде салық төленеді.
Мемлекеттік бағалы қағаздар эмиссиясы салық салуға жатпайды.
Төлеушілер салық сомасын эмиссия құны мен бағалы қағаздар қозғалысы
жөніндегі операйияларжөніндегі мәміле сомасына және салық ставкаларына
қарай дербес есептейді.
Салық сомасы эмиссияның көрсетілген құнына сүйеніп отырып, бағалы
қағаздардың әрбір шығарылымы бойынша бөлек есептеледі.
Бағалы қағаздардың эмиссиясын тіркеген кезде эмитент тіркеуші органға
тиесілі салық сомасының бюджетке төленгенін растайтын құжат тапсыруға
міндетті.
Кез келген мемлекет заңдарында көзделген шарттар мен тәртіпті
сақтамай, эмитент жүзеге асырған бағалы қағаздар эмиссиясын тіркеуден бас
тартқан жағдайда, төленген салық қайтарылуға жатпайды және бағалы қағаздар
эмиссиясы кейінірек тіркелген кезде ескеріледі.
Тіркелмеген бағалы қағаздар эмиссиясы жағдайларында бағалы қағаздар
эмиссиясының басталуы төлеу мерзімі болып табылады. Делдал бағалы
қағаздардың қозғалысы жөніндегі операцияларды сатушы немесе сатушының
тапсырысы бойынша жүзеге асырған кезде сатып алушы осы операциялардың
жүзеге асырылуы сәтінде сатушының шотына салық енгізеді. Ол сатушының
шотына түскен салықты банктік үш күн ішінде бюджетке енгізеді.
Биржа нарығындағы мәмілені жүзеге асырған кезде бағалы қағаздарды
сатып алушылар осы мәмілелерді бір мезгілде рәсімдей отырып, қор
биржаларындағы есеп айырысу бөлімдерінің шоттарына салық енгізіледі. Қор
биржалары салыққатиесілі соманы мәмілені рәсімдегеннен кейін банкілік үш
күн ішінде енгізеді.
Акциялар және облигациялар бойынша операцияларды эмитенттің шотына
салық енгізеді. Эмитент салықтардың тиесілі сомасын осы сома есепке
алынғаннан кейінгі келесі айда бос мемлкеттік салық инспекциясы белгіленген
нысан бойынша ұсынады.
Бағалы қағаздармен жүргізілетін операцияларға салынатын салықты толық
әрі уақытылы төлеу жауапкершілігі қолданылып жүрген заңдарға сәйкес салық
төлеушіге жүктеледі.
Салық органдары кез келген мемлекет заңдарына сәйкес салықтың дұрыс
есептелуіне және уақытылы түсуіне бақылау жасайды

2.2. Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы

Меншік нысанына және ұйымдастыру нысанына қарамастан барлық заңды
тұлғаларға бірдей табыс ставкасы қолданылады. Заңды тұлғалар үшін табыс
салығының ставкасы мынандай мөлшерде белгіленеді.
а) жалпы заңды тұлғалар үшін – 30 процент;
ә) негізгі құрал-жабдығы жер болып табылатын заңды тұлға оны тікелей
пайдаланудан алған табысынан – 10 процент;
б) арнайы экономикалық аймақтарда жұмыс жсайтын заңды тұлғалар үшін –
20процент.
Заңды тұлға барлық салық салу объектісінен 50 проценттен астам
мөлшерде тікелей пайдаланылатын жерге байланысты табысы болған жағдайда 10
процент мөлшеріндегі ставка қолданылады. Бұл орайда заңды тұлғалар бөлек
есеп жүргізуі тиіс.
Заңды және жеке тұлғаларға төленетін дивиденттерге 15 процент ставка
бойынша төлем көзінің өзінде салық салынуы тиіс.
Заңды және жеке тұлғаларға төленетін проценттерге тиесілі сомадан 15
процент ставка бойынша төлем көзіне салық салынады.
Резидент банктерге төленетін проценттер төлем кезінде салық салуға
жатпайды.
Резидент еместің тұрақты мекемеге қатысы жоқ.
Мына төменде келтірілген заңды тұлғалардың табысы салық салудан
босатылады:
мемлекеттегі мүгедектердің ерікті қоғамы, зағиптар қоғамы, саңыраулар
қоғамы, ақыл-есі мен дене бітімінің кемістігі бар балалар мен
жасөспірімдерді әлеуметтік бейімдеу және олардың еңбек ету қабілетін
қалпына келтіру, тағы басқа жағдайларда оларға салық салынбайды. Олардың
сауда-делдалдық қызметтен алған табыс сату, сатып алу операцияларынан және
делдалдық қызметтер көрсетуден алған табыс болып табылады.
коммерциялық емес және бюджеттік ұйымдардың жарғылық қызметі, бөлек есеп
жүргізген кезде кәсіпкерлік қызметтен алынатын табыстан басқасы;
халықаралық ұйымдар;
төтенше жағдайға душар болған кездегі гуманитарлық көмек түрінде мүлік
алған және оны өз мақсатында жұмсаған заңды тұлғалар;
қызметкерлердің жалпы санының кемінде 30 проценті мүгедектерден келетін
өндірістік ұйымдардың жиынтық жылдық табысынан алынады.
мүгедектерге еңбекақы төлеуге, мүгедектерге қатысты мемлекеттік әлеуметтік
сақтандыруға және мемлекеттік жұмыспен қамту қорына жұмсалған шығыстың екі
мәрте сомасына кемітіледі;
мемлекеттік бағалы қағаздар бойынша проценттер салық салудан босатылады.
Салық төлеушілерге жеңілдіктерді және белгіленген ставкаларды ескере
отырып, салық салынатын табыстың шамасына сүйеніп, салық сомасы дербес
анықталады.
Салық қызметі салық салынатын уақыт біткеннен кейін бес жыл ішінде
есептелген салық сомасын есептеуі немесе қайта қарауы мүмкін.
Негізінен қолдағы ақша қаражатымен жұмыс істейтін немесе оларда жұмыс
істейтін қызметкерлер саны шектеулі заңды тұлғалар жөнінде салық қызметі
салық төлеу тәртібін патенттердің немесе салық базасын анықтау мен салық
есебін жүргізудің жеңілдетілген жүйесі негізінде белгілейді.
Бухгалтерлік есеп жүргізу тәртібі бұзылған, есеп құжаттары жойылған
немесе жоғалған, сондай-ақ салық салу объектісін анықтау мүмкін емес
жағдайда, салық қызметі органдары салық салу объектісі мен салықты тікелей
және жанама әдістер (активтер, айналым, өндіріс шығындары және тағы
басқалар) негізінде анықтайды.
Сол сияқты басқа тұлғалар мен органдар аталған табыстың алыну
заңдылығын даулаған жағдайда, табыс салық салуға жатады.
Егер салық төлеуші байланысты тараппен өзінің коммерциялық және қаржы
операцияларында тәуелсіз кәсіпорындар арасында қолданылғаннан өзгеше баға
қолданса, онда салық салу мақсатында салық қызметі салық төлеушінің табысын
пайда болған баға айырмасына қарай түзетеді. Мұндай операцияларды жүргізу
кезінде салық қызметі бұл операцияларда олардың шынайы болмысын анықтау
және айып салу мақсатында басқаша бағалай алады.
Барлық салықтарға қатысты баспа-бас операциялар бұл операцияларды
салық есеп фактураларымен міндетті түрде рәсімдей отырып, қолданылып жүрген
бағалар бойынша өнімді (жұмысты, көрсеттілген қызметті) сату ретінде
қарастырылады. Салық есеп фактураларында баспа-бас операциялардың құны
кемітілген жағдайда салық қызметі салық төлеуші қолданылған бағаларды
ескере отырып, салық салу объектілерін түзетеді және салық заңдарын бұзғаны
үшін белгіленген станкцияларды қолдана отырып, салықтарды есептейді.
Салық декларациясына салық төлеуші немесе салық төлеуші болмаған
жағдайда, не болмаса ол іс-әрекет жасауға қабілетсіз болса, оның заңды
өкілі қол қояды.
Салық төлеушіге салық декларациясын құрастыру жөнінен қызмет
көрсететін аудитор аталған декларацияға қол қойып, мөр басуға және салық
төлеушінің өз тіркеу нөмірін көрсетуге міндетті.
Егер салық органы тексеру нәтижесінде табыс салығы заң жүзінде
көзделгеннен гөрі бюджетке үлкен сомада төленуге тиіс болса, жеке
аударылған салық сомасы тексеріс нәтижесі бойынша қосымша ақы сомасы туралы
салық органының хабарламасын алған күннен бастап бес күн мерзімде төленеді.
Өсім кеміліген салық және ағымдағы төлем сомаларын төлеу мерзімінен
есептеледі.
Заңды тұлғалардан алынатын табыс салығының төлеушілері: қаржы –
шаруашылық қызметінің бухгалтерлік есебі мен есептемесін белгіленген
тәртіппен жүргізуге, салық органдарына бухгалтерлік есеп-қисаптар мен
баланстарды, заңды тұлғалардан алынатын табыс салығы жөніндегі декларацияны
және салықтарды есептеуге, төлеуге байланысты басқа да қажеті құжаттарды,
мәліметтерлі табыс етуге;
салықтарды есептеуге және төлеуге байланысты есеп құжаттамаларын бес жыл
бойы сақтауға;
салық қызметінің талабы бойынша орындалған жұмыс немесе көрсетілген
қызметтер үшін төленетін сома туралы ақпарат беруге;
салық бойынша жеңілдіктер алуға құқығын растайтын құжаттарды көрсетуге, ал
тиісті жағдайларда табус етуге;
уақтылы және толық көлемде тиесілі салық сомасын төлеуге;
салық органдарының лауазымды адамдарын табыстарды есептеуге, болмаса салық
салу объектілерін ұстауға байланысты қызмет іске асырылатын үйөжайларды
тергеуге, сондайөақ салықты есептеу және төлеу мәселелері жөнінде тексеруге
міндетті.
Басшылар және заңды тұлғалар тиісті қызметкерлерді салық органдары
жүргізген тексеру актісіне қол қоюға, актіде баяндалған фактілермен
келіспеген жағдайда келіспеу дәлелін келтіріп жазбаша түсініктеме табыс
етуге міндетті. Сол сияқты олар салық туралы зандардағы бұзушылықты жою
жөнінде салық туралы зандардағы анықталған бұзылуын болдырмау жөнінде салық
органдарының талабын орындауға тиісті.

2.3. Акцизді салық

Акциз өнімнен алынатын, тауарлардың бағасына қосылатын және сатып
алушы төлейтін жанама салық болып табылады.
Акциз төлеушілер акцизделетін тауарларды шығаратын және
импорттайтындар, қызметің акцизделетін түрлерін жүзеге асыратын жеке және
занды тұлғалар.
Қазіргі кезде келген мемлекет аумағында өндірілетін және сол мемелекет
аумағында импортталатын тауарларға, сондай –ақ ойын бизнесіне акциз салығы
салынады. Тауар өндіруші тауарлардың экспортқа шығарылуын растаған жағдайда
экспортқа шығарылған акцизделетін тауарларға акциз салынбайды. Тауар
өндіруші тауарлардың экспортын растау ретінде кеден декларациясын, сондай-
ақ тауармен бірге жіберілген құжаттардың табыс етеді.
Акциз ставкаларын үкімет бекітеді және тауар құнына процентпен заттай
нышандағы өлшем бірлігіне абсолютті сомада белгіленеді.
Акцизделетін тауарлар мен қызмет түрлерінің тізбесі:
1. спирттің барлық түрлері;
2. алкоголь өнімі;
3. ликер-арақ өнімдері;
4. шырынды сусын;
5. шарап;
6. коньяк;
7. шампан шарабы;
8. сыра;
9. шарап өнімдері;
10. темекі өнімдері;
11. құрамында темекі бар басқа да өнімдер;
12. бекіре мен қызыл балық, бекіре мен қызыл балық уылдырығы, бекіре мен
қызыл балықтан және олардың уылдырығынан дайындалған жеңіл тағамдар;
13. алтыннан, платинадан немесе күмістен жасалған зергерлік бұйымдар,
14. өнделғен және өнделмеген мех терілері қоян, қортышкан,ит, бұғы және
қой терілерінен басқасы;
15. таза мехтен тігілген бұйымдар, оның ішінде пальто, шолақ пальто, жакет,
жамылғы, палантин, бөкебай, мойын орағыш, бас киімдер мен жағалар, ішіктер,
пластиндер;
16. мехпен эдептелген пальто, шолақ, жакет, жамылғы;
17. таза былғарыдан тігілген киім;
18. хрусталь бұйымдар, жарық беретін хрусталь приборлары;
19. бензин авиация бензинінен басқасы, дизель отыны;
20. жеңіл автомобильдер;
21. атыс және газ қаруы \мемлекеттік үкімет органдарының мұқтаждары үшін
сатып алынғандарынан басқасы\ .

Экспортқа шығарылатын акцизделетін тауарлар акциздік алу маркаларымен
таңбалауға жатпайды.
Акциз ставкаларын тауарлардың құнына немесе заттай күйіндегі нақты
көлеміне шаққанда процентпен мемлекет бекітеді.

Акциздің белгіленген ставкалары:
● өндіріс тауарлары бойынша – тауар өндірушінің акциз қосылатын бағасына
немесе заттай күйіндегі физикалық көлеміне қосылады;
● импорталатын тауарлар бойынша - әкелінетін акцизделетін тауарлардың кеден
құнына немесе заттай күйіндегі нақты көлеміне қолданылады;
● ойын бизнесіне бойынша – ойын бизнесінен түскен, төленген ұтыстар
шегерілген қаржаттың сомасына қолданылады.

Тауарларға акциз салу
Өндірілген тауарлар үшін тауар өндіруші осы тауарды немесе даяр
өнімнің нақты көлемін беріп тұратын, акциздер қосылмайтын баға бойынша
белгіленген құн акциз салу обьектісі болып табылады.
Ойын бизнесі бойынша, ойын бизнесінен түскен , төленген ұтыстары
шегерілген ақшалай қаражаттағы сомасы акциз салу обьектісі болып табылады.

Қолданылатын бағаны негізге алып, оған акцизді қоспай акцизделетін
тауарларды өткізу жөніндегі айналым болып табылады. Төлеушінің қалауы
бойынша акцизделетін өнімді өткізу, алыс-беріс шикізатын дайындалған өнімді
қоса алғанда, есептеу әдісімен айқындалады. Салық жылының басынан аяғына
дейін тандалған әдістердің тек біреуі ғана қолданылады. Шикізат бойынша
бюджетке төлемдерді азайтуға жататын акциз сомасы есепті кезенде дайын өнім
өндіру үшін нақты пайдаланылған шикізат көлемін басшылыққа ала отырып
айқындалады.
Төлеуші есептеу әдісін қолданғанда, акциз алымы маркаларының құны
жөнелтілген өнімнің саны бойынша азайтуға жатады.
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.