Скважиналарды жөндеу аралық уақытына ұлғайту үшін өндірудің әр тәсіліне бөлек техникалық және технологиялық шараларды игеру

Пән: Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 31 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
МЕББМ жоғарғы техникалық мектебі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Скважиналарды жөндеу аралық уақытына ұлғайту үшін өндірудің әр тәсіліне
бөлек техникалық және технологиялық шараларды игеру

Жобаны орындаған студент:
Талапов Е.И.
Мамандығы, шифр: Мұнай және газды
қайта өңдеу технологиясы
0819000
Курстық жұмыс ... ... ... ...бағамен
қаралды
Жетекші: Мусин Д. М.

Орал,2013ж
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...3
1. Скважиналарды жөндеу және техникалық шараларды игеру
1.1. Скважиналарда штангелі сорапты қондырғының құрылысы
және оны
пайдалану ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... .6
1.2. Штангі мен құбырларға әсер етуші
күштер ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ..9
1.3. Штангелі сорапты қондырғының
жабдықтары ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ..10
2. Скважиналарды жөндеу аралық уақытына ұлғайту үшін өндірудің тәсіліне
технологиялық шараларды игеру
2.1. Скважинаны
зерттеу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ..12
2.2. Күрделі жағдайларда штангілі сорапты қондырғыны
пайдалану ... ... ... .14
2.3. Скважиналарды жер асты жөндеу
цехы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 16
2.4. Мұнай және газ скважиналарын жерасты жөндеуі кезіндегі өнеркәсіптік
қауіпсіздік
талаптары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... .20
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..32
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...34
Кіріспе
Қазіргі кезде, экологиялық қауіпсіздік жалғыз біздің Республикамыз
үшін емес дүние жүзі жұртшылығының назарын аударып отырған ең маңызды
мәселелердің бірі болып отыр. Табиғи ортада экологиялық дағдарыстың
неғұрлым қауіпті көріністері белең алған: кейбір аймақтарда топырақтың
тозуы, су ресурстарының тартылуы, ластануы, техногендік шөлейттену, тірі
табиғаттың генетикалық қорының бүлінуі, тіршілікке қатер төндіретін қауіпті
улы қалдықтардың қордалануы. Еліміздегі осындай экологиялық дағдарысқа
химия, мұнай, металлургия, отын өнеркәсіптерінің жедел және мөлшерден тыс
дамуы үлкен әсерін тигізуде.
Қазақстанның кен орындарында сынақтан өткізілген және оңтайлы деп
танылған әдістердің бірі өндіруші скважиналарды натрий силикатының (сұйық
шыны) негізіндегі қойылтпақ түзетін жүйелерді қолдана отырып өңдеу
технологиясы болып табылады.
Аталған технологияның міндеті - өндіруші скважиналарда да, сондай-ақ
айдау скважиналарында да сіңірімділігі жоғары қойнауқатшаларды, ұстын
сыртындағы және қат аралығындағы құйындыларды іріктемелі түрде оқшаулау.
Технологиялық үдеріс су ағып келетін немесе су сіңірілетін аймақты
геофизикалық зерттеу әдістері арқылы айқындаудан, қойылтпақ түзетін қоспаны
дайындау мен айдауда, оны қойылтпақ түзілгенше ұстап, соңынан скважинаны
іске қосудан тұрады.
Мұнай газ өндіру өнеркәсіптің ең маңызды және перспективалық
салалардың бірі болып саналады. Оның өркендеуіне біздің елімізде көп көңіл
бөлінуде. Елдің социалды экономикалық даму жоспарында жаңа мұнай және газ
кен орындарын пайдалануды тездету қарастырылған, олардың біріне Құмкөл кен
орны жатады.
Технология – бұл нақты мақсатқа жетуге бағытталған тізбекті
атқарылатын операциялар комплексі. Кез-келген технологиялық операцияны тек
қана керекті жабдықты қолданып орындауға болатыны түсінікті. Скважинаның
құрылысы деп барлық дайындау операцияларының басынан жабдықтың демонтажына
дейінгі скважинаны құрастырудың бүкіл циклын айтады.
Дайындау жұмыстарына алаңды жоспарлау, бұрғы мұнарасы және басқа
жабдықтардың астына фундамент құю,технологиялық комуникациялар,электрлік
және телефондық желілерді төсеу жатады. Дайындау жұмыстарының рельефпен,
климаттық және географиялық аймақпен экологиялық жағдаймен анықталады.
Сібірдің ми батпақ кен орындар талаптарында бұрғылау алдында үйінді
бөгеттер (арал) құру, теңіз кен орындарда платформалар орналастыру керек.
Монтаж- бұрғы қондырғысының дайындау алаңындағы орналастыру және оның
тоқылуы. Қазіргі уақытта мұнай кәсіпшілігінде зауытта жиналған және монтаж
орнына әкелінген блокты монтаж- ірі блоктармен құрылысы кең практикалады.
Бұл монтажды жеңілдетеді және тездетеді. Әрбір түйіннің монтажы оны жұмыс
режимінде сынап көрумен анықталады.
Скважинаны бұрғылау- скважина қабырғаларын бекітіп, мұнай қабатына
дейін жер бетінің қалыңдығына біртіндеп тереңдету.
Скважина құрылысы алдын-ала құрастырылған жобамен геолого- техникалық
наряд, скважинаның құрылысы және бұрғылауы кезінде жетектелінуі дұрыс
болатын құжаттар бойынша орындалады. Скважинаны бұрғылау мұнараның тальдік
жүйесіне ілінген квадратқа винттелген қашау түсірілетін 2-4м тереңдікте
шурфквадратқа, бірізді ротор көмегімен қашауға беріп бастайды. Қабатқа
тереңдеу мөлшері бойынша қашау квадратпен бірге лебедка көмегімен
түсіріледі. Бұрғыланған жыныс сораптан вертлюкпен толы квадрат арқылы
қашауға берілетін жуу сұйығымен шығарылады.
Скважинаны квадрат ұзындығына тереңдеткен соң оны скважинадан көтеріп,
ол мен қашау аралығында бұрғылау қондырғыларын орналастырады.
Тереңдеу процесінде скважина қондырғыларының бұзылуы мүмкін, сондықтан
оларды нақты интервалдар сайын бекітіп тұру керек. Бұны арнайы түсірілетін
шегендеуші құбырлар көмегімен орындайды, ал скважина конструкциясының түрі
баспалдақты болып келеді. Жоғарыда бұрғылау үлкен диаметрлі қашаумен
жүргізіледі, содан кейін кішісімен, тағы солай ары қарай.
Баспалдақтар саны скважина тереңдігі мен жыныс мінездемесімен
анықталады.
Скважина конструкциясы деп скважина әр түрлі тереңдікте түсірілетін
әртүрлі диаметрлі шегендеуші құбырлар жүйесін айтады. Әр аудандар үшін
мұнай скважиналарының конструкциясы әр түрлі және келесі талаптармен
анықталады.
- скважинаны бұзуға ұмтылатын тау қысымының күштеріне қарсы әсер ету
- оқпан диаметрін оның бүкіл созылуында сақтап қалу
- химиялық құрамы бойынша әртүрлі агенттерден тұратын скважина
тілімінде кездесетін горизонттарды айыружәне олардың орнадасуын болдырмау;
- әртүрлі жабдықтарды түсіру және пайдалану мүмкіндігі;
- химиялық агресивті ортамен ұзақ қатынас мүмкіндігі және жоғары қысым
мен температураларға қарсылық көрсету.
1. Скважиналарды жөндеу және техникалық шараларды игеру
1.1. Скважиналарда штангелі сорапты қондырғының құрылысы
және оны пайдалану
Жер асты қондырғылары мен скважина оқпанындағы ақауларды жою, түп маңы
аймағына жер етумен байланысты комплекстік жұмыстарды — жер асты жөндеу деп
атайды.
Істегі скважиналар қорының жөндеу жұмыстарымен тұрғызу үзақгығы, жыл
бөліп немесе айдағы жалпы календарлық уақыты мен скважинаның нақты жұмыс
уақытының қатынасынан шығатын пайдалану коэффицентімен өлшенеді.
С. Нұржанов кен орнында, қазіргі жағдайда скважинаны пайдалану
коэффициенті 0.891 тең.
Скважинаны жер асты жөндеудегі жұмыс түрімен қиындығына орай күрделі
және кезекті жөндеу түрлеріне бөлінеді.
Кезекті жөндеуге; сорап ауыстыру, сорапты— компрессорлар құбырларын
ауыстыру, көтеру құбырларының түсіру тереңдігін өзгерту, құбыр
қабырғаларындағы парафинді жою, H2S (күкіртсутек)-тен тоттануына байланысты
құбырларды ауыстыру және тағы да басқа жұмыстар жатады. Бұл жұмыстарды
скважинаны жер асты жөндеуге (СЖАЖ) мамандықтандырылған арнайы бригадалар
жүргізеді. Бригадалар мұнай газ өндіру өндірісінің барлығында құралады.
Жер асты жөндеу бригадалары С. Нұржанов кен орнында вахталық әдіс
бойынша жұмыс жасайды. Әрбір бригадалар құрамы үш адамнан тұрып, жұмыстарды
былайша бөліседі.
Скважина сағасындағы жұмыстарды оператор көмекшісімен, ал көтергіш
механизм лебедкасында тракторист-шофер жұмыс атқарады.
Жер асты қондырғыларының апаттары мен қауіптерін жою, пайдалану
тізбегінің тозығын дұрыстау, скважиналарды су ағынынан оқшаулау, басқа
пайдалану жазықтығына көшу, түп маңы аймағын өңдеу және басқада жұмыстардың
жүргізу қиындығынан скважинаны күрделі жөндеу дәрежесіне жатқызады.
Осындай жұмыстар скважиналарды күрделі жөндеу цехтарына тапсырылады.
Скважинаны жер асты жөндеу жұмыстарын көтергіш және транспорт
көліктері, қол операцияларына қолданылатын құралдар, механизациялық
жабдықтар, скважинаны, құбырларды және тағы да басқаларды тазалау үшін
керекті механизациялардан тұратын жинақты саймандармен жүргізеді.
Қондырғы поршенді, тербелмелі станоктан, плунжерді (поршенді)
тербелмелі станокпен байланыстырып тұратын штангелер тізбегінен және
скважина ішіне құйылған сұйықты жер бетіне шығаратын (СКҚ-сорапты
компрессорлы құбырлар) құбырлар тізбегінен тұрады. Электроқозғалтқы
редуктор өсіне орнатылған кривошиптің айналуына қызмет етеді және одан әрі
балансир шатунының көмегімен арқаны алқа арқылы балансирдің басына ілінген
штангілер тізбегінің тік бағытта (вертикалды) жоғарылы-төменді жүріс
қозғалысын тудырады. Плунжердің жоғары қарай жүрісі кезінде айдау клапыны
жабылады да плунжер үстіндегі сұйық оның жүріс ұзындығы бойымен жоғары
көтеріліп үш жақты құбыр (тройник) арқылы жинау тораптарына түседі.
Сораптың сорғыш клапыны ашылады да, скважинадағы сұйық сораптың цилиндріне
кұйылады. Плунжер мен штангінің төмен қарай жүрісі кезінде сорғыш клапыны
жабылады да, сұйық бағанасының әсері құбырларға беріледі. Бұл кезде айдау
клапыны ашылады да скважинадағы өнім плунжер үстіндегі кеңістікке қарай
ағады. Одан әрі жоғары қарай плунжер жүрісінің жаңа циклі басталады.
Штангіні арқанды алқамен жалғастыратын жылтыратылған штоктың жоғарылы-
төменді жүріс қозғалысы кезінде саға арматурасын саңылаусыздандыру
(герметизациялау) үшін сальник қарастырылған. Станоктағы күштердің
теңсіздігін реттеу үшін тербелмелі-станок балансирді және роторлы жүктермен
теңгеріледі.
Егерде газ бен сұйықтың шығып кетуі болмаса, онды плунжердің жүріс
ұзындығы мен жылтыратылған штоктың тепе-теңдік жағдайында сораптың
теориялық тәуліктік сұйық бергіштігі Qт, плунжердің жоғары қарай жүріс
кезіндегі жалпы көлеміне тең.
Qт = FSn 1440,
мұндағы: F-плунжердің ауданы: S-жылтыратылған штоктың жүріс ұзындығы; n-
минуттағы тербеліс (жүріс) саны: 1440-тәуліктегі минут саны. Сораптың нақты
бергіштігі Q әрдайым төмен болады, өйткені жылтыратылған шток пен
плунжердің жүріс ұзындықтары бірдей емес, сондықтан сорап цилиндрі мен
плунжері арасындағы саңылау арқылы сұйықтың шығып кетуі туындайды,
цилиндрге сұйық пен бірге газ сорылады және құбырлардың бұрындалы
байланысқан жерлерінде мұнай мен газдың шығып кетуі мүмкін, яғни
Q = Fsn d 1440,
мұндағы: d = QQ – сораптың бергіш коэффициенті (әдетте d-ден бірге 1-ге
дейін өзгереді).
Сораптың бергіштігі бірнеше жүзден 5-6 м3тәу дейінгі кең аралықта
өзгеріп отырады. Плунжердің диаметрі 28-ден 120 мм дейін, ал жылтыратылған
штоктың жүріс ұзындығы 0,3-тен 6м дейін, жүріс саны минутына 1-ден 15-ке
дейін өзгереді. Кәсіпшілік жағдайында сораптың қылыпты жұмысы кезінде,
әдетте d0,7-0,8 болады (d-сораптың бергіш коэффициенті), егер сұйықтың
шығып кетуі аз шамада болса да. Бұл негізінен сораптың сұйықпен бірге газды
соруына байланысты және плунжердің жүріс ұзындығының жылтыратылған шток
жүрісіне сәйкес келуімен түісндіріледі. Плунжер астына енген кезіндегі
үстіндегі сұйықтың көлеміне V, қатынасы сораптың сұйыққа толу коэффициенті
деп аталады (B=VжV).
Егер сұйықтың құрамында газ мөлшері көп болса (сорапқа негізінен газ
енеді), онда сораптың сұйыққа толу коэффициентінің аз мөлшері әсерінен
сораптың бергіш коэффициенті B төмен болады. d-ны (сораптың бергіш
коэффициенті) ұлғайту үшін, сорапты динамикалық деңгейдің астына, құрамында
еркін газ мөлшері аз аймаққа батыра отырып, оның қабылдау аузындағы қысымды
көбейтеді немесе сораптың қабылдау аузында газ айырғыштары орнатылады, ол
өз кезегінде сұйықтан газды айыра отырып және оны құбыр аралық (сақиналы)
кеңістіккі бағыттайды. Плунжердің жүріс ұзындығын арттыра отырып сораптың
сұйыққа толу коэффициентін B өсіруге болады. Бұл коэффициентке
жылтыратылған шток пен плунжердің жүріс ұзындықтарының сәйкессіздігі елеулі
түрде әсер етеді. Бұл сораптың жұмыс үрдісі кезіндегі штангі мен құбырдың
деформациясына (созылу мен қысқару) байланысты.

1.2. Штангі мен құбырларға әсер етуші күштер
Терең сорапты қондырғының жұмысы кезінде, штангілер мен құбырларға
әртүрлі күш түрлері әсер етеді – штангі мен сұйықтың салмағынан статикалық
күш, қозғалыстағы массаның инерция күші және т.б.
Бұл күштердің плунжердің жүріс ұзындығы бойында табиғи пайда болуы мен
әсер етуін қарастырамыз. Айдау клапыны-1 жабылғаннан кейін плунжердің
жоғары қарай жүрісі алдында оның үстіндегі сұйық бағанасының статикалық
күші штангілері беріледі және олардың Лшт созылуын тудырады. Осы кезде
құбырлар түсіріліп және Лшт-ге қысқарады. Плунжер құбырға қатысты
қозғалассыз болып қалады және оның пайдалы жүрісі штангінің созылуы мен
құбырдың қысқаруынан кейін ғана басталады. Сорғыш клапан жабылып,
штангідегі барлық сұйық құбырларға беріледі және айдау клапыны ашылып,
плунжер төмен жүреді. Бұл кезде балансир басындағы статикалық (тұрақты әсер
ететін) күш сұйықтағы штангі салмағына тең болады. Штангілер тізбегі
ілінген балансирдің басы тепе-теңсіздікке қозғалады (жылдамдық үстіңгі және
астыңғы нүктелердегі нөлден бастап жоғарылы-төменді жүріс ортасындағы
кейбір ең жоғарғы (максимал) мәнге дейін өзгереді), үдеу және сәйкесті
инерциялық және басқа да динамикалық күштер пайда болады. Бұдан басқа
плунжердің жоғары қарай бастапқы жүрісі кезінде оның қозғалыс жылдамдығымен
қозғала бастайды. Осының салдарынан плунжердің сұйықты соққылауы болып,
нәтижесінде штангі мен балансирдің басына динамикалық күштер әсер етеді.
Әдетте, штангіге түсетін максимал күш плунжердің жоғары қарай жүрісі
кезінде, ал минимал күш плунжердің төмен қарай жүрісі кезінде болады.
Максималды статикалық күш
Pст = Pж + Pш b,
мұндағы, S-плунжердің жүріс ұзындығы, м; n – минуттағы жүріс саны.
Онда штангімен бірге оның алқасына түсетін максимал күш
Pmax = Pж + Pшb + Pш Sn21440
3.216) формуласы сорапты түсіру тереңдігі мен оның диаметрін және
тербеліс санын арттыру кезінде елеулі түрде пайда болатын кейбір
динамикалық күштерді есепке алмайды. Ғалымдардың (А. Н, Адонин, А. С.
Вирновский, И. А. Чарный) жасаған жұмыстары барысында, бұл формуланы
динамикалық нақтылы бір анықталған мәніне дейін ғана пайдалануға болатыны
анықталды:
Ф = wLa0,4-0,45,

мұндағы, w-кривошиптің бұрыштық айналу жылдамдығы (w=m30); L-штангі
ұзындығы; а-штангі материалындағы дыбыс жылдамдығы (а=5100 мс).
Егер ф=0,4-0,45, болса, айдау режимі статикалық, ал егер ф0,4-0,45,
болса, онда айдау режимі динамикалық болады. Динамикалық режим кезінде
күштерді (максималды, минималды) есептеу үшін А. С. Вирновский тарапынан
келесі формула ұсынылады және бұл формула практика жүзінде дәлелденеді.

1.3. Штангелі сорапты қондырғының жабдықтары
Тербелмелі станок – штангінің плунжермен жоғарылы төменді жүрісіндегі
электроқозғалтқыш білігінің айнымалы қозғалысын тудыратын және сұйықты
айдау үрдісіндегі күштерді қабылдайтын механизмдер болып табылады. Олар жүк
көтергіштігі мен жетектеуші конструкциясы бойынша, теңгерілу түрі (роторлық
немесе балансирлік) мен штоктың жүріс ұзындығының диапазоны және тербеліс
саны бойынша ерекшеленеді.
Тербелмелі-станоктың шифры мынаны білдіреді: бірінші цифры – жасалуын;
әріптері - тербелмелі-станокты; әріптен кейінгі бірінші цифры – жүк
көтергіштігі (тоннадағы); келесі цифры – шток жүрісінің максимал ұзындығын
(метрде) және редуктор білігіндегі ең үлкен айналу моментін білдіреді.
Сағалық штоктың жүріс ұзындығын, шатунды кривошиппен бекітілген
жерінен жылжыту арқылы өзгертеді. Балансирдің тербеліс саны,
электроқозғалтқыштың шкив диаметрін ұлғайтуға немесе азайтуға байланысты
болады. Кәсіпшіліктерде өлшемдері мен констукциясы әр түрлі сораптар
қолданылады. Неғұрлым кең тараған сораптардың екі түрі – салынбайтын
(құбырлық) және салынатын сораптар.
Олардың негізгі ерекшеліктері мыналар:
Салынбайтын сораптың цилиндрін скважинаға, сорапты-компрессорлы
құбырмен (СКҚ), ал клапындар мен плунжер штангімен түсіріледі. Цилиндрді
жоғарыға шығару үшін барлық жабдықтарды көтеру қажет (штангіні
клапындармен, плунжермен және сорапты құбырды).
Салынатын сораптың цилиндрі (плунжермен, клапындармен бірге жиналып)
скважинаға штангі арқылы түсіріледі және сол сияқты жиналған түрде штангі
арқылы жоғарыға шығарады. (құбырлар орнында қалады).

2. Скважиналарды жөндеу аралық уақытына ұлғайту үшін өндірудің тәсіліне
технологиялық шараларды игеру
2.1. Скважинаны зерттеу
Тікелей мұнай қабатына жанасатын скважина бөлігі фильтрмен
жабдықталады, ол арқылы мұнайдың қабаттан скважинаға ағып өтуі орындалады.
Фильтр – пайдаланушы колоннаның жалғасы болып табылатын немесе
скважинаға бөлек түсірілетін қабат қалыңдығы бойымен перфорацияланған
құбыр.
Егер қабат берік жыныстармен жатқызылған болса, онда фильтрді
орнатпасада болады.
Кен орындарында конструкциясын мұнайдікіне ұқсас газдық, айдау,
пьезометрлік скважиналар салынады.
Скважина конструкциясының бөлек элементтерінің келесідей
тағайындалулары болады:
Бағыттау скважиналарды бұрғылау кезінде жоғарғы жұмсақ жыныстардың
бұрғы ертіндісімен шайып кетуін алдын алады.
Кондуктор ауыз су қамтылуына пайдаланылады су тасқын горизонттардың
айыруын қамтамсыз етеді.
Аралық колонна жұту зоналарының жекелеу, кемісті қысымы бар өнімді
горизонттарды жабу үшін түсіріледі. Кейде терең скважиналарда оқпан аумағын
жекелеу үшін колонна бөлігі- хвостовик түсіріледі.
Пайдаланушы колонна кен орындар тілімінде кездесетін барлық қабаттар
жекелеуін, жабдықтың түсірілуін және скважина пайдалануын қамтамасыз етеді.
Шегендеуші құбырлар санына байланысты скважина конструкциясы
бірколонналық, екіколонналық және т.с. болуы мүмкін.
Скважина түрі – оның фильтрі колоннаның негізгі элементі болып
есептеледі, өйткені мұнай қабатымен байланысты, берілген шектерде(аралықта)
қабат сұйығының дренаждауын (құрғату), қабатқа интенсификациялау мен оның
жұмысын реттеу мақсатында әсер етуін қамтамсыз етеді.
Түп (забой) конструкциясы жыныс мінездемесімен анықталады.
Механикалық орнықты жыныстарда (құндақ) ашық түп орындалуы мүмкін. Ол
қабатпен толық байланысты қамтамсыз етеді және эталлонмен қабылданады, ол
байланыс эффектілігінің көрсеткіштігі – гидродинамикалық жетілгендік
коэффициенті, бірлік пен қабылданады. Осындай конструкцияның кемшілігі:
егер бар болса, бөлек қабаттардың таңдаулы ашуын мүмкін болмауы, сондықтан
ашық түптердің қолданылуы шектеулі.
Жабылған мұнай қабаты мен цементтелген пайдаланушы колоннада құрылған
фильтрлер көп қолданылады. Олар ашу технологиясын оңайлатады, бөлек
қабаттарды сенімді айыруға және оларға әсер етуге мүмкіндік береді, бірақ
бұл фильтрлердің бірқатар кемшіліктері бар.
Скважинаны гидродинамикалық зерттеудің теориялық негізі, оларды
пайдалану тәсілінен тәуелсіз екені белгілі. Зерттеу технологиясы осыған
байланысты болады. Түптегі қысымды тереңдік манометрлер көмегімен немесе
сұйық деңгейі бойынша эхологтың көмегі арқылы анықтауға болады.
Манометрді сақиналы кеңістікке түсіру, кейде олардың СКҚ-дың шеген
құбырлармен жанасқан жерінде тұрып қалуымен анықталады. Сондықтан штангілі
сораптармен жабдықталған скважиналарды эхолот аспабының көмегімен жиі
зерттейді. Бұл аспаптың көмегімен скважинадағы деңгейді өлшеп тұрады
(статикалық және динамикалық). Скважинадағы деңгейдің жағдайы мен ондағы
сұйықтың белгілі тығыздығы бойынша қабаттағы және түптегі қысымдарды
анықтайды.
Сұйық деңгейінен шағылған, пневматикалық немесе порохты жарылғыштардан
(хлапушка) туындайтын дыбыстық толқындар тіркеуші аспабы бар күшейткіш
арқылы жалғанған микрофонмен ауланады. Аспап жазу қаламынан, таспалардан
(лента) және таспалар қозғалысының (50 немесе 100 ммс) тұрақты
жылдамдығының тудыратын таспаны созу механизмінен тұрады. Деңгейдің
тереңдік жағдайын скважинадағы дыбыстың таралу уақыты мен жылдамдығы
бойынша анықтайды. Сағадан белгілі қашықтықтағы сұйық деңгейінен алшақ емес
дыбыс жылдамдығын өлшеу үшін құбырларға репе-құбырлардың біріне муфта
арқылы ілінетін және шегендеу құбыры мен сорапты құбырлар арасындағы
сақиналы саңылауды 60-65% -ке жауып тұратын келте құбыр орнатылады. Дыбыс
толқынының таралу жылдамдығы.

2.2. Күрделі жағдайларда штангілі сорапты
қондырғыны пайдалану
Скважинаны пайдалану кезінде күрделі жағдайлардың туындауы: әлсіз
цементтелген қабаттардан, құмның скважинаға түсуінен; көп мөлшердегі еркін
газдың сорапқа енуінен; құбыр қабырғаларына парафинді қабыршақтың шөгуінен;
тұтқырлығы жоғары мұнайды және сумұнайгаз эмульсияларын сорып шығарудан,
әдетте тұтқырлығы жоғары ортада плунжер мен штангілер тізбегінің кептеліп
қалуы нәтижесінде мұндай сұйықтарды шығару қиындық туғызады; ауытқыған және
көлбеу скважиналарындағы штангінің муфталы байланысқан жері мен құбырдың
қажалуынан және үйкеліс күшінің өсуінің туындауынан; көтергіш құбырларында
тұздардың шөгуінен және т.б. әсерлерден болады.
Сұйық сорапқа тұлғаның беткі қимасы арқылы енеді және одан әрі орталық
құбырдың төменгі бөлігіндегі тесіктеріне бағытталады. Оның жоғарғы бөлігі
сорғыш клапынмен жалғасқан. Газды көбіктер сұйықтан бөліне отырып, сорапты
жағалай құбыраралық кеңістік бойымен жоғары көтеріледі. Якорға енген
уақыттағы ағыстың қозғалыс бағытының өзгерісі мен бұрылыс кезінде
жылдамдығын жоғалтуы қарқынды бөлінуіне жағдай жасайды. Құмды якордың жұмыс
принципі газды якорға ұқсас. Сұйық құммен бірге құбырша арқылы якорға енеді
және ағыстың бұрылысы кезінде құм тұлғаның төменгі бөлігінде тұнады.
Жиналған құмнан тазарту үшін якорды сораппен бірге жоғарыға шығарады және
заглушка (кептеме) арқылы тазартады. Құмды якорды құмның шығуы аз шамада
болған кезде қолданылады.
Скважиналарда, олардың өнімдерінде құмның мөлшері көп болғандықтан
құмқырғыш түріндегі плунжерлі сораптар қолданылады және құрамында құмы бар
сұйықтарды шығаруға қабілетті басқа да сораптар қолданылады. Құмның плунжер
үстіне тұнып қалмауы үшін шығып келе жатқан ағын жылдамдығын арттырады.
Сұйықты жоғарыға құбыр арқылы емес, штангінің қуысты (құбыршалы) жіңішке
каналы арқылы бағыттайды немесе құбыраралық кеңістікке сұйықты (таза
мұнайды) кұяды. Сорап сұйықты сорып шығарады (жоғарыдан құйылатын және
қабаттан шығатын сұйық), бұл кезде құбырдағы оның көтерілу жылдамдығы өседі
және оларда құм тұнбайды.
Скважинадан тұздарды шығару және тұз жиналуының алдын алу үшін
реагенттер-ингибиторлердің көп мөлшері ұсынылды. Олардың құрамына
байланысты ингибиторлегіш қоспаның байқалу механизмі әр түрлі. Олардың
ішінде бірі кальцийдің, барийдің және темірдің иондарын бейтараптандырады,
олардың карбонаты және сульфаты иондармен әсерлесуіне кедергі жасайды, ал
басқалары кристалдың ұсақ түйірлі беттеріне адсорбциялана отырып, олардың
жаңадан пайда болуы мен өсуіне кедергі жасайды. Кейбір ингибиторлар өзін
тұз кристалдарын бұзушы ретінде көрсетеді. Реагенттерді дозировкалы
сораптар арқылы скважинаның құбыраралық (сақиналы) кеңістігіне енгізеді
немесе қабаттың түп аймағына бастырады. Құбырларда тұздар (кальций мен
магний карбонаттары) жиналған жағдайда, оларды тұз қышқылымен өңдейді.
Тұз жиналу үрдісінің алдын-алудың әр түрлі физикалық тәсілдері
игеріліп және еңгізілуде. Мысалы, жабдықтар мен құбырлардың беттеріне
жағылған полимерлердің кейбір түрлері, оларда тұздардың жиналуына кедергі
жасайды. Суды магнитті өңдеуде және ортаға акустикалық әсер ету кезінде тұз
жиналудың қарқындылығы азаяды.

2.3. Скважиналарды жер асты жөндеу цехы
Скважинаға құбырларды, қарнақтарды, сорғыларды немесе қандай да бір
құрал-саймандарды түсіру мен көтеруге байланысты жұмыстардың жиынтығын
жерасты жөндеу деп атайды.
Скважинаны жер асты жөндеу жұмыстардың түріне және күрделігіне
байланысты шартты түрде ағымдық және капиталдық деп бөледі.
Ағымдық жөндеу жұмыстарына сорғыларды ауыстыру, құбырлар мен
қарнактарды ауыстыру немесе олардың ілініп тұрған сипатын өзгерту,
скважинаны құмды тығыннан тазарту, күрделі емес ұстау жұмыстарын жүргізу
(сорғы-компрессорлық құбырлар бағанасындағы үзіліп кеткен қарнақтар мен
басқа да бұйымдарды ұстау) жатады. Бұл жұмыстарды мұнай мен газ өндірудің
әрбір мекемесінде ұйымдастырылатын скважинаны жерасты жөндеу бригадасы
орындайды.

рс№ Жұмыс атаулары күрделілік
санаттары
1 Жоғары немесе төмен жатқан горизонттарға оралу І
2 Пайдалану горизонтын бөгде сулардан (скважинаны жоюды
қоса) оқшаулау ІІ
3 Забой жаны аумағын қышқылды-шайырлы өңдеу І
4 Пайдалану ұстынын түзеу ІІ
5 Гидроүзік және гидро-құм ағынымен перфорациялау ІІ
6 Скважинаның екінші оқпанын кесу және бұрғылау ІІ
7 Пайдалану ұстынының трубаларын кесу ІІ
8 Ұстап қалу жұмыстары ІІ

Скважина сағасының үстіне жөндеу жұмыстары жүріп жатқан уақытта
қажетті биіктікте көтергіш құрылым (мұнара немесе діңгек) және көтергіш
механизм (механикаландырылған шығыр) орнатылады. Құбырлар бағанасын бұрау
арқылы жүретін жұмыстар кезінде скважина сағасының үстіне, бұрғылау
кезіндегідей, ротор орнатады.
Ұңғыда жүргізілетін күнделікті жер асты және күрделі жөндеу жұмыстары
кезінде, ұңғы түбінің төңірегін өңдеу операциялары кезінде,оның ішіндегі
құбырларды, штангілер мен басқа құралдарды көтеру және түсіру жұмыстарымен
байланысты. Сондықтан ұңғы сағасына уақытша немесе тұрақты мұнаралар мен
мачталарды қондыруды қажет етеді. Оған қоса көтеру механизмдерін
(тракторға немесе автокөлікк орналасқан механикаландырылған шығыр)
орналастырылған. Мұнай және газ кәсіпшіліктерінде ұңғыны күнделікті және
жер асты жөндеу жұмыстарын жүргізу үшін қолданатын мұнара мен шығыр
трактор немесе автокөлік үстінде орналасқан көтергіш агрегаттар кеңіннен
таралған. Құбырларды, штангілер мен басқа құралдарды көтеру –түсіру
жұмыстарын жасау үшін қолданатын мұнаралар мен мачта жабдықтарының үлгісі 1-
ші суретте көрсетілген. Осы сияқты қозғалатын агрегаттардың өзінің үстіне
орнатылған мұнарасы мен мачтасы болады. Мұнара кәдімгі ілмегі бар тәл
жүйесімен жабдықталған. Оған арнайы аспап арқылы көтеретін жүк құбырлар,
штангілер ілінеді. Мұнараның төбесіне жиналған қозғалмайтын роликтерін
кранблок деп атаймыз. Кранблоктың әдетте роликтері еркін бір білікке
орнатылып, массивті рамаға бекітілген. Тәл жүйесінің көтеретін жүк
салмағына байланысты кронблокта үштен беске дейін роликтер болуы мүмкін.
Тәл жүйесінің қозғалмалы роликтері де сол сияқты тәл блогы деп аталатын
бір торапқа жиналған.
Тәл блогы болат арқанға ілініп тұрады, ол кранблок пен тәл блок арқылы
және сол тәртіпте кейін қарай өткізіледі. Арқанның қозғалмайтын ұшы
мұнараның негізіне бекітілген,ал қозғалатын ұшы шығырдың барабанына
бекітілген. Құбыр тізбегін көтеріп –түсіру кезінде мұнараның құлауынан
сақтандыру үшін арқанның қозғалмалы ұшы шығыр барабанына бекітілуінің
алдында, көпшілік жағдайларда мұнараның немесе мачтаның негізіне бекітілген
тарту үшін арналған ролик арқылы өткізіледі. Шығыр барабаны айналған кезде
арқан барабанға оратылып құбырларды көтере бастайды. Төмен түсу құбырлар
тізбегінің өз салмақтары мен болады. Жеңіл құралдар мен жұмыс жасаған кезде
арқанды шығыр барабанынан кран блоктың бір ролигінен өткізіп жіберіп
ілмекке жалғастырып жұмыс жасай береді. Бұл кезде тәл блогын қолданбайды.
Пайдалану мұнараларын әдетте істен шыққан бұрғылау құбырларынан немесе
сорапты-компрессорлы құбырларынан биіктігі 24-28м қылып жасайды. Жүк
көтергіштігі 50 және 75т. Төменгі табанының өлшемі 8x 8 м, ал жоғарғы алаңы
2×2м. Мачта биіктіктері 15-22м болса соған сәйкес жүк көтергіштігі 15 пен
25т. Мачталарды ұңғылардың сағасына орналастырғанда аздап кішкене бұрышқа
қисайтып, оны арқанмен тартып қояды. Тұрақты мұнаралар мен мачталар тек
қана жұмыс жасап тұрған кезде қолданады да қалғвн кезде бос тұрады.
Пайдалану ұңғыларының жалпы жұмыс жасау уақытының 2-3%-ын ғана жер асты
жөндеу жұмыстары алады екен, яғни мұнаралар мен мачталар жылына 6-10 күн
ғана қолданады деген сөз. Сондықтан да көтеру-түсіру меxанизмдерін тиімді
пайдалану үшін қозғалмалы мачталар мен оларды бірге үстіне салып
жиналатын көтергіштер керек. Қозғалмалы мачталар арнайы арбаларға
қондырылып ұңғылар арасында трактормен тасылып жеткізіледі. Олар шеген
құбырлардан, екі аяқты, шана сияқты қылып жасалады. Өзінің мачтасын алып
жүретін көтергіштер ретінде арнайы жасақталған автокөліктер мен тасылып
жеткізіледі. Олардың жүк көтергіштігі 16 дан 80т-ға дейін болады. Құбырлар
мен штангілерді скважинаға түсіріп,көтеру үшін комплексті құралдар
қолданады. Олар құбырлар және штангелі элеваторлар мен кілттерден және
жәделдетіп қауыпсыздікті сақтайтын әртүрлі құрылғылардан тұрады. Құбырлар
элеваторы құбырларды муфта арқылы ұстап тұруға олардың тізбегін
көтеріп-түсіру жұмыстары кезінде ұстап тұруға арналған. Құбыр
элеваторы—ортасында құбыр өткізетін ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.