Төлеу кезегінің аудиті

Пән: Банк ісі
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 30 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
Еуразиялық Академия

Қаржы мамандығы деканаты

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

Төлеу кезегінің аудиті

Орындаған:

Тексерген:

Орал, 2013ж.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 3

І – тарау. Аудит даму кезеңі, мәні және мақсаты
1.1. Ақша қаражатына жалпы
сипаттама ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2. Қазақстан Республикасындағы аудиттің
қалыптасуы ... ... ... ... ... ... . ... ...11
1.3. Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысудың
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ..16

ІІ – тарау. Төлеу кезегінің аудиті
2.1. Банк операцияларының
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
24
2.2. Кассалық операциялар
аудиті ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
.25
2.3. Резервтік, қосымша төленген және төленбеген капиталдың
аудиті ... ..27
2.4. Бөлінбеген табыс (жабылмаған зиян)
аудиті ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30

ҚОРЫТЫНДЫ ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..
... ... ... ... ... ... ... ... ... .32

ҚОЛДАНҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
ТІЗІМІ ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... 34
КІРІСПЕ
Аудит - кәсіпорындардың, фирмалардың, ұйымдардың, мекемелердің,
бірлестіктердің және акционерлік қоғмдардың қаржылық шаруашылық
қызметтеріне білікті талдау жасау. Аудит негізінде кәсіпорын
басшыларының не болмаса қатарлас және аралас кәсіпорындардың,
контрагенттердің мемлекеттік басқару органдарының сұраныс бойынша
жүргізледі. Оның негізі кәсіпорынның қаржы-қаражат жағдайын анықтау
және оны жақсарту туралы менеджмен және салық ісі мәселелері
бойынша кеңес беру қызметін көрсетеді. Аудитор – акционерлік
бірлестіктердің, фирмалар мен кәсіпорындародың қаражатын, шаруашылық іс-
әрекетін басшылармен келісе отырып, жасалған шарт арқылы тексеретін
заңды тұлға немесе фирма болып табылады. Аудитордың негізгі мақсаты
тексерілген бірлестіктердің кәсіпорындар мен фирмалардың қаражаттары
мен іс-әрекеттеріне, шаруашылық қызметтеріне әділ әрі нақты баға
беріп жылдық есептің кіріс-шығысын жариялау. Аудиторлық фирмалар
тексеру міндеттерімен қатар кеңес беру қызметтерінде атқарады.
Аудиторлық қызметтер коммерциялық негізде жүргізіледі. Аудиттің
объектісі болып нарықтық экономикада қызмет ететін шаруашылық
субъектілері табылады. Қазақстан Республикасының экономика ғылымдарының
докторы, профессор К.Ж. Дүйсенбаев аудиттің мазмұнына келесідей
анықтама береді: Аудит – бұл ұйымдардың қаржылық есеп беруін және
басқада экономикалық ақпараттарын тәуелсіз сараптау және талдау, ішкі
бақылаудың жағдайын және бухгалтерлік есептің Республикада
заңдылықтарымен тексеру, сонымен қатар клиенттердің сұрақтары бойынша
қызметтер көрсету.
Қазақстан Республикасы 2000 жылы 5 наурызда аудиторлар
конференциясында Аудиторлардың Халықаралық Стандарттарын ұлттық деп
тануына шешім қабылдады және халықаралық деңгейге көтерілуіне үлкен
қадам жасап отыр. Қазіргі кезде елімізде 1999 жылы Халықаралық
Бухгалтерлік Федерациясында құрылған Аудиторлардың Халықаралық
Стандарттарына сай өз қызметтерін жүзеге асыруда.
Ақша қаражаттарымен операциялар жүргізу жеткілікті түрде заңдық,
ведомствалық және басқа нормативтік құжаттармен реттелген. Сонымен бірге,
оларға елеулі қателер жіберуге алып келуі мүмкін басқа да циклдар әсерін
тигізеді. Себебі, шаруашылық операциялары циклдарында барлық уақытта дерлік
шоттарды төлеу жүзеге асырылып отырады. Баланстағы ақша қаражаттарының
шоттары бойынша сальдо үлкен болмайды, бірақ олардың келіп түсуі мен шығуы
бойынша үлкен айналымдар орын алады.
Курстық жұмыстың мақсаты: аудит түсінігімен және төлеу кезеңінің
аудиті туралы түсінікпен танысу.
Курстық жұмыстың міндеттері: аудиттің даму кезеңі, мәні және
мақсатымен және төлеу кезегінің аудиті, кассалық операциялар аудиті, банк
операцияларының аудиті туралы мағлұмат беру сонымен қатар, резервтік,
қосымша төленген және төленбеген капиталдың аудиті туралы түсінік беру.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, екі бөлімнен және
қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

І – тарау. Аудит даму кезеңі, мәні және мақсаты
1.1. Ақша қаражатына жалпы сипаттама
Ақша ежелгі заманда пайда болды. Олар тауар өндірісінің дамуындағы
бірден – бір шарт және өнім болып табылады. Таура – бұл сату немесе
айырбастау үшін жасалынған еңбек өнімі. Адам еңбегінің өнімі (зат), оны
өндірушілердің белгілі қоғамдық қатынастарын тудыра отырып, тауар формасын
қабылдайды. Заттардың тауарға айналуы ақшаның пайда болуындағы объективті
алғышарттарды құрайды. Бірақ кез-келегн заттауар бола алмайды. Егер (нақты
еңбекпен белгіденген) тұтыну құны өз сатып алушысын таппаса немесе қоғам
тарапынан мойындалмаса, онда оны дайындауға кеткен уақыттың рәсуә болғаны;
мұндай бұйым тауарлық формаға ие емес, өйткені оның қоғамға қажеті шамалы.
Сондықтанда әр бір тауар қажетті тұтыну құнын алу құралы бола отырып,
өзінің өндірушісіне қатынасы бойынша айырбас құны ретінде көрінеді.
“Айырбас құн тауарлардың өзінен бөлінеп шыққан және олармен бірге өз
бетінше өмір сүретін тауар, ол ақша”.
Әрбір ерекше тауар міндетті түрде тұтыну құны ретінде көрінеді. Оның
құны жасырын түрге болады және тек қана ақшаға теңестіру жолымен табылады.
Тауарлар және ақшалар бір және тауарлар формасын нақты қарама-қарсы жақтары
бола отырып, айырбас прцесінде бір –бірін табады және өзара бір – біріне
ауысады.
Біртіндеп жалпы кұндық эквивалент рөлін белгілі бір тауарлар көптеп
атқара бастады және осы тауарлар ақша деп аталынды. Құнның жалпықұндық
формасы ақша формасына айналды.
Гомердің көне Троя батырлары туралы поэмасында өгізді күн өлшемі
ретінде пайдаланғаны жайлы айтылады. Осы уақыттарда металдан жасалынған
ақшалар “өгіз” деген атауға ойып өрнектеленіп жазылап жүрді. Латынның сөзі
“пекуния” (ақша) “пекус” (“мал”) сөзінен шыққан. “Рупа” (“мал”) сөзі
үнділердің ақша бірлігінің атауы “рупия” негізінде жатыр. Ежелгі Русьтарда
ақша метал ақшаларға ауысқаннан кейін де “мал” деген атауға ие болды.
Ярослав Мудрый 1018 ж былай деген “біздің жинаған малымыз: ерлерден 4 күн,
старостылардан 10 гривен және боярлардан 18 гривеннен тұрады”. Ол кездегі
қазынашы “малшы”, қазына, қазына жинау орны – “мал ұстайтын орын” деп
аталынды.
“Капитал” сөзінің шығуыда малмен байланысты, өйткені ескі герман
тілінде бұл сөз мал басы санының көптігін білдіре отырып, меншік иесінің
байлығын көрсетті.
Солтүстік халықтары ең бірінші тауар ретінде айырбас үшін жүнді
пайдаланды. Құс жүні Солтүстік Сібір халықтарында, ал аң жүндері Солтүстік
Америка халқында жалпы эквивалент түрінде қолданылды. Жүн ақша Монғолияда,
Тибетте, және Памир аудандарында кең көлемде таралды. Ежелгі русь елінде
жүн ақша жүйесінің бүгіні болып саналды. 1610 жылы жаулап алынған
орыстардың әскери кассасында 5450 руб. күміс пен 7000 руб. жүн табылды.
Жылы теңіздердің жағасына мекендеген тайпалар айналыс құралы ретінде
боқалшақ (раковинді) ақшаларды пайдаланды. Тарихта бақалшақ алқалардың
келесі атаулары сақталынды, бұлар: чангос, цимбис, бонгез, хайква және т.б.
Көлемі түймедей ақшыл-қызғылт бақалшақ Кари көптеп таралды. Безендірулер
түрінде жіпке тізілгендер Ежелгі Үнді елінде, Қытайда, Үндіқытайда,
Африканың Шығыс жағалауларында, Цейлонда және Филиппи аралдарында алғашқы
ақшалардың қызметін атқарды. Американдық үнділердің белдіктерінде бақалшақ
ақшалар құстардың, жыртқыш аңдардың келбет – кескінін көрсете өрнектеліп,
былғары белдіктерге көрік берді. Балқаштарды Солтүстік Американың Тынық
мұхит жағалауында, Поленезияда, Каролин және Соломон аралдарында айырбас
туралы ретінде пайдаланылды.
Бақалшақ ақшалар тауар ақшалардың ең бір тұрақты формасы болып
табылады. ХХ ғасырдың 70-жылдарының
басында Соломон аралдарының кейбір тұрғылықты тұрғындарының ақша айналысы
ретінде бақалшақтардың үш түрі: ең арзаны – қара түсті (курила), ақ түсті
(галиа), аса қымбат – қызыл түсті (ронго) пайдаланылды.
Әлемде әр түрлі “экзотикалық” ақшалар болған. Каролин аралдары тобына
кіретін Ява аралында осы күнге дейін фей ақша айналысында қызмет етеді.
Олардың формасы дөңгелекше тас түрінде келе отырып, диірменнің тасын еске
түсіреді. Мұндай “монеталардың” диаметрі бірнеше метрге, ал массасы тоннаға
дейін жетеді. Сауда мәмлесі орындалғаннан кейін сатушы феяға бұрынғы
иесінің белгісін өшірііп, өзінің белгісін соғады.
Юрий Цезарь патшалығының тұсында ақша ретінде құлдарды пайдаланды.
Сонымен, бір құлдың құны үш сиыр, алты бұзау, он екі қойға теңестірілді.
Жалпы эквивалент ретінде металдар да пайдалана бастады. Ежелгі
Спарттада, Жапонияда, Африкада темір, мырыш, қорғасын, мыс, күміс, алтын
түріндегі ақшалар пайдаланды. Рим императоры Дионисий Сиракуз және орта
ғасырлардағы ағылшан корольдары мырыш ақшаларды құрайды. Қытыайда және
Ежелгі Римде мыс ақша ретінде пайдаланылды. 17-ғасыр Солтүстік Америкада
(Массачусетс штатында) ұсақ төлемдерге қорғасын дөңгелекшелер қолданылды.
Бірақ б.э дейін ХШ ғасырда салмағы көрсетілген құймалар пайда бола
бастаған. Осындай себепке байланысты көптеген ақша бірліктері фунт
стерлинг, ливр (жарты фунт), марка (жарты фунт) салмақ бірліктері атауымен
аталады. Алғашқыдағыдағы белгілі массасы бар формасыз метал ақшаларды кейін
келе әр түрлі массадағы біркелкі формасы бар метал ақшалар ауыстыра
бастады.
Монеталардың пайда болуы – ақшаның құрылуындағы соңғы кезең болып
табылады.
Ақша - өндіру мен бөлу процестерінде адамдар арасында белгілі бір
экономикалық қарым-қатынастарды көрсететін, тарихи даму үстіндегі
экономикалық категория болып табылады. Экономикалық категория ретінде
ақшаның мәні, оның үш қасиетінің біруігімен көрініс табады.
- жалпыға тікелей айырбастау;
- Айырбас құнының дербес формасы;
- Еңбектің сыртқы заттық өлшемі.
Жалпыға тікелей айырбастау формасында ақшаны пайдалану, кез келген
материалдық құндылықтарға ақшаны айырбастау мүмкіншілігінің бар екендігін
көрсетеді.
Ақшаның айырбас құнының дербес формасы ретінде пайдалану тауарларды
тікелей өткізуменен байланысты емес. Ақшаны бұл формада қолдану жағдайлары
олар несие беру, бюджеттің кірістерін қалыптастыру, өндірістік және
өндірістік емес шығындарды қаржыландыру, Ұлттық банктің несиелік
ресурстарды басқа банктерге сатуы және т.б.
Еңбектің сыртқы заттық өлшемі тауарды өндіруге жұмсалған еңбектің,
олардың ақша көмегімен өлшенуі мүмкін құнын анықтау арқылы көрінеді.
Қайта құру кезеңіне дейін “ақша айналымы” мен “ақша айналысы” ұғымдары
арасында айтарлықтай шек қойылатын. Ақша айналысы деп қолма-қол ақшаның
қозғалысы танылды. Ал ақша айналымы ұғымы одан кең мағына бергендіктен ол
қолма-қол және қолма-қолсыз айналым мағынасын сипаттайды. Бұл жағдайда
қолма-қол ақша қозғалысы тұрғындарының ақшалай табыстарының бөлінуін
қарастырса, қолма-қолсыз ақша өндірісі қаражаттарының бөлінуін қарастырады.
Ақша айналысы мен ақша айналымы арасындағы шек жойылды. Тайар айналысы
процесіндегі қолма-қол ақша қозғалысы және төлемақыны жүзеге асыру кезінде
қызмет көрсету, сонымен бірге кәсіпорындармен қаржы несие мекемелерінің
арасындағы ақшалай қаражаттардың алмасуы – ақша айналысы деп аталады.
Ақша айналысының объективті негізі – тауар өндірісі мен тауар айналысы
болып табылады.
Қағаз ақшаның шығу тарихы б.ғ.д. 1 ғ. тән, ол яғни ол кездегі теріден
жасалған ақшаларға байланысты. Бұл уақытта Қытайда ақ бұғы терісінен
жасалған ақшалар пайда болды. Ақ бұғылардың барлығы императордың меншігінде
болған.
ХIII ғ. Марко Поло Қытайда ағаш қабығынан жасалған ақшаларға кез
болды, ол сол уақытта қағаз қызметін атқаратын. Бұл ақшалардың төрт бұрышты
пластин формасы және олардыңерекше белгілері мен мөрі болған. Олардың сатып
алу қабілеті де әр түрлі болды.
Нағыз қағаз ақшалардың пайда болуын Шыңғысханның немересі Хубила
ханмен байланыстырады.
Қағаз ақшалар 1690 ж. Солтүстік Американың Британиялық отар елдерінде,
1716 ж. Францияда, 1795 ж. АҚШ-та, 1762 ж. Австралияда пайда болды. Халық
арасында оларды “катенька” деп атады, себебі оның бетінде императордың
суреті болды.
Бірінші дүниежүзілік соғыс кезінде қағаз ақшалар барлық елдерде болды.
Жалпы алғанда қағаз ақшалардың құнсыздануы бұл тұрақсыз экономикаға тән
нәрсе.
1964 ж. Экономикалық ынтымақтастықтың халықаралық банкінің құрылуымен
байланысты, 1991 ж. Дейін Экономикалық өзара көмек кеңесіне мүше елдердің
арасында көп жақты клирингтік есеп айырысу үшін қолданылатын ақша бірлігі –
аудармалы рубль енгізілді.
1992 ж. Бірінші жартысында-ақ Қазақстан Республиканың жетекшілері
ендігі жерде рубльден күдер үзіп, өз валютасын шығаруға бетбұрыс жасаған
болатын. Жаңа ақшаларды шығару үшін ағылшынның “Хариссон” фирмасымен шарт
жасалды. Сөйтіп, 1993 ж. 1, 3, 5, 10, 20, 50 және 100 теңгелік ақшалар
Қазақстанға жеткізілді. Оларды қолдан жасаудан қорғанатын 18 дәрежесі бар.
1993 ж. 12 қарашада Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев
“Қазақстан Республикасының Ұлттық валютаны енгізутуралы” жарғыға қол қойды.
Осы жарғымен 1993 жылы 15 қарашада сағат 8-ден бастап ұлттық валюта – теңге
енгізілді.
КСРО Мембанкінің және 1992-1993 жж. Ресей үлгісіндегі қазыналық және
банктік билеттерді айырбастау 20 қарашадан сағат 18-де аяқталды.
Қолма-қол ақшалардың, рубльдік шоттардың, салымдары мен
міндеттемелердің теңгеге айырбасы 1 теңге үшін 500 рубль айырбас бағамы
бойынша жүргізілді.
15 қарашадан 18 қарашаға дейінгі аралықта халық теңгемен және рубльмен
де есеп айырыса алды.
Кәсіпорындардың баланстарындағы рубльмен берілген активтер пассивтер
екі күн ішінде (15-16 қарашада) қайта есептелінді.
Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі теңгенің валюталық бағамын: 1
доллар= 4 теңге 70 тиын шамасында белгіледі. Келесі жылдары ол бірден өсіп
кетті. Соған сәйкес баға мен жалақыда өсті.
Инфляцияның өсуі біршама ірі ақша купюраларын қажет етті. 1994 ж. 200,
500, 1000 және 2000 купюрадағы ақшалар айналысқа шығарылды. 1995 ж. ұсақ
тиындар біртіндеп айналыстан шығып қалды, олардың орнына никельден
жасалған 1, 3, 5, 20 теңгедегі монеталар шыға бастады. Сонымен қатар, Абай
Құнанбайұлының жүз жылдық мерейтойының құрметіне 100 теңгелік күміс
монеталар шығарылды. 1995 жылдың аяғында “Жібек жолы” жиынтығын құрайтын
жоғары сыныпты төрт алтын монеталар шығарылды.Жалпы салмағы 57,54 г
құрайтын жиынтығына 1, 2, 5 және 10мың теңгелік монеталар кірді. Жиынтық
816 доллар тұрды.
Сонымен Қазақстан теңгесі соңғы жылдары тұрақты төлем құралы
болып қана қоймай, еркін алмастырылатын валюталарға шексіз
айырбасталады және біршама тұрақты валюталар құрамына кіреді.
Қазақстанға ұлттық валютаның сәтті енгізілуі, әрі қарай оның сыртқы
және ішкі тұрақтылығын қамтамасыз етуді талап етеді.

1.2. Қазақстан Республикасындағы аудиттің қалыптасуы
Еліміз экономикалық нарықтық қатынасқа көшу барысында ғылым мен
білімнің практикалық қызметінің даму жолында жаңа ғылым саласының пайда
болуға алып келді. Тәуелсіз бухгалтер – аудитор кәсібі өткен ғасырда
Еуропаның акционерлік қоғамында пайда болды. Мұның өзі акционерлік қоғамның
есептілігін объективті баға беру, кәсіпорынның қаржылық жағдайы туралы
шынайы деректер алу қажеттілігіне байланысты болды. Мұндай обьективті
мәліметтерді кәсіпкерлерге тәуелсіз маман ғана бере алады.
Аудит сөзінің өзі латынның audio деген сөзінен шыққан, мұның өзі сөзбе
– сөз “ол естиді” дегенді білдіреді. Бастапқыда ол “тыңдаушы” деген мсөзді,
яғни бір нәрсені тыңдап отырған адамды білдіретін аудитор сөзі туындаған.
Шаруашылық жұмыс барысында тиісті мәліметті тексеруші немесе бақылап
басқарушы тыңдаушы болған бухгалтермен есеп жүргізуде, экономикалық талдау
жасауда басшылық жүргізуде үлкен орын алған. Аудит мамандарын шет елдерде
әр түрлі атайды. Мысалы, АҚШ-та қоғам бухгалтері, Францияда – бухгалтер
сарапшы немесе есеп комиссары, Германияда – шаруашылық басқарушысы және т.б
деп атады. Аудитордың ең негізгі мақсаты аудиторлық қорытанды жасау.
Аудитор өз кезегінде әр түрлі қызмет көрсеттеді: бухгалтерлік есеп
жұмыстарын ұйымдастыру туралы, салық мекемесімен есеп айырысу тәсілдері
туралы, банк операцияларын жүргізу туралы тұжырымдамаға кеңес беру сияқты
т.б. сонымен қатар шаруашылық субъектілеріне өндіріс барысына байланысты,
өнімді сату барысына, маркетинг мәселелеріне қатысты түсініктер кеңес
берумен және компонияларының, банкілердің, биржалардың, акция иелерінің
қорытынды бухгалтерлік есеп көрсеткіштерін, ақпарат, есеп беру
мәліметтерін тексеріп, өзінің аудиторлық қорытынды жасауды және кепілдік
береді.
Аудитке қажеттілікті тудыратын объективті жағдайлар
- инвнсторлар мен кәсіпорын әкімшілігінің бір – біріне сенімсіздік
көрсетуіне байланысты. Себебі олардың мүдддесі бір емес. Әсіресе кәсіпорын
әкімшілігі өз пайдасына тиімді түрінде есеп жүргізуі мүмкін;
- кәспорын әкімшілігінің ақпарат көрсеткіштері дұрыс болмаса,
соған сәйкес шаруашылықты басқару шешімі дұрыс болмауынан;
- кәсіпорын әкімшілігінің арнайы білімінің болмауы мүмкін;
- кәсіпорын шаруашылығының күрделілігіне сәйкес “коммерциялық
құпияны” сақтауға байланысты, есепке алынған мәліметтердің дұрыс болмай
шығуынан.
Қазақстан республикасы аудит фирмасы алғаш рет 1990 жылы Қазақстан
Кеңес өкіметінің министірлер кеңесінің қаулысы бойынша құрылды (15.11.1990
жыл №60). Осы қаулы негізінде Республиканың Қаржы министрлігі жанынан
шаруашылық есеп қағидасында аудит орталығы “Қазақстан аудит” фирмасы
ашылды, ал обылыстарда оның территориялық бөлімшелері құрылды. 1992 жылдан
бастап дербес акционерлік компания болып, республикамыздағы барлық түрдегі
меншіктегі кәсіпорынға, мекемелерге аудиторлық қызмет көрсетіп отыр.
Еліміздегі аудит жұмысынан тиянақты дамуына бірбен-бір негіз болған, заң
тұрғысынан жұмыс жүргізуге, құқылығын анықтап отырған 1993 жыл 18 қазан
айында жоғарғы Кеңес қабылдап, бекіткен “Қазақстан Республикалық қызмет”
туралы заңы. Бұл заң
аудит қызметін бір жүйеге келтіріп, оның тиімді жүргізілуін қамтамасыз
етеді. Осы заңға сүйене отырып еліміздегі аудиттің даму жолы анықталады,
шетел аудит фирмаларымен қарым-қатынас, бірлесіп аудит жүргізу, қолдану
жолдары бөлінеді.
Ол заң 1998 жылы өзгеріске енді.
Қазақстан Республикасының “Аудиторлық қызмет туралы” 1998 жылы 20
қарашадағы заңында көрсетілгендей:
Аудит аудиторлардың Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген
талаптарға сәйкес қаржы есептілігінің растығы мен жасалу обьективтілігі
туралы тәуелсіз пікірді білдіру мақсатымен заңды және жеке тұлғалардың
(аудиттелетін субъектілер) қаржы есептілігін тексерін білдіреді.
Аудит басқа экономикалық ғылымдар сияқты шаруашылық субъектісінің
қызметі барысында қалыптасатын өндірістік қатынастарды зерттейді. Бірақ ол
бұл қызметтің белгілі бір дербес жағын зерттейді, мұның өзі оның пәнін
құрайды.
Қазіргі кезде біздің елімізде үлкен 5 фирмалардың филиалдары жұмыс
істейді. (Дэлойд Энд Туш, Эрист Энд енг, Прайс Уотерхауз, Росс эксерта,
Фукоп аудит). Сонымен қатар аудит фирмасы да қосылып өзінің қызметін
атқаруда соның салдарынан аудит қызметінде басқа да қызмет тексерудің
сапасы көтеріліп отыр. Қазақстан Республикасы нарықтық қатынасқа көшу
жолында тиянақты қатал бақылау, тексеру ерекше орын алады. Себебі нарықтың
қатынастардағы қағидалардың дамуын қамтамасыз ету үшін ол елдерде
бәсекелестік шешуші орын алады.Бәсекелестікті қамтамасыз ету үшін өте қатал
бақылау, тексеру болу қажет. Сонымен қатар аудит жұмысының қажеттілігі
көптеген себептен анықталады. Олар:
1. Кәсіпкерлер өз жұмысының тиянақтылығын қамтамасыз ету үшін;
2. Өз жұмысын өзі сенімді түрде басқару жүргізу үшін;
3. Кәсіпкерлер өзара қарым-қатынаста сенімді жұмыс істеу үшін және
өзінің капиталының тиімділігіне сенімді олу үшін.
Бухгалтерлік есептілік пен шаруашылық жүргізуші субъектінің қызметі
туралы басқа экономикалық ақпаратты олардың толықтығын, дәлдігін және
растығын тиімді бағалау мақсатымен шарттық жағынан және құпиялық негізде,
тәуелсіз сараптау мен талдауды жүзеге асыру, тапсырыс берушіге кәсіпорынның
шынайы қаржы жағдайы мен оның қаржылық болжамдарының мүмкіндігі туралы
білікті қорытынды жасап беру, сондай-ақ ішкі бақылаудың жағдайын,
қабылдаған есеп саясатының қолданыстағы заңдар мен нормативтік актілерге
сәйкестігін тексеру, клиенттерге оларды қызықтыратын мәселелер бойынша
консультациялық қызметтер көрсету аудиттің пәні болып табылады.
Аудиттің обьектісі шаруашылық жүргізуші субъекті қызметінің қаржылық
жағы болып табылады. Аудитор тексерушіден қолда бар есеп және басқа да
қаржы құжаттарын талап етуге құқылы.
Аудит оңтайлы басқару шешімдерінің негізінде жатқан экономикалық
ақпараттар жүйесіне негізделеді.
Аудиторлар мен аудиторлық фирмалар көрсететін қызметтердің түрлеріне,
оның негізгі мақсаттары мен міндеттеріне орай аудит орындайтан негізгі
функциялар туралы тұжырым жасауға болады.
Аудиттің функциялары төртке бөлінеді:
1. Сараптамалық:
- есептілікті;
- есептің жәй-күйін;
- ішкі бақылаудың жай күйі.
2. Талдаулық:
- талдау;
- болжамдау;
- ұсыныстар әзірлеу.
3. Консультациялық (сұрақтар бойынша):
- есеп;
- салық салу;
- құқық;
- мүлікті бағалау және т.б.
4. Өндірістік:
- есепті ретке келтіру алдыңғы қатарлы нысандар мен әдістерді өндіру;
- есептілік пен декларацияны жасау;
- есептілікті жасау арқылы есепті тұрақты жүргізу.
Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасын әзірлеу экономикалық субьекті
туралы алдын ала деректерге және талдау рәсімдерінің нәтижелерінен
негізделеді.
Жалпы жоспарда аудитті жүргізудің және оны жүргізудің кестесін
жасаудың, есеп пен аудиторлық қорытындыны әзірлеудің мерзімдерін қарастыру
керек.
Аудиттің жалпы жоспарының мағынасы кесте түрінде орындалады.
Жалпы жоспарды мыналар көздеу ұсынылады:
1. Аудит маңызды болу үшін нақты салаларды зерттеу қажет;
2. Қамтылуға тиіс елеулі сәттер қандай;
3. Қандай іріктемелері жоспарларда жасау қажет;
4. Аудиторлық топты қалыптастыру, оның саны және мамандардың
біліктілігі;
5. Аудиторларды аудиторлық тексерудің нақты учаскелеріне бөлу;
6. Аудиттің әр бір сатысы үшін жұмыс уақытының бюджеті;
7. Топтың барлық мүшелерін олардың міндеттемелерін және аудиттің
жалпы жоспарының ережелерімен таныстыру;
8. Басшының жоспарының орындалуын бақылауы;
9. Аудиторлық рәсімдерді нақты іске асырумен байланысты
әдістемелік мәселелерді басшының түсіндіріуі;
10. Нақты фактіні бағалау кезінде қайшылықтар туындағанда
аудиторлық топтың айрықша пікірін құжатпен рәсімдеу.
Аудитті жүргізудің бағдарламасын әзірлеу аудиттің жалпы жоспарын
әзірлеудегі сатылары қамтиды. Бағдарлама аудиттің жалпы жоспарының жалғасы
болып табылады және аудиттің жоспарларын іске асыруға қажетті аудиторлық
рәсімдердің егжей-тегжейлі тізбесін білдіреді.
Аудитті жоспарлау процесі аяқтал,аннан кейін аудиттің жалпы жоспары
мен бағдарламасы құжатпен рәсімделуге және белгіленген тәртіппен бекітілуге
тиіс. Аудиттің жалпы жоспары мен бағдарламасының мағынасы кесте түрінді
рәсімделеді.
1.3. Еңбекақы төлеу бойынша есеп айырысудың аудиті
Еңбекке ақы төлеу өндіріс циклінің бір бөлігі болып табылады және
кәсіпорын ресурстарының маңызды бөлігін құрайды. Сол үшін еңбек ресурстары
мен еңбекақы қорының тиімділігін тексеріп тұру кәсіпорын үшін өте маңызды.
Қызметкерлермен есептесуді тексеру үшін қажет ақпарат көздері ретінде
штаттық кесте, жарғы, бұйрықтар, жарғылықтар, келісім-шарттар, азаматтық
құқықтық сипаттағы келісімдер, жеке қамсыздандыру бойынша келісім–шарттар,
ссуданы беру бойынша, тауарды несиеге сату, жұмыс уақытын қолдану, есептеу
табелі, наряд, жолдама қағаздары, уақытша еңбекке жарамсыздық қағаздары,
атқару қағаздары, есептеу және төлеу карточкалары, авнстық есеп берулер
және соған қосыла берілетін алдыңғы құжаттар, мүлікті инвенторлар, мүлік
актілері құжаттарын пайдалануға болады.Тексеруден соң аудитор тексеру
бағдарламасын дайындауды соған сәйкес қызметкерлермен есептесудің
әртүрлері бойынша операцияларды, бөлшек тексеруді іске асырады.2,375
Негізінде еңбекақыны есептеуде жүргізілген алғашқы құжаттар,
құжаттардың нормативті талаптарына сәйкес дұрыс толтырылуына үлкен мән
беріледі.
Аудитор 3350 Еңбекақы бойынша қызметкерлермен есеп айырысу шотын
тексере отырып, қызметкерлерге тиісті демалыс ақысын және көп жылғы
сіңірген еңбекақысының бекітілген тәртіп бойынша құрылған қор есебінен
төленетін еңбекақысы сомасының, әлеуметтік сақтандыруға және зейнет
ақысымен қамтамасыз етуге жіберілген қаржы есебінен шығарылған жәрдемақы
сомасының, кәсіпорын табысы сомасының, ал дебет бойынша еңбекақының, сыйлық
ақшаның, уақытша еңбекке жарамсызға арналған жәрдемақының төленген
сомаларының, сонымен қатар кәсіпорындардың өз қызметкерлеріне еңбекақысы
жөніндегі қарызын сальдо шоты көрсететін орындаушы құжаттар бойынша
есептелген салықтар мен төлемдердің сомасының, еңбекақысы сомаларының
қамтып көрсетілетінін білуге тиіс.2,376
Көбінесе осы шот бойынша аналитикалық есеп деректер синтетикалық есеп
деректеріне сәйкес келе бермейді. Бұл сальдо есеп айырысу-төлем
тізімдерінің қорытынды сомаларымен берілген есеп бойынша тексеру арқылы
анықталынады.
Сол үшін аудитор бұлардың қатынасын әр түрлі кезеңдерде, кәсіпорынның
әртүрлі бөлімдері бойынша, және шығарылып жатқан өнім түрлері бойынша
талдау жасауы керек. Өндірістің есепке алынбаған көлемінің шығарылуымен
байланысты бухгалтерлер еңбекақының көлемін дұрыс талдап есептеуі керек.
Еңбекақы қаншалықты дұрыс есептелгенін, еңбекақының есептелуі қай көздерден
жасалғанын, өнімнің өзіндік құнының қай дәрежеде қымбат болғанын, осы және
осы сияқты жағдайлардың барлығын аудитор тексеріп отыру керек.
Өндірістік қызметке жұмысшылардың қатысуына байланысты персоналдар
өнеркәсіптік өндірістік және өндірістік емес болып бөлінеді Жұмысшыларды
тізімдік және тізімдік емес құрамға бөледі. Тізімдегі құрамға бір күннен
артық негізгі қызметі бойынша, ал басқа қызмет түрлері бойынша бес күннен
кем мерзімге жұмысқа қабылданған барлық тұрақты, кезеңдік және уақытша
жұмысшылар жатады .
Кадрлар есебі үшін жеке карточкалар, ғылыми жұмысшылар үшін ғылыми
жұмысшының есеп карточкалары алғашқы құжаттар болып табылады. Жұмыс
уақытының есебі бойынша негізгі алғашқы құжаттар- жұмыс уақытын
пайдаланудың есебі мен еңбек ақыны есептеу табелі және жұмыс уақытын
пайдалануды есептеу табелі болып табылады. Табель жұмысшылардың барлық
категорияларының жұмыс уақытын пайдалануын есептеу үшін, сондай- ақ
жұмысшылар мен қызметкерлердің бекітілген жұмыс күні режимін сақтауына
бақылау жасау үшін, олармен еңбек ақы бойынша есеп айырысу және атқарылған
уақыт туралы деректер алу үшін қолданылады. Табельді табель толтырушы
немесе мастер бір данада толтырады және еңбекақы есептеу үшін
бухгалтерияның есеп айырысу бөліміне жіберіледі.
Жұмысқа келулер және жұмыс уақытын пайдаланудың есебін табельде
жалпылау тіркеу әдісімен жүргізіледі, яғни барлық келгендерді ,
кешіккендерді белгілеу немесе тек қана ауытқуларды тіркеу арқылы. Күндер
мен сағаттардың санын ондық белгімен көрсетіледі. Ай соңында табельдер
әрбір жұмысшымен атқарылған уақыттың қорытындысы жазылады және жұмысқа
келген, келмеген күндер есептеледі. Осы деректер жұмыс категориялары
бойынша және жалпы табель бойынша қосылады. Жеке құрамның есебі
категорияның кадрлар бөлімінде жүргізіледі.Еңбек ақы төлеу бойынша
қызметкерлер мен есеп айырысудың синтетикалық есебі ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.