Түйеқұс шаруашылығы

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Жәңгір-хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлы-техникалық университеті

пәнінен
КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Түйеқұс шаруашылығы
Орындаған:
Тексерген:
Орал, 2012ж.
Мазмұны

Кіріспе
І. Түйеқұс – ұшпайтын ең ірі құс
1.1. Эму түйеқұсы
1.2. Эму түйеқұстарын өсіру
1.3. Атамекен корпорациясы ЖШС-інде өсіріліп жатқан түйеқұстар
ІІ. Түйеқұс шаруашылығы
2.1. Еңбекшіқазақ ауданындағы Фауна түйеқұс фермасы
2.2. Еуропадан әкелінген түйеқұстар
2.3. Түйеқұстардың экономикада алатын орны
2.4. Болжамды есептеулер.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе
Құс шаруашылығы — ауыл шаруашылығының ең жаңа және ең қарқынды дамып
келе жатқан саласы. Өнімнің қысқа мерзімде өндірілуі нарық сұранысына бағыт-
бағдар ұстауға мүмкіндік береді. Бүгінгі таңда құстың саны жөнінен Қытай,
АҚШ, Ресей, ал жұмыртқа өндіруден Қытай, АҚШ, Жапония, Ресей және Үндістан
ерекше көзге түседі.
Тауарлы құс шаруашылығы, негізінен, қала маңдарында шоғырланған. Ал
соңғы жылдары жоғары маманданған құс шаруашылықтары арзан жұмысшы күші
жеткілікті климаты қолайлы аудандарға ауысуда.[1]
Асыранды құстарды қолда өсіруді құс шаруашылық деп атайды. Құс
шаруашылығы - мал шаруашылығының тиімді саласының бірі. Адамзатты нәруызды
тағаммен қамтамасыз етуде құстай алынатын жұмыртқа мен еттің маңызы ерекше.
Құс қауырсыны (мамығы) күнделікті тұрмыс қажетіне де пайдаланылады. Ал құс
саңғырығы - сапалы тыңайтқыш. Созылған құстың ішкі мүшелерінің қалдықтары
үй хайуанаттарына қорек ретінде пайдаға асады. Қолға үйретілген асыранды
құстардың да арғы тегі өздеріне туыстас жабайы құстар. Қазіргі кезде қолға
үйретілген құстардың 10-нан астам түрі белгілі.
Құс шаруашылығын дамытудағы басты мақсат — олардың жұмыртқасы мен етін
алу. Құйрық қауырсыны ұзын болып келетін тауықтың - феникс қолтұқымы бар.
Мұндай тауық қолтұқымы Жапония мен Қытайда өсіріледі. Тауыс, көгершін және
баққунақ (канарейка) әсемдік үшін арнайы торла қолдан өсіріледі. Үй
құстарынан ең алғаш қолға үйретілгені — асыранды қаз.
Қазіргі кезде көптеп қолға үйретіле бастаған құс - африкалық түйеқұс.
Оның еті, жүмыртқасы тағам ретінде пайдаланылады. Түйеқұс өсіретін фермалар
АҚШ-та, Қытайда, өзге де елдерде бар. Тіпті Қазақстанда (Қостанай
өңіріндегі Қарабатыр шаруа қожалығында, Алматы облысы, Еңбекшіқазақ
ауданы, Есік қаласында және т.б. өңірлерде де) африкалық түйеқұс өсірілуде.
Құстардың адам өмірінде маңызы орасан зор. Асыранды және табиғи
құстарды қолда өсіру құс шаруашылығы деп аталады. Құс шаруашылығы - мал
шаруашылығының бір саласы. Құс өсірудің өнеркәсіптік сипаты бар. Әсіресе
арнаулы құс фабрикаларында тауық өсіру халықты етпен, жүмыртқамен
қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Бір ғана құс фермасында 300 мыңнан астам
құс өсіруге болады. Одан жыл сайын миллиондаған тонна жұмыртқа алынады.
Қазіргі кезде түйеқұс өсіруге ерекше назар аударылуда. Бөдене өсірумен
шұғылданатын да шаруашылықтар бар.[2]
І. Түйеқұс – ұшпайтын ең ірі құс
1.1. Эму түйеқұсы
Эму түйеқұсы тек Австралия құрлығын мекен ететін ерекше жануарлар
екені рас. Көпшілік арасында тараған пікірлер бойынша, эму түйеқұсы артқа
жүре алмайды, тек алға қарай қозғалады. Сол себепті бұл жануарлар
Австралияның гербінде прогрестің символы ретінде бейнеленген. Ал жасыл
құрлықта ғана мекен ететін түйеқұстың ғылымға белгілі 69 түрі бар екен.
Түйеқұс - ең ірі жақсы жүгіретін (ұшпайтын) құс, оның биіктігі 270см,
ал салмағы 175кг дейін жетеді, жүгіргенде жылдамдығын сағатына 60-70 км
дейін арттыра алады. Дүниедегі ең ауыр құс - түйеқұс. Салмағы өте ауыр, ұша
алмайды. Жүгірген кезде атпен қуып жетудіің өзі қиын.
Оның грек тілінен аударғандағы ғылыми атауы түйе-құс дегенді
білдіреді.
Экваторлық ормандардың солтүстік және оңтүстік аймақтарындағы ашық
саваннаны және жартылай шөлейтті даланы мекендейді.
Негізгі қорегі өсімдіктер – өркендер, гүлдер, тұқымдар, жемістер болып
табылады, бірақ кейбір кездерде олар жануарлар мен жәндіктерді (көкқасқа
шегірткені), рептилияларды, кеміргіштерді және жыртқыштардың
тамақтанғанынан қалған қалдықтарды жейді. Олар қоректенген өсімдіктерінен
ылғалды жеткілікті мөлшерде алатындықтан, көп уақытқа дейін сусыз жүре
алады.
Олардың тісі жоқ, сондықтан тамақ асқазанда қорытылу үшін олар: ұсақ
тастарды, шегелерді, темірлерді, пластмассаларды, кесек ағаштарды және тағы
басқаларды жұтып қояды.
Ұясын жерге салады. Ұясында 12-15 жұмыртқаға дейін болады.
Бұлардың төс сүйегі жалпақ әрі оның қыры болмайды. Олар ұша алмайды,
бірақ құрлықта (ашық алаңқай жерлерде) өте жылдам жүгіреді. Қанат
қауырсындары доғалданып келген, аяқтары өте жақсы жетілген. Бұған барлық
құрлықта кездесетін түйеқұстар жатады. Оларды тіршілік ететін аймақтарын
сәйкес жеке отрядтарға топтастырады. Мысалы: африкалық түйеқус (страус),
америкалық түйеқус (нанду), австралиялық түйеқұстар (эму, казуар) және Жаңа
Зеландияда кездесетін қанатсыз түйеқус (киви) деп аталады. Түйеқұстардың ең
ірісі - африкалық түйеқұс (страус). Олардың басқа құстардан басты
айырмашылығы - аяқтарында екі ғана саусақ болады. Өте ірілерінің салмағы 90
килограмға жетелі. Африка да, өзге де ел дер де арнайы қолда әсіре ді. Оның
етін, жүмыртқасын тағам ретінде, ал қауырсынын әсемдік үшін пайдаланады.
Африкалық түйеқұс Қазақстанда да қолда өсіріле бастады. Түйеқұстардың
ішіндегі ең кіші түрі - киви, оның салмағы 2 - 3 килограмдай. Ол Жаңа
Зеландия аралдарында кездеседі. Оның жұмыртқасы өте ірі (0,5кг). Түйеқұстар
өсімдіктермен де, ұсақ бунақденелілермен де қоректенеді.
1.2. Эму түйеқұстарын өсіру
Эму түйеқұстар тұқымдасына (ұшпайтын құстар), түйеқұс , киви және
басқа да бірқатар құстар қатарына жатады. Бұл құстардың барлығының алдыңғы
қанаттары жоқ. Эму Австралиядан шыққан. Ересек түрлерінің салмағы 75 кг
және бойы 170-190 см.-ге жетеді. Ірі қара мал өсіргенге қарағанда эмуды
өсірудің бірқатар артықшылықтары бар – олар қоршаған ортаға тез
бейімделеді, тақыр жерлерде және басқа да аз пайдаланылатын жерлерде өмір
сүре береді, ерекше күтімді қажет етпейді, сондықтан әбден жанама өндіріс
көзі бола алады. Үшіншіден, эмуды өсіру арқылы өнімнің бірнеше түрлерін
алуға болады.
Өздерін қоршауда да, қора-жайларда да емін еркін сезінуі үшін
түйеқұстар өсірудегі міндетті элементтердің бірі топырақ болып табылады.
Оларға кең жер керек. Түйеқұстарға арналып салынатын құрылыс алаңы құрғақ
жерде болуы тиіс. Өйткені түйеқұстар құрғақ аудандарда тіршілік етуге
үйренген, олар желдің өтіне өте шыдамды, суықты да жақсы көтереді, қар
үстінде еш қиындықсыз жүре береді. Қораларда бағу үшін температураны +15
градуста ұстаса да жеткілікті.
Түйеқұстар негізінен шөпқоректілер және жайылымдардағы, бұталардағы
шөп-шалаңмен, ағаш өскіндерімен қоректенеді. Азық ретінде жәндіктер мен
ұсақ омыртқалыларды жиі пайдаланады. Түйеқұстарды асырау барысында жемі
үшін қандай да бір экзотикалық тағам қажет етілмейді. Жемнің берілуіне
қарай түйеқұстардың басқа үй құстарына қарағанда салмағы үлкен болады.
Бұл түйеқұстар үшін аналықтарының жұмыртқалар салып, төлдеулері
арқылы топтық көбею тән. Бұл жағдайда жұмыртқаларын, жас төлдерін,
өсіңкіреген және үлкен түрлерін сою үшін сатуға болады. Құс өсіруді жаңадан
қолға ала бастағандар үшін инкубаторлық әдіс ұсынылады. Эмуды өсірушілер
үшін олардың жұмыртқа басуын үнемі бақылап жұмыртқаларын жинау, оларды
кірден тазартып инкубаторға орналастыру қажет. Эму бір маусымда 20-50
жұмыртқа салады. Нақты алғанда бұл құс әр үш күн сайын 1 жұмыртқа табады.
Стандартты көрсеткіш бойынша балапандардың 85% пайызы жарып шығады. Сау
түйеқұстар 25-35 жыл бойы өнім береді, яғни көбейту үшін сатып алынған
түйеқұс жұптарын көпжылдық инвестиция ретінде қарастыруға болады.
Ұрғашылары температура ауысуына өте төзімді – барлық климатта жақсы
көбейеді.
Инкубатор балапандарды шығару процесінде температура мен ылғалдылықтың
қажетті деңгейін қамтамасыз етеді. Ол ауа алмасуын және салынған
жұмыртқалардың бірқалыпты аударылуын қамтамасыз етеді. Бұл факторлардың
барлығы балапандардың сапа көрсеткіштеріне әсер етеді. Инкубациялық кезең
50-55 күнге созылады. Бұл кезеңдегі күтімге мыналар жатады: эмбрионның
дамуын бақылау, өлі жұмыртқаларды алып тастау, санитарлық жағдайды
қамтамсыз ету. Балапандарды өсіру дегеніміз – оларды жабынмен қамтамасыз
ету мен серуендету және оларға жем беру. Балапандарға жылы, желдетілетін,
гигиеналық нормаларға сай қора қажет. Оларды серуендеуге шығарып тұру
денсаулықтарын нығайту және аяқтарының қисаймауы үшін қажет.
Эму түйеқұстарын өсіру арқылы мынадай өнімдер алуға болады: дәмі мен
құрылымы бойынша сиыр етіне ұқсас майлы емес, түрі қызыл ет, жұмсақ,
қауырсын құрылымына ұқсас мықты тері, құрамында олеин қышқылы бар, тері
арқылы биоактивті элементтердің өтуін арттыратын өзіндік қасиетке ие май.
Қауырсынын сән салондары бас киімдерді декоративті сәндеу үшін, балық
аулауда қалтқы жасау үшін, ал өнеркәсіпте тазартқыш құралдарын әзірлеу үшін
пайдаланады. Жұмыртқасының қабықшалары мен тырнақтарын зергерлік өнерде
пайдаланады.
Эму еті және жұмыртқасын мейрамханалар, экзотиканы аңсайтын
азаматтардың жекелеген санаттары аса қызығушылықпен сатып алады, өңделген
етін салқын және ыстық тағамдар үшін пайдаланады.
1.3. Атамекен корпорациясы ЖШС-інде өсіріліп жатқан түйеқұстар
Төлеби ауданына қарасты Сарқырама ауылындағы Атамекен корпорациясы
ЖШС-інде өсіріліп жатқан түйеқұстарды бүгінгі таңда сырттағы торларда
ұстайды. Себебі жылдың жауын-шашынды, суық күндерінде болмаса, басқа
күндері түйеқұстарға табиғат аясында жүрген пайдалырақ. Түйеқұс балапандары
42 күнде жұмыртқаларды жарып шығады. Дегенмен балапандарға тез көз тиеді.
Сондықтан әбден жетіліп кеткенге дейін оларды сырт көзге көрсетпеуге әрекет
жасалынады. Жалпы, түйеқұс балапандары күркенің балапандарына өте ұқсас
келеді екен. Тез көз тиетіні болмаса, жақсы жетілген балапандарының бойы
күніне 1 сантиметрге өсіп отырады. Түйеқұстың салмағы 1200-1500грамм
шығатын жұмыртқаларының дәмі де күрке жұмыртқаларының дәміне ұқсайды.
Түйеқұстар да кәдімгі тауықтар секілді шілденің күнінде жұмыртқа табуды
сиретеді. Түйеқұстар тікесінен-тік тұрып табатын жұмыртқалардың сыртына
қайсы тордың ішінен алынғаны және қай күні туылғаны қарындашпен көрсетіледі
екен. Сондай-ақ арнайы қондырғы арқылы жұмыртқалардың балапан аштыруға
жарамды-жарамсыздығы анықталады. Себебі кей жұмыртқалар жердегі құм үстіне
түскен кезде зақымданып қалатын көрінеді. Жұмыртқалар он күн ішінде
инкубаторларға салынуы тиіс. Егер бұл мерзімнен асып кетсе, олар балапан
аштыруға жарамсыз болып қалады. Ал жаңадан жұмыртқалап жүрген жас
мекиендердің жұмыртқалары балапан аштыруға жарамайды, көбінен балапан
шықпай қалса, көпшілігінен әлжуаз балапандар пайда болады. Сондықтан
мамандар инкубаторға да мейлінше жілік майы толысқан, кексе түйеқұстардың
жұмыртқаларын жібергенді жөн көреді. Олар кәдімгі тауықтар мен күркелер
секілді шағылысады. Тек бір айырмашылығы, шағылысардан алдын тауықтардың
әтештері қоқыраңдап, қыр көрсетсе, түйеқұстардың қоразы мекиенінің
көңілінен шығу үшін оның алдында қанатын қомдап, билеп барып, әрекетіне
кіріседі екен. Сондай-ақ қораздары мекиендерін бір-бірінен қызғанып, қыр
көрсетіп те қояды. Ал мекиенмен шағылысып болған қораз қанатын қомдап,
серпіп-серпіп, өзін нағыз сері санап, масаттанып кетіп бара жатқандай
көрінеді. Түйеқұстардың ересектері жастарынан бөлек торда ұсталады.
Ересектері жастарына әлімжеттік жасап, оларды шоқып, теуіп тастайды.
Олардың тепкісі аттың тепкісінен әсте кем емес көрінеді. Түйеқұс аяғын
алдына қарай серпіп, адам сияқты тебеді. Сондықтан көбіне бұл құстар ауырып-
сырқап қалғанда жанынан жолау қиын екен. Жалпы, Оңтүстік өңірін түйеқұстар
жерсініп, өздерін емін-еркін ұстап жүр. Осындай игі істі атқарып отырған
Атамекен корпорациясы бұдан өзге де шаруашылықтармен айналысады. Олардың
ірі қара асырайтын фермаларының ет және сүт өнімдері бүгінде бәсекелестікке
қабілетті тауарлар қатарына жатса, жоғары сапалы бидай, көкөніс өсіретін
жылыжайларынан қызанақ, қияр сияқты өнімдер шығып жатыр. Сондай-ақ жасыл
желекпен көмкерілген кереметтей демалыс аумағында тауыстар серуендеп жүр.
Ондағы қонақтар үшін дастарханға қойылатын жеміс-жидектің бәрі де сол
демалыс аумағының өзінде өсіріледі. Қысқасы, бұл корпорацияның ісі
Қазақстанның барша кәсіпкерлеріне үлгі боларлықтай-ақ.
ІІ. Түйеқұс шаруашылығы
2.1. Еңбекшіқазақ ауданындағы Фауна түйеқұс фермасы
Қазақстанға алғаш түйеқұстар 2001 жылы әкелініп, елімізде түйеқұс
шаруашылықтары ашыла бастады Африка түйеқұсы - әлемдегі ең ірі құстардың
бірі. Олардың бойы 3 метрге, ал салмағы 120-200 килограммға дейін жетеді.
Соған қарамстан, жүгіру жылдамдығы орта есеппен 70 километрсағат.
Түйеқұстар шамамен 70 жыл өмір сүріп, соның 30-40 жылында айтарлықтай өнім
береді екен. Жалпы түйеқұстар саваннада өмір сүруге бейімделген. Дегенмен,
олар еліміздің табиғи жағдайына да үйренісіп кеткен көрінеді.
Биыл көк байрағымыздың ашық аспан астында ұлы даланың еркін самалымен
асқақ желбірегеніне, тәуелсіздік атты тәтті сөздің санамызға сіңіп
көкірегімізді кернегеніне 20 жыл толды. Осы уақыт ішінде Елбасының айрықша
көңіл бөлуінің арқасында ауыл шаруашылығы да жедел дамып, оны реформалау іс-
шаралары қарқын алды. Атап айтқанда, ауыл шаруашылығы өндірісіндегі
мүмкіндіктер нақтыланып, өнім өндірушілерге шаруашылығын дамытуға барлық
жағдай жасалынды. Ауылдар абаттанып, гүлдене бастады.
Тәуелсіздіктің арқасында алыс-жақын шетелдермен байланыс орнатылып,
алыс-беріс келісіліп, тәжірибе алмасылуда. Осы мүмкіндіктерді пайдаланып
Бельгия, Голландия, Италия мемлекеттері шаруагерлерімен байланысқа шығып,
түйеқұс өсіру тәжірибесін зерттеп білуім өз нәтижесін берді. Алып құс
өсірудің қыр-сырына әбден қаныққан соң 2001 жылы туған ауылым – Бөлек
селолық округіне қарасты Әймен елді мекенінен 4 шақырым тың өңірден
120гектар жер алып Фауна түйеқұс фермасы ЖШС-ін құрдым. Алғашқы жылы
көктемде-ақ мемлекеттен алған несиеге қоражай салып, тұрғын үй жағдайымды
жасап, аталмыш құстың жемшөбіне қажетті дақылдар, көкөніс сеуіп мол өнімге
кенелдім. Жаз ортасында жоғарыда аталған мемлекеттерден жұмыртқадан жарып
шыққанына екі жеті ғана болған 150-дей түйеқұс балапандарын сатып алып,
жергілікті табиғат жағдайына бейімдеу тәжірибесінен өткіздім. Әрине, жаңа
басталған іс кемшіліксіз болмайды. Климаттық ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.