Үйрек шаруашылығын асылдандыру жұмыстары

Пән: Биология
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 17 бет
Таңдаулыға:

Жәңгір-хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлы-техникалық университеті

пәнінен

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Үйрек шаруашылығын асылдандыру жұмыстары

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2012ж.
Мазмұны

Кіріспе
Әдебиетке шолу
І. Үйрек өсіру шаруашылығы
1.1. Үйректерді көбейтудің технологиясы
1.2. Үйрек тұқымдасына жататын құстар
ІІ. Үйрек шаруашылығын асылдандыру жұмыстары
2.1. Үйрек тұқымдары
2.2. Асылдандыру жұмыстары
2.3. Болжамды есептеулер.
Қорытынды
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Кіріспе

Құс шаруашылығы — ауыл шаруашылығының ең жаңа және ең қарқынды дамып
келе жатқан саласы. Өнімнің қысқа мерзімде өндірілуі нарық сұранысына бағыт-
бағдар ұстауға мүмкіндік береді.
XX ғасырдың екінші жартысынан бастап, Солтүстік Америка мен Батыс
Еуропа елдерінде бройлер балапандарын өсіретін ірі құс өсіру кешендері
қалыптаса бастады. Бүгінгі таңда құстың саны жөнінен Қытай, АҚШ, Ресей, ал
жұмыртқа өндіруден Қытай, АҚШ, Жапония, Ресей және Үндістан ерекше көзге
түседі.[1]
Тауарлы құс шаруашылығы, негізінен, қала маңдарында шоғырланған. Ал
соңғы жылдары жоғары маманданған құс шаруашылықтары арзан жұмысшы күші
жеткілікті климаты қолайлы аудандарға ауысуда.[1]
Асыранды құстарды қолда өсіруді құс шаруашылық деп атайды. Құс
шаруашылығы - мал шаруашылығының тиімді саласының бірі.
Адамзатты нәруызды тағаммен қамтамасыз етуде құстай алынатын жұмыртқа
мен еттің маңызы ерекше. Құс қауырсыны (мамығы) күнделікті тұрмыс қажетіне
де пайдаланылады.
Ал құс саңғырығы - сапалы тыңайтқыш. Созылған құстың ішкі мүшелерінің
қалдықтары үй хайуанаттарына қорек ретінде пайдаға асады.
Қолға үйретілген асыранды құстардың да арғы тегі өздеріне туыстас
жабайы құстар. Қазіргі кезде қолға үйретілген құстардың 10-нан астам түрі
белгілі. Тауықтәріздестерден - тауық, күркетауық, тысыр тауығы (цесарка),
тауыс және жапон бөденесі.
Үйрек пен қазда қолға үйретілген құстарға жатады. Құс шаруашылығын
дамытудағы басты мақсат олардың жұмыртқасы мен етін алу. Тауыс, көгершін
және баққунақ әсемдік үшін арнайы торда қолдан өсірілді. Үй құстарынан ең
алғаш қолға үйретілгені – асыранды қаз.
Бұдан 7 мың жылдай бұрын Еуропа мен Батыс Сібірде – жабайы сұр қаз,
Қытай мен Ресейдің қиыр шығысында жабайы қутұмсық қаз бір мезгілде қолға
үйретілген. Олар бірінен-бірі дене тұлғасы, қауырсындарының түсі арқылы
ажыратылады. Асыранды қаз жылына орта есеппен 30-50жұмыртқа береді.
Қолға үйретілген үйректің арғы тегі — жабайы барылдауық үйрек. Үй
үйректері бұдан 6-7 мың жыл бұрын Месопотамия аймағында және Қытайда қолға
үйретілген. Оны да еті, мамығы үшін өсіреді. Қолға үйретілген үйректің тағы
бір түрі - мускусты үйрек. Ол алғаш рет Оңтүстік Америкада қолға
үйретілген. Оның да еті жұмсақ әрі дәмді, майы аз болады.
Облыс әкімі осында бағылатын қаз бен үйрек шаруашылығының жұмысымен де
танысты. Шет елден әкелінген құстың өсімділігі де, сапасы да жұрттың
көңілінен шығуда. Біздің елімізді былай қойып, ТМД кеңістігінде теңдесі жоқ
экожүйені жақсартуды мақсат еткен жалғыз серіктестіктің тірлігіне өңір
басшысы оң бағасын беріп, өз тарапынан жан-жақты қолдау көрсететінін
айтты.
Әдебиетке шолу

1. С.И. Сметневтің зерттеулерінде үй үйректері бұдан 6-7 мың жыл бұрын
Месопотамия аймағында және Қытайда қолға үйретілген. Оны да еті, мамығы
үшін өсіреді. Қолға үйретілген үйректің тағы бір түрі - мускусты үйрек.
І. Үйрек өсіру шаруашылығы
1.1. Үйректерді көбейтудің технологиясы
Үйрек пен қаз – үй шаруашылығындағы пайдалы құстардың бірі. Олар күй
талғамайды, ет пен майды, өте жақсы қауырсын мен мамықты мол береді. Үйрек
пен қаз өнімдері: біздің тағамдық тұтынуымызда құнды болып саналатын
еттері, қаздың майлы бауыры, олардың майы.
Үйрек те, қаз да төзімді құстар қатарына жататындықтан, тақтайдан
тығыз етіп жасалған қоралар олар үшін әрі арзан әрі қолайлы болып саналады.
Оның едені жерден сәл жоғары етіп жасалуы керек. Әрбір қораны екіге бөлген
тиімді болар еді: біріншісін – үлкендеу етіп демалыс пен серуендеу үшін,
екіншісін – кішілеу әрі аздап қараңғылау етіп құстардың дамылдап отыруы мен
жұмыртқа салуы үшін. Үйрек пен қаз өсірудегі ең маңызды нәрсе таза төсеніш
пен міндетті түрде ауаны желдетіп тұру болып табылады. Әрбір құстың ұясын
жасанды түрде бір-бірінен бөлек ету үшін шөп, сабан, қурай, құрақ сынды
немесе басқа да шөптермен жауып немесе қоршап қою керек.
Егер сіз құс өсіруді балапан кезінен бастағыңыз келсе, сізге инкубатор
қажет болады. Жұмыртқалардың инкубациясы үшін арнайы дүкендерде сатылатын
кішігірім кез келген тұрмыстық инкубаторлар қолданыла береді. Дайын
зауыттық инкубаторлардан басқа әуесқой құс өсірушілердің көбісі қолдан
жасалған қарапайым инкубаторларды пайдаланады. Оларды құрастыру туралы
мәліметтер интернетте жетерлік. Қаз балапандарының жұмыртқаны жарып шығу
мерзімінің басталуы – 29- күн, жаппай шығатын күні – 30-күн, шығудың
бітетін күні 31-күннің бірінші бөлігі, ал үйрек балапандарының шығуы 27-
күні басталып, жаппай шығу – 28-күні жалғасады.
Үйрек пен қаз балапандарының алғашқы қорегі – ұсақтап туралған
пісірілген жұмыртқа, салат, әртүрлі көк-сөк, пісірілген күріш немесе тары.
Екі аптаға дейін оларға әрбір екі сағат сайын жем беру керек. Одан кейін
жем беруді тәулігіне 5-тен 3 ретке дейін қысқартуға болады. Бұдан кейін
үйрек пен қаз балапандары қанаттанып, шамамен 2 айдай өсіп-жетілген уақытта
оларды жетілген құстардың қорегіне көшіруге болады. Ал ересек үйрек-
қаздарды жаз бен күзде көбінесе жайылымда ұстап, кешкі мезгілде ғана қоспа
жеммен немесе дәнмен қоректендіруге болады. Үйрек пен қаз балапандарының
тиімділігі сол, олар бар болғаны алғашқы 1,5-2 ай мерзімде ғана айтарлықтай
калоритті жемді қажет етеді де, бұдан кейінгі уақытта оларды негізінен
жайылымда өсіруге болады. Жайылымнан оралған уақытта күніне бір рет
құстарды бақшаның көк шөптерімен: тамырлы жемістердің собығы, арамшөптер,
адам тұтынуына жарамсыз жемістер мен көкөністердің, асхана, дән мен ұн
қалдықтарынан дайындалған быламықпен қоректендіру керек.
Үйректер пен қаздарды көбейтудің технологиясы. Оларды көбейтудің
бірнеше тәсілдері бар: күріктеусіз, аналық ұрғашы қаз арқылы және күрік
бастыру арқылы.
Үйректер мен қаздарды күріксіз көбейту тәсілі. Үйректер мен қаздарды
күріксіз көбейту тәсілін қолдану барысында балапандар жарып шыға салысымен
құс қорада + 32ºС температурасын сақтауды қамтамасыз етіп, оны 10 күн бойы
күнаралатып 1ºС-ге төмендету керек. Бұдан кейінгі әрбір үш күн сайын 2ºС-
ден төмендете отырып, қорадағы жылуды 8ºС-ге дейін төмендетпейінше осындай
қалыпта ұстайды. Құс қораны балапандар тіршілігінің 22-күнінен бастап
жылытпай-ақ қойса да болады немесе температура аяқ-астынан төмендеп кеткен
жағдайда ғана жылыту керек. Оларды суға 14 күндік болған кезде күріксіз
жіберуге болады, алайда су өте салқын және оның ағысы тым қатты болмау
керек.
Ауа райы мен сыртқы температураны ескере отырып, үйрек пен қаз
балапандарын жайылымға үйрете бастайды.
Күрікпен көбейту. Құстарға қолайлы жайылым ұйымдастырған жағдайда ғана
жүзеге асуы мүмкін. Қаз балапандарын буындары қатайған кезде немесе туа
салысымен-ақ жайылымға жіберуге болады.
Қаз бен үйрек балапандарын тор астында өсіруге болады. Қаздар мен
үйректерді жұмыртқа шығаруға отырғызудың қолайлы мезгілі – наурыз айының
аяғы, сәуірдің ортасы. Осы уақытта олардың жұмыртқа тууы тоқтап, жұмыртқа
басу түйсігі пайда болады. Ерте жарып шыққан қаз бен үйрек балапандарының
өсу кезеңі ең қолайлы мезгілмен тұспа-тұс келеді, себебі дәл осы уақытта
олар жас, құнарлы шөппен қоректене алатын болады. Қаздар мен үйректер
жұмыртқа басатын орын қараңғылау, таза, иіссіз, температурасы 12ºС-ден
төмен болмауы керек. Жұмыртқа басу барысында құс қорада тыныштық болу
керек, сондықтан өзге құстарды басқа жерге орналастырған дұрыс. Қаздар мен
үйректер көбінесе жұмыртқа салған ұяларында ғана жұмыртқа басады. Егер
жұмыртқаларды басқа жерге ауыстыратын болса, олар жұмыртқа басуын тоқтатуы
мүмкін. Қаздың астына 11 – 13 жұмыртқа салады. Қаз бен үйрек балапандарын
мұндай жолмен өсіру барысында жасанды жылытудың қажеті жоқ.
Қаздар мен үйректерді өсіру олардан алынған өнімдерді (мамық,
қауырсын, тезек) толық өңдегенде ғана тиімді. Қаздың салмағы 4 - 8 кг., 600
г. мамық береді. Үйректің салмағы 1,5 кг., 3 кг. мамық береді. Етін
өткізумен қатар, мамықты шикізат ретінде пайдалана отырып, жастық, көрпе
жасаумен немесе тігін шеберханаларымен келісуге болады.
Пекин үйрегі. Лонг-Айленд үйрек балапаны (long island duckling) –
Бұрынғы кездері Құрама Штаттарда үйрек балапандарын өндіру Лонг-Айлендте
орналастырылған болатын, шығарылған үйрек балапандарының барлығы Лонг-
Айлендте туып-өскендер болып есептелетін. Олар Қытайдан әкелінген пекиннің
ақ үйрек балапандарының тұқымынан шығарылған болатын. Лонг-Айленд үйрек
балапандарын белгілеу географиялық тұрғыда барлық уақытта Лонг-Айлендте,
Нью-Йорк өсірілген үйрек балапандарына жатқызылатын. Бүгінгі таңда пекиннің
ақ үйрек балапандары негізінен елдің Орта Батысында және Батыс аймақтарында
өсіріледі, кейде Лонг-Айленд стиліндегі Үйрек балапандары деп аталуы да
мүмкін.
1.2. Үйрек тұқымдасына жататын құстар

Құс шаруашылығын дамытудағы басты мақсат — олардың жұмыртқасы мен етін
алу. Құйрық қауырсыны ұзын болып келетін тауықтың - феникс қолтұқымы бар.
Мұндай тауық қолтұқымы Жапония мен Қытайда өсіріледі. Тауыс, көгершін және
баққунақ (канарейка) әсемдік үшін арнайы торла қолдан өсіріледі. Үй
құстарынан ең алғаш қолға үйретілгені — асыранды қаз.
Бұдан 7 мың жылдай бұрын Еуропа мен Батыс Сібірде - жабайы сұр қаз,
Қытай мен Ресейдің қиыр шығысында жабайы қу тұмсық қаз бір мезгілде қолға
үйретілген. Асыранды қаздың жабайы арғы тегі сұр қаз бен қу тұмсық қаздар.
Олар бірінен-бірі дене тұлғасы, қауырсындарының түсі арқылы ажыратылады.
Сондай-ақ олар өзара жүптасып, ұрпақ бере алады.
Асыранды қазды негізінен еті үшін арнайы құс фабрикаларында қолдан
өсіреді. Асыранды қаз жылына орта есеппен 30-50 жұмыртқа береді. Арнайы
шаруашылықтарда жылына 50-80 жұмыртқа алуға болады. Қолда өсірілетін
атақаздардың орташа салмағы 5 - 8 килограмм. Аналық қаздар 4 - 7 килограмм
салмақ тартады. Қаз өсіретін фабрикаларда 2,5-3 айлық қаздарды союға
жібереді, оның әрқайсысы 3,5-4,5 килограмм ет береді. Қаздардың кубань,
қытай, холмогор, италиялық, рейн, үлкен сұр қаз деп аталатын қолтұқымдары
көп өсіріледі. Еуропа елдерінде (Франция, Венгрия, Польша, т.б.) қаздың
бауырын пайдалану мақсатында да арнайы өсіреді. Ондай қаз қолтұқымдарына
тулуз, ланд, италиялық, рейн қаздары жатады.
Үйрек, үй үйректері (Anas platyrhynchos var. domestіca) —
қазтәрізділер отряды, үйрек тұқымдасына жататын құстар. Шамамен біздің
заманымыздан 1000 жыл бұрын Еуразия, Солтүстік Африка, Солтүстік Америкада
жабайы барылдауық үйректі қолға үйрету арқылы шығарылған. Үйректердің ең
көп тараған түрлері: пекин Үйрегі, мәскеудің ақ Үйрегі, мускусты Үйрек,
үндінің жүйрік Үйрегі, т.б. Пекин Үйрегінің басы үлкен, жалпақ, маңдайы
шығыңқы, тұмсығы қызғылт-сары, сәл имектеу, арқасы кең, шоқтығына қарай
биіктеу, тұлғасы кең әрі ұзын, сирағы қысқа әрі жуан, қауырсыны ақ,
денесінің түсі сарғылт болып келеді. Оның мекиенінің салм. 3,0 кг, аталығы
3,5 кг, 9 апталық балапанының салм. 2,5 кг тартады. Жасы 6 — 8 айға
жеткенде жұмыртқалай бастап, 7 — 8 айдың ішінде 80 —120 жұмыртқа табады.
Балапан шығымы 75%. Мәскеудің ақ Үйрегі сырт тұлғасы жағынан пекин Үйрегіне
ұқсайды. Ол тез жетіледі, өте бейімделгіш, жұмыртқасы 90 г, жылына 100-ге
дейін (екі жыл бойы) табады. Балапан шығымы жоғары. Мускусты Үйректердің
кеудесі кең денесі ұзын, жақсы ұшады; қауырсыны қара, қара ала түсті болып
келеді. Мекиендерінің салмағы 2,5 — 3 кг, аталығы 4,5 — 5 кг, жақсы
семірген кезде 6 — 7 кг, бауырының өзі 350 — 550 граммға жетеді. 6 — 9
айлығында жұмыртқалай бастап, жылына 60 — 120-ға дейін жұмыртқа табады.
Таза еті көп, майы аз, оның құс бауырын өндіруде маңызы зор. Үндінің жүйрік
Үйрегі жұмыртқалағыш тұқым. Оның денесі, мойны, сирағы, құлағы ұзын
жаратылған (қ. Алғашқы жануарлар). Жылына 200-ден астам жұмыртқа табады.
Дәмі тауық жұмыртқасына ұқсайды.
Әрі етті, әрі жұмыртқалағыш бағытта да өсірілетін тауықтың
қолтұқымдары (мысалы, ақ плимутрок) бар. Төбелестіру мақсатында малай,
үнді, ағылшын қолтұқымдары өсіріледі. Ондай тауықтардың аяқтары ұзын,
сіңірлі келеді. Денесі мығым, шоқысуға, тепкілесуге бейім. Қолға үйретілген
үйректің арғы тегі — жабайы барылдауық үйрек. Үй үйректері бұдан 6-7 мың
жыл бұрын Месопотамия аймағында және Қытайда қолға үйретілген. Оны да еті,
мамығы үшін өсіреді. Қолға үйретілген үйректің тағы бір түрі - мускусты
үйрек. Ол алғаш рет Оңтүстік Америкада қолға үйретілген. Оның да еті жұмсақ
әрі дәмді, майы аз болады.
Ала (итала) қаз – сырт көрiнiсi қазға да, үйрекке де құсас, басы,
құйрық қауырсыны қара, жемсауы мен арқасы ақ, көкiрегi сарғыш iрi құс.
Үйрек – башайларының арасы жарғақ терiмен ұласқан су құсы. Асыранды
түрi де бар.
Үйректің түрлері:
Мамыр ұшуға жетiлмеген, отқа семiрмеген балапан.
Кежек – үйректiң қоразы.
Мисақ – үйректiң бiр түрi.
Сүңгуiр үйрек – терең сулы өзен-көлдерде жүретiн, сүйiр тұмсықты,
төбесiнде айдары бар үйрек.
Сұқсыр – сұр түстi кiшкене үйрек.
Шүрегей – үйректiң ең кiшкене, ұшқыр түрi.
Сүршүрегей – тектестерiнен қауырсын ұштарындағы ақ дақтарымен
ерекшеленетiн, өте сирек кездесетiн шүрегей үйрек.
Кегер – кiшкене, сұр түстi сүңгуiр үйрек.
Дарқоңыр – үйректiң бiр түрi.
Шiңкiлдек – дауысы шiңкiлдеген үйректiн кiшiгiрiм түрi.
Бiзқұйрық – ұзын құйрығы сүйiр, үйрек тұқымдас су құсы.
Зымыран – үйрек тәрiздес кiшкене ұшқыр құс.

ІІ. Үйрек шаруашылығын асылдандыру жұмыстары
2.1. Үйрек тұқымдары

Шаруашылықта үйрек өсіру өте тиімді. Әсіресе, бағатын кішкене көлшік
болса, үйректер көп уақытын сонда өткізіп, азықтанып, берілетін жемді
біршама үнемдейді. Үйрек балапандары жұмыртқадан жарыла салып, жаңа ортаға
тез бейімделіп, жылдам өсіп-жетіледі. Үйрек ұстау үшін ең арзан материалдан
қалқа тұрғызса жетіп жатыр. Негізінен етті болып келеді. Өйткені, үйрек
жұмыртқалары, басқа да суда жүзетін құстардікі сияқты, дәмсіз болады да,
пісіріп ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.