Ауыспалы егістерді жоспарлау

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министрлігі

Қазақ Ұлттық Аграрлық Университеті

Кафедра

Тақырыбы: АУЫСПАЛЫ ЕГІСТЕРДІ ЖОСПАРЛАУ

Орындаған: Құрмашева Г.

Қабылдаған:

Алматы-2009

ЖОСПАР

I-бөлім. АУЫСПАЛЫ ЕГІСТЕРДІ ЖОСПАРЛАУ ҮШІН КЕРЕК ДЕРЕКТЕР

1. 1. Шаруашылық туралы жалпы мағлұмат

1. 2. Шаруашылықта пайдаланылатын жерлердің түрлері

1. 3. Шаруашылықтың климат жағдайы

1. 4. Ауыспалы егістер орналасқан егінжайдың топырағы

1. 5. Арамшөптер

1. 6. Егіс көлемінің құрылымын есептеу

ІІ-бөлім. Ауыспалы егістерді жоспарлау және оларды игеру

2. 1 Ауыспалы егістерді жоспарлау

2. 2. Ауыспалы егістерді экономикалық тұрғыдан дәлелдеу

2. 3. Қабылданған ауыспалы егіске өту жоспары (ауыспалы егісті игеру жоспары) .

2. 4. Ауыспалы егіс танаптарының арамшөптену картасын жасау

2. 5. Ауыспалы егістегі топырақ өңдеу жүйесі

Қорытынды

Қолданылған әдебиеттер тізімі

I-бөлім. АУЫСПАЛЫ ЕГІСТЕРДІ ЖОСПАРЛАУ ҮШІН КЕРЕК ДЕРЕКТЕР

1. 1. Шаруашылық туралы жалпы мағлұмат

«Балтабай» жауабы шектеулі серіктестік, Алматы облысы, Еңбекшіқазақ ауданында орналасқан. «Балтабай» ЖШС, 1961 жылдан бастап қалыптасқан шаруашылық. Шаруашылықтың негізгі бағыты - мал шаруашылығы. Оған қосымша көкеніс, жеміс-жидек шаруашылығымен бірге темекі өндірісі шоғырланған.

Шаруашылықтың аудан орталығы - Есік қаласы, ал облыс орталығы - Алматы қаласынан 45 км жерде орналасқан. Ең жақын темір жол торабы аудан орталығы Есік қаласында, яғни 20 км жерде орналасқан.

Қажетті құрал-саймандар мен техника және басқа да жабдықтарды сатып алу орындары әртүрлі. Техникалық қамтамассыз етілуде ауылындағы аудан орталығы Есік қаласында жүргізіледі, ол шаруашылықтан 20 км жерде орналасқан. Ал күнделікті құрал-саймандарды (күрек, айыр, тырма, кетпен, шелек және т. б. ) аудан орталығы қаласынан сатып алынады.

Жол жүйесі толықтай асфальттанған.

Су жүйесі негізінен суармалы жерлер «Балтабай» су қоймаларына жиналған «Тургень» өзендерінің суымен суарылады. Өзен суын тікелей пайдаланбайды десек те болады.

1. 2. Шаруашылықта пайдаланылатын жерлердің түрлері

1-кесте. Шаруашылықта пайдаланылатын жердің 2008 жылғы 1 қаңтардағы құрамы.

1. 3. Шаруашылықтың климат жағдайы

Алматы облысының климат жағдайы біршама жұмсақтығымен жылу мен ылғалдың жақсы үйлесуімен ерекшеленеді, мұның өзі тәлімі егіншілікті өркендетуге қолайлы жағдай жасайды. Шілде айындағы температура әдетте +22+23 ⁰ С жылылықтан қаңтар айындағы температура аяздан аспайды.

Аймақтың төменгі шекарасында ауаның температурасы 10 ⁰ С жоғарғы кезең сәуір айының екінші кезеңінде басталып, қазан айының бірінші онкүндігінде аяқталады. 10 ⁰ С жоғарғы орташа тәуліктік оң температуралардың қосындысы 2000-3000 ⁰ С тең. Тауға көтерілген сайын ауа температурасы шұғыл төмендей бастайды. Жоғарғы шекарадағы оң температура қосындысы 2000 ⁰ С дейін, ал 10 ⁰ С жоғарғы температура кезінде 1400-1500 ⁰ С дейін кемиді. Аяз кезеңі төменгі шекарада 5-5, 5 айға созылса, жоғарғы шекарада 3 айға дейін қысқарады.

Аймақтың батыс бөлігінде жылына 600-800 мм жауын шашын жауса, шығыс бөлігінде жауын шашын мөлшері 350-400 мм аспайды.

Тұрақты қар жамылғысы желтоқсан айының басында түсіп, 3 ай және одан да көп уақытты жатады. Қардың қалыңдығы батыс бөлігінде 60-70 см жатса, шығыс бөлігінде 35-40см.

2-кесте. Көп жылдық орташа айлық, жылдық жауын шашын, температура және ауаның салыстырмалы ылғалдылық мөлшері Ақший метиостанциясы

- абсолюттік минималды температура -35 ⁰ С және максималды температура +41 ⁰ С;

- көктемгі соңғы 4 ай, күзгі алғашқы үсік мерзімі 11 ай; Жазы құрғақ, әрі ыстық. Шілде айының орташа температурасы +22 ⁰ С +25 ⁰ С -қа тең. Өте ыстық жылдары + 42 ⁰ С +45 ⁰ С-қа дейін жетеді.

Қаңтар айында температура - 7 ⁰ С - 10 ⁰ С; қатты аяз болғанда - 37 ⁰ С- 40 ⁰ С дейін жетеді. 0 ⁰ С +5 ⁰ С күндерде температуралардың қосындысы 3800 - 4000 градус. +10 ⁰ С жоғары кезеңде - 3800 - 3600 ⁰ С градус аралығында ауытқуы отырады.

- Көктемгі ызғар көп жылдарда сәуір айынның 15-21аралығында басталады.

- Күзде алғашқы қар қыркүйек айының екінші онкүндігінде түседі.

- Тәулікпен есептелген аязсыз кезеңнің орташа ұзақтығы 155-190 күн.

- Қар жамылғысы желтоқсан айының бірінші онкүндігінде түсіп, 75-100 күн тұрақталып, жатады. Қардың қалыңдығы 10-25 см жетеді.

1. 4. Ауыспалы егістер орналасқан егінжайдың топырағы

«Балтабай» ЖШС, жауын-шашынға тапшы. Тәлімі жер аймағы бозғылт, қызыл қоңыр, қара, сұр, ашық қоңыр топырақта тау баурайы далалық жерде орналасқан.

Жауын-шашыны аз түсетін аймақтарда көктемгі-жазғы кезде болмашы мөлшерде жауған жауын-шашын топырақтың тамыр жүйелері қоректендіретін қабатындағы ылғалдылықты сақтауға онша әсер ете қоймайды.

Топырақтың беткі қабатынан тереңге 32 см дейін гумусты қабат десек, ондағы гумус мөлшері 5% ғана құрайды. 0-24см аралығында жыртыланатын гумус қабаты, 24-32см арасы жыртылмайтын гумус қабаты болып табылады.

Топырақтағы азот мөлшері 0-10см - 0. 210%, 20-30см - 0. 066%, 45-55см - 0. 052%: көміртегі мөлшері 0-10см - 11. 90%, 20-30см - 10. 50%, 45-55см - 9. 17%; көмір қышқыл газы 0-10см - 3. 24%, 20-30см - 4. 01%, 45-55см - 4. 22%.

Топырақтың орташа қышқылдылық ортасы ph=8. 5. Шаруашылықта ыза суының деңгейі жауын-шашын мөлшері көбейген кезде көтеріледі, яғни жер бетінен 1метр тереңдікте ғана жатады, бұл әсіресе көктемде, қар ерігенде, күзде көтеріледі. Ал жауын-шашын аз түскен мезгіл жазда, су деңгейі 2-2. 5метрге дейін төмендейді.

1. 5. Арамшөптер

Ауыл шауашылығының егіс алқаптарында мәдени дақылдармен қатар өсетін зиянды өсімдіктер, ауыл шаруашылығы дақылдарына жан-жақты теріс ықпалын тигізіп, егін шаруашылығы өнімділігін төмендетеді. «Балтабай» ЖШС-дегі кездесетін арамшөптер.

3-кесте. Шаруашылықта кең таралған арамшөптердің түр құрамы және оларды жоюға қолданылатын гербицидтер

1. 6. Егіс көлемінің құрылымын есептеу

Шаруашылықтағы өнделетін жер көлемі 700 гектар.

Мендегі өнделетін жер көлемін 100 $\%\$ $\%\$ деп алып, оқутышының маған берген көрсеткіштері бойынша есептеп, 4-кестені толтырамын.

1. Дәнді және дәндібұршақ дақылдары - 60 $\mathbf{\%}\$ $\mathbf{\%}\$

700га _{ө. ж. к,} Хга _{д. дб.}

100 $\%$ $\%$ 60 $\%\$ $\%\$

Хга = 700га $\times \$ $\times \$ 60 $\%\ /$ $\%\ /$ 100 $\%$ $\%$ = 420 га

Оның ішінде:

Жаздық бидай - 5 $\mathbf{\%}\$ $\mathbf{\%}\$

700га _{ө. ж. к,} Хга _{ж. б.}

100 $\%$ $\%$ 5 $\%$ $\%$

Хга = 700га $\times \$ $\times \$ 5 $\%$ $\%$ $\div$ $\div$ 100 $\%$ $\%$ = 35 га

Осы жолмен басқа дақылдарды есептеп шығарамыз.

4-кесте. Ауыспалы егістерді игерген жылғы шаруашылықтағы егіс көлемінің құрылымы.

ІІ-бөлім. Ауыспалы егістерді жоспарлау және оларды игеру

2. 1 Ауыспалы егістерді жоспарлау

Шаруашылықта ауыспалы егістерді құрастыру және территорияға орналастыру үшін алдымен олардың типтерін, түрлерін, сандарын, жалпы мөлшерін, танаптың орташа көлемін және дақылдар алмасуын шешу керек.

Жобаланатын ауыспалы егіс жүйесі шаруашылықтың мамандандырылуына, малды жемдеу түріне, егіс көлемінің құрылымына, жер бедері жағдайының біркелкілігіне, егістікті суару көзімен қамтамасыз етілуіне, жердің эрозияға ұшырауына, жыртылған жердің территорияға орналасуына, олардың пішін үйлесіміне, шаруашылық орталығымен өзара байланысына қарай жасалады.

Ауыспалы егістерді жоспарлаудағы ең маңызды жұмыстардың бірі танаптардың орташа көлемін анықтау. Оны агроландшафтты, қолданылатын агротехниканы, жыртылған жерлердің орналасу сипатын, әр танаптың мүмкіндігінше біртектілі топыраққа орналасуын, танаптарда техникаларды үнемді пайдалану үшін олардың тиімді пішіні мен мөлшерін, танаптардың шекараларын су жүйелермен, жолдармен үйлестіре отырып жасайды. Ауыспалы егістердің тиімділігі көбінесе танаптардың көлемдерінің дұрыс жобалауына тікелей байланысты болады. Ауыспалы егістерді жобалауды негізінен көкөніс және малазықтық (ферма жанындағы) ауыспалы егістерден бастаған орынды. Өйткені, бұл ауыспалы егістерде өсірілетін дақылдар жергілікті жердің табиғи және экономикалық жағдайына да жоғары талап қояды. Көкөніс және ферма маңыңдағы ауыспалы егістерді жақын орналасқан, дұрыс пішінді, біртұтас, топырағы құнарлы, сумен жақсы қамтамасыз етілген алқапқа орналастырған жөн.

Ауыспалы егістерді жобалағанда:

• шаруашылықтың егіс көлемінің құрылымын қатаң түрде сақтау керек;
• ол барлық егіс пен парлар көлеміне (аралық дақылдарды есепке алмағанда) ең болуы және олардың барлығы ауыспалы егістерге неуі керек;
• ауыспалы егістерге дақылдарды орналастыруды өте жақсы алғы егістен бастап, шамалы талап ететін дақылдармен аяқтау керек;
• ауыспалы егіс танаптарының көлемдері өзара тең болған жақсы, ал мүмкін болмаған жағдайда танптардың бірбірінен көлемінің ауытқуы∓5%−дан\mp \ 5\% - дан\∓5%−дан\mp \ 5\% - дан\аспауы қажет.

5- кесте. № 1. Егістік, дәнді-парлы 4 танапты ауыспалы егіс. Жалпы көлемі - 280 га, орташа көлемі 70 га.

№2. Егістік, дәнді-отамалы, шөпті 8 танапты ауыспалы егіс. Жалпы көлемі - 280 га, орташа көлемі - 35 га.

№3. Егістік, дәнді - отамалы 3 танапты ауыспалы егіс. Жалпы көлемі - 105 га, орташа көлемі - 35 га.

№4. Малазықтық, шөпті - 5 танапты ауыспалы егіс. Жалпы көлемі - 35 га, орташа көлемі - 7 га.

2. 2. Ауыспалы егістерді экономикалық тұрғыдан дәлелдеу

Ауыспалы егіс типтерінің (егістік, арнайы, малазықтық) әрқайсысының ішінен негізгі бір негізгі ауыспалы егіске агрономиялық баға беру керек. Одан әр алғы егістің өзінен кейін себілетін дақылдардың өсіп-дамуына, топырақтың физикалық, химиялық, биологиялық және басқа қасиеттеріне, оның қарашірік мөлшерінің өзгеруіне, ылғал, ауа және қоректік заттар режимдеріне, танаптың арамшөптенуіне, өсімдіктердің зиянкестері және ауру қоздырғыштармен күресі тиімділігіне, қоршаған ортаның ластануына, топырақтың құнарлылығы мен алынатын өнімнің артуына тигізетін әсері келтірдім. Бұл мәліметтер төменгі 6-кестеге жазыдым.

6-кесте. Егістік, дәнді-парлы, 4 танапты №1 ауыспалы егісті агротехникалық бағалау.

---

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс