Англия әдебиетінің өкілдері

Пән: Әдебиет
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 35 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министрлігі

Қазақ тілі және әдебиеті кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Англия әдебиетінің өкілдері

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2016
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1.ХХғ. Англия әдебиеті
1.1 Бернард Шоу (1856-1950) - ағылшын драмасындағы жаңа кезең өкілі ... .5
1.2 Англиядағы Қайта өрлеуі дәуірінің әдебиеті.Шекспир творчествосы ... ..12
1.3 Перси Биши Шеллидің өмірі мен шығармашылығына шолу ... ... ... ... ... .16
2.Англиядағы романтизмнің қалыптасуы. Көлдік мектеп өкілдері
2.1 Англия романтизмінің қалыптасуына әсер еткен тарихи-әлеуметтік оқиғалар ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .24
2.2 Самюэль Колридж ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 30
2.3 Көлдік мектептің соңғы өкілі Роберт Саути ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ..34
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 36
Қолданылатын әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .38

Кіріспе
Қазақ әдебиетіне тәуелсіздіктен кейін келген ұрпақтың буыны бекіп, бауыры жазылып келеді. Бүгінге дейін олар өздерінің бар екенін шығармашылық ұмтылыстарымен дәлелдеуге тырысып келсе, енді, міне өзінің тарихи орнын анықтап жатыр. Мерзімді баспасөз бен көгілдір экранда менің замандастарымның аузынан "алтын көпір" деген термин жиі-жиі шыға бастады. Мүмкін, бұл дұрыс та шығар. Бар екеніңді шын сезінгеннен соң, затыңа лайық атыңның да болуы қажетті нәрсе. Әдебиет тарихында да бұндай істер болып тұрған. Айталық өткен ғасырдың басындағы АҚШ әдебиетіндегі "мәңгірген бір ұрпақ әдебиеті", екінші дүние жүзілік соғыстан кейін тағы да сол АҚШ - та өмірге келген "құлдыраған бір ұрпақ әдебиеті", Англия әдебиетіне келген "ашулы жастар" атына заты да сай сондай үлкен әдебиет жасаған. Олардың бәрі де біздің буын сияқты ерекше бір уақыттың туындысы болатын.
Зерттеу өзектілігі. Ғасыр басында Францияда Виньи, Ламартин, Гюго, Санд, т.б. романтикалық әдебиеттің жарқын беттерін ашса, 20-30 жылдары Мериме, Стендаль, Бальзактардың реалистік өмірді айқындайтын туындылары дүниеге келді. Ал Байрон, Шелли, Диккенс, Теккерей сынды суреткерлердің сыншыл реалистік туындылары Англия әдебиетін жаңа бір белеске көтерді. Германиядағы романтизм иендік мектептен бастау алып, Гофман, Шамиссолардың тамаша романтикалық туындыларымен жалғасын тауып жатты. Г.Гейне герман әдебиетіне реалистік бағыттың алғашқы соқпағын салды.
Әдебиет зерттеушілері ХІХ ғасырдағы Батыс Еуропа әдебиетінің даму тарихын шартты түрде екі кезеңге бөліп қарастырады:
1. 1789-1830 жылдар аралығы - романтизмнің қалыптасып дамуы;
2. 1830-1871 жылдар аралығы - реализмнің қалыптасып дамуы.
Алғашқы кезеңге келер болсақ, романтизм - (француздың roman деген сөзінен шыққан) - өз кезеңінде аталмыш елдердің рухани мәдениетінде, әдебиетте, философия, тарих, медицина, жаратылыстану ғылымдарының кейбір салаларында кеңінен тараған идеялық бағыт. Бұл бағыт өкілдерінің шығармашылық әлеміне тереңірек үңілу үшін ең алдымен романтизмнің нақты сипатын біліп алуымыз қажет. Осы тұрғыда академик Зәки Ахметовтің берген анықтамасына тоқталсақ: Романтизм (түпкі мағынасы өмірді кітаптағыдай, ой-қиялмен ұштастырып суреттеу) - әдебиеттегі, көркем өнердегі өмірдің жарқын, жағымды жақтарын көбірек алып, көтере суреттейтін көркемдік әдіс.
Романтизм әдісі негізінен алғанда жазба әдебиетінде 19 ғасырда толық қалыптасып, өзінің кемелдік дәрежесіне көтерілгенін айта отырып, осы әдіске тән бейнелеу тәсілдері одан әлдеқайда ерте кездегі сөз өнерінен (ауыз әдебиетінен) қылаң беріп, көрініп қалып отыратынын, бұл көркемдік әдістің кейін 20 ғасырда жаңа сипат алып, дамып келе жатқанын, оның негізгі принциптері көркем өнердің табиғатына сай болатындықтан алдағы уақытта да қолданыла беретінін мойындау керек. Әрине романтизмнің әдеби ағым ретіндегі және нақтылы кезеңдегі қоғамдық, мәдени жағдайға, ортаға байланысты қалыптасқан бейнелеу өзгешеліктері, әдіс-тәсілдері сол тарихи дәуірдің талап-тілектеріне сәйкес, философиялық, эстетикалық көзқарастарымен жалғас келеді.
Зерттеу мақсаты: Англия әдебиеті және оның өкілдері туралы мағлұмат беру.
Зерттеу міндеттері: Англия әдебиеті туралы түсінік беру және Англия әдебиетінің көрнекті өкілдері туралы түсінік беру.
1.ХХғ. Англия әдебиеті
1.1 Бернард Шоу (1856-1950) - ағылшын драмасындағы
жаңа кезең өкілі
Әлем әдебиетінде Марк Твен (1835-1910)деген лақап атымеп тараган жазупіыныц ІІІып лты-жөні Сэмюэл Ленгхорн Клеменс. Ол 1835 жылғы 30 қарашада Миссури штатындағы Флорада деревнясында дүниеге келіп, 1910 жылдың 21 сәуірінде Коннектикут штатындағы Реддингте қайтыс болды. Американыц сц ойгілі азушыларының бірі, сатирик, сыншыл реалист, балалар әдебиетініц классигі Марк Гвен заңгер әкесінен ерте айрылып, балалық шағы ауыр жағдайда өтіп, спіқандай гиянақты білім ала алмады. Болашақ жазушы он екі жасында типографияға уйреиуіпі Золып жүмысқа кіреді. Одан әрі теруші болып әр қалада жүмыс істейді. Ессйс кслс Іоқман ісіне оқып, Миссисипиде параход айдаушы болады. Дәл осы локмал мамандығы оған, "Марк Твен" деген псевдоним берді. ("Мерка два" -- екі олінем кемс зтетін теревдікті анықтайды) және осы атпен әлемге әйгілі болды.
1861-1865 жылдардағы азамат соғысына байланысты суда жүзу гоқтатылып, Марк Твен алтын мен күміс қазбасы табылып жатқан Батыстағы Ңевада өлкесіне аттанып кетеді. Бүл жерде біршама уақыт үлкен байлық, ігстын қүймасын табу мақсатында старатель (өз бетімен алтын іздеуші адам) Золып істейді. Сонымен қатар журналисткамсн айналыса бастайды. Оның шгашқы мақалалары, очерктері, фельетондары лоқман және тсруші болып күргеңце-ақ жазылған еді.
"Энтерпраиз" журналында қызмет істей жүріи танымал юмористке айналады.
Алайда жазушыга деген даңқ пен атақ оның бір топ саясатшылар мен бірге Европа мен кіші Азияға жасаған сапарынан кейін басталады. Осы саяхат туралы жазбалары көптеген американ газеттерінде жарияланып, үлкен жетістік әетінде бағаланады. Осы хаттардың бәрін негізге ала отырып М.Твен 'Шетелдегі ақ көңілдер" атты кітабын жазып, өзінің әдебиеттегі орнын толық айқындады.
Одан әрі жазушы Бостоннан аса алыс емес Гартфорд қаласына қоныс теуіп, бар ғұмырын өдебиетке арнады. Оның алғашқы әңгімелеріне негізінеіг аліанда оморлық шығармалары жатады. Марк Твеннің даңқын шығарган "Калаверасадан селген әйгілі секіргіш бақа" (1865) әңгімесінен басқа "Теннссидегі журналистика", "Мен ауыл шаруашылығы газетін қалай редакция жасады", "Мек Вильямс жоне Круп", 'Сағаттар" т.б. Бүлардың бәрінде кездейсоқ болатын қызык, оқигалар, күлдіргі тарихтар мен анекдоттар сипатталып отырады. Әңгіме жазу барысында америкаи фольклорының дәстүріне сүйенеді. Оның алтын қазыналарынан сюжет, образ, тіл алыпотырды. Фолъклордағы сияқты М.твен әңгімелерінде гипербола мен фантастика, оқиғаға комедиялық түсінік кіргізу, шектен шыққан кереметтер енгізу көптеп кездеседі.
1879 жылы жазушы Твеннің ең әйгілі, танымал шығармасы "Том Сойердің таңғажайып істері" жарық көрді. Бүл кітап әлсм әдебиетіидегі ең жақсы балалар кітабына жатады, сонымен қатар үлкендер де қызыға оқиды. Керемет көркем шеберлікпен жазылған кітап бала психологиясының құпиясын терең аша білумен таңцандырады. Осы тақырыпты одан әрі калғастырып жазған "Гекльберри Финнің басынан кешкен оқигалары" (1884) атаптарында бақытсыз балалық шақ, әуреге толы шіркеулік оқу, бай адамдардың бейшаралық психологиясы өткір мысқылмен бейнеленгсн.
Американың алыс түкпіріндегі бір қалада Том Сойер жәнс Гекльберри Фин дейтін екі бала өмір сүреді. Том қайдағы жоқты ойлап тапқыш орі қолды Іяққа түрмайтын пысық болады. Ол үйде де, мектепте де тез зерігетін-ді. Ал Ъктің мүлдем баспанасы жоқ болатын. Ол өзен жағасындагы ескі бөшкенің ішіне түнеп жүреді. Оны мүғалімнің күн сайынғы ұрып-соғуы, поптың әулиелер туралы қисынсыз оқиғаларды зорлап жаттатқызатын діни уағыздары ибдсн жалықтырып жібсргсн сді.
Том Сойер мен Гек Финн жазушы повестерінің әлемге танылған ең тамаша кейіпкерлері. Бұл шығарма небір тамаша, күлкілі оқиғаларға толы. Сондықтан да езу тартпай оқу мүмкін емес. Осы кітаптардағы екі баланың қатігез адамдардан жәбір көргенде қандай табандылық көрсеткеніне риза болып, қайран қаласың.
Қайсы біреулердің арандатуымен жазықсыз жан түрмеге қамалып, өлім жазасын күтіп жатады. Ал бүл ксздс шын баскссср бостандықта сайрап жүреді. Ол қылмыскердің кім скснін балалар жақсы білетін. Екі дос қаншама қорқынышты сотгср бастаи ксшс жүріп, жазыксыз жәбірленушіні жазадан қүтқарып алады. Бүдан кейін дс сан қилы оқиғаны бастарынан кешіреді. Том мем Гектің мол қазына тауып алғаны бүкіл қаланы дүр сілкіндіреді. Ақшаға гана табынатым ортада мүндай олжа адамға атақ қана емес, құрметте бөленетін. "Мұндай іріп-шіріген, тынысты тарылтатын үй атаулыда менің түрғым кслмейді" дейтін. Гекке досы Том Сойер де толық келіседі. Өйткені ол да борінсн бүрын еркіндік псн шытырман оқигаларды ұнататын.
Кейінірек Грек аралда қожайынынан қашып шықкан Джим дейтін негірді кездейсоқ кездестіреді. Оған ойланбастан қол ұшын беріп қудалаудан қутқарып қалады. Тапқыр, сржүрек балалар туралы таңғажайып оқиғаларға толы шығармалар күні бүгінге дейіи қызыга оқитын шығармалар қатарына жатады.
Жазушының "Алтынға малынған ғасыр" (1873, Ч.Д.Уорнормен берге) атты романында чиновниктердің сатқындық өрекеттері мен буржуазия пасықтарының араздықтары әшкереленеді. "Шыныққандар" (1872) дейгін омірбаяндық очсрктеріндс американ елі тоғышарларының надандықтары мен ақымақтық қылықтарын келемеждейді.
Кемеңгер жазушының сонымен қатар "Ханзада мен қайыршы" (1882), "ашықауыз Вильсон" (1894), "Жанна Д'арк туралы жске естеліктер" (1896), "бсйтаныс адам" (1916) т.б. шығармалары бар.
М.Твеннің "Том Сойердің таңғажайып істері" (1939, 1949, 1951, 1915 аудар. М.Жанғалин), "Гекльберри Финнің басынан кешкен оқиғалары" (1945, 1967 ауд. М.Дінішсв) атты шыгармалары қазак, тілінде жарық көрді.
Теодор Драйзер (1871-1945) шығармашылығы- ХХ ғасырдың Іжартысындағы америкалық реализмнің шыңдарының бірі. Драйзер - өз шығармаларында американ халқының жетістіктері мен кемшіліктерін, елінің қиын өмір белестері мен ащы ғұмыр шындығын сыншылдық реализмде бейнелеген жазушы.
Теодор Драйзер Индиана штатындағы Терра Хота қаласында қарапайым тоқымашының отбасында көп балалы кедей жанұяда дүниеге келген. Болашақ жазушыны кедейшілік ерте өз бетімен өмір сүруге мәжбүр етті. Жастайынан әр түрлі ( мейрамханада ыдыс жуушы, тауар сатушы станцияда бақылаушы, механик, жер бөлуші агент ) болып жұмыс істейді. Мектеп бітіргеннен кейін Индианадағы университетке түседі, бірақ қаржының тапшылығына байланысты оқуын тастауға тура келеді де, жоғары білім ала алмайды. Университете Т. Драйзер бай кітапханамен танысып Толстойдың кітаптарын қатты ұнатады. Бұл жөнінде Т Драйзер: "Толстой сияқты жаза білу және сені бүкіл әлем тыңдай білу қандай бақыт"- дейді Жастайынан өмір қиыншылығын көріп өскен, өмірлік мол тәжірибе жинаған жас Драйзер өз өмірін бүтіндей жазушылық еңбекке арнайды. Бірнеше жыл қатарынан Чикаго, Сен-Луй Питсбург газеталарында репортерлік жұмыс атқарады.Болашақ жазушының өмірінде баспада жұмыс істеген жылдар терең із қалдырады. Репортерлік жұмыс атқара жүріп ол былай деді: Мен ғыұмыры кедейліктен көз ашпаған өз замандастарымның қайғыларына көңіл білдіремін және олардың тынымсыз талпыныстарына, қайрат - ерік, күш-жігер мен биік рухына дән ризамын. Газет беттеріндегі жас журналистің өз пікірін ашық айтуы үлкен тойтарысқа ұшырады. Драйзер Америка баспаларындағы мұндай ұстемдікпен келісе алмай, репортерлік қызметін тоқтатады. Репортерлік қызмет Драйзерге шынайылықты өмірлік тәжірбиесін тереңдетті. Кейінірек Драйзер бұл журналистік қызметінің өз шығармашылығына әсері жайында:."Менің өмірмен тығыз қақтығысым баспада істеген кездерімнен басталды:адам өлтіру, өртеу, зорлау, парақорлддық, жемқорлық, әртүрлі алдаулармен кездестім" -дейді.
Т. Драйзердің шығармашылағы екі кезеңге бөлінеді:
Бірінші кезең 1900-1917 жылдар аралығы.
Екінші кезең 1917-1945 жылдар аралығы.
Оның ең алғашқы Сестра Керри атты романы 1900 жылы Френк Норристің қолдауымен жарық көреді. Бұл романың сюжеттік желісі американдық қарапайым қыз Керридің арпалыс өмірі. Керри өктемдік, озбырлық жайлаған ортада адамгершілік қасиеттерін жоғалта отырып, өз дегеніне жетеді, бірақ ол шын бақытты ма деген мәселе романға негізгі литмотив болып табылады.Романның соңында Керри мұқтаждықтан құтылады,бірақ оған әдепсіздік қылықпен жетеді.Керриді бұл жолға итермелеген қатыгез қоғам.Керридің тағдырын баядау арқылы автор оның мінезіндегі өзгерістерді аса нанымдылықпен суреттейді. Драйзер Керридің бойындағы өзімшілдік қасиеттерін баса көрсетеді, ол оның Друэмен, Герствудпен қарым-қатынасында көрінеді. "Сестра Керри" -реалистік шығарма.Романда әлеуметтік қарым -қатынастардың адам тағдырына әсері аса шыншылдықпен бейнеленеді. Осы шығармадан бастау алатын американдық трагедия кейінгі шығамаларына негізгі өзек болды. Бұл роман Америка туралды аңызды жоққа шығарып,Америка шындығының "сұр күндерін" суреттеді. Романда ХХ ғасырдың басында етек алған натурализм ағымының элементтері кездеседі. Сестра Керри романы жарияланысымен-ақ оқырмандар мен буржуазия тарапынан үлкен сынға ұшырайды. Сыншылардың пікірінше автор романда асқан қатыгездік пен адамгершілік нормаларына сай келмейтін іс-әрекеттерді көтерген. Сол себепті Сестра Керри романын оқырмандарға таратудан, баспадан шығарудан АҚШ мемлекеті бас тартады. Ең алғашқы туындысын оқырмандары қабылдамағанына, романның жетістікке жетпегеніне қатты күйзелген Драйзер жазушылық жұмысын біраз уақытқа тоқтады. Т.Драйзер 1904 жылы "Сестра Керри" романын Англия халқының оқырмандарына ұсынады, ол жерде роман үлкен жетістікке жетеді. Содан кейін роман 1904 жылы АҚШ-та да басылып шығады.
Алғашқы романыны сәтсіздікке ұшырағаннан кейін жазушы араға бірақ уақыт салып, шығармашылығының екінші жемісі Дженни Герхард" романын 1911 -жылы жұртшылыққа ұсынады. Жазушы бұл романында да халық арасынан шыққан қарапайым қыз тағдыры жайлы тақырыпты қайта қозғайды. Бірақ мұнда Дженнидің Керриден айырмашылығы ол өзінің рухани тазалығын сақтап қалады. Қаншама қиыншылық пен сатқындық көрсе де, ол өзінің бастапқы сенімнен айнымайды. Дженни Герхардтың өмір танымы бай семья Кейндерге қарама-қарсы қайшылықта суреттеледі. Листер Кейн қаншама жоғарғы қоғамның өкілі болса да, қарапайым Дженидің махаббатына лайықсыз. Герхардтар отбасының кедейшілігі мен ауыр тұрмысы Дженниді ағасын тұтқыннан босату үшін өзін сенатрға құрбандыққа шалуға итермелейді. Кейін дәулетті Лестер Кейнді жолықтырып,оны сүйгенімен Дженни әлеуметтік теңсіздігінен оған заңды әйел бола алмайды.Бұл неке қоғамдық көзқарас тұрғысынан ессіздік деп танылды.Дженни Герхард романына ілесе жазушы. Финансист, Гени, Титан Стоик романдарын және бірнеше әңгімелерін жазады. Америка әдебиетінің ірі туындылары болып саналатын бұл романдардан кейін Драйзердің ірі туындысы Американ трагедиясы жазылады. Американ трагедиясы романы Драйзерге үлкен табыс алып келеді де, ол АҚШ оқырмандарының ықыласына бөленеді және ірі жазушы ретінде танылады.
Американ трагедиясы" американдық өмірдің қыр-сырларын ашатын 22-бөлімнен тұрады: жұмысшы табы мен фермерліктің жай күйі, банк туралы, теміржол компаниялары, американдық конституция туралы ойлар; Сонымен қатар, романда Драйзер елдің ауыр экономикалық жағдаиының себептерін ашуға , табуға ұмтылады.
Американ трагедиясы романының жазылуына 1906 ж Америка халқын елеңдеткен қаралы оқиға Честер Джилеттің өзінің сүйіктісі Грейс Браунды өлтіруі себеп болды. Романда автор қаралы оқиғаның болуына себеп болған фактілерді газет бетіне түскен жаңалықтар мен іс-қағаздардан алған. Капиталистік кезеңде өмір сүріп отырған Американ халқының көпшілігінің басты мақсаты кез-келген жолменен үлкен байлыққа қол жеткізу болғандықтан , көптеген американдықтар бұл жолда қандай қылмысқа болса да даяр. Міне, осындай оңай байлыққа қол жеткізу жолында жүрген романның басты кейіпкері Клайд Грифитстің қайғылы өмірі романға сюжет болған. Романның басты кейіпкері Клайд Грифитстің бойында Драйзердің басқа кейіпкерлері сияқты туа біткен дарын да, өмірге деген ептілік те, қулық та жоқ. Ол- капиталистік өмірде өмір сүріп жүрген американдық көзқарастағы қарапайым азамат. Романда басты кейіпкер Клайд Грифитс өзінен жүкті болып қалған сүйіктісін өлтіріп, бір миллионердің қызына үйленіп , оңай олжалы болғысы келеді. Бірақ оның бұл арам пиғылы, іс-әрекеті іске аспай романның соңы Клайд Грифистің аянышты өлімімен аяқталады.
Драйзердің келесі бір қомақты романдарының бірі- Финансист атты туындысы. Авторға Финансист романын жазуға 1905 жылы Чикаго шататының миллионері Чарльз Гайзон Йеркстің аянышты өлімі себеп болған. Бұл туынды үш бөлімнен яғни үш романнан тұрады. Бірінші бөлім Финансист, екіншісі Титан, үшінші бөлімі Стоик деп аталады. Ал осы үш романды жалпылай автор Трилогия желания деп атаған. Романда басты кейіпкер Фрэнк Аиджернон Лаукерфудтың қомақты дүние жинаудағы тынымсыз талпынысы, тойымсыздығы, өзінің құлқынын қандыру мақсатында істелген іс-әрекеттері және аянышты тағдыры мен өлімі суреттеледі. Басты кейіпкердің өмір жолының аянышты халде бітуі оның тойымсыздығының арқасында туып отырғандығы үшін автор үш романға бірдей Трилогия желания деген атау берді. Автор басты кейіпкері Кауперфудты бизнес әлемінің жыртқышы, ар-ождан, ұят не екенін білмейтін бизнесмен ретінде суреттейді.

1.2 Англиядағы Қайта өрлеуі дәуірінің әдебиеті
Шекспир творчествосы
Англияда гуманистік идеялардың орталығы- Оксфорд университетінде өз заманының қатарлы ғалымдары- Гросин, Линакр,Колет және т.б. жемісті еңбек етті.Әлеуметтік философия саласындағы гуманистік қағидалардың дамуы Утопияның авторы Томас Мордың есімімен тығыз байланысты болды.XVI ғ. бірінші жартысында көркем әдебиет саласында драматургия алдыңғы орынға шықты. Қаңғыбастар ретінде қатаң жазалану қаупіне қарамастан елде актерлердің Қыдырма топтары көбейе түсті. XVI ғ. Лондонда байлар үйлеріндегі жеке меншік театрларды есептемегенде тоғыз театр жұмыс істеді.Солардың ішіндегі ең ірісі- Глобус театры- ағылшын халқының ұлы драматургы,ағылшын Ренессансының алыбы- Вильям Шекспирдің шығармашылығымен тығыз байланысты болды. Ерекше атап өтетін бір жайт, ағылшын театрларына барлық сословиенің өкілдері- ақсүектер де, шенеуніктер де, копестер де,жұмысшылар мен шаруалар да, қолөнершілер де бара алатын, сондықтан да болар, театр өнерінің өрге басуы, оның демократиялық сипаты- ағылшын қоғамындағы демократиялық жүйенің қалыптасуына ерекше ықпал жасады. Шекспирдың шығармашылығы гуманистік иеяларға толы болды.
Ағылшынңың әлемге аты әйгілі драматургі,әрі ақыны Вильям Шекспир 1564 ж.23 апрельде Эвон өзені бойындағы Стретфорд деген кішкентай қалада дүниеге келген.Шекспирдың зерттеушілері оның шығармаларының сипатына байланысты жэне автордың дүниетану өзгерісіне қарай;творчествосың 3 кезеңге бөледі:
1. 1590-1600 ж.оптимистік көніл күймен жазылған комедиялар; өмір сұйетін сипатымен ерекшеленеді.М.М. Бахтинның айтыунша: Шекспировский смех- последний мощный раскат народной смеховой культуры.
2. 1600-1609 ж.Осы жылдары оның шығармаларында адамның сана-сезімінің қаранғы жақтары, адам арасындығы жағымсыз жағжайлар әшкереленеді; негізгі мотивтер - сатқындық, жақсылықты білмеушілік,қатандық- Гамлет,
Король Лир, Макбет және т.б.
3. 1609-1612 ж. жазылған шығармалары Зимняя сказка, Буря.Сонымен Шекспир 36 пьеса, 154 сонет жазған.Шекспирдың өмірі түралы документпен дәлелденгені өте аз,көбінесе фактылар жанама күәлікпен әлде кеш шыққан әнгімелермен белгіленеді, кейде ол шұбәлі болып шығады.Осыдан шекспировский вопрос деген проблема қалыптасады.
Шекспирдың Гамлет трагедиясының жанры, кектің созылуының және кейін қалуы әр түрлі жағдайларға байланысты болды.Бұл оқырмандардың пьесаның оқиғасына қызығушылығын арттырды.Алайда,Гамлеттің монологтары, оны қоршаған ортасы жасқаншақ санағанмен, әлсіз санамайтындығын растайтындай.
Керсінше, принцтің өзін-өзі жазғыруына емес, корольдің одан қауіптенуіне сену керек. Гамлет кегін кейінге қалтыруы және қаскүнемдерің ұсыну мәтіндері күдік туғызады. Олда өзінше шарттылық, өйткені кейіпкер өзінің қылықтарын қалайда болса түсіндіру қажет қой. Бірақ оның түсініктеріне көп көніл бөлмеу керек. Өйткені оның көзқарасында ешқандай мағына жоқ. Шекспирдің Гамлеті бір жағынан өзін қарақшыларға, екінші жағынан басыбайлы шаруамен теңейді.
Бұл сөгіс сөздердің мағынасы Шекспир уақытында да өшкен жоқ. Принц өзін осылайша сөгістеу, оның социалдық пирамиданың шыңынан тұғырына дейін құлауының маңызын түсінгендігін көрсетпекші болды. Гамлет трагедиясының оқиғасы Клавдий мен Гамлет арасында өрбиді.
Бірақ осы екі кейіпкердің өзара шиеленісуі трагедияның ең басты тақырыбы емес.Шекспирге дейінгі трагедиялар осымен шектелетін. Трагедиядағы тартыс, кім-кімді алдап соғып және құртатындығы - король-жаузбен принц- кек алушы жайлы. Гамлет кек алуға асықпайтындығына сыртқы жағдайлар емес, ішкі дүниесінің себептеріне байланысты. Сонымен қатар, Гамлет кек алумен ғана шектелмей Қырсығынан арылтам деп алдымды Қырқысуға барам да!,- деп тағы бір мақсат қосады.Шиеленісуден бүкіл қоғам, нақтылай айтқанда, мемлекет азап шегеді.Корольдің қайтыс болуы бүкіл мемлекет механизмнің ыдырауына әкеліп соғатынын, Розенкранц айтып өткен.
Трагедияда,бүкіл елдің және әлемнәң, адамдардың жан-дүниесін билеп алған- жауыздық..Оны тек қана Клавдий емес,Гертруда да және басқа кейіпкерлері де жұқтырған.
Нағыз шиеленісу, кейіпкерлердің қарсы тұруымен бітпейді. Сыртқы шиеленісу, негізгі адам құндылығы: махаббаттың,достықтың,сенгендіктің жалпы шиеленісуіне айналады.Ол Гамлеттің ішкі- лүниесінде болып жатқан тартыста ашылады.
Трагедияның мәні Гамлеттің нақ рухани абыржуы гуманизмдік дағдырыстың санасында бейнеленуі.
Гамлет өзінің тұлғасының толық еместігін және ішкі араздықтарын жақсы түсінеді. Гамлеттің өмірі мен өлімі, трагедияның басынан аяғына дейін адамгершіліктен айырылмай, жауздықбен ауратын әлемде қараланбай таза болып кетуі қиын.Гамлет, ұлы істің ақталуы мен зардаптарын болжауы үшін құбылады.
Гамлеттің өмірі,әсіресе, антикалық және ренессанстық уақыттың көзқарасына жақын келеді. Көрнекті адамның барлық қабілеттілігі жауздықпен қылмыстың мәселелерін тануға және ерлік істерімен дүниені жақсартуға бағытталған болу керек.Шекспирдың шығармашылығы гуманистік идеяларға толы болды. Оның қыл қаламынан шыққан Король Лир, Отелло, Юлий Цезарь,Асауға тұсау, Ричард III сияқты трагедиялары мен тарихи пьесалары дүниежүзілік даңқ пен құрметке ие болды.Жалпы алғанда,Жаңғыру дәуіріндегі театрдың дамуы Шекспирдың атымен тығыз байланысты. Ол театр саласындағы реалистік ағымның жаршысы болды. Дүние жүзіндегі баолық театрлар Шекспир мектебінен өтті, ал бұл тамаша дәстүр бүгінгі заманда одан әрі жалғасуда.Жаңа тарихи жағдайда театр әрбір халықтың, әрбір мәдениеттің тынысын жан- жақты беруге талпыныс жасады. Театрлар қойылымдарында, әсірісе Шекспир қойылымдарында этикалық кең құлаш байқалды,әлеуметтік сатира мен өмірлік реализм басты орынға шыға бастады. Ең бастысы- бұл қойылымдарда халықтық рух басым болды.

1.3 Перси Биши Шеллидің өмірі мен шығармашылығына шолу
Перси Биши Шелли (1792-1822) ағылшын романтизмінің көрнекті тұлғасы ғана емес, ойшыл да күрескер ақындардың бірі ретінде танымал. Шелли поэзиясы негізінен оптимистік идеялармен сусындаған. Тіпті оның ең көңілсіз деген өлеңінің өзінде, ертеңгі өмірге деген үміт бар. Сондықтан Ертеңгі күн келеді,-деген қанатты сөзі ақынның басты-басты шығармаларында эпиграф болып қолданылған.
Перси Биши Шелли 1792 жылы Сассекс графтығындағы ағылшын ақсүйегі жанұясында дүниеге келген. Жастық шағын ата-анасының қонысында өткізген Перси, он екі жасқа келгенде сол кездегі ақсүйектердің балалары оқыған Итондық колледжге түседі. Алғашқы сәттен білімге деген ынтасы зор Шелли, осында өзінің тұңғыш өлеңдерін де жаза бастайды. Бұл өлеңдерінде оның сол кездегі танымал ақын Саутиге еліктеушілігі аңғарылады.
Жас талапкердің ең жақын қамқоршысы және бағыт-бағдар берушісі - жаратылыстану ғылымдарының докторы, сол колледжде дәріс оқыған профессор Линд деген болады. Линд өз шәкіртіне қоршаған ортаның, қоғам өмірінің қыр-сыры мен нақты шындығын дұрыс танып, түсінуге көмектеседі. Соның ішінде Шеллиді Уильям Годвиннің Саяси әділдік (Политическая справедливость) атты шығармасымен таныстырған еді. Линдтің түсіндіруінше Годвин қоғамдағы келеңсіздік атаулының түп-тамыры теңсіздікте жатқандығын ашып берген. Теңсіздік - бай монополистердің кедей шаруаның еңбегін қанауынан туындап отырғанын айтады.
Шелли сол кезде Жан Жак Руссоның биліктің бүкілхалықтық идеясымен, Гельвеций, Гольбах, Дидролардың атеистік көзқарастарымен танысады. Ал оның аса ынтамен оқығаны - Вольтер шығармалары болды.
Француз ағартушыларының тамаша ойларынан алған әсерімен Шелли, бірнеше өлең мен Агасфер поэмасын (1809) және екі романын жазып, баспаға бастырады. Бұл шығармаларының басты кейіпкерлері - дін мен құдайды мүлдем мойындамайтын атеистер.
1810 жылы Шелли колледжді аяқтап, Оксфорд университетіне түседі. Ол бостандық жолындағы күреске нақты қолқабысын тигізуді армандайды. Осы жылдары ақын өзінің антимонархиялық өлеңдерімен таныла бастайды. Соның ішінде 1810 жылы жарық көрген Патша өлтірушінің жазбалары (Записки цареубийцы) атты саяси өлеңдер топтамасы автордың қоғамдық көзқарасының әлі де толыса қоймағанын аңғартса да, біршама өзіндік құнды ойларымен ерекшеленді.
Шелли бұл туындысында соғыс жағдайындағы Англияның мүшкіл халін бейнелеу арқылы барша Европаны бейбітшілікке шақырады. Құдіреті күшті европалық монархтардың барша адамзат алдында жасаған қылмыстарын әшекерелеп, бейбітшілікті дәріптеу сол кезеңде көзсіз батылдықты қажет ететін.
Біраз уақыт өте ХҮІІ ғасырдағы француз материалистерінің еңбегі Шеллидің атеистік көзқарасын қалыптастырады. Университетте жүріп Атеизмнің керектігі (О необходимости атеизма) атты кітапшасын бастырып, оны жасырын түрде ғылыми кеңес мүшелеріне таратады. Бұл еңбектен олардың көпшілігі Шеллидің авторлық қолтаңбасын танып, бірден оқудан шығарылады. Сөйтіп әкесі армандаған парламенттік мәнсап жолы орындалмай қалады. Ұлының бұл қылығына қатты күйінген әкесі қарғысын жаудыра, үйінен біржола қуып шығады.
Шелли Лондон қаласына қоныстанып Уильям Годвиннің саяси-экономикалық және әлеуметтік-утопиялық идеяларын тереңірек оқумен айналысады. Лондонға оның қарындасы Элизавета құрбысы он алты жастағы Герриэт Вестбрук деген қызбен жасырын келіп, кездесіп тұратын. Гарриэт те өз әкесінің қатыгездігін көп көрген бақытсыз жан болатын-ды. Шеллидің оған қатты жаны ашып, соңынан өзіне әйелдікке алады. Сөйтіп жұбайы екеуі Шотландиядағы Эдимбург қаласына қоныс аударады.
Ақынның ата-анасы қыздың ұлына тең әулеттен еместігіне зығырдары қайнап, Шелли әулетінен қалған мол мұрадан бас тартуын талап етеді. Бұдан соң Шеллидің жеке басында тұрмыстық өте ауыр кезең басталады. Бірақ өмір ауыртпашылығына мойымаған талантты жас, өзінің ақындық өнерін одан әрі шыңдай түседі.
Соның нәтижесі ретінде 1813 жылы тұңғыш көлемді туындысы болып табылатын - лиро-эпикалық поэмасы Маб ханшайымды (Королева Маб) жарыққа шығарады. Бұл шығармасында автор тек монархтар мен аристократтарды құртып-жоюға шақырған жоқ, адамзат арасындағы қарым-қатынастарды бұзатын тойымсыздық, пайдакүнемдік атаулыға қарғысын жолдағандай.
Әйтсе де, Шелли осы алғашқы туындысына кейіннен сын көзімен қарап, ХҮІІІ ғасыр әдебиетінің мұрасы іспетті дидактикалық элементтерді жиі қолданғанына қынжылады.
Дегенмен Маб ханшайым - өз қоғамының ең өзекті мәселелеріне жауап бере алған, жоғары деңгейде жазылған көркем туынды ретінде танылды. Көп ұзамай Англиядан өзге елдерге тарап, ақын есімін басқа еуропалықтар біле бастайды.
Маб ханшайым поэмасы - романтикалық шығарма болып табылады. Соңынан автор, өз поэмасын Саутидің Талабысы мен Байронның Чайльд Гарольдының лирикалық мақамына барынша ұқсатуға тырысқанын ашық жазады. Алайда, бұл туындысында Шелли өзін шәкірт ретінде емес, толық қалыптасқан шебер ақын ретінде көрсеткісі келген.
Поэманың басты кейіпкері - бойжеткен қыз Ианте, шығарма-ның композициялық құрылымына тірек бола, үйлестіріп тұрған образ. Ианте өмірден бақыт іздеген тұлға. Поэманың қысқаша союжетіне тоқталар болсақ, ұйқы құшағындағы Иантеге түсінде, бақытқа барар жолды көрсетуге сиқырлы ару - Маб ханшайым келеді. Ол өз сиқырының көмегімен ұйқыда жатқан қыздың рухын шақырып, сиқырлы күймеге отырғызып, әсем де әдемі гүлдермен көмкерілген кемпірқосақ үстімен көкке, күнге қарай алып ұшады. Ианте мен Маб аспан әлемінің қақ ортасында тұрған, жарқыраған сансыз жауһарлары көз қарықтырар сиқырлы сарайға келеді. Ханшайым үлкен сиқырлы айнадан қонағына адамзат тарихының өткені мен бүгінін, болашағын ғажайып суреттер арқылы көрсетеді.
Шелли поэмасының бірінші және үшінші өлеңдерінде кейбір романтиктер жырлағандай бұрын ешқандай бақытты күндердің болмағандығын дәлелдей түседі. Ал поэманың төртінші өлеңінде, монархтар мен аристократтарға ашық қарсы шығып, оларды халық денесін құрттатқан жалтырауық көк шыбынға теңейді.
Негізінде автор бұл тундысында билеуші топтың қанауындағы езілген халықтың жиынтық образын сомдаған. Әлеуметтік теңсіздік мәселесі Шеллиде өз кезеңінің романтиктеріне қарағанда әлдеқайда тереңірек сипатталады. Ол саяси шиленістердің барлығы экономикалық тәуелділікке байланысты туындайтындығын ашып көрсетті.
Поэманың бесінші өлеңінде ақын аса пайдакүнемдік пен тойымсыздықтың адамгершілік қасиеттер - аброй, ар-ұждан, адалдық, асқақтық, сұлулық және білімге деген құштарлықтан жұрдай қылып, қайрымсыздыққа апаратынындығын ескертеді.
Ал соңғы, тоғызыншы өлеңінде болашақтың тапсыз қоғамы өзінің жарқын көріністерімен бейнеленеді. Адам баласы мүлдем басқа қырынан көрінеді. Тек қана жақсы қасиеттерді ғана бойына жинақтап, жаманшылық пен қылмыс атаулыдан мүлдем ада жұмақ қоғам мүшелері бақытты өмір сүргендей. Бұл өлеңінде Шелли адамгершілікті сүйетін нағыз гуманист ретінде, барлық моральдық, тұрмыстық-әлеуметтік келеңсіздікке қарсы тұрады.
Маб ханшайым поэмасының басқалардан өзгешелігі - оптимистік рухының басым болуында. Алдағы өмірден зор үміт күтетін автор, әлем жұртшылығының зорлық-зомбылық пен қанаушылықтан түбінде бір құтылатындығына сенімі мол. Сол үшін ақын оптимизмді өзінің басты қаруы етіп алады.
Шеллидің бұл туындысы халық арасында үлкен сұранысқа ие болды. Бар-жоғы 200 данасы ғана жарық көрген кітабын, сатылмай жатып талап алады. Соңынан қолжазба күйінде ғана тараса да, лезде барша еуропалық оқырманға танылады. Дегенмен туындының көркемдігі жағынан солғындау тартып жатқан жерлері де баршылық. Себебі кей тұста автор тарапынан әдемі, асқақ сөздер мен романтикалық символикалар тым асыра қолданылған еді.
Осы кезеңде оның жаулары көбейе бастайды. Монархия, парламент, шіркеуге ашық қарсы шыққаны үшін Англияның билеуші топтары оған крест жорығын жариялағандай болады. Оның атының өзі оларға көзге шыққан сүйелдей көрінеді. Еріксіз Шелли Англиядан Ирландияға кетуге мәжбүр болады. Жанұясымен де ұрыс-керісі ұлғайып, ақыры әйелімен айрылысып тынады.
Екінші рет Годвиннің қызы Мэриге үйленеді. Соңынан Мэри белгілі жазушы және әдебиет сыншысы болып, Шелли мұрасының жарық көруіне көп еңбек сіңіреді.
1816 жылы ақын жас жұбайымен Швейцарияға кетіп, сонда Байронмен алғаш танысады. Осы жылы ол біршама философиялық мақамдағы, рухани-әлеуметтік тақырыптағы туындыларын жазады. Соның ішінде Интеллектуальдық әдемілік әнұраны (Гимн ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.