Африканың субтропикалық климатына сипаттама

Пән: География
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 24 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

География кафедрасы

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:
Африканың субтропикалық климатына сипаттама

Орындаған: Г-31 топ студенті
Ыскахова А.О.
Тексерген:

Орал - 2017 ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Африканың жер бедерінің қалыптасуы
1.1. Африка территориясын геологиялы зерттеу тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ...5
1.2 Африканың геологиялы даму тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ...8
1.3 Жер беті деңгейіндегі орташа температурасы ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... 12
2. Африканың тектоникасына жылпы сипаттама
2.1. Африканың тектоникасы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18
2.2 Африканың материгіндегі неотектоникалық қозғалыстар ... ... ... ... ... ... ..23
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27

Кіріспе
Африка - жер шарының солтүстік және оңтүстік жарты шарларына шамамен бірдей қашықтыққа созылып жаткан бірден-бір материк. Осы ерекшелік екі жарты шардың бірегей ендіктерінде бірегей климат болуына жағдай жасайды. Климаттық белдеулердің барлығы дерлік Африка территориясында екі реттен кайталанады.
Дегенмен Африканың солтүстік бөлігінің оңтүстік бөлігінен (экватордан оңтүстікке қарай жатқан) ауданы жөнінен екі есе үлкен болуының үлкен маңызы бар. Африкадан солтүстікке және солтүстік-шығыcқа қарай орасан зор. Евразия құрлығы орналасқан, одан Африканы континентаралық жылы теңіздер - Жерорта теңізі мен Қызыл теңіз бөліп тұр. Оңтүстік субконтинент Атлант және Үнді мұхттарының аралығында. Сондықтан Африкада экватордан солтүстікке және оңтүстікке қарай климаттың түзілу жағдайлары бірдей емес.
Африка материгi Евразиямен тығыз байланысты: оларды тек қызыл және Жерорта тенiзi бөлiп тұр. Африка мен Евразия шығыс жарты шардың бiртұтас құрлық массивiн құрайды, бұларды басқа материктерден мұхиттардың орасан зор кеңiстiктерi болып тастаған.
Матертериктiң шеткi нүктелерi солтүстiкте -- Эль-Абьяд мүйiсi (37"2(У с. е,), оңтүстiкте -- Игольдың мүйiсi (34С52' о. с\). Африка солтүстiктен оңтүстiкке 8 мың км созылып жатыр. Материктiң ең жалпақ бөлiгi экватордан солтүстiкте 10 мен 16 аралығында жатыр, мұнда Африка 17 33' б. б. бастап (Альмади мүйiсi), 51°24 ш. б. (Хафун мүйiсi) дейiн созылып, енi 7500 км-ге жетедi. Африка жағалауында аралдар онша көп емес. Олардың iшiндегi ең үлкенi -- Мадагаскар. Үндi мұхитынна одан басқа Сокотра, Занзибар, Пемба, Мафня, Комор, Маскарен аралдары бар. Олар түгелдей дерлiк материктен пайда болған және материкке таяу жатыр.Атлант мұхитында материктiк және вулканды аралдар бар. Олар: Мадейра, Канар, Жасыл Мүйiс, Маспас-Игема-Бииого, Принспен, Сан-Томе, Аннобон.Африканың экватордын екi қапталындағы негiзiнен тропиктiк-экваторлық кеңiстiк алыбындағы орны жоғары температураның басым болуына себепшi болса. iшкi белiктерiн онша тiлiмдембеуi Ірi тұйықтығы Африкаға тән контпиненттiлiк туғызады. Тегiс рельефтiң басым болуы және географиялық орны зоналықтың айқын көрiнуiне жағдай жасайды. Табиғат жағдайлары бiршама бiртектес болып келетiн ендiктi бойлап созылып жатқан жалпақ кәпiрлер экватордан солтүстiкке және онтүстiкке қарай бiрiн-бiрi заңды түрде алмастырады.
Жұмыстың негізгі мақсаттары мен міндеттері: Африканың жер бедерінің қалыптасуына сипаттама жасау, физикалық қасиетін, оның табиғат ерекшеліктеріне, зоналық ерекшеліктеріне және аймақтық орографиялық қасиеттеріне толық сипаттама беру;
oo Африка территориясын геологиялы зерттеу тарихымен байланысын көрсету;
oo Африканың субтропикалық климатынасипаттама беру.
Жұмыстың құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Африканың жер бедерінің қалыптасуы
1.1. Африка территориясын геологиялы зерттеу тарихы
Зоналық құрылым, әсiресе, материктiк барынша сом және рельефi бiрсыдырғы солтүстiк бөлiгiнде айқын көрiнедi. Бiздiң эрамыздан көптеген ғасырлар бұрын материктiң жағалауы мен iшкi аудандарында Азия мен Солтүстiк Африканың халықтары: финикиялықтар, египеттiктер, карфагендiктер болып тұрған. Ерте орта ғасырда Шығыс және Солтүстiк Африкаға Аравия түбегiнен арабтар өткен.
ХV ғасырда португалдықтар Индияға аплратын жол iздеу барысында Африканың жағалауын зерттеген. Бұл, көл саудасының және африка елдерiн европалықтардың басып алуының бастапқы кезенi болатын. XVIII ғасырдың аяғымен XIX ғасырдың бас кезiнде Англия мен Франция материктiң iшкi жағындағы бiрнеше отарларды жаулап алды. Бұл жаулаулар кезiнде ашылыстар мен зерттеулер катар жүргiзiлдi. 1788 жылы ағылшындар Африканың iшкi бөлiктерiн ашуға жәрдем ететiн ассоциация құрды. XIX ғасырдағы зерттеулердiң айтарлықтай нәтижссi -- Африканың ең iрi өзендерi Ннгер, Нiл, Конго және Замбеглi бассейiндерiнiң зерттелуiне байланысты негiзгi географиялық проблемаларды шешу болды. Орталық және Оңтүстiк Африканы зерттеп бiлуге ағылшын ғалымы Д. Ливингстон үлкен үлес қосты. Ол отыз жыл бойы (1840 -- 1873) Атлант мұхитынан үндi мұхитына дейiнгi және Кейптауннан экваторға дейiнгi ұлан-байтақ кеңiстiктi зерттедi.
XIX ғасырдың екiншi жартысында Нiл мен Конго суайрығы облысын зерттеу жұмыстарын орыс ғалымы В. В, Юнкер жүргiзiдi.
XIX ғасырдың бiрiншi жартысында түгел континенттiң тағтастан және оның жекеленген бөлшектерi немесе елдерi географиясы iрi жинақталған жұмыстар жасалды.
Африка жағаларын Атлант және үндi мұхиттары шайып жатады. Атлант мұхиты оның жағасында бiрден-бiр iрi шығанақ -- Гивнен шығанағын құрады. Африканың аз жырымдалған батыс жағасын бойлай енсiз (100 км. дейiн) материктiк қайрандар созылып жатыр, оның қия беткейi су асты үстiрттерiне және оларды бөлiп тұран шұңғымалармен бөлiнген. Орта Атлант жотасынан шығыста, Африканың қарсысында, тереңдiгi 3000 метрден 7200 метрге дейiн жететiн Канар, Жасыл Мүйiс, Гвинея, Ангола, Кап және Агульяс қазан шұңғымалары жатыр.
Ағыстар Африка жағаларындағы жоғарғы қабат сулары температурасының таралуына айтарлықтай ыкпал жасайды, температураның экватордан солтүстiкке және онтүстiкке қарай төмендеудi жалпы зандылығына түзету енгiзедi. Суық ағыстардың айқын бiлiнуiне және тереңдiгi салқын сулардың көтерiлуiне байланысты Африка жағаларындағы әсiресе экватордан оңтүстiкке қарайғы судың температурасы осы ендiктердiң орташа температурасына қарағанда едәуiр (шамамамен 5 -- 7°С). Мысалы, Оңтүстiк Пассат ағысының бастауында августь айында судың температурасы +22 -- 25° С болады. Гвинея ағысының сулары +28°С жылиды. Африканың солтүстiк-батыс жағаларында жылдың орташа температура 4-20° С, ал оңтүстiк-батыста 15° С. қыста.-ол -ЬI20С дейiн төмендейдi. Атлантиканың Африка жағаларындағы тұздылығы мұхиттың қалыпты тұздылығына жуық. Бұған пассат шөлiне (әсiресе Сахарара) қарама-қарсы орналасқан акватория жатпайды, оның тұздылығы 37%0-ге дейiн жетедi, ал Азор аралдарынан оңтүстiк-батысқа қарай 37,9° -ге дейiн арттады. Бұл -- дүние жүзi мұхитынның ашық бөлiгiндегi ең жоғарғы тұздылық.
Африканы шығысы мен оңтүстiк шығысынан жнектейтiн үндi мұхитының солтүстiк-батыс бөлiгi Гондвананың ыдырауының нәтижесiнде бордан кейiнгi кезенде калыптасты. Ол түбiнiң өте оилы - қырлы болуымен және терендiктердiң күрт ауысуымен сипатталады. Мұхиттың басқа бөлiктерiнен оның солтүстiк-батыс бөлiгiн Аравия-үндi су асты жотасы бөлiп тұрады. Оның шегiнде тереңдiгi 500 метрден асып түсетiн қазан шұңқырлар бар (Сомали, Мадагаскар, Мозамбик). қазан шұңқырларды бөлiп тұратын су асты жоталарының шындарын вулкандық және маржандық аралдар (Маскарен және басқа) құрайды. Кейбiр жоталар жер кабығының материктiк типiнде болып келедi және ежелгi. Гондвана құрылымдарының қалдықтары болып табылады. Үндi мұхитының солтүстiк және солтүстiк-батыс бөлiктерiндегi ағыс жүйесiн субэкваторлық және тропиктiк белдеулердiң пассаттық және муссондық циркуляциясы айқындайды.Экватордан оңтүстiкке қарай Африка жағалары мен Мозамбик пен Иголы мүйiсi жылы ағыстары өтедi. Соңғысы; -- Дүние жүзiлiк мұхитдық ең тұрақты және күштi ағыстардың бiрi. Бұл ағыстар Оңтүстiк Пассат ағысынан пайда болады да Онтүстiк-Шығыс Африка жағаларында оңтүстiк жарты шардың қысы кезiнде температураның +20°С дейiн және одан да жоғары көтерiлуiн туғызады. Экватордан солтүстiкке қарай муссондық Сомалий ағысы әрекет етедi де солтүстiк жарты шардың жазында оңтүстiк жарты шардан бiршама суық-су алып келедi, ал қыста солтүстiктен бiршама су жеткiзедi. Тұтас алғанда үндi мұхитында 10° о. е. солтүстiкке қарай жыл бойына судың температурасы үлкен терең дiктерге дейiн жоғары. Оның ең жылы болатын кезi май айы ( + 27° -- 29°С). Африка жағаларындағы судың тұздылығы 35 -- 36°;).

1.2 Африканың геологиялы даму тарихы
Африка түгелдей дерлiк (оның солтүстiк-батыс және оңтүстiк таулы шет. аймақтарынан басқасы) бiртұтас платформалық ғимарат -- Африка платформасына жатады. Ол ежелгi материк (супер-.платформа) Гондвананың құрамына кiрген. Гондвананың қалыптасуы бүкiл археозой және протерозой бойы жүрген. Ол байкал тиктоникалық кезеңi аяқталғаннан кейiн палсеазой дәуiрi басына жер құрлықының бiртұтас iрi учаскесi ретiнде қалыптасты. Африка платформасының одан әрi дамуы Гопдвананың ыдырап. Африка-Аразия бiртұтас платформасының оқшаулануы ал содан кейiн оның Африка және Аравия платформалары болып бөлiнуiне байланысты. Сол кездiң өзiнде Африка платформаның Тетис тиктоникалық зонасымен қазiргi солтүстiк шекарасы айқындалған болатын.
Палсозойдың аяғындаТондананың ыдырауы және қазiргi материктердiң пiшiнiнiң қалыптасуы басталды. Бұған дейiн-ақ платформаның негiзгi құрылымдық элементтерi массивтерi айқындалды және Африка-Аравия платформасының дамуындағы солтүстiк пен оңтүстiк бөлiктерiнiң айырмашылықтары белгiлендi. Оның шағын, солтүстiк бөлiгi палсозойдың бастапқы кезiне негiзiнен теңiздiк, ал мезезойда континентальдық ылғал жинау облысына (Сахара плитасы) айналды. Оңтүстiк және шығыс, үлкен бөлiктерi бүкiл постротофозой тарихы бойына көбiнесе тұманданумен болды. Олардың арасындағы шекараны әр автор әр түрлi жүргiзедi. Шамамен алғанда оның орны -- Камерун мен қызыл теңiздiң солтүстiк бөлiгiнiң аралығында. Екі жарты шарда да олардың зона шекаралары 30 -- 40° ендіктер аралығында орналасады; бірақ кей жерлерде (тау жоталарының қоршауында тұрған жерлерде) 46° ендікке дейін барады да, ал кей жерлерде суық желдер мен теңіз ағындарының әсерімен 35° ендікке дейін шегінеді.
Екі жарты шардың да субтропигі батыстан шығысқа қарай соғатын ауа массаларының басым болатын алқабында жатыр. Сондықтан субтропик зоналарының батыс пен шығыс секторларында климат типтері едәуір айырма жасайды. Субтропиктің зоналық ерекшеліктері әр материктің батыс секторларында байқалады. Мұнда жыл бойында оқтын-оқтын екі климаттық, яғни тропик пен қоңыржай климаттық режим ауысып отырады. Субтропиктер поляр фронты циклондарының ылғалды әсеріне де ұшырайды. Сөйтіп жартылай құрғақ субтропиктер деп аталатын жерортатеңіздік климат пайда болады. Субтропиктердің шығыс секторларында жазда ылғалды да, қыста салқын және құрғақ муссондық циркуляция басым болады. Оларда нағыз муссондар да (Жапонияның оңтүстігінде, Кореяда, Оңгүстік-шығыс Қытайда және АҚШ-та) болып тұрады. Субтропиктерді ылғалды деп атау дұрыс емес болса да, (бұл тек қана жартылай құрғақ субтропиктер болса да) жылы мезгілдің ылғалдылығы муссондық субтропиктерде ландшафтың көрікті болуына әсер етеді. Ылғалды субтропиктерде (Колхида, Қытайдың қиыр шығысы, Жапония теңізінің Жапониялық жағалары, Африка мен Австралияның оңтүстік-шығысы) жауын-шашын жыл бойы болып тұрады.
Мұнда бір мезгілдің өзінде зонаға жеткілікті жауын-шашын (қысқы жерортатеңіздік немесе жазғы маусымдық, муссондық) болып тұрады, ал екінші мезгілде -- жауын-шашын басқа жергілікті себептермен байланысты. Материктер ішінде құрғақ субтропиктер аумақтары болады (жылдың жауын-шашын 200 -- 500 мм шамасында). Оларға Орта Азияның қиыр оңтүстігінің, Месопотамияның, Иранның таулы қыратының, Батыс Қытайдың (Такла-Макан), Солтүстік Американың оңтүстігінің субтропиктік шөлдері жатады.
Бұрынғы КСРО-да субтропикке Кавказдың қара теңіз жағаларының ылғалды аймақтары мен Колхида ойпаты, қырымның Оңтүстік жағасының жартылай құрғақ жері, Геленджик жәие Нозороссийск, Ленкоран ойпатының аудандары, Шығыс Закавказье жазығының, Туркмениядаты және Тәжікстандағы Вахш пен Кафирниган өзендері аңғарларының құрғақ субтропиктері жатады.
Африканың солтүстiк бөлiгiнде теңiздiң барынша кеңiнен жайылуы палеазойдың бiрiншi жартысында болған. Карбонның орта шенiнен бастап қызыл түстi қабаттардың жинақталуымен қосарласа теңiз деңгейiнiң төмендеуi мен аридтiк жағдайлардың таралуы етек алып отыр. Карбонда Жерорта теңiзi геосинклиналында тау пайда бола бастады, сахара сннсклизаларындағы тұнба қабаттардың қатпарларға жннақталуы соның жаңғырығы iспеттi. Бұл кезде Африканың оңтүстiк бөлiгiне кетсiзiлу басым болды. Иiлу және шөгiндi жиналу қалың континенттiк. қап формациясы калыптасқан Кап аймағына қана тән болды.
Палеозойдың аяғында бүкiл платформа жаппай көтерiлiп, оған мұз басуы коса-қабат жүрдi. Мұздың және су-мұз шөгiндiлерi Двеик сериясын құрады, оның калыңдығы кейбiр жерлерде 300 м жеттi. Ол контiненттің оңтүстiк бөлiндегi иiндердi -- Капру, Калахарн және Конго ойыстарын толтырды. Олардың үстiнде қаррудың Қалың континенттiк формациялары жиналды. Мұз басудың негiзгi орталықтары Конго шығысына қарайды ежелгi массивтер алабында,- сондай-ақ Нубия-Аравия қалқанында жатты.
Карру формациясының құрылуы бүкiл триас бойына жалғаса бердi. сонымен бiр мезгiлде оңтүстiкте кап формациясы қабаттарының катпарларға жинақталуы мен кетерiлуi және Кап тауы жүйесiнiң түзiлуi жүрдi. Жоғарғы триас пен юраның бас кезiнде тектоникалық әрекет етек алды, ол Африканың оңтүстiгiнде, шығысында және солтүстiк-батысында пормендi вулкандық әрекетпен аяқталды.
Бүкiл юра бойына және бордың бас кезiнде Африканың көпшiлiк бөлiгi көтерiлумен болды. Ойыстарда континенттiк шөгiндiлер жинақталды және граниттер мен карбонаттар жарып кiрiп кимберлит түтiкшелерi пайда болды. Сол кезде әуелi үндi, содан кейiн Атлант мұхиты аумақындағы шығу мен жарылуларқа және мұхит шетi иiндерiнiң пайда болуына-байланысты казiргi Африка контурының қалыптасуы жердi. Солтүстiкте Тетпеке өтерде перикратондың түстi.
Бордың екiншi жартысында және эоценде Сахара плитасын қайталап трапегресенгi жайлап алды да соның нәтежесiнде Жерорта теңiзiнiң Гивения шығысымен жалғасты. Сондай-ақ теңiз Нубия-Аравия калқанының шегiне дейiн жеттi және материк пен Мадагаскардағы үндi мұхиты жағалауын қамтыды.
Сол кездегi теңiз шөгiндiлерiнiң арасында карбонатты терригендiк тунбалар алып келедi. Материктiң iшкi ауландарында бордын аяқ шеңiнен бастап көтерiлулер жүрдi және вулкандар жандана түстi.
Бор дәуiрiнiң екiншi жартысында және кайнозойдың бас кезiнде Африка үшiн ылғалды және ыстық тропнктiк климат жағдайлары тап болды, ол тропиктiк бай орман флорасы мен тропнктiк омыртқалы жануарлар фаунасының таралуына қолайлы жағдай туғызды. Құрлықтың үстi үгi бетiнде гидроморфты кызыл түстi N қабық қалыптасты. Мұндай жағдайлар тек кана орталық аудандарқа қана емес, сонымен бiрге материктiң солтүстiк және солтүстiк аудандарына да тарады. Органикалық дүниенiн түр құрамының қалыптасуына әуелi Африка, Мадагаскар, Австралия арасында, бұрын орын алып, бор дәуiрiнде байланыстары, содан кейiн Оңтүстiк Америкамен арадағы түпкiлiктi түрде тек кайнозойдың бас кезiнде қана тоқталған бұрынғы байланыстар сондай-ақ бүкiл кайнозой бойына жалғасқан Аравия аркылы Евразия мен байланыс ықпалын тигiздi. құрлықтың басқа учаскелерiнiң ықпалы әсiресе флораның қалыптасуына әсер етедi. Африканың фаунасы палеогеннен бастап бiздiң кезiмiзге дейiн өзiндiк ерекшелiгiмен көзге түседi.
Эоценнiң аяғы мен олнгоценнiң басында Африканы түгелден Дерлiк. әсiресе оның оңтүстiк және шығыс бөлiгiн, пармендi тектоникалық әрекеттер қамтыды. Мұның өзiн өазiргi табиғат жағдайының қалыптасуы тұрғысынан қарағанда материктiң дамуының соңғы аса маңызды кезеңi деп есептеуiмiз керек. Африкадағы эоценнiң соңы мен олпгоценнiң басындағы карңғынды көртiлудi, вулканизмдi, опырытардың пайда болуын осы материк үшiн неотектонкалық кезеңiнiң басы деп санауға болады. Осымен бiр мезгiлде тропнктен тыс аудандар климатының құрғақатнуы тропиктiк органикалық дүниенiң экваторға қарап шегнуi, гидрофиттердiн азайып, құрғақшылықты ұнататын өсімдіктер мен жануарлардың көбеюі, қызыл түсті гидроморфтық қабықтарды карбоиат кабықтардың алмастыруы басталды.

1.3 Жер беті деңгейіндегі орташа температурасы
Африканың көпшілік бөлігі екі жарты шардың субтропиктік антициклон мен пасаттық циркуляциясының ықпалында болады. Солтүстік жарты шардың құрлықтан келетін пассаттары салыстырмалы ылғалдығы төмен континенттік ауа ала келеді. Үнді мұхиты жағынан келетін оңтүстік жарты шардың пассаттары материктің шығыс шетіне ылғалдылығы тұрақсыз ауа массаларын алып шығады.
Материктің солтүстік және оңтүстік жарты шарлардағы батыс шет аймақтары пассаттық инверция тән атлантикалық субтропиктік антициклонның шығыс шетінің ықпалында болады, Атлант мұхитының суық ағысты инверциясы онан сайын күшейе түседі. Мұның өзі жауын-шашынның түсуіне қолайсыз жағдай туғызады.
Материктің экватор бойы бөлігінде ауа массасының бip жарты шардан екінші жарты шарға өтуінің ерекше манызы бap. Мұның өзінде материктің шығысында пассаттардың басқа жарты шардан өтуі осы жарты шардың жазында орын алады. Ал батыста болса, қысым градиенті әрқашанда Оңтүстік Атлант максимумынан Африканың солтүстік субконтинентіне қapaй бағытталатындықтан жыл бойына оңтүстік пассаттың, (оңтүстік-батыс муссонның) солтүстік жарты шарға өтуі үнемі байқалады. Сондықтан да 17˚с.с. және 20˚о.е. аралығындағы өңірде әрбір жарты шардың жазында экваторлық муссондардың ыппалы корініс береді, олар ылғалдылығы тұрақсыз экваторлық ауаны aлa жүреді де жауын-шашынды кезең тудырады. Материктің субтропиктік белдеулердің шегіне кіретін қиыр солтүстігі мен оңтүстігі әрбір жарты шардың қысында қоңыржай ендіктердің батыс циркуляциясы жағдайында қалады.
Ауа массалары циркуляциясының жағдайы, жауын-шашын мен температураның таралуы екі жарты шар үшін январь мен июльде әр түрлі қалыптасады .
Январьда материктің оңтүстік бөлігі көбірек қызады, ал сол:түстік бөлігі салыстырмалы түрде сaлқын тартады. Осыған байланысты жоғарғы қысымды субтропиктік белдеу Сахараның солтүстігін кесіп өтеді де, Солтүстік-Атланттық максимуммен түйіседі. Материктің қиыр солтүстік-батысы қыста қоңыржай ендіктердің батыс циклондық циркуляцциясының ықпалына түседі.
Бұл кезде оңтүстік жарты шарда ауқымды тоқырау орын тебеді де оған қарай көршілес мұхиттардан да, солтүстік жарты шардан да ауа ағылады.
Солтүстік пассат 25˚ солтүстік ендіктен экваторға қарай қызған ауаның салыстырмалы ылғалдығы 30-15% болатын негізгі үш ауа толқыны түрінде қозғалады. Үлкен, шығыс бөлігінде ол солтүстік-шығыс бағыттағы египет ағыны деп аталады да экваторды басып өтпей Конго бассейнінің солтүстік бөлігіне дейін барады. Онан шығысқа таман бapыншa құрғақ аравия пассаты әрекет етеді, ол Сомали түбегін қамтып, экватордан оңтүстікке қарай өтеді де, Үнді мұхиты жағынан Оңтүстік-Үнді максимумының шеткері жағы бойымен келе жатқан оңтүстік-шығыс пассатымен қосылып кетеді. Египет ағынынан батысқа Гвинея жағалауына қарай харматтан атты ағын ағылады, ол Гвинея шығанағының солтүстік бөлігінде Оңтүстік Атлант антициклонының шығыс шеткері жағымен ағылып жатқан оңтүстік-батыс муссонымен кездеседі. Әдетте, харматтан Гвинея шығанағының жағалауына жете алмайды, онда бәсең оңтүстік-батыс желдері соғып тұрады. Бірақ үлкен биіктіктерде пассат толқындары оңтүстікке қарай алысыраққа өтіп, оңтүстік-батыс муссондағы жоғары бағытталған ағынға және жауын-шашынның жаууына кедергі жасайды. Cондықтан январь Гвинея жағалауында ең құрғақ ай болып табылады.
Оңтүстік-Үнді максимумы январьда онтүстікке қарай көп ығыстырылады. Ол Африканың қиыр оңтүстігін қамтиды да Африканың биік таулы қыраттарының шығыс беткейлеріне Үнді мұхитынан мол жауын-шашын әкелетің оңтүстік-шығыс пассаттарына бастама береді. Олардың саны материктің түкпіріне қарай барған сайын күрт азаяды да Калахаридің орталық бөлігінде минимуміне жетеді.

Афрнканың батыс жағалауы Оңтүстік-Атлант антициклонының шығыс шеткері жағының ықпалында болады. Қызған материкке оңтүстік румб желдерімен анағұрлым биік ендіктерден салыстырмалы суық ауа массасының келуіне байланысты батыс жағалауда тура экваторға жуық созылып жатқан өңірде жауын-шашын болмайды.
Атлант ауасының Үнді мұхитынан жететін массалармен түйісетін ауданында фронт пайда болады, соған байланысты Калахиридің батысында жауын-шашын мөлшері материктің анағұрлым батыс және шығыс аудандарымен салыстырғанда біршама арта түседі.
Июльде солтүстік жарты шар қатты кызады. Сондықтан бүкіл баралық зоналар солтүстікке қарй ығысады. Солтүстік жартышардың субтропиктік максимумы Жерорта теңізі мен Оңтүстік Европаға қарай ауысады да Африканың қиыр солтүстік-батысын ғана қамтиды. Африканың солтүстік бөлігінде қатты қызуына байланысты төмен қысымды облыс пайда болады, ол экватордан оңтүстікке карай жалғасып кетеді. Оңтүстік Африка өзінің көрші мұхиттарымен қоса оңтүстік жарты шардың баралық максимум аймағына кіреді. Оның тек қиыр оңтүстігі ғана оңтүстік жарты шардың қоныржай ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.