Алматы қаласының Есентай өзені суының химиялық құрамын анықтау

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Агрономия, агрохимия және өсімдік қорғау факультеті

ЭКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

«АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ЕСЕНТАЙ ӨЗЕНІ СУЫНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫН АНЫҚТАУ»

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Мамандығы 050608 - экология

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

Агрономия, агрохимия және өсімдік қорғау факультеті

ЭКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

«АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ЕСЕНТАЙ ӨЗЕНІ СУЫНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫН АНЫҚТАУ»

Беттер саны-

Сызбалар мен көрнекі

материалдар саны -

Қосымшалар -

2010 жылы «» қорғауға жіберілді

Экология кафедрасының меңгерушісі

А. ш. ғ. д., профессор Н. Ш. Сүлейменова

Ғылыми жетекшісі п. ғ. к., доцент Б. Я. Махамедова

Арнайы тараулар кеңесшілері :

(тарау) (қолы) (аты-жөні)

(тарау) (қолы) (аты-жөні)

Норма бақылау

(қолы) (аты-жөні)

Сарапшы

(қолы) (аты-жөні)

Алматы, 2010ж.

ҚАЗАҚ ҰЛТТЫҚ АГРАРЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ

АГРОНОМИЯ, АГРОХИМИЯ ЖӘНЕ ӨСІМДІК ҚОРҒАУ ФАКУЛЬТЕТІ

МАМАНДЫҒЫ 050608 - ЭКОЛОГИЯ

ЭКОЛОГИЯ КАФЕДРАСЫ

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫСТЫ ОРЫНДАУ

Т А П С Ы Р М А С Ы

Жұмыстың тақырыбы : «АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ ЕСЕНТАЙ ӨЗЕНІ СУЫНЫҢ ХИМИЯЛЫҚ ҚҰРАМЫН АНЫҚТАУ»

Университет бойынша 2010 ж. « » № бұйрығымен бекітілген.

Дайын жұмысты тапсыру мерзімі 2010 ж. « »

Жұмыстың бастапқы деректері

Дипломдық жұмыста қарастырылатын сұрақтардың тізімі

Графикалық материалдар тізімі (қажетті жағдайда)

Ұсынылатын негізгі әдебиеттер тізімі

Жұмыстың арнайы тараулары бойынша кеңесшілері

Кафедра меңгерушісі а. ш. ғ. д., профессор Н. Ш. Сүлейменова

Ғылыми жетекшісі п. ғ. к., доцент Б. Я. Махамедова

Тапсырманы орындауға қабылдадым, студент А. Саматова

«___» 2010 ж.

Дипломдық жұмысты орындау графигі

Кафедра меңгерушісі а. ш. ғ. д., профессор Н. Ш. Сүлейменова

Ғылыми жетекшісі п. ғ. к., доцент Б. Я. Махамедова

Тапсырманы орындауға қабылдадым, студент А. Саматова

«___» 2010 ж.

МАЗМҰНЫ

КІРІСПЕ . . .

І. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ . . .

1. 1. Су қоймаларындағы судың санитарлық - гигиеналық сапасы . . .

1. 2 Қазақстанның су ресурстарын рационалды қолдану . . .

Су тазалау құрылғыларындағы эксплуатация немесе конструкция . . .

2. ЗЕРТТЕЛЕТІН АУДАННЫҢ ТАБИҒИ-КЛИМАТТЫҚ ЖАҒДАЙЫ

2. 1 Алматы қаласының физикалық-географиялық сипаты . . .

Алматы қаласының табиғи-климаттық жағдайы . . .

2. 3 Алматы қаласының гидрографиясы . . .

2. 4 Алматы қаласының жер бедері . . .

2. 5 Қала мен оның төңірегінің өсімідік жамылғысы . . .

2. 6. Алматы қаласының топырақтарының таралуы және оның сипаты . . .

3. МАТЕРИАЛДАР ЖӘНЕ ЗЕРТТЕУ ӘДІСТЕМЕСІ . . .

4. ЗЕРТТЕУДІҢ НӘТИЖЕС І . . .

ҚОРЫТЫНДЫ . . .

ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ . . .

ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ . . .

КІРІСПЕ

Есентай - Весновка - Алматы қаласы арқылы ағып өтетін өзен. Кіші Алматы өзенінің сол тармағы. Ұзындығы 43 км. Қала ішінде өзен арнасы бетондалған. Орташа су шығыны 0, 06 м ³ /с. Әрқайсысының ұзындығы 10 км-дей 8 саласы бар. Бойында 7 бөген салынған. Суы мауысымның бас кезінде тасиды. Жауын-шашын суымен қоректенеді. Суымен негізінен Алматы қаласындағы және онымен іргелес бау-бақша суарылады.

Есентай (Весновка) каналдар жүйесі, жер суарылады. Негізінен «Горный Гигант» созындысының иелігінде. Жалпы ұзындығы - 80, 6 км, оның ішінде бірнеше шаруашылықтарға ортақ каналдар - 13, 7 км. Бойында ондаған су бөлгіш қондырғылар тұрғызылған, арнасының кей жерлері бетондалған. Жүйе суымен «Горый Гигант» созындысының 373 га жері (жеміс бағы), Алматы қаласы ішіндегі 3096 га жер суарылады. Жоғарғы бөлігі бойында «Түркісіб» санаторийі, пионер лагерлері орналасқан, төменгі жағы қала ішінен өтеді. Канал суымен гүлзарлар мен бульварлар, жеміс бақтары т. б. суарылады [1] .

Жұмысымыздың мақсаты: Алматы қаласының Есентай өзені суының химиялық құрамын анықтау. Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттерді белгіледік:

• Судың құрамын анықтап, оның санитарлық-гигиеналық ШМК сақтау мақсатында суды тазартудың ғылыми-теориялық мазмұныныа шолу жасау, яғни суды әртүрлі химиялық қоспалардан тазартудың яғни, су тазалау құрылғыларындағы эксплуатация немесе конструкция әдістеріне сипаттама беру
• Зерттелетін ауданның табиғи климаттық жағдайына (географиясына, климаттық жағдайына, жер бедеріне, өсімдік жамылғысына т. б. ) сипаттама беру;
• Судың химиялық құрамын анықтау әдістерін іріктеп алып, эксперимент жасау;
• Зерттеудің нәтижесін шығару үшін зерттеу нысаны Алматы қаласындағы Есентай өзенінің үш нүктесінен үлгі алып химиялық талдау жасалады және қорытындысы жасалып, ұсыныстар беру.

Зерттеу нысаны:

Аль-Фараби -Есентай өзенінен зерттеуге алынған су үлгісі, Рысқұлов -Есентай өзеніне қарағанда әлдеқайда таза.
1. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ

1. 1 Су қоймаларындағы судың санитарлық - гигиеналық сапасы

Су экожүйелеріне ластаушы заттардың әсері әр түрлі болады, сондықтан санитарлы-гигиеналық ШМК су қоймаларындағы суларға ұйымдастырылған принципі әртүрлі:

- біріншіден, көптеген химиялық заттар тазарту кезінде тежелеуі мүмкін. Органикалық заттардың биохимиялық ыдырауында су қоймаларының нашарлауына алып келеді (шіріуіне, ауаның жетіспеушілігі, метанның пайда болуы және тағы басқа) . Бұл кезде қойылған ШМК ортақ санитарлық-гигиеналық түрі пайдаланылады;

- екіншіден, өндірістік және оның құрамындағы заттар органолептикалық құрамын өзгертуі мүмкін (лайлануы, иісі, дәмі температурасы) - мұндай су қолдануға жарамсыз. Мұндай жағдайда шекті концентрация, адам сезім мүшесі қабылдамайтын - ШМК, органолептикалық зиянды түрі қолданылады.

- үшіншіден, зиянды заттар әсер етеді. Зиянды заттарға ШМК қолданылады. Санитарлық - гигиеналық ШМК әр түрлі ластануына байланысты ұйымдастырылған:

- ортақ санитарлық

- органептикалық

- токсикологиялық [2] .

Мысалы: концентрациясы 5 мг/л болса, онда су қоймасындағы өзін-өзі тазалау процесі бұзылады, концентрациясы 1, 0 мг/л онда суға дәмі беріледі. Су қоймаларындағы судың нормалау сапасын ШМК байланысты

Су - ол ресурс қана емес, адам қолдануына, сондай-ақ ол планетамыздағы тіршілікті сақтап тұрған - тіршілік көзі. Су сапасы адам қажеттілігі үшін қолдануына байланысты төмендегідей түрлерге бөлінеді:

• Өндірістік;
• Тұрмыстық;
• Ауылшаруашылық;
• Мәдени-тұрмыстық.

Мәдени-тұрмыстық су объектілеріне - шомылу үшін (монша, сауна), демалыс (аквопарк) және спортпен (бассейин) шұғылдану жатады.

Суға талап сапасы қолдануға байланысты, ең бірінші объектілері немесе олардың учаскелерін анықтап алу керек.

1. 2 Қазақстанның су ресурстарын рационалды қолдану

Сумен аз қамтамасыз етілген аудандарға ҚР-да кіреді. Су қоры: өзен, көл, су қоймалары, мұздықтар, ішкі теңіздер мен каналдар және территория-лық сулардан құралған.

Қазақстанда 11 мыңдай өзендер құралған. Жалпы ұзындығы 200 мың км, 48 мың көл (Каспий, Арал, Балхаш, Алакөл - өткен дәуірдің ұсақталған теңіздері; Зайсан көлі-көп өзендер оған құйылып, бір ғана Ертіс өзені ағады; Орталық Қазақстанда - Теңіз және Қорғалжын көлдер) . Көптеген су қоймалар, жер асты суларының ареалы, 2724 мұздықтар жалпы алаңы 2033 км ² .

Қазақстанда 7 су қоймалары бар. Ең үлкені Шығыс Қазақстан облысындағы Ертістегі Бұқтырма: тереңдігі 11 м, ені 35 км, ұзындығы 600 км. Қапшағай су қоймасы (тереңдігі 15-45 м, ені 22 км, ұзындығы 180 км) Балқаштың суының деңгейін төмендетті, Шардара, Тобылдағы Қаратомар; Нұра өзеніндегі Теміртау; Есіл өзеніндегі Сергеевка; Бөген өзеніндегі Бөген су қоймалары бар.

Каспий теңізі - Қазақстан Республикасындағы және бүкіл әлемдегі ең үлкен тұзды көл. Жалпы көлемі 400 мың км ² құрайды. Теңіздің аты осы жерлерде мекендеген тайпа «каспий» атауынан шыққан.

Теңіз суының деңгейі дүниежүзілік мұхиттан 28 м төмен. Қазіргі кезде оның оның деңгейі 1 м көтеріліп, су тасқынына алып келді. Ең терең бөлігі - оңтүстік бөлігі 1025м, Қазақстанға қарасты бөлігі 200-300 м.

Арал теңізі - қазіргі алып жатқан көлемі 44, 5 мың км ² , ал 1950 жылы - 64, 5 мың км ² болған. Осылайша 26 мың км ² теңіз бөлігі құрғап қалды. Соңғы 30 жыл ішінде Аралдың деңгейі 14, 7 м жағалаудан 100-120 км төмендеп кетті.

Балқаш көлі - көлемі 18, 2 мың км ² , тереңдігі 27 м. Балқаш көліне: Іле, Қаратал, Ақсу, Лепсі, Аякөз, Тоқырауын, Мойынты өзендері келіп құяды.

Балқаш ағысы - Алакөль, Қарақамыс, Кентүбек. Балқаш аралдары - Басарал, Тасарал.

Қазір Балқаш тау-металлургия комбинаты 59 млн м ³ , Балқаштың суын қолданып, көлдің негізгі ластағыштарының бірі болып табылады. Басқа елдер территориясынан өтетін өзендерге айтарлықтай зиянды ластаушы заттарды тасымалдайды[3] .

Су ресурстарының ластануы мен шайылу көздері

Қазіргі заманның негізгі мәселелерінің біріне су ресурстарының ластануы мен шайылуы жатады. Қазіргі уақытта әлемді таза су жетіспеуі қатты сезілуде. Негізгі суды қолданатындар - өндірістер мен ауыл шаруашылығы.

Өндірісте қолданыстан шыққан суларды төгу де негізгі проблема болып отыр. Белгілі, қаншама жақсы тазаланған су құрамында кемінде 10-20% неғұрлым шыдамды ластағыш-заттар табылады, соғұрлым жылумен ластанған суларда зиянды. Сонымен қатар өзен - көлдер көбінесе (негізінен кішірек және су алмасуы өте әлсіздер), оларда удың әсерінен өлмейді, ал химиялық заттардың көп түсуінен, дәлірек айтсақ тыңайтқыштардан, алқап шайындыларынан, өндірістің органикалық қалдықтары немесе қала канализацияларынан ластанады.

Өндіріс, ауыл шаруашылықтың және басқа да кәсіп орындарының табиғи су орындары мен өзендерге кері әсер соңғы 10 жылдықта бір мезетте көтеріліп, содан олар катастрофалық жағдайда тұр. Олардың экожүйелері өте үлкен әсер, яғни қайта қалпына келмейтін өзгерістерді өткізуде. Оған өкінішті дәлел болып, Арал теңізі болып табылады.

Бірінші деңгейлі мағына су ресурстарының экономдық және рационалдық мәселесі алады. Көптеген сулар эффектісіз алқаптардың суғарылуына шығындалуда.

Инженерлік білімсіздікпен құралдардың, объектілердің тазалануы жеткіліксіз болса, алқаптардағы фильтрация барлық тірі организмдер үшін зиянды.

Экологиялық жағдайға байланысты салынбаған су қоймалары, платиналар экожүйенің нашар бағытта өзгеруіне алып келеді. ҚР өзендерінің сапалық жағдайы кестеде көрсетілген (1-кесте) .

Кесте-1 ҚР өзендерінің сапалық жағдайы.

Қазақстанда жер асты суларын ластаушы орындардың сипаттамасы 2-кестеде көрсетілген.

Кесте-2 Қазақстанда жер асты суларын ластаушы орындардың сипаттамасы

Сулардың барлығы ластағыштан, ластанудан және шайылудан қорғалады. Заңмен су объектілеріне, кәсіпорын, тұрмыс және басқа да қалдықтар мен қоқыстарды тастауға тиым салынады. Зат құрамы су объектісінің құрамының белгіленген нормадан аспағанда ғана тастандыларды төгуге рұқсат беріледі.

Су қорғау орындарында тастанды сумен және т. б. заттармен режимді бұзу, зиянды заттардың лимиттен асуына қарсы администрациялық және қылмыстық жазалау заңмен белгіленген [3] .

Су қолдану. Су объектілері: ішуге, тұрмысқы және басқа да адам қажеттіліктеріне, емдік, курорттық және сауықтыру мақсатында, ауыл шаруашылық қажеттіліктеріне, өндірістерде (оның ішінде су энергетикасы), су және ауа транспорттары қажеттілігіне, балық аулау қажеттіліктеріне қолдану үшін беріледі.

Су қолданушылар міндеті: су объектілерін рационалды қолдануға, суды үнемді пайдалану жолын қарастыру, оның көлемін қалпына келтіріп, сапасын жақсартуға, суға тастанды ластағыштары бар заттарды ҚО-ға әсер етпеуі үшін түбегейлі тоқтанымға және сондай-ақ басқа табиғи және шаруашылық объектілеріне залал келтірмеуге (жер, орман, жануарлар дүниесі, пайдалы қазбаларға және т. б. ) ; судың қалпына әсер ететін тазалау құрылғыларын, техникалық жабдықтарды қалпына келтіретіндей жағдайда ұстап, олардың эксплутациондық жағдайын жақсартуға, әр түрлі жағдайлрдың қолданылған судың мөлшерін білуге және т. б. Су ресурс-тарын қорғаудың қорытынды функциясы осы бағыттағы Мемлекеттік басқару органына жүктелген. Барлық сулар ластанудан, қоқыстардан, бұзылудан қорғалады.

1. 3 Су тазалау құрылғыларындағы эксплуатация немесе конструкция

Торлар. Тазалау құрылғыларында торлар орналастыру қарастырылуда, пруттар аралығында 16 мм-дей орнату.

Ағын сулардың жылдамдығы 10 м/с аспауы керек, ұсталған заттар контейнерлерге немесе қақпақты заттарға салып арнайы жерлерге алып тасталынады. Жылдың жылы мезгілінде қоқыстар хлорлы әкпен өнделеді. Тор орналасу орнында сорғыш вентиляциямен жабдықталуы қажет.

Құмұстағыш. Құм және минералды ерімеген ластаушы заттарды ағын сулардан тазарту үшін құм ұстағыштар қолданылады.

Аэротенк өзенмен резервуарларда ұсынады немесе ашық бассейін онда ерітінді жай қозғалыста активті тұнбамен ағынды суды тазалайды.

Биофильтрге қарағанда аэротенктің басымдылығы оның тазалау процестегі керекті деңгейге дейін бақылауға болады. Неғұрлым аэрациядағы процесс созылса, соғұрлым ауа және активті тұнба көп, ағын су одан да жақсырақ тазаланады[4] .

Ағын суларды аэротенкте тазалауда келесі процестерден құралады: активті тұнбаның көтеріңкі және коллоидты бөлшектерінде коагуляция және адсорбция, қышқылданған микроорганизмдермен ұсақталған, адсорбцияланған тұнба органикалық қосылыстары, активті тұнбаның нитрификациясы мен регенерациясы. Бұзылған активті тұнба құрылғыдан алыстатылады.

Активті тұнбаға бактериялар жиналады. Бұл аэротенкте жоғары дәрежеде ұсталып тұру керек. Бактерияларға қолайлы орта жасау үшін активті тұнбада жоғары дәрежеде аэротенкке үздіксіз ауа кіріп отыруы керек. Ауаның берілуі пневматикалық, механикалық және аралас типте болуы мүмкін.

Судың бұзылу көлемі 200 м ³ /тәулік болса, ол үшін биологиялық тазалау, толық қышқылдандыру рационды белгілеу оның құрамына аэротенк отстойник кіреді. Пневматикалық аэрациялы аэротенкті ұсынады, ол екінші реттік құрылғылармен жабдықталған.

Аэротенкте эксплуатацияны активті тұнбаны дайындап болған соң бастаған жөн. Активті тұнбаны бірнеше жолдармен орындауға болады. Жолдардың бірі мынандай болып келеді. Аэротенк арқылы жобалы ағын судың бір бөлігін ғана орналастыру қажет (3-кесте) .

Кест - 3. Аэротенктің негізгі жұмыс режимінің істен шығуы және оларды шеттету жолдары

... жалғасы

Кіші Алматы өзенінің шаруашылықта қолданылуы

Алматы қаласын қалыптастырудағы географиялық және экологиялық мәселелер3і

Геожүйенің ластауындағы техногендік факторлар анализі

Оңтүстік Қазақстан өңірінің ірі қалаларының геоэкологиялық жағдайы

Алматы қаласының агломерациясын қалыптастырудың экологиялық ерекшеліктері

Алматы қаласына физикалық-географиялық сипаттама

Алматы қаласының ластанған суларын тазартудың тиімділігі

Өнеркәсіптің қоршаған ортаға әсері

Алматы қаласының атмосфералық ауасының ластануы

Ағынды - өзен ағып шығатын көлдер

• Іс жүргізу
• Автоматтандыру, Техника
• Алғашқы әскери дайындық
• Астрономия
• Ауыл шаруашылығы
• Банк ісі
• Бизнесті бағалау
• Биология
• Бухгалтерлік іс
• Валеология
• Ветеринария
• География
• Геология, Геофизика, Геодезия
• Дін
• Ет, сүт, шарап өнімдері
• Жалпы тарих
• Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
• Журналистика
• Информатика
• Кеден ісі
• Маркетинг
• Математика, Геометрия
• Медицина
• Мемлекеттік басқару
• Менеджмент
• Мұнай, Газ
• Мұрағат ісі
• Мәдениеттану
• ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
• Педагогика
• Полиграфия
• Психология
• Салық
• Саясаттану
• Сақтандыру
• Сертификаттау, стандарттау
• Социология, Демография
• Спорт
• Статистика
• Тілтану, Филология
• Тарихи тұлғалар
• Тау-кен ісі
• Транспорт
• Туризм
• Физика
• Философия
• Халықаралық қатынастар
• Химия
• Экология, Қоршаған ортаны қорғау
• Экономика
• Экономикалық география
• Электротехника
• Қазақстан тарихы
• Қаржы
• Құрылыс
• Құқық, Криминалистика
• Әдебиет
• Өнер, музыка
• Өнеркәсіп, Өндіріс