Ежелгі Қытай мәдениеті жайлы

Пән: Мәдениеттану
Жұмыс түрі: Реферат
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 14 бет
Таңдаулыға:

М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті

РЕФЕРАТ
Тақырыбы:
Ежелгі Қытай мәдениеті

Орындаған: Жасұлан Н.
Тексерген: Мырзабаева Б.М.

Орал, 2017ж.

Жоспары

Кіріспе
1. Ежелгі Қытай мәдениеті
2.Ежелгі Қытайдың рухани өмір саласындағы қол жеткізген табыстары
Қорытынды
Қолданылған әдебиеттер тізімі

Кіріспе
Батыс және орталық Еуропа мәдениеті тарихындағы орта ғасырлық мәдениеттен жаңа заман мәдениетіне өту дәуірі екі ұлы мәдени қозғалысты -- Қайта жаңғыру дәуірі мен Реформацияны қамтиды. Ренессанс деген атпен белгілі болған Қайта жаңғыру дәуірі ақсүйектік сипатта болса, ал Реформация қозғалысы -- діни бағытта жүзеге асырылды. Қайта жаңғы ру идеялары бұқара халықтың арасынан гөрі, қоғамның үстемдік етуші таптарының арасында кеңінен тараса, ал Реформация идеялары бүкіл халық тарапынан кең қолдау тапты. Қайта жаңғыру дәуірі мен Реформацияның өзара қарым-қатынастары әрі күрделі, әрі бір қалыпты емес, бірақ соған қарамастан бұл мәдени төңкерістер жаңа заманның жаршысы, адамзат баласының мәдениет саласындағы жарқын кезеңдерінің бірі болды.
Қайта жаңғыру мәдениеті (Ренессанс) деп аталатын алғашқы буржуазиялық мәдениет -- XIV ғ. аяғында XV ғ. басында Еуропада, оның ішінде Италияда қалыптасты. Бұл мәдедіни төңкеріс Венециядан басталып, бүкіл Италияны қамтыды. Қайта жаңғыру дәуірін Еуропаның көптеген мемлекеттері, атап айтқанда: Франция, Испания, Нидерланды, Польша, Чехия, Венгрия, Англия, Балқан елдері жөне т.б. бастарынан кешірді. Бұл кезеңде итальян қоғамы Грекия мен Римнің көне мәдениетіне ерекше мән беріп, көне мөдени мұраларды жаңғыртумен қызу айналыса бастады. Түңғыш рет Еуропа діни идеялар негізінде емес, жалпы адамзаттық гуманистік идеялар рухында бірігуге мүмкіндік алды. Бұл дәуір адамзат тарихындағы сыңдарлы заман болды. Еуропа бастан кешірген бұл өтпелі кезең - қоғамдық-саяси және мәдени өмірде елеулі орын алды.
Арнайы әдебиеттерде Ежелгі Қытай неолит дәуірі мәдениетінің б.д.д. V-III мыңжылдықтар арасында Хуанхэ өзенінің ортаңғы бөлігінде көрініс табатыны мәлімденеді. Өзен аңғары ұзақ уақыт бойы салыстырмалы оқшаулықта өмір сүрген әлемдік мәдениет ошағының бірі еді. Аңыздар. Қытай өркениетінің рэміздік нышаны ретінде айдаһар көзге түседі. Сенім бойынша, Аспан Айдаьары қүдіретті патшалардың түпкі атасы деп танылады. Аңызда тылсым, түсініксіз айдаьар-жылқы Сары өзеннен шыққан. Ол жазу өнерінің негізі болатын, табиғатта жоқ сырға толы қүпия рэміздерін арқалап, Қытайдың бірінші патшасы даңқты Фу Шиға келген...Қытай аңызында, аспан асты империясын Айдан түскен ата-бабасының өмірге алып келгені туралы сенім бар. Көне заман қолжазбасы Чи Қытайды 18 мың жыл бойы Қүдіретті Патшалардың билегенін айтады. Ал Хуайнань цзю кітабында дэулетті тыныш өмір, жан мен тэн ғарыштық үндестікте болған жүмақ егжей-тегжейлі баяндалады. Адам жанға жайлы қоршаған ортада өмір сүріп, рахат табады. Рухтар Жерге жиі келіп, адамға қүдайлық данышпандықты үйретеді. Бірақ, адам өзінің нэпсіқүмарлығынан, қалыптан тыс эуес болуынан азғындап, рухтардың кэріне үшырайды. Сонда әлем берекесіздік пен қорқынышқа толады. Ежелгі Қытайдың Шан-хай чинь кітабында қанатты адам тэрізді жан иелерінің сипаты бар. Олар б.д.д. 2400 жылы Жоғарғы қүдірет иесімен жанжал-дасып қалғаннан кейін, үшатын қабілетінен айрылған. Царь Шу кітабында: Қүдіретті Чангти өзінің халқы ізгілік атаулының соңғы қалдығын да жоғалтқаннан кейін, Чан мен Лхайға жер мен аспан арасындағы барлық байланысты үзуге бүйрық береді. Демек, сол кезден бері ешбір ғибадат та, төмен түсу де болмаған.
Қытайлықтар өздерінің үлттық тарихын екі кезеңмен -- ежелгі бес данышпан мемлекет басшысы болған уақытпен жэне Қытайда бірінші патша болған, үлттық этникалық бірігулер негізін қалаған Сары император (Хуан-ди) дәуірлерімен байланысты қарастырады. Ал ғылыми эдебиеттер бүгінгі Қытай жеріндегі ең ежелгі мемлекеттік қүрылымның өркениеттік тарихын Шан-инь эулеті аша-тынын, оны археологиялық мэліметтер тыңғылықты дәлелдейтінін көрсетеді.
Католик дінін уағыздаушылар Еуропаға тақуа діндарлығы жоқ, бірақ данышпан философтардың басқаратын елі туралы мэліметті жеткізеді. Бүл батыс елдерінде байырғы замандардан қалыптасқан, өзіндік ерекшелігімен көзге түсетін діни түсініктері бар Қытай тура-лы жалған пікірдің пайда болуына соқтырды.
1. Ежелгі Қытай мәдениеті
Қытайда өте ертеден иероглифтік жазу болғандығы туралы, жазудың бірыңғай жүйесінің құрылуы, алғашқы кітіптардың пайда болуы жөнінде баяндаймын. Б.з.б. І мыңжылдықта Қытайда жібек матаға жазу, б.з.б. ІІ ғасырда қағаз пайда болды. Әдеби шығармалар жазылып, дүниенің жаратылуы әдеби тілмен әңгімелеп айтамын.
Ежелгі Қытайда ақындар көп болды. Соның бірі-Сыма Сянжу деген ақын. Оның өмірі мен тұрмысы туралы әңгімелеп айтып, көрініс ретінде көрсету.
Сыма Сянжу өлеңдерінде өз өмірін көбірек баяндаған. Алғаш ол әрі мемлекеттік қызметкер әрі ақын болып сарайда қызмет етеді. Билеуші қытай болған соң, ол сарайдан кетіп, кедейшілік жағдайға душар болды. Бірақ оның ақындық қабілетін білетін ауданның әкімі өзіне шақырады. Қонаққа барғанда ақынды өзімен бірге ертіп жүреді. Өзі білетін байлармен, атақты адамдармен таныстырады. Бірде ақын жергілігкті бір байдың тойында оның қызын көреді. Ол қыздың сұлулығына тәнті болып, қызығып, көп ән-өлең арнайды. Ақынның сәнді киімі, сарай қызметкерлері сияқты мәдениеттілігі, өзіне арнаған өлеңдері байдың қызына ұнап қалады. Оны естіп ашуланған әкесі қызына көк тиын да бермейтінін, тіпті өлтіретінін айтады. Қыз ақынға күйеуге шығып, ақынның туыстары арасында нашар өмір сүреді. Ақыры ақылды да айлакер қыз қулыққа көшеді. Ол ақын күйеуі екеуі әкесі тұратын ауданға келіп, аттары мен арбасын сатады да , ақшасына шағын асхана ашады. Қыз ошақ басында жүрсе, ақын алдына алжапқыш байлап, құл сияқты ыдыс-аяқ жуады. Қыздың әкесі мұндай масқараға ұялып, көшеге шыға алмай қалады. Ақыры қызының жасауы ретінде жүз құл және көп ақша береді ...
Конфуций өмір сүрген кез, тұрмыс-тіршілігі туралы әңгімелей келіп, оның нақыл сөздеріне тоқталамын. Ол өз халқының салт-дәстүрін, өлең-жыр, мақал-мәтелдерін жақсы білетін.
Конфуций өсиеттері бойынша Нақылдар деп аталған жинақтан берілген диологтік әңгімені рөлдер бойынша оқып, талдатамын.
Сыма Цянь - Қытай тарихының атасы. Ол әкесінің өсиеті бойынша Қытай елінің тарихын жазды. Ескі жазбалармен, көне кітаптармен жұмыс істеді. Ол кітабын Тарихи жазбалар деп атады. Негізінен кітапқа аспан мен жердің арасындағы өзгерістер, көрші елдер мен халықтардың өмірі арқау болды. Ежелгі қазақ елінің тарихын жазғанда, бұл еңбек әлі күнге пайдаланылады. Ол бұл еңбегінде аңыз әңгімелерді, жылнамаларды пайдаланды. Жылнамаларында атақты, білікті адамдардың өмірбаяны, сол кезеңдегі ақындардың, билеушілердің, оқымыстылардың шыққан тегі, басынан өткізген оқиғалары туралы жазды.
Сыма Цянь туралы айтқанда төмендегідей мәліметтерді пайдаланамын. Ол ел аралау сапарының барысында көне патшалықтардың астаналарын аралады. Императордың күзет бөлімінде қызмет ете жүріп, оңтүстік-батысқа жасаған жорықтарына қатысты.
Тарихи жазбаларда әр түрлі деректік мәліметтердің негізінде жекелеген адамдар өмірі, елдің шаруашылығы, билеушілердің саясаты, сондай-ақ ғылым мен мәдениет жетістіктері де баяндалады. Бірақ бұл тек адам мен жер атаулары, оқиғаның уақыты ғана көрсетілетін құрғақ жылнама емес еді. Сыма Цянь оқымыстылардың, билеушілердің, ақындардың шығу тегі, кімнен білім алғаны, бастан кешкендері туралы жазды. Кейбіреулердің хаттарынан, әдебишығармаларынан үзінділер келтіріп, өз ойын дәлелдеп, нақтылап отырды. Сыма Цянның бұл еңбегінің маңызы зор. Өйткені ол шынайы тарихты жазудың тәсілі мен жолын көрсеткен алғашқы еңбек еді. Сондықтан да ол Қытай тарихшылары үшін ғана емес, Корея, Въетнам, және Жапон тарихшылары үшін де үлгі кітап болды.Ол кітаптан Қытай т.б. елдер әдебиетшілері де өздеріне қажетті мәліметтер алып, тамаша әдеби шығармаларды дүниеге келтірді.

2.Ежелгі Қытайдың рухани өмір саласындағы қол жеткізген табыстары

Ежелгі Қытайдың рухани өмір саласындағы қол жеткізген табыстары үлкен.
Оның өзіне тэн ерекшелігі білім мен сауаттылықты қастерлеуінде. Юанъ Кэ жинақтаған аңыздар ішінде алғашқы философиялық ой-пікірлерді білдіретіндері де бар. Бүл аңыздарда ғаламның алғашқы жағдайы -- алғашқы болмыстық ретсіздік, түсініксіз ұйқы-түйқылық (хаос) жэне осы ретсіздіктің қарама-қарсы бөлшектері: жеңілінен аспанды (Ян), ал ауырынан жерді (Инь) үйымдастырушы ғарыштық күштер туралы түсініктер, пайымдау-лар кездеседі.
Тағы бір аңызда үйқы-түйқы ретсіздікті реттеу, ғаламды үйымдастыру ғарыш жүмыртқасының ішінде дүниеге келген Пань-гу есімді жаратылыстан тыс адам қызметімен байланысты-рылады. Алғашқы болмыс қараңғылығында дүниеге келген Пань-гу оны екіге, жер мен аспанға бөліп, екіншісін біріншісінің үстіне көтереді. Кейін ғаламның эртүрлі бөліктері өлген Пань-гудің дене мүшелерінен, яғни жел мен бүлт -- оның демінен, күннің күркіреуі -даусынан, Күн -- сол жақ көзінен, Ай -- оң жақ көзінен, элемнің төрт бөлігі -- аяқ, қолы мен денесінен, өзендер -- қанынан, жолдар -сіңірлерінен, топырақ -- тэнінен, жүлдыздар элемі -- шашы мен сақал-мүртынан, өсімдік элемі -- терісі мен ондағы түктерден, металдар мен тастар -- тістері мен сүйектерінен, жауын мен шық -- терінен, найзағай -- көзінің жарқылынан пайда болды. Ал алып адамның денесінде қоректеніп жүрген зиянкестерден адамдар пайда болып, жел оларды жан-жаққа таратты делінеді.
Осымен қатар, зерттеушілер ежелгі қытай аңыздарының бірнеше топқа бөлінетініне сілтеме жасайды. Табиғат пен адамның алғашқы хаос жағдайынан пайда болуының түсіндірмесін беретін космогониялық аңыздарда екі негіздік көзқарас орын алады. Біріншісі бойынша, жансыз заттар жэне тірі жан иелері хаостық алғашқы екі элементке -- жарық (еркек) бастау ян мен күңгірт (эйел) бастау иньге бөлінуі нэтижесінде пайда болады. Екінші көзқарас бойынша, Нюй Ва эйел құдай болмысы, ғаламда бар барлық заттар элемі мен тірі жан иелеріне айналады.
Ежелгі Қытайда табиғи апаттар мен адамдарды одан құтқаратын батырлар туралы аңыздар да кең таралымын тапқан. Онда су тасқыны мен қуаңшылық тәрізді табиғи апат -- көзге түседі. Бір аңызда су тасқыны алғашқы қалыпты жағдай ретінде көрінсе, екіншісінде ол Аспанның адамға жіберген жазасы ретінде қарастырылады. Егіншілікті күйдіріп жіберетін, адам өміріне қатер төндіретін қуаңшылық бір уақытта он күннің шығуы нэтижесінде пайда бо-лады. Су тасқынынан Yenлы Юй, ал қуаңшылықтан садағымен басы артық күндерді атып қүлатқан мерген И қүтқарады.
Аңыздар ежелгі Қытайдың көне уақыттағы техникалық жетістіктерді өмірге енгізген авторларды табуға үмтылысын да бейнелейді. Бүлардың арасында адамға отты үйкеліс жолымен жағуды, алғаш рет бүтақтан лашық жасауды үйреткен, аңшылық және балық аулау тэсілдерін тапқан, жер өңдеу қүралдарын жасаған жэне астық өнімдерін ас ретінде пайдалану жолын көрсеткен, дэнді буға үстап пісіру амалын шығарған жэне т.б. бар. Осы кейіпкерлердің басым бөлігін ежелгі қытайлар жартылай адам, жартылай жану-ар түрінде бейнелейді. Денесі жылан, бұқа басты жэне т.с.с. ежелгі тотемдік түсініктің көрінісі болатыны күмэнсіз.
Ата-бабалар туралы аңыздар да өзіндік ерекшеліктерімен көзге түседі. Олардың бэрі де жарық дүниеге бейкүнэ байланыс нэтижесінде келеді. Мысалы, иньдіктердің түпкі анасы кездейсоқ, қасиетті Қанкүрең Құстың жүмыртқасын жүтқаннан, бірінші чжоустың анасы Дэудің ізін басып кеткеннен аяғы ауыр болады. Алғашқы адам туралы осы айтылғандар бір кезде адам өз атасын білмей, тек анасын білді деген, кең таралымын тапқан түсінікпен байланысты тэрізді. Бұл алғашқы аналық дэуірдің санадағы сарқыншағы болар.
Иньдіктердің о дүние туралы түсініктері жердегі тәртіптің адам ойындағы бейнелі көрінісін береді. Аспан асты еліндегі жоғарғы биліктің Ванға тиесілі болатыны тэрізді, аспандағының бэрі жоғарғы, бас құдай Диге бағынады. Ди құдіретті -- тек сол ғана адамды жарылқайды немесе бақытсыздыққа душар қылады, егіннің мол өнімін береді, қуаңіііылық жібереді, жел мен жауын да соған тэуелді. Ванның қайтыс болған ата-бабалары Диге жақын жүретін қызметшілер деп есептеледі, оның берген эртүрлі тап-сырмасын орындайды, Ванның сүраған рақымшылық пен көмек туралы өтінішін Диге жеткізеді. Осыдан қүрбандықтар беріп, ата-бабасын елжіреткен Ван жоғарғы, бас қүдайдың қолдауын күтеді, үміттенеді. Ван бас абыз ретінде адамдар ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.