Зиянсындық нүктесі

Пән: Өнеркәсіп, Өндіріс
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 25 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университет колледжі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС
Тақырыбы:
Зиянсындық нүктесі

Орындаған:

Ғылыми жетекші:

Орал, 2013
Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

1 Кәсіпорынның зиянсынздық нүктесі
1.1 Директ-костинг жүйесінің пайда болуы және дамуы ... ... ... ... ... ... ... .. ... ..5
1.2 Шығындарды классификациялау ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .10
0.3 Кәсіпорынның өндірістік есепті ұйымдастыру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...12

2. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және кәсіпорынның зиянсыздығын талдау
2.1 Кәсіпорын өнімінің өзіндік құнын калькуляциялау ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... 15
0.2 . Кәсіпорынның зиянсыздығын талдау ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ..2 0

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .28
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .29
Кіріспе
Басқару есебінің басты объектісінің бірі өнім өндіруге және оны өткізуге кеткен еңбек шығыны болып табылады. Экономикалық әдебиеттерде оларды өндірістік шығындар деп атайды. Олар "қандайда бір мақсатқа пайдаланылатын ресурстардың құнының ақшалай өлшемі " болып келеді.
Шығын есебін дұрыс ұйымдастырудың маңызы өте зор. Зерттелетін объектілер тану әдістерінің бірі - классификациялау болып табылады. Классификация - бұл объектілерді ортақ белгелері негізінде кластарға бөлу. Неғұрлым классификация белгілері көп болса, соғұрлым объектіні тану деңгейі жоғары болады.
Қазақстан Республикасында мемлекеттік баға құруды орталықтандыру шарттарында ақталған бұйымдар арасындар үстеме шығындарды таратумен байланысты толық өзіндік құн есебі қолданылады. Кәсіпорындағы мүліктің әртүрлілігі бойынша, мемлекет кәсіпорынды приватизациялау процесіне байланысты баға құрудың еркін механизмі мен өндіретін өнімнің ассортиментін өзіндік жоспарлау орын алған. Нарықтық экономиканың басқада жақтарының дамуы директ-костинг жүйесіне қажеттілігінің өсуіне әкеледі. Ал одан болашақтағы есептің тиімділігі талап етіледі.
Осындай директ-костингті пайдаланудың басты шарты нарықтық экономиканың қалыптасуы. Бұл бухгалтерлік есептің өзгеруін қажет етеді, ең алдымен бухгалтерлік есептің жедел, аналитикалық ақпараттың таратылуына бағытталған.
Бухгалтерлік есептің алдындағы мәселелердің өзгеруі өндірістік есептің мазмұны мен мәселелерінің өзгеруіне әкеліп соқтырады, осының нәтежесінде өндірістік есепті директ-костинг жүйесі бойынша ұйымдастыру объективті мүмкіндік болып табылады.
Шығындар баптары бойынша басқару есебінде топталады. Өндірілген өнімнің құнын есептеу үшін өндіріс процесінде не шығын етілгеніғана емес және олар қандай мақсатпен жұмсалғанын білу керек. Олардың бағыты және технологиялық процеске қатынасын да білу қажет. Басқаша айтқанда калькуляция баптары бойынша шығынды классификациялау мына сұраққа жауап береді: ресурстар не үшін шығындалды және қайда? Бұндай топтау өзіндік құнды оның құрамдас бөліктері арқылы және өндірістің кейбір түрлері бойынша талдауға мүмкіндік береді.
Зияныздық нүктесі - кәсіпорынның барлық шығындарды жабады, бірақ өзі табыс таппайтын жағдайдағы сату көлемі. Басқаша айтқанда бұл нүктедекәсіпорын сатудан пайда таппайды, бірақ зиян да келмейді. Тепе-теңдік нүктеде шығынның жалпы көлемі түсіинің жалпы көлеміне тең болады.
Зиянсыздықты талдаудың басты мақсаты - өндірістің көлем деңгейі өзгергенде қаржылық нәтеже қандай болатынын анықтау.

1 Кәсіпорынның зиянсынздық нүктесі
1.1 Директ-костинг жүйесінің пайда болуы және дамуы
Алғаш рет шығындарды тұрақты және айнымалы деп неміс ғалымдары Т:Е.Клипштейн, О.Шманбах және Г.Гесс бөлді. Бірақ олар бұл классификацияның шарттарын нақты құра алған жоқ. Шығындарды өндірістің көлемінің өзгеруіне байланысты тұрақты және айнамалыға бөліп нақты құрған 1923 жылы Дж. Кларк болды. Ол өндірістің жиынтық шығындарды тұрақты және айнымалыға бөлу қажеттігіе негіздеді. Тұрақты шығындарға ол негізгі капитал амортизациясын, әкімшілік және техникалық персоналға кететін шығындарды жатқызады. Дж. Кларктың айтуынша айнымалы шығындар - бұл өндірістік өнім көлеміне тәуелді материалдар мен шикізаттар бағасы, электроэнергия, жұмыс күші құралдар эксплуатациясы.
1930 жылдары директ-костинг идеясының дамуына К.Руммель, В. Раутенштараух, Дж.Ульямс және Ч.М.Кноппель көп үлес қосты. Олар директ-костинг принципі бойынша шығын есебін ақпараттық құрал ретінде пайдалануды , практикалық меңгеруді, аралық бюджет және өндірістің критикалық көлемін дайындап шығарды. Соңғы графикте көлем, өзіндік құн және пайда көрсеткіштері арасындағы байланыс жақсы көрінеді. Бұл жүйенің негізгі идеясын 1936 жылы американдық экономист Д.Ч. Хоррис құрды.
Директ-костинг жүйесінің АҚШ-та пайдалана басталуы 1953 жылы американдық бухгалтерлер ассоциациясы бұл әдісті жариялауымен байланысты болды. 1961 ж. осы ассоциация директ-костинг қолданған 50 ірі фирманың талдауын жариялады.
Екінші дүние жүзілік соғыстан кейін директ-костинг жүйесін ұйымдастыруда неміс ғалымы Г.Г. Плаут үлкен үлес қосты. Ол жүйеде жоспарлы шығын есебі мен шекті шығын есебін біріктірген стандартты директ-костинг интегралды жүйесін құруға бас бұрды.
Халықаралық бухгалтерлік есеп жүйесі өзінің даму процесінде 5 эволюциялық кезеңнен өтті:
- саудалық(1800 жылға дейін);
- кәсіпкерлік (1900 жылға дейін);
- ұйымық (1950 жылға дейін);
- оптимизациялық (1950-1975);
- стратегиялық (1975 жылдан бастап).
Басты кезеңдердің бірі оптимизациялық кезең болып табылады. Бұл кезең бухгалтерия тактикалық мәселелелерді шешумен қатар ЭЕМ де есеп беруді пайдалану негізінде басқарудың стратегиялық мәселелерін шеше бастады және директ-костинг есеп әдісі негізі болып табылатын өндіріс көлеміне байланысты шығындардың тұрақты және айнымалы болып бөлінуімен сипатталады.
Қазіргі уақытта әлемдік практикада директ-костингтің екі нұсқасы қолданылады:
# есепте тек айнымалы шығындар пайдалануға негізделген қарапайым директ-костинг;
# дамыған директ-костинг, бұл жағдайда өндірісте және өнімді өткізуде өзіндік құнға айнымалы шығынмен бірге тұрақты шығын есепке алынады.
Қарапайым директ-костингтің екі сипаты бар:
1) Бұл әдіс тұтас кәсіпорындағы шығару, өткізу және шығындарды талдау үшін қолданылады.
2) Бұйымның өзіндік құнына кіретін шығн векторының критерийі де олардың айнымалы болып келеді.
Қарапайым директ-костинг әдісінің үлгісі келесідей болып келеді:
Өткізу көлемі - айнымалы өзіндік құн = маржа(айырма) - Тұрақты шығын = негізгі қызметтен табыс(зиян)
Қарапайым директ-костинг келесі принциптерге негізделген:
+ шығын элементі бойынша тұрақты және айнымалы болып бөлінеді;
+ өндірілген және өткізілген өнімнің өзіндік құны тек қана айнымалы (жедел) шығындарының таралу негізінде есептеледі;
+ айырманың анықтау үшін айнымалы өзіндік құн мен өткізу бағасын салыстыру айнымалы шығыны бар маржа деп аталады;
+ кәсіпорынның рентабельділігімен қызметінің нәтижесін анықтау үшін әртүрлі айнымалы бар маржа есебінен тұрақты шығындарды өндіріп алу.
Осының нәтижесінде айнымалы шығын әдісі бойынша (қарапайым директ-костинг) айнымалы бар маржа анықталады, ол айнымалы шығынмен салыстырғандағы өткізуден түскен түсімнің артықшылығын көрсетеді.
Айнымалы өзіндік құнымен маржа=өткізуден түскен түсім - айнымалы шығын. Айнымалы шығындар бар маржа тұрақты шығын сомасын қайтаруға мүмкіндік бергенде, кәсіпорында зиянсыздық нүктесі орнайды, яғни қаржылық нәтиже нөлге тең. Егер кәсіпорын көп бұйым өндіретін болса онда бұл айнымалы шығын әдісі тұрақты шығынды қайтарып алудағы әрбір бұйымның салымын есептеуге және ортақ рентабельділік деңгейін қалыптастыруға мүмкіндік береді.
Осы әдістің негізі келесілерде көрсетілген:
1. Соңғы нәтежеге есептің нақты бағытталуы, ол дегеніміз бұйым бойынша, кәсіпорын бойынша және өндірісітк нәтеже бойынша маржаны анықтау;
2. Бұйымдар бойынша тек айнымалы шығын есебі және бұйым бойынша айнымалы өзіндік құнды анықтау;
3. Кәсіпорын бойынша тұрақты шығын есебі және өндірістік нәтежені анықтау мақсатында маржаның азаюына жажатқызу;
4. Баға құру және бағаны жедел бақылау процесінің негізі ретінде бұйымдар бойынша маржаны анықтау.
Дамыған директ-костинг принциптері:
1. Шығын өткізу және соңғы нәтеже қызметтің сегменттері бойынша саналады. Бұл ақпарат ішкі және сыртқы барлық сегменттерге жеткізіледі;
2. Сегментке тікелей жатқызылатын шығындар жанама тарату әдістерінің қатысуынсыз тікелей таратылады;
3. Айнымалы және тікелей тұрақты шығын есебі бойынша бірнеше маржа анықталады.
Айнымалы және тікелей өзіндік құн әдісі немесе дамыған директ-костинг үлгісі келесі:
Өткізуден түскен түсім - айнымалы өзіндік құн = маржа 1 - тұрақты тікелей шығын = маржа2
Жалпы маржа - тұрақты жанама шығындар=өндірістік нәтиже.
Дамыған директ-костинг қарапайым директ-костинг артықшылығын сақтайды, бұйымдар бойынша маржа анықтауға негізделген бірақ оның кемшіліктерін сақтамаған, егер бұйымдар мен байланысты тұрақты шығындардың спецификалық сипатын ескеретін болсақ. Дамыған директ-костинг және маржиналдық есеп нұсқаларын шетел кәсіпорындарының практикасында қолданылатын талдау шығын басқару тиімділігінің жоғарлағанын және оларды соңғы нәтижемен өлшеуге болатынын көрсетеді. Бұндай салыстыру мыналар бойынша:
- ұйымдар;
- пайда (түсім) орталығы;
- рентабельділік орталығы;
- өзіндік құн орталықтары;
- өнімді өткізудің географиялық зоналары(аудандар);
- тұтынушылар категориялары;
- ноу-хау;
- қызметтің басқа да ішкі және сыртқы сегменттері.
Директ-костинг жүйесінің ерекшеліктеріне тоқталатын болсақ, олар төмендегідей:
1) Ағымдағы уақыттағы шешімдер негізінде айнымалы шығындарды талдай отырып, ішкі басқарудың тиімділігін бақылауға болады.
2) Директ-костинг қорларды бағалау әдісі жабдықтауға кететін тұрақты шығынды ескермесек, баланстағықалдық құнын критикалық жағдай туғызатын деңгейге дейін төмендейді. Тұрақты шығындар есепті периодта шығыстар ретінде есептеледі. Егер тұрақты шығынның бір бөлігі соңғы периодтағы қор құнына кіргізілсе, онда олар периодтағы кіріс болушы еді.
3) Директ-костинг ағымдағы тұрақты және айнымалы нығын, баға және рентабельділікті реттеудің тиімді әдісі.
Сондай-ақ директ-костинг ерекшелігіне өзіндік құнды калькуляциялаудың объектілігі және қарапайымдылығы жатады, себебі осы әдісті қолданғанда тұрақты шығындар тарату шартты емес, сонымен қатар әрбір кездердегі өзіндік құнды,айнымалы шығыынды абсолютті және салыстырмалы маржа бойынша салыстыруға, жоғарыда айтылғандар бойынша бұйымның рентабельділігін анықтауға болады.
Директ-костинг жүйесінің ерекшеліктері мен қатар кемшіліктері. Директ-костингті қолдану, біріншіден, көптеген қиындықтар туғызады: үстеме шығыстарды тұрақты және айнымалыға нақты тарату қиындығы. Шығындардың тұрақты және айнымалы деп бөлінуі тұрақты және мәңгілік емес, ол қызметтің шарттарының өзгеруіне байланысты қарастырылады. Сонымен қатар бір шығын әртүрлі шарттарда, өндіріс көлемінің өзгеруіне байланысты басқаша да болуы мүмкін.
Екіншіден, директ-костинг өндірілетін өнім қанша тұрады және толық өзіндік құны қанша деген сұраққа жауап бермейді. Үшіншіден, қысқартылған баптар номенклатурасы бойынша есеп жүргізу отандық есептің қажеттіліктеріне жауап бермейді. Сонғы кездердегі басты мәселенің бірі нақты калькуляциялауды құру. Бұл кемшілікті жоққа шығаруға болады, себебі өнім бірлігінің өзіндік құнын 100% нақты есептеген шығындарды калькуляциялаудың жүйесі жоқ. Төртіншіден, "директ-костинг" қолданған кезде салық органдарымен арадағы қатынас қиындай түседі, себебі салық салынатын өндіріске шығын мен пайда есеп айрысу жолымен анықталады. Халықаралық есеп стандарттарына сәйкес "директ-костинг" есеп беру және салықпен есеп айрысу үшін қолданылмайды. Ол ішкі техника-экономикалық талдау және жедел басқару шешімін қабылдау үшін қолданылады. Бесіншіден, бұл жүйені қолдану барысында өнімге қойылған баға кәсіпорынның барлық шығындарын жабуды қамтамасыз етеді.

1.2 Шығындарды классификациялау
Шығындар классификациясы - басқару шешімін қабылдау, өнімнің өзіндік құнын қалыптастыру, ақпарат алу және оларды жедел басқару үшін анықталған белгілері бойынша оларды топтастыру. Ол өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау, өндірістік шығынды талдау және есепті ұйымдастыру негізінде жатыр . Классификация бір шығынды екінші шығыннан ажырататын барлық белгілерді көрсетеді.
Отандық тәжірибеде шығынды әртүрлі белгілер бойынша классификациялау 1-кестеде көрсетілген.
Кесте-1
Өндірістік шығындарды классификациялау

Классификация белгілері
Шығындардың бөлінуі
Экономикалық элементтері бойынша
Шығындардың экономикалық элементтері
Өзіндік құнның баптары бойынша
Өзіндік құнды калькуляциялау баптары
Экономикалық рөлі бойынша
Негізгі , үстеме
Құрамы бойынша
Бірэлементтік, комплекстік
Өндірістік процестегі рөлі бойынша
Өндірістік. өндірістен тыс
Тиімділігі бойынша
Өндірістік, өндірістік емес
Жоспарда қамтылуы бойынша
Жоспарлық, жоспарлық емес
Өндіріс көлеміне байланысты
Тұрақты, айнымалы
Пайда болу уақыты бойынша
Ағымдық, біруақыттық
Дайын өнімге байланысы бойынша
Аяқталмаған өндіріс, дайын өнім

Экономикалық элементтері бойынша шығындар қаржылық есепте топтастырылады. Бұндай топтастыру қаржылық есепте қарапайым әрекеттер бойынша соңғы нәтежені (табыс немесе зиян) анықтауға мүмкіндік береді. Элементтер бойынша дегенде өндірісті ұйымдастыруға және технологияға кеткен біртекті шығындар түрлері айтылады. Элементтер бойынша шығындарды топтау мынадай сұраққа жауап береді: есепті кезеңде өндіріске қанша және не шығындалды? Бұл жағдайда қайда және қандай құралдар шығындалғаны есептелмейді. Бұл топтаудың нәтежесінде статистика органдары экономика салаларында қалыптасқан ұлттық табы көлемін есептеуге мүмкіндік алады. Отандық тәжірибеде элементтер бойынша шығындарды топтау барлық өндірістік кәсіаорында қолданылуы міндетті түрде болып табылады. Бұл ең алдымен өндірістің салаларына сәйкес өзіндік құнға кіретін шығынның біртектілігін қамтамасыз ету үшін қажет. Тауарлы материалдық құндылықтар есебінде" берілген методологиялық ұсынулау бойынша отынның өзіндік құнын құрайтын шығындар келесі элементтер бойынша топталады:
oo материалдық шығындар;
oo еңбекақы шығындары;
oo сақтандыру шығындары;
oo негізгі құралдардың тозуы;
oo басқада шығындар.
Шығындар келесі баптар бойынша топталады:
oo материалдар;
oo еңбекақы;
oo сақтандыруға есептеулер;
oo үстеме шығындар.
Шығындар өндірістің көлемінің өзгеруіне қарай тұрақты және айнымалы шығын болып бөлінеді. Айнамалы шығын деп өндірістің көлемі немесе өндірістік күштің өзгеру деңгейіне байланысты жалпы сомасы өзгеретін шығындарды айтады.

3.3 Кәсіпорынның өндірістік есепті ұйымдастыру
Өндірістік есепті ұйымдастыру, біріншіден, пайдаланатын бухгалтерлік шоттар жүйесі, екіншіден, өз шығындарын топтаудағы кәсіпорынның қолданатын шешімдерін айтуға болады.
Бухгалтерлік есеп жүйесінің ерекшелігі оның 2 сала бойынша бөлінуінде: қаржылық және басқару есебі.
Қаржылық есеп пайдаланушылары жеке және заңды тұлғалар, сонымен қатар инвестор, кредитор және т.б. қаржылық ұйымдарына есептік ақпараттың дайындалу процесі. Оның мақсаты - сыртқы пайдаланушыларға қаржылық есеп беру.
Басқару есебі басқаруды жоспарлау үшін және кәсіпорынның әрекетін өндірістік-коммерциялық бағалау үшін ақпарат дайындау процесін қамтиды. Бұл процеске басқару ақпараттарын жинау, дайындау, талдау, сақтау жатады.
Қазіргі экономикалық әдебиеттерде "басқару есебі" терминімен бірге "өндірістік есеп" термні де көп қолданылады, бұл 2 термин синонимдер болып келеді. Бірақ бұл екеуін бір деп қарастыруға болмайды. Өндірістік есеп басқару есебінің бастамасы болып табылады. Өндірістік есеп енді дамыған кезде оның негізгі мақсаты өндірістік шығындарды және өнім бірлігінің шығындары болған. Ал қазіргі кезде өндірістік есепке көп шарттар қойылады.
Сонымен өндірістік есеп дегенді қалай түсінуге болады? К. Друридің жазуы бойынша өндірістік есеп дегенді - өнімнің қорының құнын бағалау үшін өндірісітк шығындар туралы мәліметтер жинау деп түсінуге болады. Ал біздің көзқарас бойынша өндірістік есеп дегеніміз өндірістік шығындарды анықтау, өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау, өнімнің қорын бағалау, экономикалық резервтерді шығаруға , әртүрлі зиянды болдырмау үшін мәліметтерді жинау. Өндірістік есеп өндіріспен және өнімді өткізумен байланысты процестерді нақты және ашық көрсету керек. Себебі өндірістік есеп басқару есебінің базасы болып табылады. Ал басты мақсаты - өндірістік шығындар мен өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау.
Әлемдік тәжірибеде өндірістік шығындар есебі және өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау төмендегілерден шыға отырып, әртүрлі әдістермен анықталады.
1) шығындар және нәеже туралы мәліметтерді қолдану сферасы:
- басқару функциясы бойынша: жабдықтау, өндіріс, өткізу, әкімшілік және т.б.;
- жауапкершіліктің 4 типі бойынша: шығын, түсім, пайда, инвестиция;
- қызметтің сегменті бойынша: өткізу каналы, елдегі аудан, сатушылар категориясы;
- қызмет орталықтары бойынша: техникалық, өткізу, инвестициялық қызмет;
- өндірістік бірлік бойынша: цех, бөлімше, завод, филиал;
2) калькуляциялау түрі бойынша: оптималды, нормативтік, бюджеттік, орташа өзіндік құн;
3) өнімнің өзіндік құнының құрылымы бойынша: толық, қысқартылған;
4) шығынды калькуляциялау әдісінен шыға: "стандарт-кост" , коэффициент әдісі, қарапайым және дамыған "директ-костинг".
"Директ-костинг" жүйесі бойынша шығындар есебін ұйымдастыру мынадай бағыттардан тұрады:
oo шығын түрлері бойынша есеп;
oo шығынның пайда болу орны бойынша есеп;
oo жауапкершілік орталықтары бойынша шығын есебі;
oo шығын тасмалдаушылары бойынша.
Шығын түрі бойынша есеп. Бұл есептің бағытында шығындарды біртекті элементі бойынша және калькуляциялау баптары бойынша топтастырылады. Бұл топтастыру өнімнің бірлігінің өзіндік құнын анықтауға өте қажет. Шығын түрлері бойынша есептің міндеті берілген уақыт аралығындағы түрлері бойынша жүйелік шығын есебі, Ол кәсіпорын шығындарын вертикальды құрылымын көрсетеді. Бұндай есепті ұйымдастыру кәсіпорынға өндірілетін өнімнің өзіндік құнының құрылымын - шығынның өзіндік құнының жекелеген элементтерінің пайыздық қатынастары есептеуге мүмкіндік береді. Өзіндік құнды құрылымдық талдау нәтежесінде кәсіпорында оны төмендету бойынша резервтерді анықтау мүмкіндігі туады. Материалдық өнімнің өзіндік құнын төмендету резерві болып материалды рационалды пайдалану есептеледі.
Егер түр бойынша шығындар есебі өндірістік шығындардың соңғы бақылауының бірінші шарты болса, өндірістік шығындардың ұйымдастырудың екінші бағыты - шығындарды орны бойынша есептеу. Шығындардың пайда болу орны - бұл өндірістік шығындар басқару және бақылау үшін өндірістік шығындар есебін нормативтеу және жоспарлауды іске асыратын кәсіпорынның құрылымдық бөлімі. Шығындардың пайда болу орны жұмыс орындары ,участок , бригада,цехтар, кә сіпорын бөлімдері болып келеді. Әрбір осындай участоктардың өздерінің тіркеу номері болады. Номер арқылы кәсіпорындағы шығындар пайда болу номенклатурасы бекітілді. Пайда болу орны бойынша топтау кәсіпорынның горизонтальды құрылымын көрсетеді. Бұндай есеп кәсіпорын жетекшілігіне мыналарды қамтамасыз етеді:
- шығындалған ресурстардың мақсаты бағытталуын, кәсіпорындағы жұмыс тиімділігін, соның ішінде оның құрылымдық бөлімдерін жан-жақты бақылау;
- үстеме шығындарды өнімнің жекелеген түрлері арасында бөлу;
- өнімнің қызмет өндіріс өз құнын анықтау.
Өндіріс шығындардың есебінің үшінші бағыты жауапкершілік орталықтар бойынша есеп. Бұл есепті өнімнің өз құнын бақылауды жақсарту мақсатында әрбір шығынға жауапты тұлғаны қою деп түсінуге болады.
2. Өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау және кәсіпорынның зиянсыздығын талдау
2.1 Кәсіпорын өнімінің өзіндік құнын калькуляциялау
Өнімнің өзіндік құны - бұл кәсіпорынның өнім өндіруге жұмсалған ағымдағы шығыны. Өнімнің өзіндік құнына өнім өндіруге кеткен еңбек материалдары, еңбек күші және заттарының құны кірістіріледі.
Калькуляциялау - өнімнің өзіндік құныны есептеу немесе өзінің бір өлшемінің өзінідік құныны есептеу болып табылады. Калькуляцияның объектісі - кәсіпорында калькуляцияланатын өнімнің, қызметтің және жұмыстардың түрлері. Калькуляциялық бірліктер - тиісті өнімнің техникалық, стандарттық құжаттарда белгіленген бірліктері. Олар: натуралды, ірілендірілген, шартты натуралды, еңбек бірлігі орындалған жұмыс бірлігі, пайдалы нәтиже бірлігі.
Директ костинг жүйесі бойынша өнімнің өзіндік құнын калькуляциялау үшін Қазақстанда орналасқан сыра өндіретін кәсіпорындар және олардың өндіретін өнімдері мысал ретінде келтірілген. Қазақстандағы сыра өндірісінің көрсеткіштері туралы мәліметтер 5-кестеде көрсетілген.
2-кесте
2000-2010 жылдар аралығындағы Қазақстандағы сыра өндірісі

Жылдар
... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.