Карл Роджерстың тұлғааралық ізгілік теориясы

Пән: Тарихи тұлғалар
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі
Ж.Досмұхамедов атындағы педагогикалық колледж

Курстық жұмыс
Тақырыбы:
Карл Роджерстың тұлғааралық ізгілік теориясы

Орындаған:
Тексерген:

Орал, 2016
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1.К. Роджерстің психотерапиясы
1.1 Роджерстің Мен концепциясы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..5
1.2 Мінез-құлық ерекшеліктерін қалыптастырудағы маңызы мен техникалық ерекшеліктері ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...7
2. Карл Роджерстің тұлғааралық ізгілікті теориясы
2.1 Карл Роджерстің клиентке орталықтанған бағыты ... ... ... ... ... ... ... . ... ... .16
2.2 Тұлғаның дамуына әлеуметтік ортаның әсері ... ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ...21
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 27
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 29

Кіріспе
Зерттеу өзектілігі. Гуманистік психология бастапқыда нейрофрейдистік концепцияға қарсы тұрды, яғни адамзаттың мінез-құлқы қанағат алуға, агрессияға, қоғамнан қорғауға тәуелді дегенге қарсыласты. Олар мінез-құлықтың көзі ретінде туғаннан пайда болған альтрустик мотив деп қарастырды. Осы бағыттың бір өкілі К. Роджерс. Ол өзінің әдіс терапиясында дәрігер пациентке қысым көрсетпеуі керек. Дәрігер мен пациент арасындағы контакт өзара сыйластыққа негізделуі керек. Роджерстің тұлға теориясының негізі өзіндік бағалау категориясы болып табылады. Баланың үлкен адаммен қарым-қатынасы нәтижесінде оның өзі туралы түсінігі қалыптасады. Бірақта өзіндік бағалау конфликсіз қалыптаспайды. Көбінде қоршаған ортаның бағалауы өзіндік бағалауға сәйкес келе бермейді. Адам қоршаған ортаның бағалауын қабылдау керек пе, әлде өз бағалауында қарау керек пе деген таңдауда қалады. Күрделі органикалық бағалау үрдісі жүреді, яғни бағалаудың көзі бастапқыда баланың ішкі организмінде жатады. Осылайша, Роджерс нейрофрейдизмдегідей, тұлғаның дамуы туғаннан пайда болған тенденция арқылы анықталады. Әлеуметтік рол тек сырттай. Гуманистік бағыттың өкілі А. Маслоу. Ол бойынша адамның негізгі қажеттілігі-ол өзін-өзі өзектендіруге тырысу. Өзін-өзі өзектендіру деген не дегенге Маслоу былай жауап береді: Өзін-өзі өзектендіруші адамдар қандай да бір іспен әуестенген. Олар бір іске берілген, олар үшін ол өте құнды, бағалы болып табылады. Тұлғаның өмірінің әр сәтінде таңдау кездеседі: алға жылжу, кедергілердіжеңу, жоғарғы мақсатқа жету немесе күресуден бас тарту. Өзін-өзі өзектендіруші тұлға-үнемі алға ұмтылады, кедергілерді жеңеді. Өзін-өзі өзектендіру-бұл үнемі даму немесе өз мүмкіндіктерін практикада іске асыру процесі болып табылады. Маслоу бойынша - өзін-өзі өзектендіру туа пайда болатын құбылыс, ол адамның табиғатына жатады. Адам мейірімділік, адамгершілік, қайырымдылыққа деген қажеттілікпен туады. Ол адамның ядросын құрайды. Адам осы қажеттіліктерді жүзеге асыра алуы қажет. Сәйкесінше, өзін-өзі өзектендіру туа пайда болған қажеттіліктердің бірі. Американдықтар: Маслоу Абрахам Харольд (1908-1970); Роджерс Карл Рэнсом (1902-1987) және Виктор Франкл- адам өмірі уникалды, өйткені ешкім оны қайталай алмайды
Карл Роджерстің жеке тұлғалық феноменологиялық теориясысы феноменологиялық бағыт адамның ішкі дүниесінің және рухының үйлесімділігін тапқанда ғана дұрыс болып табылады деген. Субьективтік әлем - оның феномені қоршаған ортаны уақыттың қай кезеңінде болмасын түсіне білуі. Роджерс субьективтік қабылдау немесе адамның уайым тартуы жеке тұлғаның жекелей іс-әрекетінің мінезге тән өзгерісін дәлелдейді.
Зерттеу мақсаты: К. Роджерстің ізгілік педагогикасы, психотерапиясы туралы мағлұмат беру.
Зерттеу міндеттері:
1. Роджерстің Мен концепциясы туралы түсінік беру;
2. Мінез-құлық ерекшеліктерін қалыптастырудағы маңызы;
3. Карл Роджерстің теориясының техникалық ерекшеліктерін анықтау.
Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пйдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1.К. Роджерстің психотерапиясы
1.1 Роджерстің Мен концепциясы
Карл Роджерс терапияны шығарған және сондай-ақ гуманистикалық психологияның атасы деп те айтады. Оның әсері тек қана психологиямен шектеліп қана қоймай, оның көптеген түрлі жұмыстарының арқасында басқару жүйесінде, әскери ұжымдарда, әлеуметтік жұмыстардың практикасы туралы, басқаларды тәрбиелеу туралы және сабақ беру тәсілдері жайлы, діни жұмыстар және т.б. өзгерте білді. Роджерстің пікірінше, біздің әрбіреуімізде компоненттің бір бөлігі болуға талпынамыз. Яғни, бұдан барып педагогиканың, психотерапияның, бейнелеуді басқарудың негізгі мақсаты ол біздің еліміздің ішкі күштеріміздің дамуын оята білуге, яғни бұл адамды сәттілікке әкеледі.
Адамның өміріндегі дамуындағы негізгі рөлді адамның өзі туралы ойлары негізгі болып табылады. Яғни, оның Мен концепциясы Роджерс бойынша адам өзі туралы ойлайтын ойларға сәйкес әрекет жасайды, сондай-ақ ол қандай екенін тек өзі ғана талқылай алады.
Мен концепциясы - адамның өзі туралы ойлар жүйесін, яғни оның осы әрекетімен ойларына эмоционалды қарым- қатынасы болып табылады.
Сондай- ақ мен концепциясы, мысалы: өзін жаманмын деп санайтын адам өзі туралы ойларға әркез сеніп, соған сәйкес келетін бейнемен әрекет жасайды. Керісінше де өзін жақсымын деп сезінсе, осы ойларына сәйкес қайта- қайта әрекеттер жасайтын болады.
Адамның өз-өзінің объективті образы болмайды, яғни негізгі эталонның негізінде қолданылатын. Бірақ та актуалды өмірлік тәжірибелер де бар (мысалы, осы немесе басқа да ситуацияларда және оның нәтижелері), яғни мен концепциясының негізіне қарсы тұрады. Мұндай жағдайларда неконгруэнттілік (қарсы сәйекес келмейтін) өзі туралы ойлары мен актуалды тәжірибенің өзгеруіне әкелетін өзі туралы модификация жолымен.
Негізінен мен концепциясы әсер ететін адамдарға байланысты болады, яғни ең жақын, авторитетті адамдар, олар ең алдымен ата- аналары болып табылады.
Индивидтің мінез-құлық тенденциясын және бағасын найымдауды білдіретін өзі туралы елестетулер жиынтығын МЕН- концепциясыдеп атайды, яғни адамның Өзі жайлы жалпы ұстанымдар жүйесі.
Тұлғаны зерттеу концепцияларының мәртебелерінің бірі - К.Роджерстің Мен - концепциясы адамның өзі туралы ойлары жүйесін ұсынады.Ол өзін-өзі таныту процесі кезінде жіне өзінің іс-әрекеттерінің,уайымдаррын ойларын талдау барысында қалыптасады.Осы процесте өзңн-өзі аныңқтау жүреді,қоршаған ортаға өзінің орнын көрсетеді
Мен-концепциясы адамның ішкі дүниесі,болғысы келетін өзіндік идеал.Адамның өзін бағалауы,өзіндік артықшылық деңгейі болады.Бұл процесс мен-концепциясын құру - қоғамаға бейіңмделген жастық кезден,өз тәжірибелерін біреуге берген кездегі ересек жастарда өмір бойы болады.
Мен-концепциясында тұлғааралық қарым-қатынаста адамдар қалыптасқан жағдайда әрқашан накты, объективті іс-әрекеттер жасамайды, олар жүріс-тұрысы олар өздерін қалай көрсеткеніне байланысты. Адамдар өздерін нақты бағалағанда адамдар қоршаған ортамен әрқашан қиыншылық туындайды. Ешкім өзіне менсінбей, жақтырмай қарағанды ұнатпайды. Ол әрқашан негативті мінез-құлықты тудырады. Өздерін жоғары бағалайтын адамдар потенциалды қақтығысты болады, ол өзінің төмен бағалайтын адамдар көптеген сәтсіздіктерге душар болады да,басқалармен салыстырғанда онда өзін-өзі кемсіту комплексі қалыптасады.
Тұлғааралық қақтығыстар адамдар арасында әрекеттесетін әртүрлі салаларда туындайды. Көбіне отбасында тұлғааралық қақтығыстың себептеріне: тұлғалық сәйкессіздік, көшбасшылыққа күрес, үй шаруашылығының бөлінуі т.б.жатады.
Қақтығысты шешудің әмбебап құралы - келіссөздер. Олар арқылы тек тұлғааралық қақтығыстар емеес,халықаралық соғытарда шешілді.
Адам жанжалдыы жағдайға тап болған кезде мәселені өзі тиімді түрде шешу үшін, мінез-құлықтың бір стильін таңдауы қажет.
Психологтар жанжалды жағдайдағы мінез-құлықтың 5түрін көрссетеді.
1.Ыңғайлану,бейімдеу;
2.Компромисс;
3.Қызметтік;
4.Жанжалды елемеу;
5.Бақталастық,бәсекелестік.

1.2 Мінез-құлық ерекшеліктерін қалыптастырудағы маңызы мен техникалық ерекшеліктері
Мінез-құлық - адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің жиынтығы.адамның тұрақты психикалық ерекшеліктерінің жиынтығы. Мінез-құлық тірі организмнің барлығына ортақ қасиет. Оның басты белгісі - тіршілік иесінің қимыл-қозғалысының түрлі деңгейдегі көріністері. Адам бойындағы Мінез-құлықтың бастапқы көрінісі - қылық. Мұнда әр адамның өмірлік бет алысы, бағыт-бағдары, талғам-сенімі, көзқарасы, мақсат-мұраты көрініс береді. Адам өзін-өзі бақылау жасау арқылы мінезіндегі мінін түзеуге, жағымсыз әрекет пен қылықтардан өзін тыйып ұстауға мүмкіндік алады. Мінез-құлық. адамның өзіне, айналасындағы басқа адамдарға қарым-қатынасынан, жүктелген істі қалай орындайтынынан көрінеді. Бұл оның бүкіл тыныс-тіршілігіне әсер етіп, сыртқы ортамен байланыс жасауын қамтамасыз етеді.
Бейімделу мынандай жағдайларда тиімді:
· біреуге жол бере тұра, өзіңіздің ештеңе жоғалтпайтыныңызды білгенде;
· қалыптасқан жағдайды жұмсарту керек кезде;
· шығатын қорытындының өзіңізден гөрі басқа тұлғаға қажеттігін түсінде;
· шындық сіздің жағыңызда болмағанда.
Компромисс - бұл өзіңіз бен екінші тұлғаның қажеттіліктері ескерілгенде болады.
· екі жақтыңда билігі тең және олардың белгілі бір мақсатқа жетудегі өзара ортақ шешім қабылдауы;
· уақытша немесе тез арада шешім шығаруда;
· басқа амалдар тиімсіз болғанда;
· өзара қатынасты сақтап қалу үшін ымыраға келу.
Гуманистік психологияның негізін қалаушылардың алдына қойған мақсаты- бихевиоризм мен психоанализді дәріптеушілердің адам мәселесіндегі ауытқуларын орнына келтіріп, шындыққа жақындау, өміршең психологияны таңдап алу еді. Өз зерттеулерінің объекті ретінде гуманист- психологтар салауатты, шығармашыл жеке адам түсінігін таңдады. Мұндай міндетті бұл уақытқа дейін ешбір психологиялық ғылыми мектеп өз мойнына артқан емес. Бұл талдауындағы жеке адамның мақматы- өзін-өзі кемелдендіру және мүмкіндіктерін өз күшімен ашып жая білу. Гуманистік бағыттың көрнекті өкілдерінің бірі- Абраха-ам Маслау. Ол жеке адам психологиясын есі ауысқандарды зерттеумен білу мүмкін еместігін қадап айтқан. Маслау адам іс- әрекетінің, адамның мінезі мен қылығының негізі сол адамның өзін- өзі таныту мен өз мүмкіншіліктерін ашуға (самоактуализация) деген қажеттілік бірнеше қызметпен байланысты.
Біріншіден,мұндай гуманистік ұмтылу (адам табиғатынан қайырымды) Ч. Дарвин теориясын өзінше түсінген Маслау жануарлардағы өз ұрпағын жалғастыруға деген инстинкт адамдағыдан кем еместігін, ал сол инстинкт оларды бір-біріне көмектесуге мәжбүрлейтінін баса айтқан.
Екіншіден, адам өз болмысына орай кемелденуі тиіс, яғни адам өзінің барша мүмкіндіктері мен қабілеттерін орнымен пайдаланып, өзіне жүктелген жоғарғы адамгершілік борышты атқаруға міндетті. Мұндай міндетті атқару қажеттілігі тек дені сау, салауатты адамдарда туындайды.
Гуманистік психология тұжырымының өзегі: адам өз бойында алғашқыдан қаланған, қолынан келетінінің бәрін жүзеге шығаруы тиіс. Өз мүмкіншілігін ашу- тума құбылыс, адамның табиғи қасиеті әрбір адам қайырымдылық, адамгершілік, тілектестікке деген қажетсінуінен дүниеге келеді.
Маслау бірінен-біріне күрделене ауысып отыратын адам қажеттіліктерін жіктеп, көрсетіп берді:
+ Физиологиялық қажеттіліктер;
+ Қорғаныс қажеттіліктері;
+ Қорек - тағамдық қажеттіліктер (осылардың бәрінен жоғары- адамгершілік);
+ Шындық, қарапайымдылық, әділдікті керек ету.
Осылардың бәрі өз мүмкіншіліктерін өз белсенділігімен іске асыруына байланысты адамда көрінетін жалпы қажеттіліктердің мазмұнын құрайды. Маслау теориясының кемшілігі- оның биологизаторлық (адам болмысы- табиғаттан) пікірден ала алмағандығында; біздің қайырымды, игілікті болып дүниеге келетініміз, жаман болу біздің еркімізде еместігі - әрқайсымыздың көңілімізге қонымды. Бірақ инабаттылық қасиеттері табиғаттан берілмейтіндігін мойындаған жөн. Бәрі өмір барысында қалыптасады. Адамгершілік, этикалық қасиеттерді тума құбылыс деп тану- биологизациялық дағдарысқа тіреудің басы.
Тұлға термині латын тілінің пенсона сөзінен аударғанда маска деген ұғымды білдіреді. Тұлға түсінігіне, бұл саланың теоретиктері әртүрлі бағыттан қарады. М.К.Роджерс тұлғаны сомость терминімен түсіндірді, яғни ұйымдастырушы, ұзақ уақытты біздің барлық переживаниямызды субьективтік қабылдайтын сущность ретінде түсіндірді. Г. Олпорт индивидуум адамның сыртқы ортамен өзара әрекеттесуін детермин ациялайтын сипат,, ішкі нечто ретінде анықтаған. Ал Э. Эриксон бойынша индивидуум бүкіл өмір барысында психосоциалды кристерден өтеді, оның тұлғасы крисизтық нәтиже функциясы ретінде қалыптасады. ЖД. Келли тұлғаны кез келген индивидуумға тән өмірлік тәжірибені тану қабілеттілігімен ерекшелігі арқылы сипаттаған. Р. Кеттел бойынша тұлға құрылымы 16 (жағымды және жағымсыз) қырлардан құралады. Бұл қырларды ол фактор деп атайды. А. Бандура тұлғаны индивидуум мінез-құлық және ситуацияның бір-бірімен өзара тығыз байланысының өзара әсер етуі түрінде қарастырады. Фрейд бойынша, тұлға үш деңгейден тұрады: ид, эго, Супер эго. Ид-психиканың санасыз бөлігі, биологиялық, табиғи, туа біткен инстинкті құмарлықтар көзі. Санасыздық жыныстық және агрессивті құмарлығын тудырады. Жыныстық энергия және жыныстық құмарлық либидо д.а. Ид санасыз деңгей бойынша қанағаттану принципіне тәуелді, ол либидо арқылы жүзеге асады. Фрейд бойынша екі инстинкті бар: танотос-өмірге деген талпыныс, эрос-өлімге деген талпыныс. Сублимация - қоғамға пайдалы әрекеттер арқылы негативті энергияны шығару. Агрессивті тұрғыда либидо энергияны шығару. Катарсис - эмоциясының кенеттен шығарылуы, ыза болғанда айғайлап, бір нәрсені лақтырып т.б.
Эго - қорғаныс деңгейін атқарады. адамның индивидтік өмір тәжірбиесінің өнімділігі болып табылады. Эго геоместаз, яғни ішкі тепе-теңдікті сақтау принципіне тәуелді. Инстинкт-құмарлықтар түрінде бейнеленетін қажеттіліктің психикалық бейнесі. Эго адам психикасының саналы деңгейі. Қоршаған ортаны қабылау мен қарым-қатынас қызметін атқарады.
Интеграция және реинтеграция. Тұлғааралық қатынастар және оның тұлғаның қалыптасуындағы рөлі. Реинтеграция мен тұлғалық өсудің базалық жағдайлары - нағыздық, конгруенттілік, басқаларға маңызды позитивтік қолдану, эмпатиялық ұғыну.
Отандық психология мен педагогикада қазіргі таңда тұлғаның өзін жетілдіруі, өзін таныту, тұлғалық өсу және т.б ұғымдар көп таралған және қолданысқа кеңінен енген ұғымдар болып келеді.Бірақ, біздің ойымызша бұл жаңа формулалар толықтай ұғынылмаған және өзінде нақты мәнге иеленбейді немесе олар метафоралық сипатта пайдаланылып, әдемі ярлыктың қызметін атқарады. Оларға ескі киімдерді іліп, ескі ұғымдарды өзгертеді. Соңғысында біздің ғалымдарымыз батыстың идеяларын механикалық түрде біздің психолого-педагогикалық практикамызға енгізуге тырысады. Сондықтан да өзін таныту, тұлғалық өсу және басқа да идеялар өзінен өзі туындаған жоқ, олар тереңнен алынған бағдарлар негізінде қалыптасып, адамға және оның дамуына байланысты өзіндік амалы болады.
Өз кезегінде Макс Отто былай тұжырымдаған: Адам философиясының тереңдетілген, оны қалыптастыратын және оны құнарландыратын қайнар көзі - оның сенімі немесе адамзатқа деген сезімнің болмауы. Егер адам басқа адамдарға сенім артса, онда ол олардың көмегімен белгілі бір жетістіктерге жете алады және бұл сенім оның өмірге деген, әлемге деген қатынасын өзгертеді. Кейін олар сеніммен гармонияда болады. Ал сенімнің болмауы осыған сәйкес түсініктерді қалыптастырады (К.Хорни бойынша цитата,1993,235 бет). Осыдан біз әрбір концепцияда міндетті түрде болатын теоретикалық пен практикалық құрылымнан басқа, оның құндылық құрамы болады. Осы аксеомалық кредо концептуалды құрылымның шынайы фундаменты болып келеді.
Егер адамның сенім-сенімсіздік критерийсін қолдансақ. Өз кезінде Макс Отто былай деп айтқан: Адам философиясының тереңдетілген, оны қалыптастыратын және оны құнарландыратын қайнар көзі - оның сенімі немесе адамзатқа деген сезімнің болмауы (С.Б.-мен негізгі психологиялық теорияларға қосымша ретінде атап өтілген). Олар өз кезегінде бірдей мәнге ие болмайтын 2 топқа бөлінеді: адам табиғатына сенетін (яғни гуманисттік бағдарланған) және сенбейтін. Бірақ, әрбір топтың ішкі құрамынан да өзгешеліктер табуға болады.
А) Сенбейтіндердің тобында (пессимисттердің) қатал позицияны ұстанады. Олар адам табиғатын негативті - ассоциалды және деструктивті болады және адам оны шеше алмайды. Бірақ одан қарағанда жұмсақ форма да болады. Ол нейтралды объект түрінде болады.
Б) Сенетін топтың ішінде радикалды көзқарас болады. Олар міндетті позитивті көзқарасты ұстанады, адам конструктивті, жақсы мәнге ие болады. Бұл ерекшеліктер потенциал түрінде болады және бұл потенциал жағдай өзгерген сәтте ашылады. Және адамға байланысты епті көзқарас та болады. Ондай мәнге адам бірден ие болмайды және позитивті өзін жетілдіру міндетті түрде болып жатпайды. Бірақ ол адаммен саналы, ерікті түрде таңдалады және оны шартты-позитивті деп атауға болады.
Адамның болмысы туралы мәселемен қатар, сол мәнмен не істеу керек екендігі туралы мәселе де кеңінен қарастырылады. Бұл жерде оны тәрбиелеу, дамыту және жақсарту мәселелері қарастырылады. Тәрбиелеудің мәні туралы мәселе принципиалды түрде былай шешіледі: егер адамның болмысы негативті болса, оны өзгерту керек; егер ол жоқ болса, оны құрастырып, консруктизациялап, адамға енгізу керек. Егер ол позитивті болса-оның ашылуына көмектесу керек, егер болмыс ерікті түрде жүзеге асса, оған сол шешімді қабылдауға көмектесу керек.
Әлемдегі базистік имплицидті психологиялық концепциялардың типологиясын кесте түрінде ажыратып көрсетуге болады. Бірақ бұл кесте әр түрлі әдіс-тәсілдерді дұрыс, ашып көрсете бере алмайды. Біздің ойымызша ол педагог пен психологтың кәсіби аумағындағы өзгешеліктерді ажыратып, таңдау нұсқалары мен осы таңдаудың себептерін фиксациялайды.
1-Кесте: Психологиялық концепциялардың базистік бағдарлары
Базистік бағдар
Адам табиғаты
Тәрбиелеу мәні
Негізгі өкілдері
Адамға деген сенімсіздік
Негативті
Өзгерту, компенсация
Классикалық фрейдизм

Нейтралды
Қалыптастыру, түзету
Бихевиоризм, отандық психологиядағы көптеген бағыттар

Адамға деген сенімдік
Міндетті позитивті
Өзін жетілдірудегі көмек
К.Роджерс,
А. Маслоу концепциялары

Шартты позитивті
Таңдаудағы көмек
В.Франкл, Дж. Бюдженталдың экзистенциалды бағыттары

Осылайша тұлғалық өсу және өзін жетілдіру концепциясы адамға деген гуманисттік көзқарастардың логикалық жалғасы екендігі анық. Және ол өз кезегінде адамға сенім артпайтын бағыттармен байланысты емес. Бұл жерде атап өтілген тұлға мен тұлғалық өсу ұғымдары гуманисттік психологияның дамуына үлесін қосқан лидерлердің К.Роджерстің концепциясына сүйенеді. Оның тұлғалық-орталықтанған бағыты.
К. Роджерс тұлғалық өсуді қарастыруда жетілдіру мен өзіндік жетілдіруді бөліп қарастырады, біріншісінің таңдалмалығын көрсете отыра. Өзіндік жетілдіру тенденциясы кез-келген тірі организмге тән. Өзіндік жетілдіру - тірі организмнің өзінің мүмкіндіктерін қолдана отыра тұлғалық өсуе, дамуға, тәуелсіздікке және дербес әрекеттерге ұмтылуы (Rogers, 1961, р 35). Өсу организмнің басты мақсаты деген тұжырым, Роджерс концепциясының басты ойы.
Сонымен, өзіндік жетірдірудегі тұлға- өзіндік жетілу дәрежесіне шыққан индивид. Адам ренжу, қызғану, ашулану және т.б. сол сияқты майда кемшіліктерден және депрессия, писсимизм, эгоизмнен тыс өмір сүреді. Ол жоғары өзіндік бағалаумен ерекшеленеді, басқаларды қабылдай алады, әрекеттерінде тәуелсіз, қарапайым және демократиялық болады, әзілдей алады.
Өзіндік жетілу түсінігі ,К.Гольдшейн (1939) бойынша, негізгі мотивтер. Әр түрлі драйвтар сияқты көрінетін- аштық, жыныстық қатынас, билік, жетістік, қызығушылықтардын бәрі- өмірдің басты күшінің көріністері, яғни өзіндік жетілдірудін. Адамның қарны аш кезінде ол тамақ арқылы өзіндік жетіледі; егер ол адам билікке ұмтылса, ол соған жету арқылы жетіледі. Өзіндік жетілу-адам табиғатының шығармашылық тенденциясы. Ол организмді-дамыту мен жақсартуға бағытталған.
Шетелік психологиялық әдебиеттерді талдау тұлғалық өсуге бағыттылық теоретикалық және терминологиялық бағдар арқылы ғана емес, сонымен қоса, зерттеу мақсаты мен психологиялық басқару арқылы жүретіні анықталды. Тұлғалық өсу процессінің құрылымында жиерек келесілері көрсетіледі:
+ Тұлғалық өсуге әсер ететін қарым-қатынастын психологиялық белгілері (Роджерс К.; Сатир В.);
+ Әрекеттену мен өзіндік санада көрінетін тұлғалық өсу эффектілері (Роджер К.; Маслоу А.);
+ Тұлғалық өзгеріске алып келетін топтық және диалогтық процедуралар (Рудестам К.);
+ Тұлғаға тиімсіз дағдылардан айыруға арналған қадамданған психотехнологиялар (Бэндлер Р.; Гринндер Д.);
+ Психологиялық мектептерді талдау кезіңде тұлғалық өсу процессінің құрылымы бір-екеуінде табылды (Фейдимен Дж.; Фрейгер Р.).
Тұлғалық өсу мәселесімен Альфред Адлер (1870-1937) айналасқан. Ол өзіндік келісім бар және біріккен тұлғалық жүйеге кемшілік комплексінен айырылу арқылы келуге болады деген. Тұлғалық өсу мен кемшілік комплексінен айырылу үшін қажет:
Адам өмірінің спецификалық стилін түсіну;
+ Адамға өзін түсінуге көмектесу;
+ Әлеуметтік қызығушылықты арттыру.
+ Р.Ассаджолидің көз-қарасы бойынша тұлғалық өсу рухани кризистармен бірге жүреду:
+ Рухани оянуға әкелетін кризис;
+ Рухани оянумен келетін кризис;
+ Рухани оянудан кейін келетін реакция;
+ Өзгеру процессінің фазалары.
Өзін өзгертуге бағытталған ішкі жұмыс, адамның тұлғалық өсуіне жаңа мүмкіндіктер береді. Рухани кризистер сол өсу жолында интегратор рөлі атқарады.

2. Карл Роджерстің тұлғааралық ізгілікті теориясы
2.1 Карл Роджерстің клиентке орталықтанған бағыты
Бұл бағытты жақтаушылардың ойы бойынша, кез келген адамның тума актуалдануға деген қабілеті бар және ол талпыныстардан көрінеді деп есептейді:
- қоршаған ортаға бейімделу;
- өзінің ішкі ұйымдасуының дамуы мен күрделенуіне;
Кез келген адамның тума ерекше патенциалы бар, ол өзін актуализдаған кезде жүзеге асырады.
Адамдар дамудың белгілі бір сатысында қоршаған ортаның көзқарасы мен бағалауымен кездеседі. Қоршаған адамдардың көзқарасы мен бағалауы тұлға үшін өте маңызды. Соның негізінде ішкі өзін-өзі қадағалаудың органы-өзін-өзі бағалау қалыптасады.
Реалды және қоршаған ортаның көзқарасының арасында конфликтінің бар екені анық. Көбінесе, қоршаған ортаның көзқарасы мен бағасы адамды керісінше өзінің тума ерекше потенциалынан, өзін актуалдаудан кері қарай бағыттайды.
Егер адам қоршаған ортаның көзқарасы мен бағасына ерекше көңіл бөліп, өзін актуалдаудан кері қарай жүретін болса, онда адамда невроз пайда болуы мүмкін.
Клиент-орталықтанған бағытының шекарасында жұмыс жасаудың мақсаты. Клиент күнделікті өмірінде қоршаған әлеуметтік ортаның көқарасынан гөрі өзінің тума тенденциясына бейімделуі керек.
К.Роджерс кеңес беруші психолог пен клиент арасындағы диалог жоғарыда келтірілген мақсатқа сай келуі үшін, үш негізгі қажетті жағдайларды көрсетті:
1. Кеңес беруші психолог клиентпен жұмыс жасағанда өз тәжірибесіне көнгруэнтті болуы керек. Конгрентті сөзі латынның congruens (congruentis)-сай келетін, өлшемі бірдей дегенді білдіреді. Яғни, кеңес беруші психолог өзінің тәжірибесіне сүйенеді ойлауына, сезінуіне, ол белгілі бір рөлді ойнамайды, оның артына тығылмайды, тек қана шыншыл болады. Тәжірибемен алмасу, тәжірибені талқылау, ішкі тәжірибеге деген қызығушылық - ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.