Кәсіпкерліктің даму эволюциясы

Пән: Бизнесті бағалау
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 27 бет
Таңдаулыға:

Батыс Қазақстан инженерлік-гуманитарлық университеті

Қаржы кафедрасы

Экономикалық теория пәнінен
Курстық жұмыс
Тақырыбы:
Кәсіпкерліктің мәні, формалары мен бағыттары

Орындаған: 1 курс студенті Отепова Ж.С.
Тексерген: аға оқытушы Айтмуканова Г.М.

Орал 2012ж
1. Кіріспе
Экономикалық дамудың экономикалық моделі қазіргі заманғы экономикалық даму теорияларының арасында ең соңғы орында емес, оның мәні - экономика жағдайын жақсартуда жаңа шағын және орта кәсіпорындардың үлкен потенциалы бар екендігінде. Осы теорияға сәйкес мемлекет кәсіпкерлік белсенділікті ынталандырудың жеткілікті дәрежеде тиімді және оңтайлы әдістерін табу тиіс. Өтпелі экономика кезеңінде экономикалық дамудың кәсіпкерлік моделі жалпы экономиканы сауықтырудың маңызды факторы және дағдарыстан шығу жолындағы алғашқы қадам болып табылуы мүмкін.
Бұл зерттеудің өзектілігі сонғы уақытта көптеген ТМД елдерінде кәсіпкерлік белсенділіктің төмендеп кетуінен туындап отыр. Қайта құрылған кәсіпорындардың көбісі барлық мүмкін болатын нұсқауларға, салықтарға шектеулерге шыдай алмай жабылып калды. Тек шығын фирмалар ғана емес, сондай-ақ ірі өндірістік алыптардың да жабылу қаупі бар. Кәсіпкерлік әзірге экономиканың белсенді қоректенушісі бола қойған жоқ, дамыған нарықтық экономикасы бар елдерде өріс алғандай, жаңа жұмыс орындарын аша алмауда. Мұндай жағдайлардың себептерінің бірі фирманы тікелей басқару деңгейінің және мемлекеттік деңгейде қамтылған кәсіпкерлікті басқарудың тұтас жүйесінің жоқтығы, сондай-ақ жеке салаларда кәсіпкерлікті дамытуды қамтамасыз ететін тиімді механизмнің жоқтығы болып табылады. Қазіргі мол шетелдік кәсіпкерлік тәжірибеге қарамастан транзиттік экономикасы бар елдердің ерекшеліктерін есепке ала отырып, шағын фирмаларды құру және жұмыс істеудің тәжірибелік мәселелерін зерттеуге, шағын және орта бизнесті анықтауға, кәсіпкерлік феноменінің маңыздылығын зерттеуге арналған бірқатар нақты зерттеулер жасау қажеттілігі бар.
Кәсіпкерлікті дамыту саласында теориялық және методологиялық мәселелері отандық, сондай-ақ, шетелдік ғалымдардың еңбектерінде көрініс тапты. Дегенмен бұл салада жасалған жұмыстардың бар екендігіне қарамастан, ол жұмыстарда негізінен, кәсіпкерлік қызметін дамытудың жалпы экономикалық көзкарастары ғана қарастырылғандығын айтуымыз керек. XIX ғасыр басында-ақ Жан Батист Сэй кәсіпкерлікті жер және қаржы ресурстарын басқару проблемаларымен шұғылдануда. Бірақ кәсіпкерлікті басқару мәселесі негізгі өндіріс факторы ретінде әлі күнге дейін бірінші орынға қойылған жок. Бұл зерттеуде басқару тұрғысынан кәсіпкерлікті дамытудың концепциялық әдісі талданады.

1.1. Кәсіпкерліктің даму эволюциясы
Кәсіпкерлік туралы теориялық концепция алғашқы рет 1725 -1730 жылдары. Ричард Кантиллионның еңбектерінде баяндалды. Кейінгі 250 жыл шегінде кәсіпкерлік теория әртүрлі ғылымдар мен экономистердің еңбектерінде дамытылды да, олар бірте-бірте кәсіпкерлік - бұл адамның тәуекелмен жаңартпаға деген бейімділігі ғана бұл емес, қорыта келгенде жаңа кәсіпорын құруды білдіретін ұғым деген пікірге келді. 1725 жылы Кантиллион кәсіпкерлікті, өз мойнына тәуекелді алумен байланыстырды, сонымен катар ол капитал салушы кәсіпкерлер мен өз еңбегін, ресурстарын қолданушыларды ажыратып отырды (таблица 1.1.) Ол кәсіпкерлерді өзіне өзі жұмыс орнын жасайтын адам ретінде қарастырды. Адамды белгілі бір төлемақы, сыйақы үшін жұмыс істеу қанағаттандырмаса, ол өз ойларын жүзеге асыру жолдарын іздей бастайды, сөйте келе ол кәсіпкерге айналды. Кантиллионның пікірінше, кәсіпкерлердің басты ерекшелігі олардың тұрлаусыз жағдайларында жұмыс істеулері.
Пайдалана отырып, тәуекелге сияқты физиократтар кәсіпкерлік концепциясын кеңейте түсті. Олар Кантиллион сияқты кәсіпкерлерді тұрлаусыздық иелері деп санады, бірак ілгері жылжи отырып, бұл анықтамаға өндіріс процесін енгізді, демек сонымен бірге кәсіпкерлердің пайда табуы үшін белгілі экономикалық ресурстарға ие болу қажеттілігі де енгізілді. Олардың түсінігінше кәсіпкер өнім өндірісін ұйымдастыру, жаңа әдістерді енгізу және жаңа өткізу нарықтарын іздестіру қажет. Басқа бір физократ Николас Бауде өндірушілер мен фермерлер топтарының гүлденуі, олардың жаңалықтарға яғни жаңартпа мен менеджментке деген бейімділіктеріне байланысты деп санады. Бауде еңбек өнімділігінің ұлғаюындағы ғылым мен технологияның маңыздылығына әрдайым ерекше көңіл аударып отырды. Ол кәсіпкер мен меншіктенушінің өзара айырмашылықтары бар деп ұйғарды.

Кәсіпкерлік терминіне деген әртүрлі көзқарастардын эволюциясы

Ғалымның фамилиясы, аты, жарияланған жылы
Теорияда зерттелген негізгі ережелер

1776 жылы Адам Смит өзінің Халық байлығының табиғаты мен себептері туралы зерттеулер атты еңбегін жазғанда, ол негізгі өндіріс факторларын бөліп көрсетті: жер, еңбек, капитал. Кәсіпкерлік фенонимі жер, еңбек, капитал сияқты өндіріс фактоларын жұмыс істеуге мәжбүрлейтін қозғаушы күш болып табылады. Бірінші кезекте сіз, кәсіпкердің фирманы құрудағы немесе барлық өндіріс факторларының белсенділігін арттыру арқылы қазіргі кәсіпорынды дамытудағы зор еңбегі жөнінде болып отыр. Сондықтан, кәсіпкерліктің соңғы уақытта негізгі өндіріс факторларымен бір қатарға қойылып жүргені кездейсоқтық емес. Кәсіпкерлік экономиканың дамуына үлкен үлес қосады, себебі осы қызметтің арқасында жаңа жұмыс орындары пайда болады, техника және технология дамиды, жаңа өндіріс және қызмет көрсету салалары қалыптасады, жаңа аймақтарды игеру жүзеге асырылып, ұлттық кірістің көлемді бөлігі жасалды.
Кәсіпкерлікті тек жаңа бгонестің басталуымен жиі байланыстырылады. Шындығында, кәсіпкерлік қызмет саласы әлдеқайда кең. Бүгінгі фирмаларда өндіріс көлемін ұлғайтуға, фирма қызметінің географиясын кеңейтуге, фирманың дамуына жаңа күш беруге немесе жай фирманың өмір сүру қабілеттілігін қолдауға және тақырға отырудан құтылуға деген кажеттіліктер жиі туындайды. Кәсіпкерлік қызметінің бұл элементтерін бюджеттік, былайша айтқанда, пайдасыз деп аталатын ұйымдарға да байланысты айтуға болады. Қазақстанда кәсіпкерлік жөнінде 90-жылдардың басында, қайта кұрудың басталуымен айтыла бастады. Бұл кезде былайша айтқанда комсомолдық кәсіпкерлік басталды, көптеген белсенді жас адамдар, негізінен комсомол жетекшілері, жастардың шығармашылық ғылыми-техникалық орталықтары негізінде кооперативтер құра бастады. Несиелеудің жеңілдік жағдайлары жасалды. Мұның үстіне, өспелі инфяция жағдайына дәл осы кәсіпкерліктің алғашқы толқыны төтеп беріп қана қоймай, сондай-ақ қажетті, былайша айтқанда, бастапқы капитал жинай алды, себебі несие ақша қымбат алынып, арзан қайтарылды.
Кәсіпкерлік қызметін бұрынғы Кеңес Одағы кезінде 1987 жылы қабылданған СССР азаматтарының жеке еңбек қызметі туралы заңы алғаш рет ресмилендірді. 1988 жылы Кооперация туралы заң қабылданды. Қазақстан Республикасы 1991 жылы тәуелсіздік алғаннан кейін кәсіпкерлік белсенділікті қолдауға байланысты бірқатар заңдар қабылданды. Қазақстанда кәсіпкерліктің дамуымен шаруашылық кызметінің еркіндігі туралы (1991) Жеке кәсіпкерлікті қолдау және қорғау туралы (1992) заңы сияқты түрткі болды.
Сонғы жылдары Қазакстан Республикасы Президентінің 1997 жылғы 6-наурыздағы №3398 Шағын кәсіпкерлікті дамытуды белсендеті және мемлекеттік колдауды күшейту шаралары туралы және мемлекеттік 27-сәуірдегі №3928 Жеке қызмет және заңды тұлғалардың кәсіпкерлік қызмет еркіндігіне деген құқығын қорғау туралы жарлықтары кәсіпкерліктің дамуына жаңа күш берді.

1.2. Кәсіпкерліктің негізгі теориясы
Кәсіпкерлік - адам қызметінің ерекше саласы және ол еңбектің басқа түрлерінен оқшауланып тұрады. Бұған кезінде атақты неміс экономисі Гарвард университетінің профессоры Иозеф Алиоз Шумпетер (1883-1950жж.) мэн берді. Оның айтқан мынандай сөзін эпиграф етіп алуға болады: Кэсіпкер болу - басқаның істегенін істемеу. Екінші жағынан кэсіпкерлер - алдымен кэсіпкерлік жұмысты ұйымдастырушылар. Ол туралы француз экономисі Жан Батист Сэй (1767-1832 жж.) былай деген: Кэсіпкер
- адамдарды өндірістік шеңбер ауқымында ұйымдастыратын адам Кэсіпкерлік терминін алғашқы рет алғылшын экономисі Ричард Кантильон (1650 -1734 жж.) ендірді. Бұл үғымға, ол нарықтық тэуелділік жағдайында табыс алу мақсатымен өндірісті ұйымдастырудағы адам белсенділігін жатқызды.
Нарықтық экономикада кэсіпкерлік орталық орынға ие жэне ол элеуметтік - экономикалық құбылыс ретінде кең спекторлы қоғамдық қарым
- қатынастарды қамтиды. Мұнда кұкықгық, психологиялық, тарихи сэттер көрініс алады. Сондай - ак, кэсіпкерлік эрекет тіршілігіміздің экономикалық жағдайларына да катысты екені рас.
Ресейде, Қазақстанда кэсіпкерлік ерте заманнан келді. Қазақстаннның көшпелі шаруашылык жағдайына кәсіпкерлік еркін дамыған жоқ Капиталюмнің дамуымен кэсіпкерлік те дамыды. 1861 жылғы реформадан кейін темір жол құрылысы, ауыр өнеркэсіп салалары орын алды.

2 бөлім. Кэсіпкерлік: мәні, мазмүны.
Буржуазиялық экономикалық теорияда Кэсіпкер үғымы 18 ғасырда колданыла бастады. А. Смиттің ойы бойынша, кәсіпкер - сауда - саттық максатты жүзеге асыру жэне пайда түсіру үшін экономикалық тэуекелге баратын меншік иесі болып табылады. Ол өндірісті өзі жоспарлайды, ұйымдастырады жэне соның нэтижесіне оған өзі иелік жағдайында табыс алу мақсатымен өндірісті ұйымдастырудағы адам белсенділігін жаткызды.
Ж.Б. Сэйдің аныктамасы бойынша, бұл - өндіріс факторларының қисынын келтіріп ұштастыратын, экономикалық қызмет атқаратын адам.
Бүгінгі таңда кэсіпкер немесе өсімқор деп, иелігіндегі кажетті құралдары өзінікі немесе карызға алған бар пайдалы жүмысты ұйымдастырушы адамды айтады. Бұлардын қатарына жататындар - шағын кәсіпорындардың иесі, акционерлік коғамның басқарушы, кооперативтің жетекшісі жэне шаруашылык бірлестіктерінің менеджерлері.
Кэсіпкер дегеніміз кім? - Бұл сұраққа жауап іздестіту барысында тікелей жеке адамдардың еңбекке бейімділігі мен кабілеттілігін жэне олардың өздерінің ой - пікірлерін жүзеге асырудағы әрекетін сипаттауға тура келді. Осы орайда, кәсіпкер - қашанда өз бетінше шешім қа былдамайды; белсенді, жаңалыкка, оны тез жүзеге асыруға бейімдік танытады; нысаналы нэтижеге жұмыс істейді; сындарлы сынға сын түзелмей, мін түзелмейді жэне орынды мадаққа жақсының жақсылығын айт, нүры тасысын дайын; ашық іскер адамдар арасында өзі сезінеді; өзіне жэне серіктеріне қатаң талагшен карайды; адамдарды басқаруға, оларды түзелмей, мін түзелмейді жэне орынды мадаққа жақсының жаксылығын айт, нұры тасысын дайын; ашық іскер адамдар арасында өзі сезінеді; өзіне жэне серіктеріне қатаң талаппен қарайды; адамдарды басқаруға, оларды эрдайын рухтандырып, іс-қимылдарын үйлестіріп отыруға бейім, икемді адамдар болып келеді.
Еңбексіз адам, елге сыймас.
Кэсіпкерліктің ерекшеліктері:
- дербес және тэуелсіздік;
- экономикалық ынталылык;
- шаруашылык тэуекел жэне жеке жауапкершілік;
- жаңашылдық;
Шындығына келгенде, табыс кэсіпкерлердің кәсіпкерлік процестің барлык калған элементтерін қозғалысқа келтіре білуі мен дарындылығынан басталды.
Қазіргі заманғы теорияларда кәсіпкерліктің 7 концепциясы бөліп көрсетіледі, олардың әркайсысы өз алдына мектеп болып табылады жэне кәсіпкерлік пен кэсіпкерлік процеске өздерінің түсініктемелерін береді. Оларға жататындар:
1. Кәсіпкерліктің жеке тұлғалык қасиеттерді бағалау ұстанымындагы мектебі.
2. Кэсіпкерліктің психологиялық мектебі.
3. Кэсіпкерліктің классикалық мектебі.
4. Кэсіпкерліктің жетекші ұстанымындағы мектебі.
5. Кэсіпкерліктің ішкі мектебі.
6. Кэсіпкерліктің маркетингтік ұстанымындағы мектебі.
7. Кэсіпкерліктің менеджменттік ұстанымыңдағы мектебі. Кәсіпорынның дамуының эртүрлі сатылары: бастама, бизнестің пайда болуы, кемелдену мен өсу сатылары кәсіпкердің мінез-құлқы мен касиеттеріне эртүрлі талап кояды.
1.2 -кестеде эртүрлі мектептерге сэйкес кэсіпорынның эрбір даму кезеңінде кэсіпкекрлікке кажетті мінез-құлықтар мен қабілеттерге сипаттама берілген.
Кәсіпкерліктің жеке тұлғалык касиеттерін бағалау ұстанымындағы мектебі: Кэсікер болып туыла ма жүре келе элде, бола ма? Адамды менеджерлік, жетекші жэне қызметтерді жүзеге асыруда табиғи қасиеттерге ие болу керек пе? деген сұрақтарға жауап табуға тырысуда. Кэсіпкерліктің осындай мектебі табысты кэсіпкер болу үшін белгілі бір жеке қасиеттерге ие болу қажеттілігіне ерекше көңіл аударады. Баскаларды рухтандыру мен қызықтыру үшін кәсіпкер өз ойының немесе бизнес концегадиясының өмір сүгіштігін дэлелдеп қана қоймай, қойылған мақсатқа жету үшін басқаларды да қызықтырып, сендіруі керек.
Басқаларға осындай ыкпал ету үшін, кәсіпкердің басқа кэсіпкерден де табысты болуына мүмкіндік беретін белгілі қасиеттерге ие болуы шарт.
Кэсіпкерліктің осы мектебіне сэйкес кэсіпкер тиісті шешім кабылдауда жэне бизнесті іске асыру мүмкіндіктерін табуда сезімдік қабілеттерге ие болады. Басқа мектегггердің өкілдері нарықты болжау мен талдауға айрықша көңіл бөлсе, кэсіпкерліктің жеке тұлғалық касиеттері ұстанымындағы мектеп кэсіпкердің табиғи сезіміне ерекше көңіл аударады. Ли Яккоканың түсіндіруі бойынша, бүл - проблеманы сезіну және шешім кабылдау, ал басқалар алдымен талдау жасау үшін мэліметтер мен деректерді жинап, талдап, қорытады жэне шешім кабылдаудың тым нысандандырылған эдістерін қолданады. Бұл мектепке сэйкес табысты кэсіпкер тэуелсіздік пен жетістікке ұмтылады жэне жұмыс істеу қабілеттілігі мен табындылығы жоғарғы дэрежеде болады, тек кана өз қабілетіне сенеді. Мектеп ішінде жігерлік, қаржылық, көрегендік, дербес шешім қабылдай білу және аянбаушылық сияқты қасиеттерге ерекше көңіл бөлінеді.
Таблица
Мұндай көзқарастың негізгі карыластары - кэсіпкерліктің көбінесе жағдаймен анықгалатын эр алуандылығын мінез-құлык белгілері арқылы сипаттау мүмкін емес дейтін жағдайлык көзқарастың жақтастары болып табылады. Қазіргі менеджмент теорияларында жағдайлық көзқарастың мықты ұстанымды жеңіп алуына қарамастан, кәсіпкерліктің жеке касиет ұстанымындағы теория баска жасалып жаткан концепцияларға қарағанда өзінің жекелілігімен қарапайымдылығының жэне де кэсіпкердің жеке қасиеттерін бағалау мүмкіндігінің арасында кеңінен тарады.
Б^дан басқа жеке қасиет ұстанымындағы мектепке жақын тұрған мектеп ол - кәсіпкерліктің психологиялық мектебі. Ол кэсіпкерлерді жұмысқа жэне өмірге деген өте сирек кездесетін көзқарастар мен құндылықтарға ие деп санайды. Психологиялық мектеп те жеке қасиет ұстанымындағы кәсіпкерлік мектебі сияқгы кэсіпкер басқалардан айрықшаланатын айқын белгілермен сипатталады деп санайды. Жоғарыда атап өткен мектепке қарағанда психологиялық мектеп кэсіпкер касиеттерінің келесі 3 тобын бөліп көрсетеді: 1) көзқарастар мен құндылықтардың жеке тұлғалық жүйесі, оларға адалдық, жауапкершілік жэне эдепті тэртіп жатады; 2) тэуекелге бейімділік; 3) жетістіктерге деген құштарлық; Құндылықтардың жеке тұлғалық жүйесі жайлы, атап айтқанда әдепті тэртіп жайлы айтар болсақ , бірден шынында да ол осылай ма? деген сұрақ туындауы мүмкін. Тэртібі әдеп нормаларынан элдеқайда алыс қашпама кэсіпкерледі білеміз. Солай бола тұра бұл саладағы казіргі зерттеулер кәсіпкерлердің негізгі көпшілігінің әдептілік пен адалдық стандарттарына жауап беретіндігін растайды. Сондай-ақ мектеп іліміне сәйкес кэсіпкерлік тұлғаның сонау алғашқы қалыптасу сатыларында негізін қалайды.
Осы мектептегі бір автордың пікірінше, тәуекелге бейімділік кэсіпкеді менеджерден айрықшалайтын, үстемдік етуші фактор болып табылады. Кейбіреулер кәсіпкерлік кызметті ең алдымен тэуекелді өз мойына алу деп санайды. Бірақ тэуекелге бейімділік тек қаржылық саланы ғана емес, сондай-ақ жеке мансап пен жанұялық қарым-қатынас саласын да қамтиды. Қазіргі заманғы сөздіктердің барлығында кәсіпкерлікке берілген анықтамада тэуекелді өз мойнына алу сиякты касиеттер аталады. Әрине сөз кэсіпкердің барлық мал-мүлкін тігуімен байланысты тэуекел жөнінде емес, орташа қадағаланатын тэуекел жөнінде болып отыр.
Жетістікке деген кұштарлық, еңбекқорлық және қажырлық кэсіпкер үшін таптырмас касиеттер болып табылады. Адамгершілік фактор, былайша айтқанда сэйкес қасиеттердщ жинақталуымен сипатталатын кэсіпкердің жеке тұлғасы, оған тек кэсіпорын кұруға ғана емес, сондай-ақ бизнесте сэтті жұмыс істеуге де мүмкіыдік береді. Жетістіктерге деген құлшыныс көптеген болашақ кэсіпкер үшін ірі ұйымдардағы бюрократия жағдайында жұмыс істеуден бас тартуға жэне өзінің жеке кэсіпорнын кұру жолдарын іздестіруге итермелейтін күшті ынталандыру көзі болып табылады.
Осы мектептің ілімін қарастыра келе, психологиялық мектеп кэсіпкердің бастапқыда айқын қасиеттер мен құндылықтар жүйесіне ие болуы керектігілмен сэйекстірілген концепцияны ұстанады деген қорытынды жасауға болады. Әйтсе де, бұл қаситтерге жас күнінен ие болып, жеке өмір сүре бастағанға дейін жақсы қалыптасқан болуы керек, себебі бұл қаситтер мен кабілеттерді дэрісханада оқыту мүмкін емес. Қазіргі заманғы кэсіпкердің негізгі кажетті сипаттамаларына мыналарды жатқызамыз: жетістіктерге деген кұштарлық, тәуекелге бейімділік жэне құндылық жүйесі, соның ішінде адалдык, жауапкершілік жэне әдепті тәртіп.
Кэсіпкерліктің классикалык мектеп ілімдері, кәсіпкерлік процесінің құрамы жаңартпашылық жэне жасампаздық қызметінен тұрады, сонымен қатар кэсігасерлік өз кэсіпорынның меншіктенуші болуы міндетті емес деп санаған Шумпетер (1934) ілімінен үндеседі. Жоғарыда аталып сөзінен шыққан, оның мәні бірнәрсе істеу, жауапкершілікті өз мойынына алуды білдіреді. XVIII ғасырдың басында кэсіпкерлер деп эскери қаржы жұмсауды жүзеге асыратын адамдарды атаған. 1700 жылы бұл терминінің мэні кеңейе эскери объектілерді салу міндетін жүктейтін мердігерлерді де қамтитын болды.
Классикалық мектеп бойынша тэуекел элементтері бар жаңартпашылық пен жасампаздык кызметі кэсіпорындар кұру кезеңінде эрі жұмыс істеу кезеңіндгі кэсіпкерлік қызметтің негізгі шешуші факторы болып табылады. Бұдан баска басқару түріне жэне жаңартпашылық сипатқа ие кәсіпорын ұйымдастыру мүмкіндіктерін іздестіру бағытына да ие болуы керек. Сонымен қатар, көптеген ғалымдардың пікірінше, жаңартпашылыктан қызметті көбінесе қоғамның дамуына үлкен үлес қоса отырып, өздерінін, жаңартпашылық жэне шығармашылық кажеттіліктерін қанағаттандыру максатрымен жүзеге асырады.
Кэсіпкерліктің жетекшілік ұстанымындағы мектебі сэйкес, кэсіпкер -белгілі мақсаттарға жету мақсаттарға жету мақсатымен басқаларға эсер ете алатын жетекші болып табылады. Кэсіпкерліктің жетекшілік ұстанымындағы мектебіне сэйкес, кэсіпкер белгілі мақсаттарға жету максатымен басқаларға эсер ете алатын жетекші болып табылады. Кәсіпкерліктің жетекшілік ұстанымындағы мектебі кэсіпкердің жэне менеджердің адамдарды уэждеу, қызықгыру жэне соңынан ерту қабілеттеріне көңіл аударады. Кэсіпкер жақсырак көретін жэне өзінің стратегиялық жоспарын іске асыру үшін басқаларды соңынан ертіріп, қызықтыра алатын жетекші болуы керек. Бұл мектеп шеңберінде 2 ағыс бар Бірінші ағыстың ауырлығы кэсігасерліктің жеке тұлғалық тұрғысындағы мектепке түседі және кәсіпкердің жағдайға бейімделу мүмкіндігі, қарым -қатынас жасау, сияқты белгілі касиеттер мен мінез-кұлық ерекшеліктеріне ие болу қажеттілігі көзқарасын колдайды.
Осы мектептің екінші бағыты келесі сұрақтарға жауап табуға тьфысады:
:: Жетекші - кэсіпкер накты орындаушылар үшін мақсаттар мен тапсырмаларды калай қалыптастырады және оның іске асырылуына қалай қол жеткізеді?
:: Тапсырманың орындалуына кэсіпкер - жетекші қалай жағдай жасайды?
Экономикалық мәні
Экономиканың негізін екі фундаменталды ақиқат кұрайды жэне олар шын мәнінде экономиканың барлық проблемаларын қамтиды.
1. қоғамның материалдық қажеттілігі шексіз немесе тойымсыз.
2. экономикалык ресурстар шеткі немесе сирек.
Экономикалық ресурстар дегеніміз не? Бұл - тауар өндіруде қолданылатын барлық табиғат, адам және адамдардың өндірген құрал жабдық ресурстары. Олар: фабрика, зауыт жэне ауылшаруашылык құрылыстар; эртүрлі жабдықтар, инструменттер, өндірістік тауарлар мен ауыл шаруашылық өнімдерін өндіруге қолданылатын машиналар; эртүрлі транспорт, байланыс кұралдары; материалдык байлықты өндіруге қатынасатын алуан тұрлі еңбектер; жер жэне қазбалы байлықтар. Олар мынандай үлкен категорияларға бөлінеді:
1. Материалдық ресурстар - жер оның табиғи байлығы жэне капитал;
2. Адамдар ресурсы - еңбек және кэсіпкерлік қабілеттілік.
Жер. Жер деген түсінікке барлык табиғи ресурстар жатады - өндірісте колданылатын барлық табиғаттың эншейін байлығы. Оған мынадай ресурстар кіреді: жарылған жер, жайылыстар, ормандар, минералдар мен мұнайдың кен байлықтары, су ресурстары т.б.
Капитал немесе инвестициялык ресурстар - барлык өндірілген кұралдары, яғни инструменттер, мапшналар, жабдыктар, фабрика -зауыттар, қойма транспорт, кұралдарының барлық түрлері жіне тауар өткізу торабы. Құрал жабдыкгарды өндіру жэне қорландыру процесін инвестициялау дейді.
Тауар екіге бөлінеді:
1. Инвестициялық тауарлар (капитал), олар тұтыну тауаларын өндіруді камтамасыз етеді;
2. Тұтыну тауарлары қоғамның қажетін тікелей қанағаттандырады. Инвестициялық тауарға ақша капиталы кірмейді. Ақша өндірмейді, яғни экономикалык ресурсқа жатпайды. Ақша - бұл финанс капиталы, яғни накты капитал емес, жалған капитал.
3. Еңбек - бұл кең мағыналы термин. Экономистер оны адамдардың тауар өндіру жэне қызмет көрсетудегі күш ақыл-ой қабілеттілігін бейнелейді.
4, Кэсіпкерлік қабілеттілік - адамдың ерекше таланттылығы. Оны түсіну ушін кэсіпкердің төрт функциясы түсіну керек.
1. Кэсіпкер барлық ресурстарды: жер, капитал және еңбекті өнім өндіру процесіне қосу ынтасын өз жауапкершілігіне алады, яғни өндірістің қозғаушы күші, себебі істеген ісі пайда беретініне сенеді.
2. Кәсіпкер өндіріс процесіне барлық негізгі шешімдері өз қолына алады жэне фирманың іс бағытын анықтайды.
3. Кәсіпкер - бүл жаңашыл, коммерциялық негізде жаңа тауар өндіруді, жаңа технологияны енгізу, бгонесті ұйымдастырудьщ жаңа формаларын енгізуге аянбай жұмыс істейтін кісі.
4. Кәсіпкер - бұл тэуекелге баратын кісі. Тэуекелге бару үшін істелетін істің егжей-тегжейін айқын таңдап, корытындысында не болатынын білген жөн. Кәсіпкер тек қана өз уақыты, еңбегін, іс кабілетгілігін тэуекелге салмайды, сонымен бірге өңдіріске кеткен өзінің жэне өзінің серіктестерінің немесе акционердің қаржыларын тэуекелге салады.
Кәсіпкерлік істің козғаушы күші - мол пайда алу болады. Жоғарыдағы көрсетілген ресурстар, яғни өндіріс факторлары жеке кәсіпорындарға ақшалай табыс ретінде беріледі.
Экономикалық ғылым сирек ресурстарды тиімді пайдалану жөніндегі ғылым екенін кэсіпкер жете түсінуі керек. Экономикалық тиімділік - бұл шағын өнім мэселесін камтиды. Экономикалық ғыльш критериясы (өлшемі) эрбір өнім бірлігіне шакканда неғұрлым аз шығын жұмсау. Қорытып айтканда коғам барлық ресурстарды тиімді пайдаланып неғұрлым көп өнім өндіруге талаптанады. Ол үшін ресурстарды толық іске қосып толық камтуға жэне өндіріс көлемін толық қамтамасыз ету қажет. Сондыктан толық камтылу деген экономикалық терминді түсіндіріп кетелік.
Толык камтылу деген пайдалануға жарамды барлық ресурстарды іске қосу, жұмысшылар жұмыссыз қалмауы керек; егіске жарамды жерлер, күрделі жабдықгар бос тұрмауы, яғни барлық жарамды ресурстарды іске косу керек. Ресурстардың барлығы жұмыс істесе шығын көбейеді: жұмысшылар еңбек акы алады, инвестициялык тауарлар сатылады т.б.яғни ел байиды, нарық тауарға толады, адамдардың әлеуметтік тұрмысы жақсарады. Қазақгың мақалы бар шығын болмай, тығын болмайды деген. Қоғамның өмір сүру негізін материалдық өндіріс, яғни адамдарға қажет байлықгы өндіру құрайды.
Шын мэнінде, кэсіпкер өндірістің үш факторын іске қосып, өзі төртінші фактор болып ресурс иелерңне төлем төлеуді қамтамасыз етеді: жұмыс күшіне еңбек ақы; капиталға пайыз; жер иелеріне рента; кэсіпкерлерге кәсіпкерлік пайда.
Социализм мен капиталгамнің экономикалық айырмашылығы: біріншісінде жұмыс күшінің өндірген қосымша құны бүкіл қоғам мүддесіне жұмсалады, ал екіншісінде - косымша құн үшке бөлінеді: пайызға, рентаға және кэсіпкерлік пайдаға.
Қоғамның өндірілген таза пайдасын осылай бөлуді камтамасыз ету үшін мемлекеттік органдар кұрылады, оны қорғауға полиция, карулы күштер ұйымдастырылады.
Кэсіпкерлік процесін козғалысқа келтіретін іргелі күштерге бірінші кезекте, фирманы кұрушы және негізін салушы болып табылатын кэсіпкердің өзі, бюнесті жүзеге асыруға қолайлы мүмкіндікпен қажетті қор жатады.

Кәсіпкерлік процесінің қозғаушы күштері
Схема
Тағы да ескеретін маңызды фактор, ол - кэсіпорынның болжамсыздықпен, карама-карсылықпен жэне тұрақсыздыкпен сштатталатын накты әлемде өмір сүруі. Сондықтан кэсіпкерлік гтроцес - бүл технологиядағы, маркетигтегі, менеджменттегі эрдайым болып жататын өзгерістер процесі, сэтсіздіктер жэне қателіктер аркылы дұрыс инвестициялық шешімдерді итеративті іздестіру процесі. Жаңа фирманың шешуші мезеттері (кәсіпкер, табыскерлігіне қолайлы мүмкіндік жэне корлар) тек коршаңан элемге ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.