Жас ұрпақтың дүниеге көзқарасын қалыптастырудағы ұлттық ойындардың, өнердің және ертегілердің мәні
Кіріспе 3
1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні
2. Өлеңдердің тәрбиелік мәні
3. Ертегілердің тәрбиелік мәні
Қорытынды 11
Қолданылған әдебиеттер 12
1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні
2. Өлеңдердің тәрбиелік мәні
3. Ертегілердің тәрбиелік мәні
Қорытынды 11
Қолданылған әдебиеттер 12
Кіріспе
«Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
творчествосыз, фантазиясыз толық
мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды»
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский
Балаға тәрбие берудің мүмкіндіктері ретінде салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, поэтикалық мақал-мәтелдер, аңыз-әңгімелер, ертегілер, жұмбақтар, жыр-дастандар және ұлттық ойындар, ата тек шежіресі, діни ілімдер, дүниетанымдық озық ой-пікірлер және т.б. ұтымды пайдаланған.
Ұлттық тәрбиенің басты құралы ауыз әдебиеті және дала даналарының тәлімдік өнегелері - қазақ этнопедагогикасының теориялық алғышарттарының негізі болып табылады. Бала тәрбиесін заттың атын атап, сан үйретуден бастаған қазақтың ұлттық тәліміндегі ерекшеліктер сол ұлттың тұрмыс-тіршілігіне, тарихи және табиғи жағдайларына байланысты. Балаға сан үйретуді, тіл ширатуды, мақал-мәтел үйретуді, тақпақ жаттауды игі әдетке, одан әдепке, әдептен дәстүрге айналыдырып, қазақ халқы «тілашар» дәстүрін қалыптастырған. Қалыптасқан тілашар дәстүрі бойынша қазақ ұлты баланың бес жасқа дейінгі тәлім-тәрбиесін осы тілашар дәстүрімен байланыстырған. Тілашар дәстүрі баланың шілдехана тойы, бесікке салу, тұсау кесер рәсімдерінен басталып, бөбектің тілі шыға бастағанда оған сан үйрету, жаңылтпаштар айтқызу, үш жастан бастап тақпақ айтқызу, ән үйрету, дарынын дамыту рәсімдері орындалған.
М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінен бастау алар қайнар көзі, ойлау қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің негізгі элементі деп тұжырымдайды.
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі, өнегелі тәрбие беру - қазіргі міндеттердің бірі. Оқушыда жалпы адамзаттық құндылықтар мен адамның айналадағы дүниемен жеке тұлғалық қатынасын (этикалық, эстетикалық, адамгершілік тұрғысынан) тәрбиелеу мақсатын халқымыздың мәдени рухани мұрасының, салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады.
«Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
творчествосыз, фантазиясыз толық
мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды»
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский
Балаға тәрбие берудің мүмкіндіктері ретінде салт-дәстүрлер, әдет-ғұрыптар, поэтикалық мақал-мәтелдер, аңыз-әңгімелер, ертегілер, жұмбақтар, жыр-дастандар және ұлттық ойындар, ата тек шежіресі, діни ілімдер, дүниетанымдық озық ой-пікірлер және т.б. ұтымды пайдаланған.
Ұлттық тәрбиенің басты құралы ауыз әдебиеті және дала даналарының тәлімдік өнегелері - қазақ этнопедагогикасының теориялық алғышарттарының негізі болып табылады. Бала тәрбиесін заттың атын атап, сан үйретуден бастаған қазақтың ұлттық тәліміндегі ерекшеліктер сол ұлттың тұрмыс-тіршілігіне, тарихи және табиғи жағдайларына байланысты. Балаға сан үйретуді, тіл ширатуды, мақал-мәтел үйретуді, тақпақ жаттауды игі әдетке, одан әдепке, әдептен дәстүрге айналыдырып, қазақ халқы «тілашар» дәстүрін қалыптастырған. Қалыптасқан тілашар дәстүрі бойынша қазақ ұлты баланың бес жасқа дейінгі тәлім-тәрбиесін осы тілашар дәстүрімен байланыстырған. Тілашар дәстүрі баланың шілдехана тойы, бесікке салу, тұсау кесер рәсімдерінен басталып, бөбектің тілі шыға бастағанда оған сан үйрету, жаңылтпаштар айтқызу, үш жастан бастап тақпақ айтқызу, ән үйрету, дарынын дамыту рәсімдері орындалған.
М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінен бастау алар қайнар көзі, ойлау қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің негізгі элементі деп тұжырымдайды.
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі, өнегелі тәрбие беру - қазіргі міндеттердің бірі. Оқушыда жалпы адамзаттық құндылықтар мен адамның айналадағы дүниемен жеке тұлғалық қатынасын (этикалық, эстетикалық, адамгершілік тұрғысынан) тәрбиелеу мақсатын халқымыздың мәдени рухани мұрасының, салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады.
Қолданылған әдебиеттер
1. Этнопедагогика ( оқулық) – С. Қалиев, Ж. Ж. Молдабеков, Б.І. Иманбекова. Астана: Фолиант, 2010
2. Этнопедагогика ( оқу құралы) – Б.Мұқанова, Р. Ильясова, Астана: Фолиант, 2008
3. Қазақ этнопедагогикасы (оқу құралы) – Ә.Табылдиев, Алматы: «Санат»,2001
4. Бес арыс – Д.Әшімханов. –Алматы: Жалын, 1992
1. Этнопедагогика ( оқулық) – С. Қалиев, Ж. Ж. Молдабеков, Б.І. Иманбекова. Астана: Фолиант, 2010
2. Этнопедагогика ( оқу құралы) – Б.Мұқанова, Р. Ильясова, Астана: Фолиант, 2008
3. Қазақ этнопедагогикасы (оқу құралы) – Ә.Табылдиев, Алматы: «Санат»,2001
4. Бес арыс – Д.Әшімханов. –Алматы: Жалын, 1992
ҚАЗІРГІ ЗАМАН ГУМАНИТАРЛЫ-ТЕХНИКАЛЫҚ ИНСТИТУТЫ
Р Е Ф Е Р А Т
Тақырыбы: Жас ұрпақтың дүниеге көзқарасын қалыптастырудағы ұлттық
ойындардың, өнердің және ертегілердің мәні
Қабылдаған: Аширбекова Г.Е.
Орындаған: Джолдинова А.К.
Қарағанды қ.
2012ж.
Мазмұны
Кіріспе
3
1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні
2. Өлеңдердің тәрбиелік мәні
3. Ертегілердің тәрбиелік мәні
Қорытынды
11
Қолданылған әдебиеттер
12
Кіріспе
Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
творчествосыз, фантазиясыз толық
мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский
Балаға тәрбие берудің мүмкіндіктері ретінде салт-дәстүрлер, әдет-
ғұрыптар, поэтикалық мақал-мәтелдер, аңыз-әңгімелер, ертегілер, жұмбақтар,
жыр-дастандар және ұлттық ойындар, ата тек шежіресі, діни ілімдер,
дүниетанымдық озық ой-пікірлер және т.б. ұтымды пайдаланған.
Ұлттық тәрбиенің басты құралы ауыз әдебиеті және дала даналарының
тәлімдік өнегелері - қазақ этнопедагогикасының теориялық алғышарттарының
негізі болып табылады. Бала тәрбиесін заттың атын атап, сан үйретуден
бастаған қазақтың ұлттық тәліміндегі ерекшеліктер сол ұлттың тұрмыс-
тіршілігіне, тарихи және табиғи жағдайларына байланысты. Балаға сан
үйретуді, тіл ширатуды, мақал-мәтел үйретуді, тақпақ жаттауды игі әдетке,
одан әдепке, әдептен дәстүрге айналыдырып, қазақ халқы тілашар дәстүрін
қалыптастырған. Қалыптасқан тілашар дәстүрі бойынша қазақ ұлты баланың бес
жасқа дейінгі тәлім-тәрбиесін осы тілашар дәстүрімен байланыстырған.
Тілашар дәстүрі баланың шілдехана тойы, бесікке салу, тұсау кесер
рәсімдерінен басталып, бөбектің тілі шыға бастағанда оған сан үйрету,
жаңылтпаштар айтқызу, үш жастан бастап тақпақ айтқызу, ән үйрету, дарынын
дамыту рәсімдері орындалған.
М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінен бастау алар қайнар көзі, ойлау
қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің негізгі
элементі деп тұжырымдайды.
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі, өнегелі
тәрбие беру - қазіргі міндеттердің бірі. Оқушыда жалпы адамзаттық
құндылықтар мен адамның айналадағы дүниемен жеке тұлғалық қатынасын
(этикалық, эстетикалық, адамгершілік тұрғысынан) тәрбиелеу мақсатын
халқымыздың мәдени рухани мұрасының, салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның
бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады.
1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні
Халық ойынды тәрбие құралы деп таныған. Ойынды сабақта қолдану
оқушылардың ой-өрісін жетілдірумен бірге, өз халқының асыл мұраларын бойына
сіңіріп, кейінгі ұрпаққа жеткізе білу құралы. Халық педагогикасының адам,
отбасы, өскелең жас ұрпақты тәрбиелеу туралы арман-мақсаттарын, орныққан
пікірлерін, ұсыныстарын қамтып көрсететін педагогикалық идеялар мен салт-
дәстүрлері өткен мен қазіргінің арасындағы байланысты көрсетеді. Ол тарихи
даму барысындағы әлеуметтік мәні бар ақпаратта (білім, білік) т.б.
жиналып, ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырады.
Ең алдымен, халық педагогикасы өскелең ұрпақтың еңбек пен өмір сүру
бейнесінің негізі болып, оларды келешектегі қызметіне дайындайды. Халықтық
педагогиканың ең бір көне тиімді құралдарының біріне ойын жатады. Ойын
арқылы бала қоршаған ортаны өз бетінше зерделейді. Сөйтіп, өзінің өмірден
байқағандарын іске асырып, қоршаған адамдардың іс-әрекетіне еліктейді.
Соның нәтижесінде өзі көрген жағдайларды отбасылық тұрмыс пен қызмет
түрлерін жаңғыртады. Мәселен, қазақтың ұлттық ойындары: Бәйге, Көкпар,
Алтын сақа, Хан талапай, Қыз қуу, Тоғызқұмалақ т.б. балалардың
еңбекке деген қарым-қатынасы мен қабілеттерін арттырады. Ойын дегеніміз –
адамның ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра отырып ойдан-ойға жетелейтін, тынысы
кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат бітіретін ғажайып нәрсе.
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский: Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
творчествосыз, фантазиясыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды, -
дейді. Демек, шәкірттің ақыл-ойы, парасаты ұлттық салт-сананы сіңіру арқылы
баии түседі. Оқу үрдісінде ұлттық ойын элементтерін пайдалану сабақтың
тақырыбы мен мазмұнына сай алынады. Сонда ғана оның танымдық, тәрбиелік
маңызы арта түседі. Оқушыларды әсіресе, Сиқырлы қоржын, Көкпар, Асық
секілді ұлттық ойындарға қатыстыру өте тиімді екеніне көз жеткізу қиын
емес. Бұл ойындарды жаңа материалды бекіту немесе қайталау кезінде қолдану
керек деген пікір бар. Оқушы ойынның үстінде не соңында өзінің қатысу
белсенділігіне қарай түрлі баға алуы мүмкін. Мұғалім әр оқушының еңбегін
бағалап, ынталандырып отыруы тиіс. Ойынның тәрбиелік маңызы мынада: ол
баланы зеректікке, білгірлікке баулиды. Бабаларымыздың асыл қазыналарына
деген көзқарасын құрметтеуге сөз әсемдігін сезінуге үйретеді. Батылдыққа,
өжеттікке тәрбиелейді. Ендеше еңбекке баулу сабағын ұлттық ойындар арқылы
сабақтасытырып түсіндіру пән тақырыптарын тез, жылдам меңгеруге ықпал
етеді. Оқушының сөздік қорын байыта түседі. Халқымыздың ұлы перзенттерінің
бірі, аса көрнекті жазушы М.Әуезов: Біздің халқымыздың өмір кешкен ұзақ
жылдарында өздері қызықтаған алуан өнері бар ғой. Ойын деген менің
түсінуімше көңіл көтеру, жұрттың көзін қуантып, көңілін шаттандыру ғана
емес, ойынның өзінше бір ерекше мағыналары болған, - деп тегіннен тегін
айтпаса керек. Одан кейінгі кезеңде қазақ халқының бай этнографиялық
материалдарын жинақтаған және оның ішінде ұлт ойынының тәрбиелік маңызы
туралы пікір айтқандар К.А.Покровский, А.И.Ивановский, Н.И.Гродеков,
Е.А.Алекторов, Ә.Диваев, А.Левшин, Н.Пантусов, Ф.Лазаревский, П.П.Пашин,
Г.С.Запряжский, А.Шиле, А.Харунзин, А.Горячкин, П.Ходыров, Е.Букин,
О.Әлжанов, т.б. болды делінген.
Е.Сағындықов өз еңбегінде: Қазақтың ұлт ойындары тақырыпқа өте бай
және әр алуан болады, - дей келіп, ұлт ойындарын негізінен үш салаға бөліп
топтастырған. М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінен бастау алар қайнар
көзі, ойлау қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің
негізгі элементі деп тұжырымдайды. Кезінде ұлттық ойындарды зерттеген
авторлар қатарында М.Тәнекеев, Б.Төтенаев, М.Балғымбаев, Ә.Бүркітбаев, т.б.
есімдерін атауға болады. Кеңес Одағы кезіндегі ұлттық ойындардың маңызы
мен қажеттілігін көрегендікпен қарастырған ғалым Б.Төтенаев Қазақтың
ұлттық ойындары (Алматы, 1994) атты еңбегінде қазақ ойындарын бірнеше
топқа бөліп, ойын шарттарын жазып, жастар үшін тәрбиелік мәнін зерделеп,
ойын білдірген. Сабақта және тәрбиеде, яғни балабақшалар мен бастауыш
мектептерде ұлттық ойынды ұтымды пайдаланса, алдымен еңбекке баулу және
дене шынықтыру пәндерінде оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау дағдыларын
қалыптастыру шарттары теориялық тұрғыдан негізделсе, онда оқушылардың
білімге деген құштарлығын арттыруға және халықтың асыл мұрасын бойына
сіңіріп, ұлттық сананы қалыптастыруға болады.
Қай халықтың болмасын, оның ұлттық ойындарының белгілі бір мақсаты
мен әлеуметтік-психологиялық тұрғыдан ерекше қасиеттері болады. Ұлттық
дәстүрлі халық ойындарының ел арасындағы беделі, тарихи қоғамдағы алатын
орны және болашақ ұрпақты өсірудегі қажеттілігі, оның шығу тарихы туралы
ғылыми тұрғыдан бізге дейінгі ғалымдар да көп ізденді. Ә.Диваев алғашқы
топтағы ойын түріне рулық-қауымдық құрылыс кезеңінде өмірге келген
ойындарды, екінші топтамадағы дәстүрлі ойындарға қозғалыс ойындарын, үшінші
топқа – спорттық ойын түрлерін жатқызады. Ізденуші этнографтың
дәлелдеуінше, халық ойындары балалардың іс-әрекетін, қимыл-қозғалысын
дамытумен қатар денсаулығын шыңдауда тездетуші үрдіс әрекетін атқарады.
Қазақ балаларының ұлттық ойынына тоқталғандардың бірі – орыс ғалымы
А.Алекторов. Мәселен, оның О рождении и воспитании детей киргизов,
правилах и власти родителей (Орынбор, 1891) атты еңбегін атауға болады.
Автор бұл еңбегінде көшпенді қазақ халқының өмір сүру салтындағы баланың
дүниеге келген сәтінен бастап өсу динамикасына дейін ұлттық ойын мен қимыл-
қозғалыс әрекетінің алатын орны және балғындардың денсаулығы мен дене
мүшесінің қалыптасып дамуындағы жеке халық ойындарының қажетті жақтарын
ашып көрсетеді.
Қазақтың белгілі ғалым ағартушылары А.Құнанбаев, Ш.Уәлиханов,
Ы.Алтынсарин халық ойындарының балаларға білім берудегі тәрбиелік мәнін
жоғары бағалап, өткен ұрпақтың дәстүрі мен алтын құрметтеп, адамдардың ойы
мен іс-әрекетін танып түсінуде жастардың эстетикалық, адамгершілік ой
талабының өсуіне оның атқаратын қызметін жоғары бағаласа, М.Жұмабаев
ойындарды халық мәдениетінің бастау алар қайнар көзі, ойлау қабілетінің өсу
қажеттілігі, тілдің, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Р Е Ф Е Р А Т
Тақырыбы: Жас ұрпақтың дүниеге көзқарасын қалыптастырудағы ұлттық
ойындардың, өнердің және ертегілердің мәні
Қабылдаған: Аширбекова Г.Е.
Орындаған: Джолдинова А.К.
Қарағанды қ.
2012ж.
Мазмұны
Кіріспе
3
1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні
2. Өлеңдердің тәрбиелік мәні
3. Ертегілердің тәрбиелік мәні
Қорытынды
11
Қолданылған әдебиеттер
12
Кіріспе
Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
творчествосыз, фантазиясыз толық
мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский
Балаға тәрбие берудің мүмкіндіктері ретінде салт-дәстүрлер, әдет-
ғұрыптар, поэтикалық мақал-мәтелдер, аңыз-әңгімелер, ертегілер, жұмбақтар,
жыр-дастандар және ұлттық ойындар, ата тек шежіресі, діни ілімдер,
дүниетанымдық озық ой-пікірлер және т.б. ұтымды пайдаланған.
Ұлттық тәрбиенің басты құралы ауыз әдебиеті және дала даналарының
тәлімдік өнегелері - қазақ этнопедагогикасының теориялық алғышарттарының
негізі болып табылады. Бала тәрбиесін заттың атын атап, сан үйретуден
бастаған қазақтың ұлттық тәліміндегі ерекшеліктер сол ұлттың тұрмыс-
тіршілігіне, тарихи және табиғи жағдайларына байланысты. Балаға сан
үйретуді, тіл ширатуды, мақал-мәтел үйретуді, тақпақ жаттауды игі әдетке,
одан әдепке, әдептен дәстүрге айналыдырып, қазақ халқы тілашар дәстүрін
қалыптастырған. Қалыптасқан тілашар дәстүрі бойынша қазақ ұлты баланың бес
жасқа дейінгі тәлім-тәрбиесін осы тілашар дәстүрімен байланыстырған.
Тілашар дәстүрі баланың шілдехана тойы, бесікке салу, тұсау кесер
рәсімдерінен басталып, бөбектің тілі шыға бастағанда оған сан үйрету,
жаңылтпаштар айтқызу, үш жастан бастап тақпақ айтқызу, ән үйрету, дарынын
дамыту рәсімдері орындалған.
М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінен бастау алар қайнар көзі, ойлау
қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің негізгі
элементі деп тұжырымдайды.
Қоғамымыздың іргетасын нығайту үшін бүгінгі жастарға үлгілі, өнегелі
тәрбие беру - қазіргі міндеттердің бірі. Оқушыда жалпы адамзаттық
құндылықтар мен адамның айналадағы дүниемен жеке тұлғалық қатынасын
(этикалық, эстетикалық, адамгершілік тұрғысынан) тәрбиелеу мақсатын
халқымыздың мәдени рухани мұрасының, салт-дәстүрінің озық үлгілерін оның
бойына дарыту арқылы жүзеге асыруға болады.
1. Ұлттық ойындардың тәрбиелік мәні
Халық ойынды тәрбие құралы деп таныған. Ойынды сабақта қолдану
оқушылардың ой-өрісін жетілдірумен бірге, өз халқының асыл мұраларын бойына
сіңіріп, кейінгі ұрпаққа жеткізе білу құралы. Халық педагогикасының адам,
отбасы, өскелең жас ұрпақты тәрбиелеу туралы арман-мақсаттарын, орныққан
пікірлерін, ұсыныстарын қамтып көрсететін педагогикалық идеялар мен салт-
дәстүрлері өткен мен қазіргінің арасындағы байланысты көрсетеді. Ол тарихи
даму барысындағы әлеуметтік мәні бар ақпаратта (білім, білік) т.б.
жиналып, ұрпақтан ұрпаққа беріліп отырады.
Ең алдымен, халық педагогикасы өскелең ұрпақтың еңбек пен өмір сүру
бейнесінің негізі болып, оларды келешектегі қызметіне дайындайды. Халықтық
педагогиканың ең бір көне тиімді құралдарының біріне ойын жатады. Ойын
арқылы бала қоршаған ортаны өз бетінше зерделейді. Сөйтіп, өзінің өмірден
байқағандарын іске асырып, қоршаған адамдардың іс-әрекетіне еліктейді.
Соның нәтижесінде өзі көрген жағдайларды отбасылық тұрмыс пен қызмет
түрлерін жаңғыртады. Мәселен, қазақтың ұлттық ойындары: Бәйге, Көкпар,
Алтын сақа, Хан талапай, Қыз қуу, Тоғызқұмалақ т.б. балалардың
еңбекке деген қарым-қатынасы мен қабілеттерін арттырады. Ойын дегеніміз –
адамның ақыл-ойын дамытатын, қызықтыра отырып ойдан-ойға жетелейтін, тынысы
кең, алысқа меңзейтін, қиял мен қанат бітіретін ғажайып нәрсе.
Ұлы педагог В.И.Сухомлинский: Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз,
творчествосыз, фантазиясыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды, -
дейді. Демек, шәкірттің ақыл-ойы, парасаты ұлттық салт-сананы сіңіру арқылы
баии түседі. Оқу үрдісінде ұлттық ойын элементтерін пайдалану сабақтың
тақырыбы мен мазмұнына сай алынады. Сонда ғана оның танымдық, тәрбиелік
маңызы арта түседі. Оқушыларды әсіресе, Сиқырлы қоржын, Көкпар, Асық
секілді ұлттық ойындарға қатыстыру өте тиімді екеніне көз жеткізу қиын
емес. Бұл ойындарды жаңа материалды бекіту немесе қайталау кезінде қолдану
керек деген пікір бар. Оқушы ойынның үстінде не соңында өзінің қатысу
белсенділігіне қарай түрлі баға алуы мүмкін. Мұғалім әр оқушының еңбегін
бағалап, ынталандырып отыруы тиіс. Ойынның тәрбиелік маңызы мынада: ол
баланы зеректікке, білгірлікке баулиды. Бабаларымыздың асыл қазыналарына
деген көзқарасын құрметтеуге сөз әсемдігін сезінуге үйретеді. Батылдыққа,
өжеттікке тәрбиелейді. Ендеше еңбекке баулу сабағын ұлттық ойындар арқылы
сабақтасытырып түсіндіру пән тақырыптарын тез, жылдам меңгеруге ықпал
етеді. Оқушының сөздік қорын байыта түседі. Халқымыздың ұлы перзенттерінің
бірі, аса көрнекті жазушы М.Әуезов: Біздің халқымыздың өмір кешкен ұзақ
жылдарында өздері қызықтаған алуан өнері бар ғой. Ойын деген менің
түсінуімше көңіл көтеру, жұрттың көзін қуантып, көңілін шаттандыру ғана
емес, ойынның өзінше бір ерекше мағыналары болған, - деп тегіннен тегін
айтпаса керек. Одан кейінгі кезеңде қазақ халқының бай этнографиялық
материалдарын жинақтаған және оның ішінде ұлт ойынының тәрбиелік маңызы
туралы пікір айтқандар К.А.Покровский, А.И.Ивановский, Н.И.Гродеков,
Е.А.Алекторов, Ә.Диваев, А.Левшин, Н.Пантусов, Ф.Лазаревский, П.П.Пашин,
Г.С.Запряжский, А.Шиле, А.Харунзин, А.Горячкин, П.Ходыров, Е.Букин,
О.Әлжанов, т.б. болды делінген.
Е.Сағындықов өз еңбегінде: Қазақтың ұлт ойындары тақырыпқа өте бай
және әр алуан болады, - дей келіп, ұлт ойындарын негізінен үш салаға бөліп
топтастырған. М.Жұмабаев ойындарды халық мәдениетінен бастау алар қайнар
көзі, ойлау қабілетінің өсу қажеттілігі, тілдің, дене шынықтыру тәрбиесінің
негізгі элементі деп тұжырымдайды. Кезінде ұлттық ойындарды зерттеген
авторлар қатарында М.Тәнекеев, Б.Төтенаев, М.Балғымбаев, Ә.Бүркітбаев, т.б.
есімдерін атауға болады. Кеңес Одағы кезіндегі ұлттық ойындардың маңызы
мен қажеттілігін көрегендікпен қарастырған ғалым Б.Төтенаев Қазақтың
ұлттық ойындары (Алматы, 1994) атты еңбегінде қазақ ойындарын бірнеше
топқа бөліп, ойын шарттарын жазып, жастар үшін тәрбиелік мәнін зерделеп,
ойын білдірген. Сабақта және тәрбиеде, яғни балабақшалар мен бастауыш
мектептерде ұлттық ойынды ұтымды пайдаланса, алдымен еңбекке баулу және
дене шынықтыру пәндерінде оқушылардың өз бетімен жұмыс жасау дағдыларын
қалыптастыру шарттары теориялық тұрғыдан негізделсе, онда оқушылардың
білімге деген құштарлығын арттыруға және халықтың асыл мұрасын бойына
сіңіріп, ұлттық сананы қалыптастыруға болады.
Қай халықтың болмасын, оның ұлттық ойындарының белгілі бір мақсаты
мен әлеуметтік-психологиялық тұрғыдан ерекше қасиеттері болады. Ұлттық
дәстүрлі халық ойындарының ел арасындағы беделі, тарихи қоғамдағы алатын
орны және болашақ ұрпақты өсірудегі қажеттілігі, оның шығу тарихы туралы
ғылыми тұрғыдан бізге дейінгі ғалымдар да көп ізденді. Ә.Диваев алғашқы
топтағы ойын түріне рулық-қауымдық құрылыс кезеңінде өмірге келген
ойындарды, екінші топтамадағы дәстүрлі ойындарға қозғалыс ойындарын, үшінші
топқа – спорттық ойын түрлерін жатқызады. Ізденуші этнографтың
дәлелдеуінше, халық ойындары балалардың іс-әрекетін, қимыл-қозғалысын
дамытумен қатар денсаулығын шыңдауда тездетуші үрдіс әрекетін атқарады.
Қазақ балаларының ұлттық ойынына тоқталғандардың бірі – орыс ғалымы
А.Алекторов. Мәселен, оның О рождении и воспитании детей киргизов,
правилах и власти родителей (Орынбор, 1891) атты еңбегін атауға болады.
Автор бұл еңбегінде көшпенді қазақ халқының өмір сүру салтындағы баланың
дүниеге келген сәтінен бастап өсу динамикасына дейін ұлттық ойын мен қимыл-
қозғалыс әрекетінің алатын орны және балғындардың денсаулығы мен дене
мүшесінің қалыптасып дамуындағы жеке халық ойындарының қажетті жақтарын
ашып көрсетеді.
Қазақтың белгілі ғалым ағартушылары А.Құнанбаев, Ш.Уәлиханов,
Ы.Алтынсарин халық ойындарының балаларға білім берудегі тәрбиелік мәнін
жоғары бағалап, өткен ұрпақтың дәстүрі мен алтын құрметтеп, адамдардың ойы
мен іс-әрекетін танып түсінуде жастардың эстетикалық, адамгершілік ой
талабының өсуіне оның атқаратын қызметін жоғары бағаласа, М.Жұмабаев
ойындарды халық мәдениетінің бастау алар қайнар көзі, ойлау қабілетінің өсу
қажеттілігі, тілдің, ... жалғасы
Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz