Өсімдіктану курсы бойынша үйірме отырысының жұмыс жоспарын құру және өткізу
Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы:
Өсімдіктану курсы бойынша үйірме отырысының жұмыс жоспарын құру және өткізу
Орындаған:
Тексерген:
Орал - 2017 ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Өсімдіктану курсынан сыныптан тыс оқу
1.1 Білім берудің негізгі сатысында өсімдіктану курсын
оқытудың мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Өсімдіктану курсы бойынша оқушылардың сыныптан тыс зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
І тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2. Өсімдіктану курсы бойынша үйірме отырысының жұмысын
ұйымдастыру және өткізу
2.1 Өсімдіктану курсы бойынша үйірме сабақтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .17
2.2 Гүлстан үйірмесінің жұмыс жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2 тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Кіріспе
Қазіргі білім беруде оқушылардың білім және тәрбие алу қарқындылығын жоғарлатуда сыныптан тыс жұмыстың мәні ерекше жоғарлауда. Биологиялық білім алудың құрам бөліктері: оқу жұмысы және сыныптан тыс зерттеу жұмыстары. Өзінің мәні, педагогикалық маңызы және мақсаты бойынша олар өзара байланысты, қамтамасыз етілуде және бір бірін толықтыруда. Сондықтан, оқытушының есебі: оқушылардың сыныптан тыс жұмысын активизациялау, мектептерде биологиядан сыныптан тыс жұмыстарға көп назар келтіріледі. Сыныптан тыс жұмыстың мақсаты - тұлғаның жаң жақты дамуын қамтамасыз ету . [1]
Зерттеу өзектілігі. Білім және тәрбие беру есептері пәнді оқытудың жалпы мақсатымен және міндеттерімен сәйкес болады. Ең маңызды есебі - биологиялық ғылымға оқушының қызықшылығын күшейту: қызықты әдістерді қолдану, ғылымның маңызды жетістіктерімен танысу. Бұл жұмыс биология сабағында алынған білімдерді, үйренулерді толықтыруға, тереңдетуге міндетті болады. Сыныптан тыс жұмыстың екі негізгі бағыты анықталады:
1) оқушылардың ерекше қызықшылығын шақыратын мектеп курсының мазмұнының негізгі сұрақтарын терең оқыту;
2) практикалық жұмыстарды орындауда, ақпараттың әр түрлі көздерімен (өсімдіктер, анықтамалар, ғылыми әдебиет, интернет-ресурстармен және т.б.) жұмыс істеуде зерттеу қабілетін қалыптастыру.
Бұның барлығы биологиялық дайындыққа, өздік жұмыс орындауға, шығармашылық қабілетке оң әсер етуде. Қатысушы оқушылардың санына және сабақтардың өткізілу кезегіне байланысты үйірме жұмыстарының формалары әр түрлі болады. Сабақтарды өткізу бір оқу жылдық мерзімдік өткізілуімен шектеледі. Жұмыстың көпшілік формалары - үйірмелер, биология аптасы, биолгиялық олимпиадалар, КВН-дар, тақырыбтық кештер, ғылыми-практикалық конференциялар, қызықты адамдармен кездесулер және т.б.
Үйірме жұмыстарында сабақтағы сияқты зерттеленетін материалдың ерекшелішіне байланысты оқушылардың іс әрекетін ұйымдастыру әдістері таңдалады - олардың талдау ең біріншіден биологиялық білімнің ерекшелігі. Сыныптан тыс жұмысты орындау барысында оқытушы өз кабинетін жақсы безеңдіруге, оны өсімдіктану материалымен және өздігінен жасалған көрнекіліктермен толықтыруға қамтамасыз етеді. Үйірме жұмысын жоспарлауда өсімдіктану курсының бастапқы кезеңінен бастап оқушылар кірістірілу қажет. Неғұрлым пәнге қызығын оқушылар ерте бастап кетсе, соғұрлым биология ғылымының саласының жетістіктерімен таңысу мүмкіндігі жоғары болады және кәсіпшілік қызықшылығы да ертеден қалыптаса бастайды. Биология пәнінен үйірме жұмыстарының қарқындылығының негізгі көрсеткіштері:
- Оқушылардың биологиядан білімі мен істей білулердің сапасының жоғарлауы;
- Сыныпта және сыныптан тыс уақытта өткізілетін сабақтарға қызықшылуғын жоғарлату, қосымша әдебиет оқу;
- Ақпарттың әр түрлі көздерімен жұмыс істей білуді қамту;
- Оқушылардың мәдениетінің жалпы деңгейінің жоғарлауы;
- Сыныптан тыс жұмысқа қарқынды қатысатын оқушылардың тұрақты құрамының қалыптасуы.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Биологиядан сабақтан тыс жұмыстарды жоспарлауды, жоспарлар құруына қойылатын негізгі педагогикалық талаптарды зерттеу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
oo Биологиядан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру әдістерін зерттеу;
oo Өсімдіктану курсы бойынша үйірме отырысының жұмыс жоспарын құру және өткізу әдістері туралы түсінік беру.
Зерттеу жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Өсімдіктану курсынан сыныптан тыс оқу
1.1 Білім берудің негізгі сатысында өсімдіктану курсын
оқытудың мақсаты
Биологияны оқыту әдісі педагогикалық ғылымдар саласына жатады, сондықтан пәнінің құрылымы оқытудың жалпы білім беру және тәрбиелеу міндеттеріне сай түзіледі.
Биологияны оқыту әдісі мектеп биология пәндерінің ерекшеліктеріне байланысты білім беру және тәрбиелеу, процестерінің жүйесі түрлі ғылым.
Бұл жүйені меңгеру мұғалімнің биология пәндерін тәрбиелеу оқыту процестерін басқаруына мүмкіндік береді. Биологияны оқыту әдісі, биологиялық мазмұнды, оқыту ерекшеліктерін ескере отырып, мектептегі барлық пәндерді оқыту барысындағы педагогикалық қағидаларға сай жүргізіледі.
Мұғалімнің оқу материалын оқушылардың саналы түрде меңгеруін, оны өмірде қолдана білу дағдыларына үйрету жолдарының тиімді әдістерін үйретеді.
Әдістеме оқу пәнінің мазмұнын және оқу формаларымен тәрбиелеу жолдарын қарастырады.[2]
Әдістеменың аталған бөлімдері бірін-бірі толықтырады және тығыз байланысты, бірлікте болады. Оқыту жұмыстарының құралдары мен жабдықтарын да анықтайтын осы әдістеме. Қорыта айтқанда әдістеме дегеніміз- биологияны қалай оқыту керек, нені үйретіп қалай тәрбиелеу керек, биологияны не үшін оқу керек? Деген сұрақтарға жауап береді.
Биологияны оқу пәні ретінде оқыту әдістерінің өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады, онда нақты объектілер (өсімдік, жануар, адам) және тірі табиғаттың күрделі құбылыстарымен дамуын оқытады.[1]
Биология пәнінің мазмұны және оның өзіндік ерекшеліктері, оқыту әдістерін, тәсілдерін анықтаумен шектелмейді оның тәрбиелік мүмкіндіктерін де анықтайды.
Биологиядан сабақ беру барысында тірі ағзалардың нақты фактілерін, табиғат құбылыстарының бір-бірімен байланысын тірі табиғаттың даму эвалюциясының заңдылықтарын оқып білу оқушылардың ғылыми, диалектикалық материалистік көзқарастарын қалыптастырады.
Биологиялық білім қоршаған табиғи ортаның маңызын, табиғатты қорғау қажеттілігімен қалпына келтіру шараларын қоғамдық және жеке еңбектің гигиенасының маңызын түсінуге, оқушыларды өмірге бейімдеп, политехникалық білім алуға мүмкіншілік туғызады.
Атақты педагог К.Д. Ушинский айтқандай Оқушылардың ақыл - ойын логикасын дамыту үшін жаратылыстану тарихын оқыту тиімді-деп есептейміз[3]
Себебі тірі табиғаттың объектілерін бір-бірімен салыстыру, анықтау эксперименттер қою, щқушылардың ойлау қабілетін дамуын қамтамасыз етеді.
Биологияны оқыту әдістемесі. Жалпы биологияны оқыту әдістемесі және арнайы биологияны әдістемесі болып екіне бөлінеді.
Жалпы биологияны оқыту әдістемесі мектеп биология курстарының пәндерінің мазмұны мен әдістеріне байланысты қарастырады.Аталған пәндердің бірізділігі, біртұтастығы және тәрбиелеп оқытудың элементтерінің дамуы, биологияны оқытудың жүйесін анықтайды. Білім беру, оқытудың жүйелілігі оқушылардың саналы түрде білім қалыптастыруымен тиянақтылығын анықтайды.
Арнайы әдістерде сабақтардың әдістемесы, экскурсиялар сабақтан тыс жұмыстар кластан тыс жұмыстар қарастырылады.
Биологияны оқыту әдісі барлық биология ғылымдар саласымен тығыз байланысты. Мектеп биология курстарынан сабақ беріп, оқыту үшін, мұғалім биология ғылымдар жүйесімен теориялық біліммен қаруланған тұлға болуы керек.
Экологиялық білім - қоршаған ортаны қорғау үшін қажетті білімді, әдетті, ептілікті, икемдікті қамтиды. Ол кәсіби мамандарды дайындауға ықпал етіп, кадрларға білім беру, оларды дайындау жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Экологиялық білімсіз қоғамдық экологиялық сана құру мүмкін емес. Экологиялық тәрбие және білім берудің негізгі келесідей ұстанымдары болуы шарт: ұстанымдары бәріне ортақ, кешендік және үздіксіз.
Бәріне ортақ ұстанымы бойынша экологиялық тәрбие мен білім беру қоғамның барлық мүшесін қамтуы керек. Экологиялық пәндерді оқыту жоғары оқу орындарының барлығында жүргізіледі. Алайда, экологиялық ағарту жұмысы тек оқытумен ғана шектелмеу керек.
Экологиялық тәрбие мен білім берудің кешендік ұстанымы бойынша, әртүрлі екі үдерістің ғылыми негізделген әдістемелік талаптарды ескере отырып адамдардың санасына бірлесіп кешенді әсер етуі.
Үздіксіз ұстанымы, азаматтардың, мамандардың, басшылардың кәсіби жұмысы барысында қоршаған ортаға, адамдар денсаулығына жағымсыз әсер етуіне байланысты экологиялық тәрбие және білім беру жүйесі бойынша өздерінің біліктілігін көтерудің құқығы мен міндеттерін білдіреді.
Экологиялық ақпараттар алуға және қоршаған ортаны қорғау саласында шешімдер қабылдауға қоғамның қатысуы бойынша Қазақстан қол қойған Орхус Конвенциясы халықтың экологиялық саясатқа қатысуына үлкен жол ашады.
Жоғары оқу орындарында экологиялық білім беру біршама кәсіби деңгейде жүргізіледі. Экологиялық білім берудің біртұтас жүйесін қалыптастыру Қазақстанда білім берудің жаңа жүйелері мен әлемдік стандартқа сай мемлекеттік оқу жоспарларын жасауды, қаржыландыруды, экологиялық білім беретін оқытушыларға қамқорлық көрсетуді, жоғары мектепте экологиялық білім мен тәрбие беруді көздейді. Кез-келген ғылым саласы сияқты экологияда біріншіден - таным шеңберін кеңейтуді, екіншіден - жинақталған білімді қоршаған ортаға қатысты мәселелерді шешуде қолдануды, экологиялық мәдениеттілікті қалыптастыруды мақсат тұтады.
Экологиялық кәсіби білім мен тәрбие беру жоғары білім беру жүйесінің құрылымына еніп қана қоймай, оның негізгі бағытының бірі болуы қажет. Экологиялық кәсіби білім мен тәрбие беруді жоғары білім беру мекемелерінің барлық деңгейлерінде сабақтастықпен жүргізген жөн. Оларды жүзеге асыру үшін білім жүйесін тұтасынан және оның жеке кезеңдері мен деңгейлерін кешенді түрде жетілдіретін шаралар қажет. Үздіксіз кәсіби білім беру мен тәрбие беру жүйесін қалыптастыру мен жетілдіру үшін теориялық жағынан негіздейтін ғылыми зерттеулерді жүзеге асыру - уақыт талабы. Осыған орай барлық пәндерді экологияландыру мәселесі де күн тәртібінен түспей отыр. Осының нәтижесінде білім беру саласындағы басты мәселе - әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұлғасынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру маңыздылық тудырып отыр. Оқушылардың өзіндік әрекетінің жоғары дәрежесін және шығармашылық қабілеті мен танымдық әрекетін қамтамасыз ететін жаңа оқыту технологияларын пайдалану тиімді, осындай технологиялардың бірі - модульдік оқыту технологиясы. Модульдік оқыту педагогикалық оқыту технологияларына қойылатын талаптарға жауап бере алатын алдын ала жоспарланған оқу үдерісін тәжірибе жүзінде жүйелі және бірізді түрде іске асырылатын жаңа технология болып саналады. Оқыту үдерісінде модульдік оқытуды қолдану тиімділігі, оқытудың дамытушылық сипаты нақты дидактикалық мақсаттарға қызмет ететін оқу ақпаратының толық берілуіне ықпалын тигізеді. Экологияның оқу модульнің құрылымында әр сабақтың орны және қолданылатын оқу құралдары мен құрал-жабдықтары белгіленді. Осы логикалық құрылымда студенттің және оқытушы мақсатын айқындайтын экология пәнінің әр тақырыптық модульдің технологиялық картасы жасалды. Оқу модулінің технологиялық картасы бойынша сол модульге кіретін әр сабақтың ақпараттық картасы құрастырылды. Келесі сатыда әр сабаққа қатысты дидактикалық құралдар іріктеліп, практикалық жұмыстарды және оқушының өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруға қажетті нұсқаулар, диагностикалық және дамытып оқыту міндеттерін жүзеге асыратын тапсырмалар даярланып, әр модульдің файлы құрастырылды.Осындай модульдік жоспарлау тәсілдерін қолдану оқу жоспарларында, оқу бағдарламаларында және тағы басқа ресми құжаттардағы өзерістерге сәйкес модуль құрамын реттеп отыруға тиімді болып келеді.[5]
Модульдік іс-әрекетті жобалаудың өзіне тән қағидалары бар:
1. Әрбір пәннің ғылыми ұғымына негіздеме жасау, базалық бірліктерді білім мазмұнын меңгеру барысында айқындау.
2. Білім мазмұнын логикалық ретпен жүйелі түрде құрастыру (оқулықтан басқа).
3.Білім мазмұнының тұтастығы мен тәжірибелік маңыздылығын қарастыру.
4. Оқу материалын көрнекті тұрғыда құру.
Қорыта айтқанда, модульдік бағдарлама модульдік оқытудан жоғары. Бұл үлгі модульдің ортасындағы іс-әрекет. Кредиттік оқыту жүйемен модульдік бағдарламаны жобалаудың тек өзіне тән қағидаларын ескерген жөн. Оған мыналар жатады: модульдік, құрылымдық, өзгертілімдік, іс-әрекеттік, паритетті, кері байланысты ішкі мүмкіндіктерімен, интеллектуалды әлеует қорымен жүзеге асырушылық.
Модульдік қағида - модульдік оқытудың мұрат-мүддесінен тууы және оның маңыздылығы, студенттердің болашақта меңгеретін мамандығына қатысты оқу ақпаратының ауқымын айқындайтын құралдардың негізі. Құрылымдық қағида - оқыту мазмұнының модульдік жүйеге негізделуі, әрбір модульді айқындайтын дидактикалық мақсаттың құрылуы, оқытудың іс-әрекеті оның жетістігіне бағдарланып келуі. Модульдік бағдарламада кешенді дидактикалық мақсат ғылымаралық интеграциясының алғы шарты іспетті рөл атқарады [6]..
Модульдік іс-әрекетті жобалаудың өзіне тән қағидалары бар:
1. Әрбір пәннің ғылыми ұғымына негіздеме жасау, базалық бірліктерді білім мазмұнын меңгеру барысында айқындау.
2. Білім мазмұнын логикалық ретпен жүйелі түрде құрастыру (оқулықтан басқа).
3.Білім мазмұнының тұтастығы мен тәжірибелік маңыздылығын қарастыру.
4. Оқу материалын көрнекті тұрғыда құру.
Кредиттік оқыту жүйемен модульдік бағдарламаны жобалауда тек өзіне тән қағидаларын ескерген жөн. Оған мыналар жатады: модульдік, құрылымдық, өзгертілімдік, іс-әрекеттік, паритетті, кері байланысты ішкі мүмкіндіктерімен, интеллектуалды әлеует қорымен жүзеге асырушылық.[4]
Модульдік қағида - модульдік оқытудың мұрат-мүддесінен тууы және оның маңыздылығы, студенттердің болашақта меңгеретін мамандығына қатысты оқу ақпаратының ауқымын айқындайтын құралдардың негізі. Құрылымдық қағида - оқыту мазмұнының модульдік жүйеге негізделуі, әрбір модульді айқындайтын дидактикалық мақсаттың құрылуы, оқытудың іс-әрекеті оның жетістігіне бағдарланып келуі. Модульдік бағдарламада кешенді дидактикалық мақсат ғылымаралық интеграциясының алғы шарты іспетті рөл атқарады.
Ғылыми жұмыстардағы ұсыныстар міндетті түрде,зерттеу нәтижесінде алынған қортындылардыңнақты дәлелдерімен негізделуі тиіс.
Әдістемелық мәселерді шешу, ғылыми зерттеулердің бірнеше сатылары мен әртүрлі зерттеу элементтерінің үйлесімділігінің кезектігінен құралады.
Педагогикалық басылымдарда XXI ғасыр мұғалімінің моделі төмендегідей бейнеленген.
1 - іздемпаз ғалым.
2 - нәзік психолог
3 - жан-жақты шебер
4 - тынымсыз еңбеккер
5 - сұлулықпен сусынданған эстет
6 - терең қазыналы білімпаз
7 - кез келген ортаның ұйытқысы
8 - рухани бай гуманист
9 - адамгершілік пен патиотизм жаршысы
10 - идеал адам мүсіншісі.
Оқушылардың дүниетанымын ғылыми түрде ұйымдастыруда,ғылыми-техникалық талаптарға сай білім беру мен таным белсенділігін арттыруда мұғалімдердің ғылыми-теориалық дайындығының маңызы зор.Бұл орайда мұғалімдердің ізденімпаздығы басты роль атқарады,яғни мұндай мұғалімдер-ізденімпаз ғалым болады.
Чех педагогі Я.А.Коменскийдің ілімінен ілімінен бастап бүгінге дейін оқу әдістемесінде білім беруді ұйымдастырудың басты формасы.
Жалпы білім беретін мектептегі биологиялық білім мазмұнын, оны оқыту әдістерін түбегейлі жаңартудың қажеттігі көп жылдар бойы қалылтасқан ескі әдіснамалық ұстанымдарра негізделіп жасалған пәннің дәстүрлі әдістемесінің қоғам дамуындағы жаңа бағытта даму үрдісінен шыға алмай дағдарысқа түсуінен туындап отыр.
Қазіргі мектептегі биология курсы XX ғасырда биология ғылымдарында болған, танымдық, білімдік және тәрбиелік жағынан аса маңызды деген өзгерістерді жеткілікті дәрежеде игермеген.
Қазіргі заманда ғылыми білімнің қуатты кіріктіру кезеңі жүріп жатыр. Мектепте білім мазмұнын пәндерге жіктеп оқыту басымдылығы берік сақталған. Орта, жоғарғы сыныптарда пәндік оқытуға мән берілуі қажет, онсыз оқушыларға қазіргі заманғы ғылым негіздерінен тиянақты білім беру мүмкін емес. Пәндік оқытудың гипертрофиясы биологияның басқа пәндермен байланысын былай қойғанда, өз ішіндегі салалық бөлімдері арасындағы байланыстың үзілуіне әкеп соқтырған. Мысалы: тіршіліктану курсы бір-бірімен байланысы аз цитология, эюлюциялық ілім, экология және генетика сияқты: тіпті әрқайсысы өз ғылыми пәнін де қажетті деңгейде бейнелей алмайтын жеке-жеке бөлімдерден тұрады.[2]
1.2 Өсімдіктану курсы бойынша оқушылардың сыныптан тыс зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі
Бақылау және эксперимент... Табиғатты зерттеудегі қандай алып әдіс.
Қазіргі өсімдіктер физиологиясының жетістігі, соның көмегімен білім табуда емес пе? Жер бетіндегі, космостағы жаңа білімдердің қалыптасуы солардың көмегімен емес пе?
Бақылау мен эксперимент -- оқыту әдісі. Ол мектеп тәжірибесіне ғылым мазмұнымен келді. Ғылымның негіздерін оқыту - белгілі бір білім жиынтығын беру ғана емес, ол сонымен оқушылардың ойының беріктілігі мен біліктілігін; оның әдістерін меңгеруін; шындықты талап ете отырып, өздігінен білім табуын табиғатпен байланыста тәрбиелеуде.
Ал енді бақылау мен зерттеу неде? - деген сұрақ туады. Бұған классикалық дәл жауапты ұлы жаратылыстанушы И.П.Павлов берген: Бақылау табиғаттың бергенін жинайды, ал тәжірибе - табиғаттан қалғанын алады.
Әрине, бұл айырмашылық оқыту тәжірибесінде сақталады. Біз бақылау арқылы табиғаттың бізге ашқанын жинаймыз; зерттеп отыра біз оның бізден жасырған процестерін қайта құрамыз. Бұл сұрақтың зерттеу процесі мен оны мектепте оқыту процестерін салыстыра отырып, келесі фундаментальді әдіс ережесін алға қоюға болады: бақылау және зерттеу негізіндегі қалыптасқан ғылым жағдайын, мектепте тек бақылау немесе тәжірибе арқылы оқытуға болады.
Менің алға қойған мәселем, оқушылардың тәжірибесін арттырып, оларға берік білім беріп, теориямен зертханалық, сарамандық жұмыстарын ұштастыра отырып: мақсатқа - мотивке - нәтижеге жету. Жалпы өсімдіктану және өсімдіктер физиологиясы бойынша факультативтік курсының талаптары -- тәжірибелерді беру, оны оларға өз беттерінше орындату, нәтижеге жету. Қазіргі таңда жаңа технологияларды меңгере отырып, біз оқушыны тәжірибе арқылы білімін бекітуге баулауымыз керек. Әр түрлі өсімдіктерді өсіріп, күтуге, әртүрлі тәжірибелер қоюға үйрету. Оқушы электрондық оқулық, сурет арқылы бидайдың, үрмебұршақтың өнуімен, өсуімен таныспай, өзі өсіріп, одан нәтиже шығаруы керек. Сонда ғана алған білімі толыққанды болады. Дәнді дақылдарды өсіру үшін пластмасса қалбырлар жарайды. Астына мақта салып, соның үстіне сеуіп қояды. Одан кейін жарық, жылы жерге қояды. Тұқымдар тез өнеді. Өну, өсу барысында олардың жапырағының, сабағының, тамырының өсуін бақылауға болады.
Біздің басқа мамандықтарға қарағанда тандап алған мамандығымыз "Биолог" немесе табиғат жөніндегі ғылымды оқытушы болғандықтан да басқалардан ерекшелігі бар. Сол ерекшелік негізінде бір нәрсеге бас ию керек болса, онда өсімдікке бас иіп, тәжім ету қажет, өйткені, өмірге, тіршілік етуге қажеттінің бәрін адам өсімдіктен алады. Табиғат - тілін білгенге, сырын ұққанға тәлімі мол мектеп. Дала - адамды еркіндікке баулыса, таулар ерлікке шақырады, орман сергектікке, еңбекке үйретсе, өзен - көл пәктікке, мөлдірлікке үйретеді. Оқушылардың биология пәні бойынша алған білімдерін тереңдете отырып, танымдық қызығуы мен шығармашылық қабілеттерін дамытуда теориялық білімдерін практикада пайдалана білуде мектеп жанындағы оқу-тәрбие учаскесінің маңызы өте зор.[8]
Мектеп жанындағы учаскеде мынадай бөлімдер болуы керек:
сабақ өткізілетін бөлім. (өсімдік морфологиясы бойынша дүниетану сабақтары).
Көп танапты ауыспалы егістікке егілетін дала дақылдары мен көкөніс дақылдары бөлімі.
Оқушылармен жүргізілетін практикалық талаптарға сәйкес жылыжайлар мен көшеттер бөлімі
Мектептің оқу-тәжірибе үлескісінің жұмысын ұйымдастыруда ең бірінші алаңның топырағына көңіл аударған абзал. Себебі, топырақ құрамы мен құрылымы өсімдіктің өсуі мен гүлдеу мерзіміне, алынатын өнім түсіміне тікелей әсер етеді. Сондықтан оқу-тәжірибе үлескісінің алаңын топырақпен қамтамасыз ету мен оны танаптарға орналастыруға мұқият қарау қажет. Мектеп алаңынан өнімді мол алу үшін ауыспалы егістік технологиясын пайдаланған дұрыс. Көптеген өсімдіктер, мысалы қызан, картоп, тамыржемістер (сәбіз, қызылша, шалқан), үрмебұршақ және пияз -- көң мен қарашірікті, оның үстіне минералды тыңайтқыштарды есептеп шашуды талап етеді.[3]
Әрине, тәжірибе күрделі климат, топырақ және ылғалдың түрлі жерлерінде жасалады. Сондықтан тәжірибе нәтижесі әр түрлі болары сөзсіз. Алайда тәжірибе дәл және анық болуы үшін барлық жүргізілетін есеп болуы абзал. Өйткені барлық мәлімет мынадай құжаттар арқылы жүргізіледі:
Күнделік дәптері.
Тіркеу журналы.
Күнделікке оқушылардың күнделікті бақылаған мәліметі ... жалғасы
М.Өтемісов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік университеті
Курстық жұмыс
Тақырыбы:
Өсімдіктану курсы бойынша үйірме отырысының жұмыс жоспарын құру және өткізу
Орындаған:
Тексерген:
Орал - 2017 ж.
Мазмұны
Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3
1. Өсімдіктану курсынан сыныптан тыс оқу
1.1 Білім берудің негізгі сатысында өсімдіктану курсын
оқытудың мақсаты ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .5
1.2 Өсімдіктану курсы бойынша оқушылардың сыныптан тыс зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 12
І тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...16
2. Өсімдіктану курсы бойынша үйірме отырысының жұмысын
ұйымдастыру және өткізу
2.1 Өсімдіктану курсы бойынша үйірме сабақтары ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... .17
2.2 Гүлстан үйірмесінің жұмыс жоспары ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 20
2 тарау бойынша қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ..24
Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26
Әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 28
Кіріспе
Қазіргі білім беруде оқушылардың білім және тәрбие алу қарқындылығын жоғарлатуда сыныптан тыс жұмыстың мәні ерекше жоғарлауда. Биологиялық білім алудың құрам бөліктері: оқу жұмысы және сыныптан тыс зерттеу жұмыстары. Өзінің мәні, педагогикалық маңызы және мақсаты бойынша олар өзара байланысты, қамтамасыз етілуде және бір бірін толықтыруда. Сондықтан, оқытушының есебі: оқушылардың сыныптан тыс жұмысын активизациялау, мектептерде биологиядан сыныптан тыс жұмыстарға көп назар келтіріледі. Сыныптан тыс жұмыстың мақсаты - тұлғаның жаң жақты дамуын қамтамасыз ету . [1]
Зерттеу өзектілігі. Білім және тәрбие беру есептері пәнді оқытудың жалпы мақсатымен және міндеттерімен сәйкес болады. Ең маңызды есебі - биологиялық ғылымға оқушының қызықшылығын күшейту: қызықты әдістерді қолдану, ғылымның маңызды жетістіктерімен танысу. Бұл жұмыс биология сабағында алынған білімдерді, үйренулерді толықтыруға, тереңдетуге міндетті болады. Сыныптан тыс жұмыстың екі негізгі бағыты анықталады:
1) оқушылардың ерекше қызықшылығын шақыратын мектеп курсының мазмұнының негізгі сұрақтарын терең оқыту;
2) практикалық жұмыстарды орындауда, ақпараттың әр түрлі көздерімен (өсімдіктер, анықтамалар, ғылыми әдебиет, интернет-ресурстармен және т.б.) жұмыс істеуде зерттеу қабілетін қалыптастыру.
Бұның барлығы биологиялық дайындыққа, өздік жұмыс орындауға, шығармашылық қабілетке оң әсер етуде. Қатысушы оқушылардың санына және сабақтардың өткізілу кезегіне байланысты үйірме жұмыстарының формалары әр түрлі болады. Сабақтарды өткізу бір оқу жылдық мерзімдік өткізілуімен шектеледі. Жұмыстың көпшілік формалары - үйірмелер, биология аптасы, биолгиялық олимпиадалар, КВН-дар, тақырыбтық кештер, ғылыми-практикалық конференциялар, қызықты адамдармен кездесулер және т.б.
Үйірме жұмыстарында сабақтағы сияқты зерттеленетін материалдың ерекшелішіне байланысты оқушылардың іс әрекетін ұйымдастыру әдістері таңдалады - олардың талдау ең біріншіден биологиялық білімнің ерекшелігі. Сыныптан тыс жұмысты орындау барысында оқытушы өз кабинетін жақсы безеңдіруге, оны өсімдіктану материалымен және өздігінен жасалған көрнекіліктермен толықтыруға қамтамасыз етеді. Үйірме жұмысын жоспарлауда өсімдіктану курсының бастапқы кезеңінен бастап оқушылар кірістірілу қажет. Неғұрлым пәнге қызығын оқушылар ерте бастап кетсе, соғұрлым биология ғылымының саласының жетістіктерімен таңысу мүмкіндігі жоғары болады және кәсіпшілік қызықшылығы да ертеден қалыптаса бастайды. Биология пәнінен үйірме жұмыстарының қарқындылығының негізгі көрсеткіштері:
- Оқушылардың биологиядан білімі мен істей білулердің сапасының жоғарлауы;
- Сыныпта және сыныптан тыс уақытта өткізілетін сабақтарға қызықшылуғын жоғарлату, қосымша әдебиет оқу;
- Ақпарттың әр түрлі көздерімен жұмыс істей білуді қамту;
- Оқушылардың мәдениетінің жалпы деңгейінің жоғарлауы;
- Сыныптан тыс жұмысқа қарқынды қатысатын оқушылардың тұрақты құрамының қалыптасуы.
Зерттеу жұмысының мақсаты: Биологиядан сабақтан тыс жұмыстарды жоспарлауды, жоспарлар құруына қойылатын негізгі педагогикалық талаптарды зерттеу.
Зерттеу жұмысының міндеттері:
oo Биологиядан сыныптан тыс жұмыстарды ұйымдастыру әдістерін зерттеу;
oo Өсімдіктану курсы бойынша үйірме отырысының жұмыс жоспарын құру және өткізу әдістері туралы түсінік беру.
Зерттеу жұмысының құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
1. Өсімдіктану курсынан сыныптан тыс оқу
1.1 Білім берудің негізгі сатысында өсімдіктану курсын
оқытудың мақсаты
Биологияны оқыту әдісі педагогикалық ғылымдар саласына жатады, сондықтан пәнінің құрылымы оқытудың жалпы білім беру және тәрбиелеу міндеттеріне сай түзіледі.
Биологияны оқыту әдісі мектеп биология пәндерінің ерекшеліктеріне байланысты білім беру және тәрбиелеу, процестерінің жүйесі түрлі ғылым.
Бұл жүйені меңгеру мұғалімнің биология пәндерін тәрбиелеу оқыту процестерін басқаруына мүмкіндік береді. Биологияны оқыту әдісі, биологиялық мазмұнды, оқыту ерекшеліктерін ескере отырып, мектептегі барлық пәндерді оқыту барысындағы педагогикалық қағидаларға сай жүргізіледі.
Мұғалімнің оқу материалын оқушылардың саналы түрде меңгеруін, оны өмірде қолдана білу дағдыларына үйрету жолдарының тиімді әдістерін үйретеді.
Әдістеме оқу пәнінің мазмұнын және оқу формаларымен тәрбиелеу жолдарын қарастырады.[2]
Әдістеменың аталған бөлімдері бірін-бірі толықтырады және тығыз байланысты, бірлікте болады. Оқыту жұмыстарының құралдары мен жабдықтарын да анықтайтын осы әдістеме. Қорыта айтқанда әдістеме дегеніміз- биологияны қалай оқыту керек, нені үйретіп қалай тәрбиелеу керек, биологияны не үшін оқу керек? Деген сұрақтарға жауап береді.
Биологияны оқу пәні ретінде оқыту әдістерінің өзіндік ерекшеліктерімен сипатталады, онда нақты объектілер (өсімдік, жануар, адам) және тірі табиғаттың күрделі құбылыстарымен дамуын оқытады.[1]
Биология пәнінің мазмұны және оның өзіндік ерекшеліктері, оқыту әдістерін, тәсілдерін анықтаумен шектелмейді оның тәрбиелік мүмкіндіктерін де анықтайды.
Биологиядан сабақ беру барысында тірі ағзалардың нақты фактілерін, табиғат құбылыстарының бір-бірімен байланысын тірі табиғаттың даму эвалюциясының заңдылықтарын оқып білу оқушылардың ғылыми, диалектикалық материалистік көзқарастарын қалыптастырады.
Биологиялық білім қоршаған табиғи ортаның маңызын, табиғатты қорғау қажеттілігімен қалпына келтіру шараларын қоғамдық және жеке еңбектің гигиенасының маңызын түсінуге, оқушыларды өмірге бейімдеп, политехникалық білім алуға мүмкіншілік туғызады.
Атақты педагог К.Д. Ушинский айтқандай Оқушылардың ақыл - ойын логикасын дамыту үшін жаратылыстану тарихын оқыту тиімді-деп есептейміз[3]
Себебі тірі табиғаттың объектілерін бір-бірімен салыстыру, анықтау эксперименттер қою, щқушылардың ойлау қабілетін дамуын қамтамасыз етеді.
Биологияны оқыту әдістемесі. Жалпы биологияны оқыту әдістемесі және арнайы биологияны әдістемесі болып екіне бөлінеді.
Жалпы биологияны оқыту әдістемесі мектеп биология курстарының пәндерінің мазмұны мен әдістеріне байланысты қарастырады.Аталған пәндердің бірізділігі, біртұтастығы және тәрбиелеп оқытудың элементтерінің дамуы, биологияны оқытудың жүйесін анықтайды. Білім беру, оқытудың жүйелілігі оқушылардың саналы түрде білім қалыптастыруымен тиянақтылығын анықтайды.
Арнайы әдістерде сабақтардың әдістемесы, экскурсиялар сабақтан тыс жұмыстар кластан тыс жұмыстар қарастырылады.
Биологияны оқыту әдісі барлық биология ғылымдар саласымен тығыз байланысты. Мектеп биология курстарынан сабақ беріп, оқыту үшін, мұғалім биология ғылымдар жүйесімен теориялық біліммен қаруланған тұлға болуы керек.
Экологиялық білім - қоршаған ортаны қорғау үшін қажетті білімді, әдетті, ептілікті, икемдікті қамтиды. Ол кәсіби мамандарды дайындауға ықпал етіп, кадрларға білім беру, оларды дайындау жүйесінің ажырамас бөлігі болып табылады. Экологиялық білімсіз қоғамдық экологиялық сана құру мүмкін емес. Экологиялық тәрбие және білім берудің негізгі келесідей ұстанымдары болуы шарт: ұстанымдары бәріне ортақ, кешендік және үздіксіз.
Бәріне ортақ ұстанымы бойынша экологиялық тәрбие мен білім беру қоғамның барлық мүшесін қамтуы керек. Экологиялық пәндерді оқыту жоғары оқу орындарының барлығында жүргізіледі. Алайда, экологиялық ағарту жұмысы тек оқытумен ғана шектелмеу керек.
Экологиялық тәрбие мен білім берудің кешендік ұстанымы бойынша, әртүрлі екі үдерістің ғылыми негізделген әдістемелік талаптарды ескере отырып адамдардың санасына бірлесіп кешенді әсер етуі.
Үздіксіз ұстанымы, азаматтардың, мамандардың, басшылардың кәсіби жұмысы барысында қоршаған ортаға, адамдар денсаулығына жағымсыз әсер етуіне байланысты экологиялық тәрбие және білім беру жүйесі бойынша өздерінің біліктілігін көтерудің құқығы мен міндеттерін білдіреді.
Экологиялық ақпараттар алуға және қоршаған ортаны қорғау саласында шешімдер қабылдауға қоғамның қатысуы бойынша Қазақстан қол қойған Орхус Конвенциясы халықтың экологиялық саясатқа қатысуына үлкен жол ашады.
Жоғары оқу орындарында экологиялық білім беру біршама кәсіби деңгейде жүргізіледі. Экологиялық білім берудің біртұтас жүйесін қалыптастыру Қазақстанда білім берудің жаңа жүйелері мен әлемдік стандартқа сай мемлекеттік оқу жоспарларын жасауды, қаржыландыруды, экологиялық білім беретін оқытушыларға қамқорлық көрсетуді, жоғары мектепте экологиялық білім мен тәрбие беруді көздейді. Кез-келген ғылым саласы сияқты экологияда біріншіден - таным шеңберін кеңейтуді, екіншіден - жинақталған білімді қоршаған ортаға қатысты мәселелерді шешуде қолдануды, экологиялық мәдениеттілікті қалыптастыруды мақсат тұтады.
Экологиялық кәсіби білім мен тәрбие беру жоғары білім беру жүйесінің құрылымына еніп қана қоймай, оның негізгі бағытының бірі болуы қажет. Экологиялық кәсіби білім мен тәрбие беруді жоғары білім беру мекемелерінің барлық деңгейлерінде сабақтастықпен жүргізген жөн. Оларды жүзеге асыру үшін білім жүйесін тұтасынан және оның жеке кезеңдері мен деңгейлерін кешенді түрде жетілдіретін шаралар қажет. Үздіксіз кәсіби білім беру мен тәрбие беру жүйесін қалыптастыру мен жетілдіру үшін теориялық жағынан негіздейтін ғылыми зерттеулерді жүзеге асыру - уақыт талабы. Осыған орай барлық пәндерді экологияландыру мәселесі де күн тәртібінен түспей отыр. Осының нәтижесінде білім беру саласындағы басты мәселе - әлеуметтік педагогикалық ұйымдастыру тұлғасынан білім мазмұнына жаңалық енгізудің тиімді жаңа әдістерін іздестіру маңыздылық тудырып отыр. Оқушылардың өзіндік әрекетінің жоғары дәрежесін және шығармашылық қабілеті мен танымдық әрекетін қамтамасыз ететін жаңа оқыту технологияларын пайдалану тиімді, осындай технологиялардың бірі - модульдік оқыту технологиясы. Модульдік оқыту педагогикалық оқыту технологияларына қойылатын талаптарға жауап бере алатын алдын ала жоспарланған оқу үдерісін тәжірибе жүзінде жүйелі және бірізді түрде іске асырылатын жаңа технология болып саналады. Оқыту үдерісінде модульдік оқытуды қолдану тиімділігі, оқытудың дамытушылық сипаты нақты дидактикалық мақсаттарға қызмет ететін оқу ақпаратының толық берілуіне ықпалын тигізеді. Экологияның оқу модульнің құрылымында әр сабақтың орны және қолданылатын оқу құралдары мен құрал-жабдықтары белгіленді. Осы логикалық құрылымда студенттің және оқытушы мақсатын айқындайтын экология пәнінің әр тақырыптық модульдің технологиялық картасы жасалды. Оқу модулінің технологиялық картасы бойынша сол модульге кіретін әр сабақтың ақпараттық картасы құрастырылды. Келесі сатыда әр сабаққа қатысты дидактикалық құралдар іріктеліп, практикалық жұмыстарды және оқушының өзіндік жұмыстарын ұйымдастыруға қажетті нұсқаулар, диагностикалық және дамытып оқыту міндеттерін жүзеге асыратын тапсырмалар даярланып, әр модульдің файлы құрастырылды.Осындай модульдік жоспарлау тәсілдерін қолдану оқу жоспарларында, оқу бағдарламаларында және тағы басқа ресми құжаттардағы өзерістерге сәйкес модуль құрамын реттеп отыруға тиімді болып келеді.[5]
Модульдік іс-әрекетті жобалаудың өзіне тән қағидалары бар:
1. Әрбір пәннің ғылыми ұғымына негіздеме жасау, базалық бірліктерді білім мазмұнын меңгеру барысында айқындау.
2. Білім мазмұнын логикалық ретпен жүйелі түрде құрастыру (оқулықтан басқа).
3.Білім мазмұнының тұтастығы мен тәжірибелік маңыздылығын қарастыру.
4. Оқу материалын көрнекті тұрғыда құру.
Қорыта айтқанда, модульдік бағдарлама модульдік оқытудан жоғары. Бұл үлгі модульдің ортасындағы іс-әрекет. Кредиттік оқыту жүйемен модульдік бағдарламаны жобалаудың тек өзіне тән қағидаларын ескерген жөн. Оған мыналар жатады: модульдік, құрылымдық, өзгертілімдік, іс-әрекеттік, паритетті, кері байланысты ішкі мүмкіндіктерімен, интеллектуалды әлеует қорымен жүзеге асырушылық.
Модульдік қағида - модульдік оқытудың мұрат-мүддесінен тууы және оның маңыздылығы, студенттердің болашақта меңгеретін мамандығына қатысты оқу ақпаратының ауқымын айқындайтын құралдардың негізі. Құрылымдық қағида - оқыту мазмұнының модульдік жүйеге негізделуі, әрбір модульді айқындайтын дидактикалық мақсаттың құрылуы, оқытудың іс-әрекеті оның жетістігіне бағдарланып келуі. Модульдік бағдарламада кешенді дидактикалық мақсат ғылымаралық интеграциясының алғы шарты іспетті рөл атқарады [6]..
Модульдік іс-әрекетті жобалаудың өзіне тән қағидалары бар:
1. Әрбір пәннің ғылыми ұғымына негіздеме жасау, базалық бірліктерді білім мазмұнын меңгеру барысында айқындау.
2. Білім мазмұнын логикалық ретпен жүйелі түрде құрастыру (оқулықтан басқа).
3.Білім мазмұнының тұтастығы мен тәжірибелік маңыздылығын қарастыру.
4. Оқу материалын көрнекті тұрғыда құру.
Кредиттік оқыту жүйемен модульдік бағдарламаны жобалауда тек өзіне тән қағидаларын ескерген жөн. Оған мыналар жатады: модульдік, құрылымдық, өзгертілімдік, іс-әрекеттік, паритетті, кері байланысты ішкі мүмкіндіктерімен, интеллектуалды әлеует қорымен жүзеге асырушылық.[4]
Модульдік қағида - модульдік оқытудың мұрат-мүддесінен тууы және оның маңыздылығы, студенттердің болашақта меңгеретін мамандығына қатысты оқу ақпаратының ауқымын айқындайтын құралдардың негізі. Құрылымдық қағида - оқыту мазмұнының модульдік жүйеге негізделуі, әрбір модульді айқындайтын дидактикалық мақсаттың құрылуы, оқытудың іс-әрекеті оның жетістігіне бағдарланып келуі. Модульдік бағдарламада кешенді дидактикалық мақсат ғылымаралық интеграциясының алғы шарты іспетті рөл атқарады.
Ғылыми жұмыстардағы ұсыныстар міндетті түрде,зерттеу нәтижесінде алынған қортындылардыңнақты дәлелдерімен негізделуі тиіс.
Әдістемелық мәселерді шешу, ғылыми зерттеулердің бірнеше сатылары мен әртүрлі зерттеу элементтерінің үйлесімділігінің кезектігінен құралады.
Педагогикалық басылымдарда XXI ғасыр мұғалімінің моделі төмендегідей бейнеленген.
1 - іздемпаз ғалым.
2 - нәзік психолог
3 - жан-жақты шебер
4 - тынымсыз еңбеккер
5 - сұлулықпен сусынданған эстет
6 - терең қазыналы білімпаз
7 - кез келген ортаның ұйытқысы
8 - рухани бай гуманист
9 - адамгершілік пен патиотизм жаршысы
10 - идеал адам мүсіншісі.
Оқушылардың дүниетанымын ғылыми түрде ұйымдастыруда,ғылыми-техникалық талаптарға сай білім беру мен таным белсенділігін арттыруда мұғалімдердің ғылыми-теориалық дайындығының маңызы зор.Бұл орайда мұғалімдердің ізденімпаздығы басты роль атқарады,яғни мұндай мұғалімдер-ізденімпаз ғалым болады.
Чех педагогі Я.А.Коменскийдің ілімінен ілімінен бастап бүгінге дейін оқу әдістемесінде білім беруді ұйымдастырудың басты формасы.
Жалпы білім беретін мектептегі биологиялық білім мазмұнын, оны оқыту әдістерін түбегейлі жаңартудың қажеттігі көп жылдар бойы қалылтасқан ескі әдіснамалық ұстанымдарра негізделіп жасалған пәннің дәстүрлі әдістемесінің қоғам дамуындағы жаңа бағытта даму үрдісінен шыға алмай дағдарысқа түсуінен туындап отыр.
Қазіргі мектептегі биология курсы XX ғасырда биология ғылымдарында болған, танымдық, білімдік және тәрбиелік жағынан аса маңызды деген өзгерістерді жеткілікті дәрежеде игермеген.
Қазіргі заманда ғылыми білімнің қуатты кіріктіру кезеңі жүріп жатыр. Мектепте білім мазмұнын пәндерге жіктеп оқыту басымдылығы берік сақталған. Орта, жоғарғы сыныптарда пәндік оқытуға мән берілуі қажет, онсыз оқушыларға қазіргі заманғы ғылым негіздерінен тиянақты білім беру мүмкін емес. Пәндік оқытудың гипертрофиясы биологияның басқа пәндермен байланысын былай қойғанда, өз ішіндегі салалық бөлімдері арасындағы байланыстың үзілуіне әкеп соқтырған. Мысалы: тіршіліктану курсы бір-бірімен байланысы аз цитология, эюлюциялық ілім, экология және генетика сияқты: тіпті әрқайсысы өз ғылыми пәнін де қажетті деңгейде бейнелей алмайтын жеке-жеке бөлімдерден тұрады.[2]
1.2 Өсімдіктану курсы бойынша оқушылардың сыныптан тыс зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру әдістемесі
Бақылау және эксперимент... Табиғатты зерттеудегі қандай алып әдіс.
Қазіргі өсімдіктер физиологиясының жетістігі, соның көмегімен білім табуда емес пе? Жер бетіндегі, космостағы жаңа білімдердің қалыптасуы солардың көмегімен емес пе?
Бақылау мен эксперимент -- оқыту әдісі. Ол мектеп тәжірибесіне ғылым мазмұнымен келді. Ғылымның негіздерін оқыту - белгілі бір білім жиынтығын беру ғана емес, ол сонымен оқушылардың ойының беріктілігі мен біліктілігін; оның әдістерін меңгеруін; шындықты талап ете отырып, өздігінен білім табуын табиғатпен байланыста тәрбиелеуде.
Ал енді бақылау мен зерттеу неде? - деген сұрақ туады. Бұған классикалық дәл жауапты ұлы жаратылыстанушы И.П.Павлов берген: Бақылау табиғаттың бергенін жинайды, ал тәжірибе - табиғаттан қалғанын алады.
Әрине, бұл айырмашылық оқыту тәжірибесінде сақталады. Біз бақылау арқылы табиғаттың бізге ашқанын жинаймыз; зерттеп отыра біз оның бізден жасырған процестерін қайта құрамыз. Бұл сұрақтың зерттеу процесі мен оны мектепте оқыту процестерін салыстыра отырып, келесі фундаментальді әдіс ережесін алға қоюға болады: бақылау және зерттеу негізіндегі қалыптасқан ғылым жағдайын, мектепте тек бақылау немесе тәжірибе арқылы оқытуға болады.
Менің алға қойған мәселем, оқушылардың тәжірибесін арттырып, оларға берік білім беріп, теориямен зертханалық, сарамандық жұмыстарын ұштастыра отырып: мақсатқа - мотивке - нәтижеге жету. Жалпы өсімдіктану және өсімдіктер физиологиясы бойынша факультативтік курсының талаптары -- тәжірибелерді беру, оны оларға өз беттерінше орындату, нәтижеге жету. Қазіргі таңда жаңа технологияларды меңгере отырып, біз оқушыны тәжірибе арқылы білімін бекітуге баулауымыз керек. Әр түрлі өсімдіктерді өсіріп, күтуге, әртүрлі тәжірибелер қоюға үйрету. Оқушы электрондық оқулық, сурет арқылы бидайдың, үрмебұршақтың өнуімен, өсуімен таныспай, өзі өсіріп, одан нәтиже шығаруы керек. Сонда ғана алған білімі толыққанды болады. Дәнді дақылдарды өсіру үшін пластмасса қалбырлар жарайды. Астына мақта салып, соның үстіне сеуіп қояды. Одан кейін жарық, жылы жерге қояды. Тұқымдар тез өнеді. Өну, өсу барысында олардың жапырағының, сабағының, тамырының өсуін бақылауға болады.
Біздің басқа мамандықтарға қарағанда тандап алған мамандығымыз "Биолог" немесе табиғат жөніндегі ғылымды оқытушы болғандықтан да басқалардан ерекшелігі бар. Сол ерекшелік негізінде бір нәрсеге бас ию керек болса, онда өсімдікке бас иіп, тәжім ету қажет, өйткені, өмірге, тіршілік етуге қажеттінің бәрін адам өсімдіктен алады. Табиғат - тілін білгенге, сырын ұққанға тәлімі мол мектеп. Дала - адамды еркіндікке баулыса, таулар ерлікке шақырады, орман сергектікке, еңбекке үйретсе, өзен - көл пәктікке, мөлдірлікке үйретеді. Оқушылардың биология пәні бойынша алған білімдерін тереңдете отырып, танымдық қызығуы мен шығармашылық қабілеттерін дамытуда теориялық білімдерін практикада пайдалана білуде мектеп жанындағы оқу-тәрбие учаскесінің маңызы өте зор.[8]
Мектеп жанындағы учаскеде мынадай бөлімдер болуы керек:
сабақ өткізілетін бөлім. (өсімдік морфологиясы бойынша дүниетану сабақтары).
Көп танапты ауыспалы егістікке егілетін дала дақылдары мен көкөніс дақылдары бөлімі.
Оқушылармен жүргізілетін практикалық талаптарға сәйкес жылыжайлар мен көшеттер бөлімі
Мектептің оқу-тәжірибе үлескісінің жұмысын ұйымдастыруда ең бірінші алаңның топырағына көңіл аударған абзал. Себебі, топырақ құрамы мен құрылымы өсімдіктің өсуі мен гүлдеу мерзіміне, алынатын өнім түсіміне тікелей әсер етеді. Сондықтан оқу-тәжірибе үлескісінің алаңын топырақпен қамтамасыз ету мен оны танаптарға орналастыруға мұқият қарау қажет. Мектеп алаңынан өнімді мол алу үшін ауыспалы егістік технологиясын пайдаланған дұрыс. Көптеген өсімдіктер, мысалы қызан, картоп, тамыржемістер (сәбіз, қызылша, шалқан), үрмебұршақ және пияз -- көң мен қарашірікті, оның үстіне минералды тыңайтқыштарды есептеп шашуды талап етеді.[3]
Әрине, тәжірибе күрделі климат, топырақ және ылғалдың түрлі жерлерінде жасалады. Сондықтан тәжірибе нәтижесі әр түрлі болары сөзсіз. Алайда тәжірибе дәл және анық болуы үшін барлық жүргізілетін есеп болуы абзал. Өйткені барлық мәлімет мынадай құжаттар арқылы жүргізіледі:
Күнделік дәптері.
Тіркеу журналы.
Күнделікке оқушылардың күнделікті бақылаған мәліметі ... жалғасы
Ұқсас жұмыстар
Пәндер
- Іс жүргізу
- Автоматтандыру, Техника
- Алғашқы әскери дайындық
- Астрономия
- Ауыл шаруашылығы
- Банк ісі
- Бизнесті бағалау
- Биология
- Бухгалтерлік іс
- Валеология
- Ветеринария
- География
- Геология, Геофизика, Геодезия
- Дін
- Ет, сүт, шарап өнімдері
- Жалпы тарих
- Жер кадастрі, Жылжымайтын мүлік
- Журналистика
- Информатика
- Кеден ісі
- Маркетинг
- Математика, Геометрия
- Медицина
- Мемлекеттік басқару
- Менеджмент
- Мұнай, Газ
- Мұрағат ісі
- Мәдениеттану
- ОБЖ (Основы безопасности жизнедеятельности)
- Педагогика
- Полиграфия
- Психология
- Салық
- Саясаттану
- Сақтандыру
- Сертификаттау, стандарттау
- Социология, Демография
- Спорт
- Статистика
- Тілтану, Филология
- Тарихи тұлғалар
- Тау-кен ісі
- Транспорт
- Туризм
- Физика
- Философия
- Халықаралық қатынастар
- Химия
- Экология, Қоршаған ортаны қорғау
- Экономика
- Экономикалық география
- Электротехника
- Қазақстан тарихы
- Қаржы
- Құрылыс
- Құқық, Криминалистика
- Әдебиет
- Өнер, музыка
- Өнеркәсіп, Өндіріс
Қазақ тілінде жазылған рефераттар, курстық жұмыстар, дипломдық жұмыстар бойынша біздің қор #1 болып табылады.
Ақпарат
Қосымша
Email: info@stud.kz