Паскаль тілінде сызықтық бағдарлама құру

Пән: Информатика, Программалау, Мәліметтер қоры
Жұмыс түрі: Материал
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 20 бет
Таңдаулыға:

Мазмұны

Кіріспе ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .3

Тарау 1. Паскаль бағдарламалау тілі туралы түсінік
1.1.Паскаль бағдарламалау тілінің пайда болу тарихы ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ..5
1.2. TurboPascal тілін іске қосу ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .6
1.3. Паскаль тілінің негізгі түсініктері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...9

Тарау 2. Паскаль тілінде сызықтық бағдарлама құру
2.1. Бағдарлама құрылымы ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .14
2.2. Сызықтық бағдарлама құру ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... .15

Тарау 3. Практикалық бөлім
3.1. Паскаль тіліндегі сызықтық програма есептері ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ...18

Қорытынды ... ... ... ... ... ... .. ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 25

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі ... ... ... ... ... ... ... . ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 26

Кіріспе
ЭЕМ-дер пайда болғаннан кейiн оларға сәйкес келетiн бағдарлама керек болды. ЭЕМ әр түрлi жаңа есептердi шешуiне байланысты бағдарламалық қамсыздандыру да дами түстi.
Мәселенi компьютерде шешу үшiн оның алгоритмiн жасап, бұл алгоритмдердi компьютер түсiнетiн нұсқаулар және заң-ережелер негiзiнде жазуымыз керек болады. ЭЕМ-де есептердi шешу үшiн қарапайым бағдарламаларды құрып бiлудiң өзi компьютерлiк сауаттылықтың бiр бөлiгi болып саналады.
Бағдарлама дегенiмiз - бұл компьютер орындайтын командалар жиынтығы. Басқаша айтқанда, алгоритмдi машина түсiнетiн тiлде жазу.
Тақырыптың өзектілігі: Барлық есептеу машиналарының негізгі ерекшелігі оның жұмысына басқарудың бағдарламалық принципі енгізілген. Бұл ЭЕМ нәтиже беру үшін жеңіл есептермен бірге күрделі есептерге де қолданушы орындалуын немесе бұйрықтар тізімін қолдану керек.
Сонымен ЭЕМ-де есептерді шешу үшін алдын-ала әрекеттерді анықтау (алгоритмдеу) керек. Алдын - ала анықталған мақсатқа жету үшін, есепті шешу үшін орындаушыға қажетті амалдардың тізбегін анық көрсететін ережелер жүйесін алгоритм деп атайды.
Алгоритм түсінігі есепті шешу әдісі түсінігімен тығыз байланысты. Әдіс деп қатаң негізделген есепті шешу тәсілі мен оны қолдануға болатын берілген мәліметтер бойынша есептер тобын анықтау мақсатында құрылған тәсілді зерттеуді айтады.
Ал, алгоритм есепті шешу мен тәжірибеде қолдану әдісін сипаттау болып табылады. Ол әдісті зерттеу нәтижесі бойынша құрылады.
Курстық жұмыстың мақсаты: Паскаль тілінің мүмкнідіктері және паскалдағы сызықтық программа туралы түсінік алу.
Курстық жұмыстың міндеттері: Паскаль бағдарламалау тілі туралы түсінік беру және паскаль бағдарламалау тілінің пайда болу тарихымен және мүмкіндіктері туралы түсінік беру. Паскаль тілінде сызықтық бағдарлама құру әдісі туралы түсінік беру.
Курстық жұмыстың құрылымы: курстық жұмыс кіріспеден, үш бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспеде жұмыстың өзектілігі мақсаты мен міндеттері туралы жазылды. Бірінші бөлімде Паскаль бағдарламалау тілі туралы түсінік берілді және Паскаль бағдарламалау тілінің пайда болу тарихы туралы жазылған. Паскаль тілін Вирт ойлап тапты. Паскаль тілінде бағдарламалардың көпшілігі белгілі бір есепті шешу үшін жазылады. Ал есептің шешіміне ақпараттар мен мәліметтерді өңдеу арқылы жетуге болады.
Жұмыстың екінші бөлімінде Паскаль тілінде сызықтық бағдарлама құру туралы жазылды. Бағдарлама құрылымы Паскаль тілінде бағдарламалар тақырыптан, блоктан және "." (нүкте) белгісінен тұрады. Орындалу бөлімі бағдарлама операторларын қамтитын құрамды оператордан тұрады. Сипаттау бөліміне модульдерді іске қосу, белгілерді, тұрақтыларды, типтерді, айнымалыларды, процедуралар мен функцияларды сипаттау сияқты бөлімшелер енеді.
Үшінші бөлімде Паскаль тілінде сызықтық программалау есептері жазылды.

Тарау 1. Паскаль бағдарламалау тілі туралы түсінік
1.1.Паскаль бағдарламалау тілінің
пайда болу тарихы
1964 ж. ақпаратты өңдейтін халықаралық IFIP федерациясына Алгол-60 бағдарламалау тілінің жаңа нұсқасын шығаруға көптеген елдердің ғалымдары жиналды. Осы ғалымдардың ішінде Стэнфордтық университеттегі Информатика кафедрасының доценті швецариялық Никлаус Вирт та болды. Вирт Швецарияға қайтып оралғаннан кейін жаңа бағдарламалау тілін ойлап тапты. 1968 ж. Н.Вирт Георих қаласындағы технологиялық институтында Паскаль тілінің ең бірінші нұсқасын шығарды. 2 жыл өткеннен кейін осы тілдің бірінші компиляторы пайда болды. Жаңа тіл пайда болғаннан кейін оны тұтынушылар және тілге қызығушылар көбейді. 1974 ж. Паскаль тілінің жаңа нұсқасы пайда болды. Ал келесі тілдің стандарттық операторлары шықты.
Вирт Паскаль тілін шығаруда 2 ережеге сүйенді:
1) бағдарламаны оқуда тіл жүйелі болу керек;
2) тілді есептеуіш машинада пайдалануда қарапайым және тиімді болу керек.
Тілдің компиляторы кез келген алгоритмді бірнеше құрылымдық түрде көрсетуге болады.
1985 ж. ТурбоПаскаль тілінің үшінші нұсқасы пайда болды. Жалпы білім оырндарында 1-ші бағдарламалау тілі болып Паскаль тілі қолданылады. ТурбоПаскальдың төртінші нұсқасына бұрынғыларға қарағанда өзгерістер енді. ТурбоПаскальдың 4-нұсқасына Модуль-2 тілінен UNIT-концепциясы енгізілді. Бұл ТурбоПаскальда үлкен бағдарламаларды шешуге мүмкіндіктер берді.
ТурбоПаскальдың 5-нұсқасы пайда болғаннан кейін кәсіби тұтынушылардың мүмкіндіктері де көбейді. ТурбоПаскальдың осы нұсқасында графикалық мүмкіндіктер болды. Бұл мүмкіндікті ТурбоПаскаль пакетінде қамсыздандырылған VGA (VideoGraphicsArray) графикалық адаптермен қолданды.
ТурбоПаскальдың 6-нұсқасы объектілердің жиынтығын пайдаланып, тұтынушының қолданбалы есептерін, теориялық концепциясын бағдарламалауды ұсынды. Жаңа мүмкіндіктерді тәжірибелік мысалдарда қолдану негізінде мәтіндік редактор құрылды. ТурбоПаскальдың 6-нұсқасында тұтынушының жұмысын жеңілдету үшін мәтіндік редактор ғана емес, тышқанды да қолданды.
1992 ж. Borland International фирмасы ТурбоПаскальдың 7-нұсқасын ойлап шығарды. Бұрынғы нұсқаларға қарағанда 7-нұсқасына көптеген өзгерістер енді. Біріншіден, мәтінді түстерге бояуға (тәжірибесіз тұтынушылар мәтін енгізу кезінде қатені жөндеп отыруға), екіншіден, күнделікті есептер шешуге (массивтерді шешуге) мүмкіндік берді.

1.2. TurboPascal тілін іске қосу
TurboPascal бағдарламалау тілін іске қосу үшін батырмасын шерту қажет. TurboPascal бағдарламалау ортасының жалпы түрі:

1-сурет. TurboPascal бағдарламалау ортасы.
TurboPascal ортасы жоғарғы және төменгі менюлерден тұрады. Бағдарламаның дұрыстығын тексеру (компиляциялау) үшін F9 пернесін шерту немесе Compile менюіндегі Compile бұйрығын таңдау керек. Ал бағдарламаны жіберу үшін Сtrl+ F9 пернесін шерту немесе Run менюіндегі Run бұйрығын таңдау керек.
TurboPascal ортасында жаңа терезе ашу үшін File--New бұйрықтар тізімін орындау қажет.

2-сурет. TurboPascal бағдарламалау ортасында жаңа терезе ашу.
Бағдарламаны сақтау үшін File--Save бұйрықтар тізімі, ал бірінеше жазылған бағдарламалардың барлығын бірден сақтау үҥшін File--Save as бұйрықтар тізімін орындау қажет.

3-сурет. TurboPascal бағдарламалау ортасында бағдарламаны сақтау жолдары.

4-сурет. TurboPascal бағдарламалау ортасында бағдарламаны сақтау.
Сақталған бағдарламаларды ашу үшін File--Open бұйрықтар тізімін орындау қажет. Нәтижесінде төмендегідей сұқбаттасу терезесі ашылады. Аталған терезеден қажетті файлды таңдап, Open батырмасын шерту керек.

5-сурет. TurboPascal бағдарламалау ортасында бағдарламаны сақтау.

1.3. Паскаль тілінің негізгі түсініктері
Бағдарламалардың көпшілігі белгілі бір есепті шешу үшін жазылады. Ал есептің шешіміне ақпараттар мен мәліметтерді өңдеу арқылы жетуге болады. Сондықтан бағдарламалаушы ретінде сізге қалай
:: ақпараттарды бағдарламаға енгізу;
:: ақпараттарды сақтау;
:: берілгендерді өңдеудің дұрыс бұйрықтарын беру - амалдар;
:: бағдарламадан берілгендерді алу (орындалулардың нәтижелері) - шығару керек екенін білу қажет.
Алфавит пен резервтелген сөздер.
Паскаль тілінің негізін құратын алфавит бар. Тілдің алфавитіне кіретіндер:
1) A-Z-ке дейінгі және a-z-ке дейінгі латын алфавитінің 26 әрпі;
2) 0-9 дейінгі араб цифрлары;
3) Арнайы таңбалар: + (қосу), - (азайту), * (көбейту), (бөлу), . (нүкте), , (үтір), : (қос нүкте), ; (нүктелі үтір), @, #, $;
4) Салыстыру амалдары: (үлкен), (кіші), = (үлкен немесе тең), = (кіші немесе тең), (тең емес);
5) Арифметикалық және логикалық функциялар: DIV, MOD, NOT, AND, OR, XOR, IN, SHL, SHR;
6) әртүрлі тыныс белгілер:
{} немесе (* *) - тҥсініктеме жазатын жақшалар;
[ ] - массив индекстерін және жиын элементтерін белгілеу;
( ) - айнымалылар тізімін белгілеу;
„ ‟ - апостроф;
:= - меншіктеу белгісі.
Келесі сөздер Паскаль тілінде резервтелінген болып табылады:
absolute, and, assembler, asm, array, begin, case, const, constructor, destructor, div, do, downto, else, end, external, far, file, for, forward, function, goto, if, implementation, in, inline, interface, interrupt, label, mod, near, nil, not, object, of, or, packed, private, procedure, program, record, repeat, set, shl, shr, string, then, to, type, unit, until, uses, var, virtual, while, with, xor,
Өрнек, амалдар, операндалар
Өрнек - берілгендер элементтерімен орындалатын әрекеттердің орындалу тәртібін берді. Өрнек операндалар мен амалдардан тұрады.
Операнда деп әрекеттер орындалатын шама мен өрнектерді айтады.
Амалдар (операция) орындалуы қажет әрекеттерді (+,-,*, және т.б.) анықтайды.
Жақшалар амалдар болып табылмайды. Олар амалдардың орындалу тәртібін басқару үшін қойылады.
Turbo Pascal тілінде барлық амалдар арифметикалық (+, -, *, , div, mod), салыстырмалы (, , =, =, =, ), логикалық (or, xor, and, not ) және жолдық болып бөлінеді.
Сонымен қатар барлық өрнектер де арифметикалық, салыстырмалы, логикалық және жолдық болып бөлінеді.
Арифметикалық деп тек арифметикалық амалдар қолданылатын арифметикалық типтегі операндалардан құрылған өрнекті айтады. Өрнек мәнінің типі операндалар мен амалдар типіне байланысты.
Салыстырмалы өрнек деп екі өрнектің салыстырмалы амалдармен байланысатын сөз тіркесін айтады. Салыстырылатын өрнектер кез келген скалярлық типтерге қатысты болуы мүмкін. Өрнек мәнінің типі барлық уақытта Boolean болады.
Логикалық деп логикалық амалдар көмегімен құрылған өрнекті айтады. Өрнек мәнінің типі барлық уақытта Boolean болады.
Идентификаторлар.
Идентификаторлар тұрақтылардың, типтердің, айнымалылардың, процедуралардың, модулдердің, бағдарламалардың және жазбалардағы өрістердің аттары ретінде пайдаланылады. Идентификаторлардың жүру аймағында оның мағынасы бір мәнді болуы қажет. Идентификаторлардың аты ретінде резервтелінген сөздерді пайдалануға тиым салынады. Паскальда идентификаторларды құрудың бірнеше ережелері бар. Олар:
- барлық идентификаторлар әріптен немесе сызу белгісінен басталуы қажет және оның құрамында бос орын болмауы керек. Символдар ретінде әріп, сызықша, сан болуы мүмкін. Басқа символдарды қолдануға болмайды;
- идентификаторлардың ұзындықтары әртүрлі болуы мүмкін;
- идентификаторлар үшін бас және кіші әріптердің айрмашылығы жоқ.
Turbo Pascal тіліндегі берілгендер типі.
Берілгендер типі - бұл мҥмкін амалдардың біріккен жиынтығынан тұратын шамалар жиыны.
Әрбір тип өзінің мәндер диапазонына және өзінің сипаттамасы үшін резервтелген сөздерге ие.
Turbo Pascal тілінде дамыған стандартты типтер жүйесі бар. Сонымен қатар, бағдарламалаушы Type қызметші сөзін қолдана отырып, өзінің жеке типін құруға болады. Қолданушының жаңа тип форматының жазылуы төмендегідей болады:
Type тип аты=типті сипаттау;
Turbo Pascal типтері жай (скалярлы) және күрделі болып бөлінеді. Типтер жүйесіндегі негізгі тип - жай типтер. Басқа типтер осы типтерден белгілі ереже бойынша құрылады. Стандартты скалярлық типке жататын айнымалылар бүтін, нақты, символдық және бульдік болып бөлінеді.
Бүтін тип - арифметикалық өрнектерде қолданыла алатын және жадының 1-ден 4-ке дейінгі байтын алатын берілгендер жиынтығы. Бүтін тип Integer стандартты атауымен белгіленеді. Бүтін типке жататын типтер тізімі 1-кестеде көрсетілген:

1-кесте
Тип идентификаторы
Диапазон
Қажетті жады
Byte
[0..255]
1
Word
[0..65535]
2
Shotint
[-128..127]
1
Integer
[-32768..31767]
2
longint
[-2 147 483 648.. 2 147 483 647]
4

Нақты тип - нақты санның ішкі ұсынылу форматын анықтайтын мәндердің соңғы санына ие. Бірақ, нақты санның мүмкін мәндері санының үлкендігі сондай, әр біруімен бүтін санды салыстыру мүмкін емес. Ішкі ұсынылуда нақты тип 4-тен 10-ға дейінгі байтқа, [2.9Е-39; 1.7Е+38] аралығындағы мәндерге ие. Нақты тип Real стандартты атауымен белгіленеді. Нақты типке жататын типтер тізімі 2-кестеде көрсетілген:
2-кесте
Тип
Диапазон
Цифр мәндері
Байттық өлшем
Real
2.9Е-39 ..1.7Е+38
11-12
6
Single
1.5E-45 .. 34E38
7-8
4
Double
5E-324 .. 1.7E308
15-16
8
Extended
1.6E-4951..1.1E4932
19-20
10

Char - ASCII кодтық кестесінің символдар жиынынан тұратын тип. Ішкі ұсынылуда ол 1 байтқа ие. Бұл типтің мәндер жиыны бекітілген және реттелген. Барлық символдар 0-ден 255-ке дейін нөмерленген. Символдық мәндер апострофқа („ ‟) алынып жазылады.
Символдық типтермен салыстыру амалдарын орындауға болады. ASCII кодтық кестесіндегі реттік нөмері үлкен символ үлкен болып табылады.
Boolean - False (жалған) және True (ақиқат) екі элементтен тұратын логикалық мәндер диапазонын анықтайтын логикалық тип. Ішкі ұсынылуда ол 1 байтқа ие. Ол салыстырмалы амалдар мен логикалық амалдарда қолданылады. Берілгендер типімен салыстыру амалдарын қолдануға болады.
FalseTrue
Күрделі типтер скалярлық айнымалылардың реттелген жиынтығынан анықталады және өзінің компоненттері типімен сипатталады. Турбо Паскальда күрделі типтер жол, массив, жазу, жиын және файл болып бөлінеді.
Жолдық тип - string
Массив - array
Жазу (жазба) - record
Жиын - set
Файл - file, text.
Стандартты функциялар.
Берілгендер типіне байланысты айнымалылар үшін төмендегідей стандартты функциялар анықталады:
ABS(x) - х-тің абсолют мәні
COS(x) - косинус х
SIN(x) - синус х
EXP(x) - ех
LN(x) - натураль логарифм
FRAC(x) - х-тің бөлшек бөлігі
INT(x) - х-тің бүтін бөлігі
SQR(x) - х-тің квадраты
SQRT(x) - квадрат ... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.