Режиссуралық жұмыстың теориялық негіздері

Пән: Өнер, музыка
Жұмыс түрі: Курстық жұмыс
Тегін: Антиплагиат
Көлемі: 47 бет
Таңдаулыға:

Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым министрлігі

КУРСТЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбы:

«Режиссуралық жұмыстың теориялық негіздері»

Орындаған:

Тексерген:

Орал, 2016ж.

Мазмұны

Кіріспе . . . 3

1. Қазақ режиссура өнерінің тууы мен қалыптасуы

1. 1 Режиссер жаңа эстетикалық жүйенің негізін салудағы әлеуметтік феномен . . . 7

1. 2 Қазақ театр мәдениетін көтерудегі орыс және өзге ұлт режиссерлерінің ролі . . . 13

1. 3 Әзірбайжан Мәмбетов режиссурасындағы жаңалық . . . 15

2. Пьесадан қойылымға дейін

2. 1 Режиссердік пьесаны оқуы . . . 17

2. 2 Режиссерлік ой және әрекет пен ұсынылған шартты жағдай . . . 23

3. Режиссуралық жұмыстың теориялық негіздері

3. 1 Әлем театрларының режиссерлік шешімдері мен Қазақ режиссерларының шешімдері . . . 26

3. 2 Режиссер және шығармашылық ұжым . . . 35

Қорытынды . . . 37

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі . . . 40

Кіріспе

Зерттеу өзектілігі. Қазақ кәсіби театр өнерінің өткені мен кеткенін безбендейтін уақыт мезгілі сексен жеті жылдың қоңырауын соқты. Сан жанрлы, қилы салалы ұлттық мәдениетіміздің ұйытқысы, мәйегі іспетті тұңғыш драма театрымыздың «шекпенінен» шыққан кеп түрлі өнердің, бүгінде, рухани мәртебеміз екендігін дәлелдеп жатудың өзі артық. Өнердің қай жанрын болмасын, шарпып өтер драма саласы бүкіл мәдени ахуалымыздың айқын көрсеткіші іспетті. Соның ішінде, дүниежүзілік (бұрынғы одақтық, берісі азиялық, шығыстық қана емес) деңгейде әжептәуір мойындалып үлгерген кәсіби актерлік мектебіміздің үлестік салмағы кэдімгідей салиқалы. Кене Грекиядан тамыр тартқан театр көші Еуропа мен орыс жерін баса көктей қазақ даласына енгенін еске алсақ, әлемдік өреге иек арта сөйлегеніміздің түк те сәкестігі жоқ секілді. Әсіресе, актерлік өнеріміздің кең өрісі, өнегелі түстары жөнінде. Шыққан биігі жайында. Актерлік кәсіптің әуелгі тізгінін ұстаған сонау алғашқы жеті ақсақал салған сара жолды бетке ұстаған бертінгі ұрпақ өкілдері қашандағыдай ширақ па? Ол енді басқа әңгіменің өзегі.

Ал режиссура турасында не айта аламыз? Актерлік тарихтағы зор бедел бүл салада қалайша көрініс тапқан?! Ойлануға тура келеді. Біріншіден, драма режиссурасы өмірге кешеуілдей енген. Ол кенжелік тек бізге ғана тән емес, өзге жұрттарда да солай. Режиссура кәсібінің немен айналысар тұлға екендігін француздар белгілеп, режиссер деген атауды атақты неміс И. Гете тәптіштей таңбалаған тұсқа дейін бұл мамандықтың қалың жұртқа «судай сіціп, тастай бата» қоймағаны тарихтан мәлім. Осынау жаһандық даңқы жер бетіне жайлап тарай бастаған тың да тылсым өнер түрі қазақ топырағына да жылжып жетті.

Алғашқы драма, опера қойылымдары сол кісінің еншісінде. Ұлт актерлерін тәрбиелеуді де мойнына алған сол азамат. Театр қүрылған сэттен-ақ үлы Шекспирге қол созып, өз эріптестерін элемдік биіктерге жетелеген түңғыш үлттық сахна бапкерінің, ойы озық үйымдастырушының зор парасат пайымы (осы күнге дейін) эрбір өнер адамын таңданыс сезімдеріне бөлер аса жағымды жағдай. Режиссура (актерлік өнерге қарағанда) мүлдем зерттелмей келе жатқан тың сала. Қалай болғанда да, бұл күрделі саланың ғылыми тұрғыдан тиесілі бағасын беріп, оны шұқшия зерттеп-зерделеу - қазақ театртанушыларының төл міндеті.

Егемендікке дейін қазақ театрының туу, қалыптасу дәуірінде орасан мол еңбек еткен әдебиет пен мәдениет, қоғам қайраткерлері орынсыз кінәланғандықтан ол кездегі театрлық атмосфера, идеялық-шығармашылық және өнерпаз күштерді ұйымдастыру мәселелері де нағыз ғылыми зерттеуден тыс қалды. Қазақ театрының алғашқы дәуірінде өздерінің ерен шығармашылық эрудициясымен жас театр өнерінің қабырғасын қатайтуға сүбелі үлес қосқан ұлт зиялыларының шығармашылығы мәлімсіз болды. Халқымыздың басынан өткерген тарихи кезеңдердің, дүрбелеңге толы дәуірлердің әсері мен ықпалы ұлттық болмысымыздың молая түсуіне мүмкіндік бермей, орасан зор орны толмас өкініштерге ұшыратқаны баршамызға белгілі.

Әдебиет пен театр жасаушы мәдениет пен қоғам қайраткерлері “буржуазияшыл”, “ұлтшыл”, “халық жауы”, “пантүркі” атанып қара күйе жағылған тұста тіл күрмеліп, көз байланды. Шындықтың жүзі бүркемеленіп, ақиқат бұрмаланды. Жариялық жылдарынан бастап режиссура өнерінің негізін қаласқан аса көрнекті өкілдердің ақталып, театр үдерісіне қайта енуі тәуелсіздік тұсындағы ұлттық театрдың тынысын ашып, бұрынғы ұғым түсініктерге айтарлықтай өзгеріс енгізді. Театр өнеріндегі жаңа құбылыстарды жаңаша зерделеу бағыты айқындалды. Режиссерлік өнердің дамуын үдеріс ретінде түсіну әдістемелік тұрғыда маңызды, әрі көркем ойлаудағы әлеуметтік, тарихи өлшемді барынша ескеріп, театрдағы құбылыстарды дәуірмен, әлеуметтік өзгерістермен үндестікте саралауға бастайды. Театрдың ішкі заңдылықтарының трансформациясы, оның көркемдік өзгешелігі мен ұлттық режиссураның түлеп түрленуі дәуір тынысынан туындады.

Бүгін қазақ халқы ұлттық тәуелсіздігін танып, егеменді ел болған тұста оның ұзақ ғасырлар бойғы жасаған мәдени мұрасы мен өнерін түгендеп алу, оны бүгінгі заманның игілігіне жарату тәрізді маңызды міндетті іске асыруда мемлекетіміз де қарап қалған жоқ. Қызыл қырғын мен жаппай қуғын-сүргіннің алпыс жылдығына байланыстыра отырып, 1997 жылдың «Қоғамдық келісім және саяси қуғын сүргін құрбандарын еске алу жылы» болып жариялануы, келесі 1998 жылдың «Халық бірлігі мен ұлттық тарих жылы» деп аталуы, ғасырлар тоғысындағы 2000 жылдың «Мәдениетті қолдау жылы» деп жариялануы, 2004 жылдан бастап «Мәдени мұра» мемлекеттік бағдарламасының жүзеге асырылуы нәтижесінде тарихи әділет үстемдік алып, зерде жаңарып, сана сауыққандай болды. Төл тарихымызды, елдік дәстүр, халықтық тағдыр талайымызды танып-білуде, ескерткіш мұрағаттарымызды жинастыру мен сараптауда біраз жетістіктерге қол жетті. Жинақталған мәдени мұра мен рухани қазынаның дәнін тауып, сөлін сүзіп ұлттың кәдесіне жарату зиялы қауым мен ғалымдарға жүктелетін шаруа.

Қазақ режиссурасының тарихи даму жолы, театрлық құбылыстарды жаңа көзқарастар тұрғысынан, қазіргі түсініктер рухында, театрдың әлеуметтік, эстетикалық қызметін жаңаша саралау, бірінші кезекте жаңа әдіснамалық деңгейде қарастыруды талап етеді. Театрлық үдерісті талдау, театр режиссерлерінің шығармашылық шеберлігі мен қарымын бағалау, жалпы халықтық, жалпыұлттық және гуманистік идеяларға басымдылық беру қажеттілігінен туындайды.

Зерттеудің теориялық негіздері : К. С. Станиславский мен В. И. Немирович - Данченконың режиссура ғылымы жайлы еңбектері және қазігі заманғы режиссерларының прогрессивтік ғылыми көзқарастарына болашақ мамандану студенттерін тәрбилеу және оқытып - үйрету процесі.

Зерттеу жұмысының нысаны- қазақ театр өнері болып табылады

Зерттеу пәні: бос уақытты ұйымдастырудың көркемдік-педагогикалық әдістемесі.

Зерттеу мақсаты: драматургия және режиссураға қатысты негізгі ұғымдарды танып білу, әр түрлі іс шаралардың сценарийін жазуға, сондай-ақ оның режиссурасы мен ұйымдастыруға қатысты білімдерін, қабілеттерімен дағдылану.

Зерттеу міндеттері: Режиссураның теориялық негіздері туралы, режиссерлық жаттығулар, этюдтар, үзінділермен жұмыс, дайындық процесі, музыкалық және көркемдік безендіру жұмыстары туралы түсінік беру.

Зерттеу құрылымы: кіріспеден, екі бөлімнен және қорытынды мен пайдаланылған әдебиеттер тізімінен тұрады.

1. Қазақ режиссура өнерінің тууы мен қалыптасуы

1. 1 Режиссер жаңа эстетикалық жүйенің негізін салудағы әлеуметтік феномен

ХХ ғасырдың басында қазақ топырағында театр өнерінің дүниеге келуі және оншақты жылдардан кейін кәсіптік театрының ашылуы қазақ тарихындағы ірі мәдени оқиға болғандығы айтылады. Өнердің бұл түрімен қоса жаңа мәдени-эстетикалық жүйе пайда болды. Ол жүйенің қалыптасып дамуын тікелей режиссер тұлғасымен байланыстырамыз. Себебі театр өнерінің дамуы режиссердің шығармашылық жұмысымен астасып жатыр. Режиссер жекелеген спектакльдерді қоюмен ғана айналыспайды, сонымен қатар идеялық-эстетикалық мақсат-мүдделері бір арнада тоғысатын адамдардың басын біріктіріп, тұтас театр ұжымының қалыптасуына ұйытқы болады және репертуар бағдарламасын түзіп, жеке шығармашылық әдістемелерді ойластыратын дара тұлға. Режиссер әрбір сахналық туындының көркемдік-идеялық, саяси-әлеуметтік, адамгершілік-эстетикалық, тәрбиелік, философиялық ой-тұжырымын анықтап беретін суреткер.

Режиссура өнері эстетикалық, эмоциялық, тәрбиелік функцияға қоса, халық тағдыры мен жеке адамның тіршілік қарекетін көркем бейнелейді. Режиссердің диалектикалық танымы өнерді өмірмен шендестіре сараптап, бүгін мен болашаққа қатысты терең философиялық тұжырымдар жасайды. Күрделі әлеуметтік-психологиялық үдеріс болып табылатын эстетикалық таным дәстүрін орнықтыру режиссура еншісіне тиді. Бұрын қазақ даласында бұл міндетті ақын-жыраулар мен шешендер атқарып келсе, енді осы жауапты міндет режиссердің қолына өтті.

Режиссура өнері шығармашылықтың бір түрі ретінде пайда болған кезінен бастап театр ісінің барлық саласына, оны ұйымдастыру мен сахналық шығарманың идеялық-эстетикалық көркем мазмұнына да түбегейлі өзгерістер әкелді. Режиссура театр өнерінің даму позициясына, актер шығармашылығының ілгерілеуіне, шығармашылық тәсілі мен сахналық талдау теориясына және көркемдік критерийіне ұлы төңкерістер жасады.

ХХ ғасыр басында ел өмірінде болып жатқан саяси-әлеуметтік оқиғалардың күрделілігіне қарамастан қазақтың оқыған жастары театр өнерінің ағартушылық болмысын айқын түсініп үлгірді. Олар театрдың өзіне тән басты ерекшелігі көзбен көру екендігін, бір спектакль арқылы сан мыңдаған көрермендердің рухын оятып, эстетикалық талғамдарын қалыптастыруға болатынын тура ұқты. Өздерінің идеясын көркемдік пішінге (формаға) түсіріп, түсінікті тілмен жеткізуге күш жұмсады. Халқын ояту үшін өлең тілімен, өнер тілімен ел-жұртын білім-ғылым жолына түсіруді мақсат еткен зиялыларымыз театр өнерін де сол ағартушылық жолда пайдалануды көздеді. Қазақ интеллегенциясы еуропа театры мен драматургиясы тарихына қызығушылық білдіріп, өз халқының тұрмысынан, салт-санасынан, фольклорынан соларға ұқсас пішіндерді іздеген және тапқан.

Орыс, татар труппаларымен араласа жүріп театр өнерінің қуатты күшін терең түсінген зиялыларымыз қазан төңкерісі орнамай тұрып-ақ Семей қаласында қазақ театрының шаңырағын көтеріп үлгірді. Театрмен бірге қазақ топырағында бұрын болып көрмеген режиссура өнері де туды. Оның басында қазақ халқының ұлы ойшылдарының бірі - жазушы, ақын, тұңғыш кәсіби драматург, публицист, сыншы, асқан шебер аудармашы, педагог, психолог - Жүсіпбек Аймауытов тұрды.

Жұмыста Ж. Аймауытовтың ұлттық театрдың бірінші режиссері болғанды туралы кеңінен сараланды. 1990 жылы жарыққа шыққан Ж. Аймауытовтың пьесалар жинағының [5, 14 ] алғы сөзінде Б. Құндақбайұлы 1915 жылдың 13 ақпанында Семейде қойылған “Біржан - Сара” айтысының инсценировкасын жасап, сахнаға қойған режиссер Ж. Аймауытов екендігін және 2008 жылы “Әдебиет айдыны” газетінде басылған мақаласында: “Ж. Аймауытовтың режиссурасына оралсақ, қазақ топырағындағы тұңғыш спектакль 1915 жылы 13 ақпанда Семейде қойылды. Сахнаға қоятын пьеса болмағандықтан мұғалімдер семинариясының студенті Ж. Аймауытов әйгілі “Біржан-Сара” айтысының Қазанда басылған нұсқасын сахнаға бейімдеп (инсценировкалап), ұлттық топырақта көркемдік талапқа толық жауап берген тұңғыш спектакльдің қойылуы ерекше мәдени рухани құбылыс. Бұл ұлттық сахна өнерінің туған күні” [ 6 ] - деп ресми пікірін білдірді. Зерттеушінің бұл тұжырымы дүниежүзі театрларының тарихына сүйене отырып жасалған дәлелді пікір. Әлемдік театрдың туған жылы (б. д. д. 534 ж. ) Дионис құдайдың құрметіне арналып қойылған афиндік Феспид ақынның (б. д. д. VІ ғ. ) трагедиясынан [ 7, 14 ] басталғанын және сол ежелгі грек трагедиясы актер мен хор арасындағы диалогке құрылғаны белгілі. Сол сияқты дүниежүзіндегі барлық театрлардың туған күні өз жерінде алғаш қойылған спектакльден басталған. Театр сыншысы “Біз де енді қазақ театрының тарихын 1926 жылдан емес, 1915 жылдан бастағанымыз жөн. Тарихи да, ғылыми да шындық осы” [6] -деп қазақ театр тарихының әріден басталатынын тура көрсетті.

1915-1929 жылдардың аралығында Ж. Аймауытов режиссурасымен жарық көрген спектакльдерде оның актерлермен тыңғылықты жұмыс жасағандығы, яғни репетициялар жүргізгендігі, сонымен қоса сахнаның әрекет орны екендігін терең ескеріп, спектакль уақытын тура анықтай білгендігі де байқалады. Еуропалық үлгідегі театрдың ірге тасын өз қолымен қалап, оның сахнасына алғашқылардың бірі болып пьеса жазуы театр өнерін ғана емес, қазақ әдебиетіндегі драматургия жанрының өрістеуіне де әсерін тигізді. Оның қаламынан туған пьесалар енді ғана жұмыс жасай бастаған театр үйірмелерінде және кейін ашылған кәсіби театр репертуарының негізін құрады.

Пьесаны идеялық жағынан талдау, жекелеген кейіпкерлерге мінездемелер беру, сол спектакльде ойнайтын актерлерді таңдау, жанрлық ерекшеліктерді анықтай алу, спектакль уақытын белгілеу (ырғақ пен екпін), кеңістікті пайдалану (мизансценалар), спектакльді безендіру тәрізді режиссерлік тұжырымдардың Ж. Аймауытовта болғандығына ол туралы жазылған зерттеулер мен естеліктерге сүйене отырып көз жеткіземіз. Ж. Аймауытов қазақ режиссерлік өнерінің негізін салушы әрі көшбасшысы деп нақты тұжырым жасаймыз. Ол өзімен қатар жүрген әріптестеріне мол тәлім берді. Кейін ұлттық театр ашылған кезде оның сахнасына спектакльдер қойғанын ескерсек, онда тура сол уақытта режиссурамен айналысуды бастаған Ж. Шанин, С. Қожамқұлов, Қ. Жандарбеков Ж. Аймауытовтың пьесамен, актерлермен қалай жұмыс жасағанын көздерімен көрген болып шығады. Бұдан оның соңынан ерген алғашқы буын режиссерлеріміз режиссураның әліпбиін Ж. Аймауытовтан үйренген деп батыл айта аламыз.

Театр режиссурасының негізін қаласқан көрнекті тұлғалардың бірі -М. О. Әуезов. Белгілі театр сыншысы Қ. Қуандықов М. Әуезовтың театрмен шығармашылық байланысын ірі үш салаға топтастырған. «Бірінші мол арна-драматургиясы. Екінші арна-театр өнері жайында айтқан пікірлері, яғни эстетикалық көзқарасы. Үшінші арна-аудармалары және оның аударма пьесаларды қазақ сахнасына шығарудағы түпкі мақсаттары» деп дұрыс болжам жасаған. [ 8, 3 ]

Шынында да М. Әуезовтың қазақ театрының репертуарын, сахна өнерінің ғылыми-теориялық, әдістемелік жүйесін қалыптастырдағы еңбегі мәңгілік дараланып тұрады. Нақтылап айтқанда, актер мен режиссер өнерінің шеберлік сырлары туралы ғылыми еңбектер жазған зерттеуші, спектакльдердің өнер туындысы тұғырына көтеріліп, көрермендерге жетуін дайындаушы педагог. Диссертацияда М. Әуезовтың пьесалардың көркемдік-идеялық мән сырын түсіндіруде актерлерге үлкен ақылшы болғаны шығарманың поэтикалық қуатын, философиялық және өмірлік астарын талдап түсіндірудегі шеберлігі көрсетілген. Ол режиссураны байыпты талдауларымен нығайтқан интерпретатор болғаны кеңінен қарастырылды.

Театрдың қоғамдағы орнын анықтауда да С. Садуақасов аса құнды пікірлер айтқан. Ол: «Кітап оқу үшін хат білу керек. Театрды көзі көретін, құлағы еститін адам ұға алады. Театр жанды кітап. Кітаптан театрдың өресі кең. Кітап жалғыз хат танитындардың қаруы, театр көпшіліктің қаруы» [9, 12] - деген ойы театр табиғатын терең зерттеуден туған. Ұлы ойшыл енді ғана шаңырақ көтерген кәсіби театрдың бұдан былайғы қазақ қоғамынан алатын орнының тым салмақты екендігіне мән берген. Театр ұлттың күллі болмыс бітімін сақтай отырып өркениетке жетелейтін мәдени ошақ деп түсінді. Сахнадан айтылған жанды сөздің күш-қуаты мыңдаған адамдарды сілкіндіріп, ұлттық ой-сананы сақтап тұратын киелі меккеге айналатынын, бұдан былайғы қазақ өмірінен би-шешендер сияқты басты рольді енді театрдың атқаратынын басқаларға ұқтыра алды.

Ұлттық театрды ұйымдастыру жұмысына белсене араласқан қоғам және мәдениет қайраткері Д. Әділовтың кәсіби театрдың алғашқы директоры болғаны туралы шындық оның есімі ақталғанан кейін ғана айтылды. Зерттеуде Қазақстан халық ағарту комиссариатының тікелей басшылығымен Д. Әділовтың көп істерге ұйтқы бола білгендігі, театр өнерінің қазақ мәдениетіндегі жаңалық екенін, ал оны ұйымдастыру жауапкершілігінің одан да күштілігін жете түсініп үлкен істер тындырғаны арнайы зерттелді.

Д. Әділов қалың көпшілікті театр мәдениетінің сабақтарымен таныстыра алды. Халықтың көзін театрға үйрету, белгіленген мерзімде спектакльді бастау, театр сахнасына шығаратын пьесаларды таңдай білу Д. Әділовке оңай түскен жоқ. Соған қарамастан қоғамдық өмірде болып жатқан дүбірлі өзгерістер театр өнері саласында әртүрлі бояумен суреттелді. Сол дәуірдің өткір мәселелерін көрсететін көркемдік сапалары әртүрлі пьесаларды таңдай білді. Ол театрдың өзге өнер түрлерінен әлдеқайда күрделігін яғни, театрдың ұжымдық өнер екендігін, спектакль дайындауға бірнеше адамдар қатысатындығын (драматург, режиссер, актер, суретші, композитор т. б. ) бірден аңғарып өз иығына жүктелген шаруаға аса зор жауапкершілікпен қарады. Сонымен бірге өзге елдердің театрларымен шығармашылық байланыс түзу арқылы театрдың өрісін кеңейтуді де назарында ұстаған. Д. Әділов ұйымдастыру ісінің шебері бүгінгі тілмен айтқанда мықты менеджер екендігін танытып кетті.

1925 жылдың қазан айында Қазақстан халық ағарту комиссариатының тапсырмасымен республикамыздың әр жеріндегі драмалық труппалар мен көркем үйірмелер спектакльдеріне қатысып табиғи дарынымен танылып жүрген өнерпаздарды театрға шақыру басталғанда, соған үн қосып, алдымен келген актерлердің бірі С. Қожамқұлов болды. Қостанайдағы көркем үйірмелер спектакльдерінде ойнап, сахна өнерінен едәуір тәжірибе жинақтаған С. Қожамқұловқа режиссер міндетін атқару жүктелді.

Оның режиссурасымен 1926 жылдың 13 қаңтарында М. Әуезовтың «Еңлік-Кебек» трагедиясының үшінші актысы-билер сахнасымен ұлттық театрымыздың шымылдығы ашылды. Осы спектакльде режиссер әр кейіпкердің бейнелік баламасын өзі жақсы білетін ел тұрмысынан іздеді. Ел-жұртты дүрліктіріп кететін ру талас-тартыстарын, барымта, жер дауы, жесір дауы тәрізді толып жатқан феодалдық заманның әлеуметтік қайшылықтарын, тұрмыс - салтын, дәстүрін жетік білгендіктен де, әр кейіпкердің кескін-келбетінің қалай болатындығын дұрыс шамалады. Оның үстіне пьесадағы тартыстың осы сахнада шиыршық атып, шарықтау шегіне көтерілетінін ескерсек, рөлде ойнайтын актерлердің шабытын жани түсетіні сөзсіз. Халық өнерінің бастау бұлағынан сусындаған актерлеріміздің туа біткен дарындылықтарының нәтижесінде билердің сөз сайысы найзағайдай жарқылдап, алмас қылыштай түйреп жатты. Актерлердің бойында суырыпсалмалық өнердің мол болуы, сөз қадірін жетік білулері режиссерге көп салмақ түсірген жоқ.

1. 2 Қазақ театр мәдениетін көтерудегі орыс және өзге ұлт режиссерлерінің ролі

Қазақ актерлері орыс театр мәдениетінің озық, бай тәжірбиесінен үйрене отырып, оны ұлттық орындаушылық дәстүрімен шендестіру арқылы дүниетанымдары кеңейіп, актерлік шеберліктерін шыңдай түсті. Бұл уақыттағы режиссура актердің өз бетінше іздену, рөл үстіндегі жұмыс істеу әдістерін меңгеруге бағытталды.

Кәсіби режиссерлердің қазақ сахнасын дамытуға арналған еңбектерінің орыс, батыс классиктерінің озық туындылары қазақ актерлік өнерін шыңдай түсті. Я. П. Тригердің «Сүңгуір қайық», В. Киршонның «Астық», А. Погодиннің «Ақсүйектер», «Мылтықты адам», Н. В. Гогольдің «Ревизор», К. С. Треневтің «Любовь Яровая», В. Шекспирдің «Отелло» спектакльдерінің ұлттық актер ойыны қалыптасуында маңызы бар.

Аударма пьесаларда сахнадағы жүріс-тұрысты, көруді, естуді, бағалауды, сөйлеуді өзге ұлтқа тән пластикалық қимыл-қозғалыстарды ойнауда актерлеріміз көптеген жаңалықтарды игерді. М. Тригердің «Сүңгуір қайық» пьесасындағы (режиссері Я. П. Танеев) «сөзсіз этюд» оқиға дамуына сай музыкасын, декорациялық көркемдеуін, сахна дыбыстарын пайдалануы театрдың сахна мәдениетін меңгеруіне пайдасын тигізді. В. М. Киршонның «Астығын» (режиссері М. Г. Насонов) қоюда актерлердің киімдерінің, гримдерінің жалпы сыртқы пішінінің кейіпкердің ішкі дүниесімен астасуы игерілді. Н. Погодиннің «Ақсүйектер» спектаклінде де (режиссері И. Г. Боров) әлеуметтік ортасы, психофизикалық әрекеттері мүлдем басқа ұры-қарыларды бейнелеуде актерлік ізденістердің жаңа нәтижелеріне қол жеткізілді. Атап айтқанда, сахнадағы шарттылық аясында станоктарды оқиғаның ыңғайына қарай бірде жол, бірде жатақ, бірде кеңсе, бірде көпір ету, дауысты төменнен де, жоғарыдан да естіртудегі ерсілі-қарсылы жүру шарттылығы- бәрі де театрлық негіздегі жаңалықтар болды. Қазақ актерлік өнерінің жетіле түсуіне Н. В. Гогольдің «Ревизор» (режиссері И. Г. Боров) комедиясының да біршама ықпалы болды. Мұнда кейіпкерлердің ішкі әлемінен сырт келбетіне, немесе сырт келбет ерекшеліктерінен ішкі толғаныстарға ену, ойынды ойнақы ету үшін арнайы көріністерге би, музыка енгізу, яғни спектакльге пантомима, комедиялық жеңіл қозғалыстар араластыру жүзеге асырылды.

... жалғасы

Сіз бұл жұмысты біздің қосымшамыз арқылы толығымен тегін көре аласыз.